Zondag 29 november 2015, Eerste adventszondag, Protestantse Gemeente Assendelft
Gemeente van Jezus Christus,
Rechtvaardige mensen die wandelen naar Gods geboden. Kom er eens om. Mensen die doen wat gedaan moet worden. Een priester die werkelijk de zaak van God is toegedaan. Een prachtig stel die Zacharias en Elisabeth. Zo stel ik me hen voor. Mensen met principes. Principes die geworteld zijn in een lange traditie van priesterschap en familieverwantschap.
Vandaag is Zacharias uitgekozen om het reukoffer te brengen. Dat gebeurt bij loting en het lot viel op hem. Hij staat voor de verbondsplaten waarop de tien geboden staan, vlakbij het heilige der heilige. Een geur van hars en wierook zal straks opstijgen tot de Eeuwige. God en mens ontmoeten elkaar.
Het geschiedde in de dagen van Herodes, koning van Juda. Herodes, wreed heerser. Geen vredesvorst maar het degendeel daarvan. Het geschiedde in de dagen…. Ik heb het bewust wat ouderwets vertaald, maar dat woordje geschieden dat komt de komende weken nog vaker terug. Totdat we het met kerstmis drie keer horen: het geschiedde. Daar loopt dit geschieden op vooruit, daar gaat het naartoe. De geboorte van die Éne die we verwachten.
Maar zover zijn we nog niet. Vanmorgen zijn we in die tempel. Zacharias brengt zijn offer.
Ach, die Zacharias en Elisabeth. Zij waren beiden rechtvaardig voor God. Onberispelijk wandelend in alle geboden en gerechtigheden van de Heer. Het is prachtig om te zien en je gunt zulke mensen het beste. Maar ja… het leven is niet rechtvaardig. Ze hebben geen kind omdat Elizabeth onvruchtbaar is. En ze zijn beiden ver in hun jaren. Het zal er wel niet meer van komen.
Nu zou dit een prima aanleiding zijn om het te hebben over het verdriet van ongewenste kinderloosheid. Iedereen om je heen lijkt kinderen te krijgen en wordt een jaar of twintig-dertig later opa en oma, maar jij zit met z’n tweetjes.Dat is een van die vervelende en oneerlijke dingen die in het leven kunnen gebeuren. Waarom zij wel en jij niet? Een verdriet dat niet altijd begrepen wordt. ‘Het heeft ook voordelen hoor om geen kinderen te hebben. Al die zorgen! Jullie kunnen gaan en staan waar je wilt.’ Maar het verdriet om kinderloosheid kan toch geweldig groot wezen.
Maar daar gaat het in deze verhalen toch niet over, over die ongewenste kinderloosheid. En het gaat ook niet over het krijgen van kinderen. Dat zijn belangrijke dingen en die horen bij het leven, maar in het verhaal van Lucas gaat het over iets anders. In die onvruchtbaarheid van Zacharias en Elizabeth gaat het om de onvruchtbaarheid van de hele onderneming. De traditie, de tempeldienst, het God toegewijd zijn, het houden van de geboden, de gerechtigheid. Waar is het goed voor? Waar leidt het toe? In die onvruchtbaarheid gaat het misschien zelfs wel om die bange vraag naar de toekomst. Een vraag die zich, lijkt me, juist in deze periode van het jaar zo aandient. Waar gaat het naartoe: met het milieu, de vluchtelingen, Syrië? Waar gaan we naartoe: met de politiek, de werkloosheid, de kerk?
De bijbel die psychologiseert niet. Lucas heeft geen enkele behoefte om ons te vertellen wat er in Zacharias omgaat als hij staat te offeren. Alleen zijn naam onthult iets van het geheim waar het hier om gaat. Zacharias betekent `de Heer gedenkt`. Gedenken heeft te maken met herinneren met het oog op de toekomst. Zo gedenkt God Zacharias, zo gedenkt hij mensen. Deze God die er was, is en altijd zal zijn.
Maar als de Heer dat werkelijk doet, dan gelooft Zacharias dat niet. Ik kan me daar wel wat bij voorstellen. Je gaat bijna iedere zondag naar de kerk. En daar gaat het over al die veel te grote woorden: bevrijding, opstanding, verzoening, gerechtigheid, vrede. En je wil er wel in geloven, maar het is je eigenlijk helemaal vreemd. Je moet het steeds opnieuw horen om het niet kwijt te raken. Maar zelfs dan kan er toch die stem zijn die zegt dat je er helemaal niets van gelooft. Dat het gewoon niet kan. ‘Ik ben een oud man’ zegt Zacharias ‘en mijn vrouw is ver in jaren.’ Het kan gewoon niet meer. De aarde is te oud en is onvruchtbaar. De vrede wil er niet groeien, de gerechtigheid wil zich niet voortplanten. Laat mij maar gewoon offeren, laten we maar gewoon kerk zijn tot de laatste hier het licht uit doet. Meer zit er niet in, in deze geschiedenis. We houden ons nog een beetje vast aan de traditie en aan het geloof van onze vaders en moeders. Dat geeft wat steun en richting, maar het is een aflopende zaak. Misschien niet alleen met die kerk maar misschien wel met dat hele project mens.
Als die engel komt, die hemelse boodschapper, dan gelooft Zacharias helemaal niets van wat hij zegt. Dat God ons gedenkt en dat hij ons gebed verhoort…
Zacharias gelooft het niet.
Mij wordt wel eens gevraagd of ik nu allemaal geloof wat ik op zondag sta te vertellen. Ach, wat antwoord je dan? ‘We moeten het geloof wel ernstig nemen, maar ook weer niet te ernstig. We moeten maar niet in ons eigen geloof gaan geloven’ (Kopmels) want zo groot is dat geloof niet.
En zo mag Zacharias even zwijgen. En wij ook. Al die grote woorden, al die belijdenissen, al die vroomheid… God we zijn sprakeloos. Soms weten we het niet met dat geloof, de traditie, met de wereld. Soms weten we niet waar het naartoe moet. Maar in dat zwijgen, in die sprakeloosheid komt God ons tegemoet. Dat is advent. Elisabeth zal een zoon baren en deze zal JOHANNES heten, die naam betekent: God is genadig... God komt ons tegemoet, ongelofelijk.
AMEN