Mattheüs 18, 21-35
Zondag 17 september 2017, 13e van de zomer Protestantse Gemeente Assendelft
Gemeente van Jezus Christus,
Zeven maal zeventig maal. Zeven het getal van de volheid. Zeven maal zeventig. Voller dan vol. Barstenvol. Jezus heeft het over zeven maal zeventigmaal vergeven omdat Lamech, een afstammeling van Kaïn in het boek Genesis zegt: Kaïn wordt zevenvoudig gewroken maar Lamech zeven maal zeventigmaal. Kom niet aan Kaïn en kom helemaal niet aan Lamech want dan breekt de hel los. Dan staat de wraak in geen enkele verhouding tot de schuld. Als jij één mens doodt dan dood ik er 490. Een verschrikkelijk mechanisme.
Vanmorgen gaat het over schuld en over vergeving. Afgelopen week las ik over een groep kunstenaars die zich onder leiding van een predikant bezighield met het Onze Vader. Het gebed werd op een scherm geprojecteerd en iedereen mocht wijzigingen aanbrengen. Onze Vader werd al gauw Onze Moeder en even later het eeuwig Al. Aan het eind van de avond was alles doorgestreept en veranderd behalve één zin “Vergeef ons onze schulden.” Blijkbaar heeft ieder mens weet van een tekort. Heel mooi stond in het boek dat ik las: In een samenleving die prat lijkt te gaan op onbegrensde mogelijkheden en de mond vol heeft van zelfontplooiing en kansen, is het goed als er gemeenschappen zijn die weet hebben van onwil, onvermogen, tragiek en schuld. Waar maakbaarheid en succes dwingend de dienst uitmaken, is ruimte voor falen en tekortschieten een verademing. Nog meer adem krijgen we in het vertrouwen dat er Iemand is die ons niet alleen laat in ons falen en onze misère, maar ons optilt, vergeeft en vernieuwt… (Nynke Dijkstra-Algra & Sake Stoppels. Back to Basics. Zeven cruciale vragen rond missionair kerk-zijn p. 27-28)
Iedere week bidden we in de kerk het Onze Vader. En dan bidden we: vergeef ons onze schulden gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren. Vergeef ons onze schulden zoals ook wij anderen hun schuld vergeven.Deze bede wordt op twee manieren uitgelegd. De ene uitleg zegt: Gods vergeving is afhankelijk van onze vergeving. Zoveel als wij vergeven, zoveel vergeeft God. Zo weinig als wij vergeven, zo weinig vergeeft God. De andere uitleg zegt: her gaat in deze bede om de werkelijkheid van Gods koninkrijk. Daar vergeven wij mensen zoals God zelf vergeeft.
Ik voel zelf meer voor die tweede uitleg die ook goede papieren heeft. Gods vergevingsgezindheid gaat die van ons verre te boven. Gelukkig maar.
Vanmorgen gaat het dus over schuld naar aanleiding van de gelijkenis van de onrechtvaardige dienstknecht. De onrechtvaardige dienstknecht heeft een verschrikkelijk grote schuld. Een schuld die hij nooit kan afbetalen. Hij smeekt om vergeving en de schuld wordt hem kwijtgescholden. Even later komt hij zelf iemand tegen die hem een veel en veel kleiner bedrag schuldig is. Maar vergeven en kwijtschelden doet hij niet. Hij leeft niet uit de vergeving die hem gegeven is, hij leeft niet uit het goede dat hij ontving. De man eindigt in de gelijkenis op de pijnbank waar hij gekweld wordt totdat hij de laatste talent heeft terugbetaald. Een strenge gelijkenis, ik denk om ons op het hart te drukken om te leven uit wat je ontvangen hebt. Te leven uit het goede dat God geeft.
Schulden. Je hebt ze in vele soorten. Je hebt morele schuld. Als je een belofte gebroken hebt, als je naar de ander tekort geschoten bent, als je de ander pijn hebt gedaan of beschadigd hebt. Je hebt ook financiële schuld, soms door je eigen handelen soms door domme pech. Mensen die te maken hebben met armoede, schulden, deurwaarders, huisuitzetting, ze hebben schulden maar ze zijn niet schuldig al worden ze wel aak zo gezien. De luie Grieken met hun schulden die zo groot zijn dat ze ze nooit zullen kunnen terugbetalen. Vergeef ons onze schulden… want schuld zet mensen vast.
