Komercjalizacja B+R dla praktyków 2016

http://www.ncbr.gov.pl/gfx/ncbir/userfiles/_public/monitoring/publikacje/komercjalizacja_br_isbn.pdf

Wykorzystanie wyników badań naukowych jako czynnika wzrostu gospodarczego musi odbywać się poprzez przedsiębiorstwa, w których własność intelektualna znajduje praktyczne zastosowania. 

transfer technologii 

całokształt działań związanych z udostępnianiem wyników badań naukowych, pojęcie często używane w kontekście szerokiego i powszechnego przekazywania wyników badań 

komercjalizacja 

całokształt działań związanych z odpłatnym udostępnianiem wyników badań podmiotom trzecim lub przenoszeniem wyników na takie podmioty 

wdrożenie technologii 

wprowadzenie opracowanej technologii na rynek w postaci konkretnych produktów lub usług

Komercjalizacją wyników B+R są działania obejmujące transfer technologii i wdrożenie wyników, które z założenia mają przynieść właś- cicielowi tych wyników przychody i korzyści finansowe.

Polski ustawodawca zdefiniował pojęcie komercjalizacji, wyróżniając dwie podstawowe ścieżki komercjalizacji: pośrednią i bezpośrednią (por. art. 2 pkt 35 i 36 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym1 ). 

komercjalizacja bezpośrednia 

sprzedaż wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub know-how związanego z tymi wynikami albo oddawanie do używania tych wyników lub know-how, w szczególności na podstawie umowy licencyjnej, najmu oraz dzierżawy – definicja legalna zawarta jest w art. 2 ust. 1 pkt 35 Psw 

komercjalizacja pośrednia 

obejmowanie lub nabywanie udziałów lub akcji w spół kach w celu wdrożenia lub przygotowania do wdrożenia wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub know-how związanego z tymi wynikami – definicja legalna zawarta jest w art. 2 ust. 1 pkt 36 Psw

BADANIA NAUKOWE

BADANIA PODSTAWOWE

Oryginalne prace badawcze eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy o podstawowych zjawiskach i obserwowalnych faktach bez nastawienia na bezpośrednie praktyczne zastosowanie lub użytkowanie

BADANIA STOSOWANE

Prace badawcze podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy, zorientowane przede wszystkim na zastosowanie w praktyce

BADANIA PRZEMYSŁOWE

Badania mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności w celu opracowywania nowych produktów, procesów i usług lub wprowadzania znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów i usług; badania te obejmują tworzenie elementów składowych systemów złożonych, szczególnie do oceny przydatności technologii rodzajowych, z wyjątkiem prototypów objętych zakresem prac rozwojowych

PRACE ROZWOJOWE

Nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów i usług, w szczególności:

Tworzenie projektów, rysunków, planów oraz innej dokumentacji do tworzenia nowych produktów, procesów i usług, pod warunkiem że nie są one przeznaczone do celów komercyjnych

Działalność związana z produkcją eksperymentalną oraz testowaniem produktów, procesów i usług, pod warunkiem że nie są one wykorzystywane komercyjnie

Opracowywanie prototypów o potencjalnym wykorzystaniu komercyjnym oraz projektów pilotażowych, w przypadkach gdy prototyp stanowi końcowy produkt komercyjny, a jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt kosztowna; w przypadku gdy projekty pilotażowe lub demonstracyjne mają być następnie wykorzystywane do celów komercyjnych, wszelkie przychody uzyskane z tego tytułu należy odjąć od kwoty kosztów kwalifikowanych pomocy publicznej 

 prace rozwojowe nie obejmują rutynowych i okresowych zmian wprowadzanych do produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz innych operacji w toku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń

Wyniki badań naukowych i prac rozwojowych 

Przedmiotem komercjalizacji są wyniki badań naukowych i prac rozwojowych rozumianych zgodnie z powyższymi definicjami. Poszczególne wyniki obejmują wszelkie rezultaty realizowanych badań i prac bez względu na to, w jakiej postaci zostaną one ustalone.

Nabycie praw do wyników

Warunkiem możliwości komercjalizacji B+R jest nabycie  praw do wyników prac badawczych i rozwojowych.

