Zondag 7 januari 2018, Epifanie, Protestantse Gemeente Assendelft
Gemeente van Jezus Christus,
Hoe ze er precies op is voorbereid dat zal ons nooit helemaal duidelijk worden, maar op een gegeven moment zal prinses Amalia zo ver zijn dat ze haar vader kan opvolgen. Dan zal ze de meest geschikte kandidaat zijn om koning over ons te worden. Een revolutie zal niet uitbreken – al zou ze het willen - want haar macht is beperkt. De feitelijke macht ligt bij de volksvertegenwoordiging. We moeten van dat koningschap maar niet teveel verwachten en van het parlement misschien ook maar niet. Van de gevestigde macht moet je het niet hebben. Vest op prinsen geen vertrouwen, zegt de psalm., vertrouw niet op mensen met macht.
Dat wist Israël. Vanaf een bepaald moment in haar geschiedenis richtte haar verwachting zich op iemand die zou voortkomen uit het nageslacht van de legendarische koning David. Door deze door God gezalfde, door deze Messias, zou Gods gerechtigheid zich op aarde doorzetten. De psalm die we net zongen – psalm 72 – gaat over die koning. Het is een messiaanse psalm. Hij zal rechtspreken, bevrijden. Het bloed van de armen is kostbaar in zijn ogen. En het zestigste hoofdstuk uit het profetenboek Jesaja gaat er ook over die Messiaanse koning. Het volk is teruggekeerd uit de Babylonische ballingschap en nu gaat het gebeuren. Let maar op. Gods redding zet door voor Israël en de voor de volken op aarde.
In de lezing uit het nieuwe testament en in onze liturgie wordt op deze zondag die hele verwachting van die Messiaanse koning op Jezus geprojecteerd. Hij is het. Koning Herodes is het niet, maar Jezus, die is het. Mattheüs houdt er erg van om het kleine tegenover het grote te zetten: het mosterdzaadje, het penningske van de weduwe, die kleine Jezus tegenover die grote Herodes die bekend staat als de koning van megalomane bouwprojecten en van het verachten van alles wat gering en kwetsbaar is.
De drie koningen komen niet direct uit de bijbel maar meer uit de traditie. Mattheüs vertelt over magiërs, wijzen uit het Oosten. Niet-Joden dus die eindelijk kennis maken met de God van Israël. Vanaf nu doen zij nadrukkelijk mee. Ze waren altijd al in Israël gezegend – zoals God er is voor Israël zo is hij er voor alle volken op aarde – maar nu wandelen zij, wij dus ook, het verhaal binnen.
De traditie heeft van die magiërs, die astronomen, koningen gemaakt. Had Jesaja immers niet gezegd dat de koningen zouden komen naar de glans van de zonsopgang? Nu het in het Oosten daagt komen zij in beweging om het kind hulde te brengen. Dat is wat anders dan het hele witte huis versieren met 71 kransen, 53 kerstbomen, 12000 ornamenten en vijfenhalve kilometer kerstverlichting. Ach mochten alle koningen en presidenten en machthebbers zich eens werkelijk buigen voor het koningschap van dit kind. Dan zouden ze gerechtigheid doen, de wapens omsmeden tot ploegscharen, recht doen aan arme weduwe en wees, vreemdeling. Mochten ze ambassadeurs zijn van Gods vrede van Jeruzalem tot aan de uiteinden der aarde.
Zo’n koning dus. Daar gaat het vanmorgen over. En volgens de traditie kwam koningen uit het Oosten hem hulde brengen. In de vijfde eeuw zei men: het waren er drie, want ze hadden drie cadeautjes bij zich. Goud, een beetje koning krijgt goud anders komt hij nooit in de Quote, wierook als symbool van zijn goddelijke natuur, en mirre waarmee doden gebalsemd worden om aan te geven dat zijn leven vanaf het begin ook in het teken staat van zijn dood als koning der Joden.
In de achtste eeuw kregen ze namen: Caspar, Melchior en Balthasar. En weer zes eeuwen later kregen ze een verschillende huidskleur - geel, zwart en wit – om aan te geven dat Jezus koning is voor alle volken. Zoals Willem Barnard die zoveel mooie kerkliederen schreef dichtte: alle volken zijn in tel bij u o God van Israël.
Dus de tekst en de traditie hebben deze zondag vormgegeven met als centrale boodschap: Jezus is verschenen als koning van Israël en de volkeren. In hem openbaart zich Gods gerechtigheid.
En waar dat gebeurt daar wordt alles op een heel erg heilzame manier gerelativeerd, te kijk gezet. De wereldlijke macht: koning Herodes wordt bespot. Hij denkt dat hij koning is, maar niets is minder waar. De religieuze macht: zonder enig protest laat ze zich door Herodes aan het werk zetten en zegt ze hem waar het kind geboren is. Ook degenen die iets teveel geloven dat de loop van de geschiedenis in de sterren geschreven staat worden bespot. Je kunt horoscopen lezen wat je wil, maar als God een peertje aan de hemel wil plakken zoals in het scheppingsverhaal of een ster in een andere baan zet, dan staat alles er toch geheel anders voor.
En dat is een mooie boodschap op deze eerste zondag van 2018. Want we zitten wel met Trump en Kim Jong-un, met moslimterrorisme en andere waanzin, met machten en gedachten die als koning over ons heersen. Maar in dit kind wordt dit alles toch gerelativeerd, blijkt het toch minder machtig. Uiteindelijk is er maar één koning en dat is dat kind.
In een droom gewaarschuwd niet terug te keren aar Herodes weken zij – de drie magiërs - uit, langs een andere weg, naar hun land. Vanuit de ontmoeting met de nieuwgeboren koning gaan de volken een andere weg… welke weg zou dat zijn? Welke levensweg, welke richting… waar gaan we – niet alleen in het nieuwe jaar – naartoe? In naam van de vader en de zoon en de heilige geest. Amen