Schuld brengt mensen in een situatie waar ze niet uit komen. Of het nu om morele of financiële schuld gaat. Hoe verlammend is het om schulden te hebben die je niet kunt terugbetalen. Hoe verlammend is het om schuldig aan iets te zijn zonder dat het `goedgemaakt` wordt. En hoeveel ruimte geeft het dan als schulden worden kwijtgescholden, ook voor degene die vergeeft. Niet langer het slachtoffer, niet langer de wrok, niet lang de verongelijktheid.
Maar soms kan het niet, dat vergeven. Er zijn dingen die mensen andere mensen aandoen die te erg zijn. De Joodse man die over de nazi’s bidt: Schepper van hemel en aarde, vergeef hen nooit.
Soms kan vergeven niet, gewoon omdat je koppig bent, te gekwetst, te star.
De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht begint met een royaal gebaar. Een goddelijk gebaar. De vergeving van tienduizend talenten. En ik versta dat zo: wie je ook bent, wat je ook doet, jouw leven begint met Gods goedheid, met Gods vrijspraak. Jouw leven begint niet bij wat je verkeerd hebt gedaan of bij de situatie waar je niet uitkomt. Het goede dat God geeft gaat altijd voorop.
Eerst bevrijdt God het volk Israël uit Egypte, dan geeft hij het volk zijn geboden…en dan, ja dan, kiest het volk een andere weg. Dan dreigt het volk te verdwalen, vast te lopen. In de Joodse traditie is de eerste zonde niet dat adam en eva de verboden vrucht aten. In de Joodse traditie is de eerste zonde de aanbidding van het gouden kalf… God heeft je bevrijd, God wil dat je op weg bent naar beloofd land. God wenst je het leven toe, het goede leven. En het is zonde om dat te verliezen, het is jammer…
God wijs ons de weg, de weg naar elkaar, de weg naar beloofd land. Vergeef ons onze dwaalwegen en doe ons gaan op uw weg.
Amen.
Goede God
U kent ons door en door
Liefdevol zijn wij door u gekend
Met alles wat we met ons meedragen
Aan goed en kwaad, aan blijdschap en verdriet,
Aan licht en donker.
U die ons kent
Wees in ons midden
En zegen deze viering
Amen
U roepen wij aan om ontferming
Voor de wereld
Voor de mensen in Sint Maarten
Die bijna alles verloren hebben
Om moed, om hulp, om kracht
Voor de mensen in Zuidoost Azië
Waar door natuurgeweld
Zoveel levens zijn verwoest
Wij bidden u voor de Rohingya
De honderdduizenden op de vlucht voor het Birmese leger
En zovele andere vluchtelingen
Op de vlucht voor geweld en vervolging
Op zoek naar een beter leven
Op zoek naar toekomst.
Gij, God vol van ontferming
Ontferm u over deze wereld
Over ieder mens in nood
Over uw schepping
Zo roepen en zingen wij:
Goede God,
U bent een God van vergeving
Een God die ons afrekent
Op alles wat er verkeerd gaat
Tussen u en ons
En tussen mensen.
Wij danken u daarvoor
En wij bidden
Geef dat we daaruit mogen leven
Uit uw liefde
Die geen einde kent
Amen.
Goede God
Wij danken U voor het goede dat U ons geeft
Voor uw weg ten leven
Dat u onze God wilt zijn
En ons liefdevol kent
U kent het menselijk tekort
Het tekort schieten naar u en naar elkaar
En dat we elkaar en onszelf vaak niet kunnen of niet willen bevrijden.
Maar bij u is een weg ten leven
Bevrijd ons, bevrijd deze wereld
Van het tekort
Van de pijn die we elkaar aandoen
Van de honger en de dorst
Van geweld
Van vijandschap
Van liefdeloosheid
Bevrijd
Van schulden
Die mensen gevangen houden
Open een toekomst waar mensen geen toekomst meer zien
Wees met degenen die ziek zijn
Naar lichaam of geest
En met hun naasten
En wil ons horen nu we in stilte bidden…..