Wybór ścieżki komercjalizacji

Ścieżka komercjalizacji bezpośredniej, szczególnie licencja, może być stosowana  do takich wyników (technologii), które osiągnęły poziom dojrzałości niewymagający prowadzenia dalszych istotnych prac i nadają się do wdrożenia. 

W takim przypadku PJB może od razu uzyskiwać przychody z komercjalizacji z tytułu opłat licencyjnych lub sprzedaży.

Zawierając umowy lub porozumienia o prowadzenie prac badawczych, PJB badawcza, która uzyskała wstępne rezultaty, może zawrzeć m.in. umowę konsorcjum, umowę o wykonanie prac badawczo- -rozwojowych, umowę o wspólne prowadzenie prac badawczo-rozwojowych, umowę sprzedaży praw do określonych rezultatów, umowę licencji praw do określonych rezultatów.

Celem większości projektów badawczych jest uzyskanie rezultatu, który miałby wartość gospodarczą lub mógłby stać się podstawą dalszych prac B+R. Stąd też konieczność określenia zasad podziału praw do ewentualnych rezultatów pomiędzy PJB a partnerami biznesowymi. Należy również pamiętać, że nie wszystkie prace B+R prowadzą do uzyskania zakładanych wyników, w związku z czym strony powinny ustalić kryteria pozwalające na zakończenie, przerwanie projektu badawczego, jeżeli ryzyko dalszych badań jest zbyt wysokie lub oczekiwany rezultat został osiągnięty przez inny zespół badawczy.

Innym typem umowy dotyczącym komercjalizacji wyników prac B+R (w ramach etapu przedkomercyjnego) jest umowa o wykonanie dokumentacji technicznej. Umowa taka zbliżona jest do umowy o dzieło.

Komercjalizacja w celu przemysłowego wykorzystania

Komercjalizacja wyników prac B+R może odbywać się w ramach prac wdrożeniowych. Najogólniej rzecz ujmując, prace wdrożeniowe polegają na wprowadzeniu określonego rozwiązania technicznego do konkretnego podmiotu gospodarczego. 

Przed przystąpieniem do zlecenia PJB wdrożenia konkretnego rozwiązania technicznego należy zdiagnozować potrzeby przedsiębiorstwa oraz przeprowadzić symulację rynkową, ekonomiczną i finansową danego wdrożenia.

Z prawnego punktu widzenia umowa wdrożeniowa zwykle jest umową podobną do umowy zlecenia, w której wykonawca świadczy nadzór nad wdrożeniem rozwiązania technicznego, 

Komercjalizacja bezpośrednia

Komercjalizacja bezpośrednia jest rozumiana jako sprzedaż wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub know-how związanego z tymi wynikami albo oddawanie do używania tych wyników lub know-how, w szczególności na podstawie umowy licencyjnej, najmu oraz dzierżawy. 

Sprzedaż praw do wyników B+R skutkuje ich przeniesieniem na nabywcę. Podstawowymi elementami umowy takiej sprzedaży jest wskazanie przedmiotu sprzedaży (wyniku i przenoszonych praw) oraz ceny.

3.2.2. Umowa o przeniesienie praw do know-how 

Przeniesienie prawa do know-how powinno być wyraźnie wskazane w umowie. Dla jego skuteczności konieczne jest zobowiązanie stron do objęcia informacji składających się na know-how odpowiednimi restrykcjami w celu zachowania ich w poufności. Takie przeniesienie nie będzie powodowało ujawnienia informacji w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – dalej będą one podlegały ochronie jako tajemnica przedsiębiorstwa.

3.3. Udzielenie licencji na wyniki prac B+R

Licencja stanowi umowę, na podstawie której licencjobiorca uzyskuje prawo do korzystania z wyników prac B+R w sposób wskazany, a licencjodawca zachowuje prawo do tych wyników.

Postanowienia umów licencyjnych umożliwiają kształtowanie relacji pomiędzy licencjodawcą a licencjobiorcą zarówno w chwili zawierania umowy licencyjnej, jak i po jej zawarciu w ramach renegocjacji umowy. W przypadku zbycia praw do wyników prac B+R taka moż- liwość jest bardzo ograniczona.