Thuận-Paris 11 tháng 8

PARIS 11 THÁNG 8

Thuận

Tháng 6 năm 2005

Giới thiệu tiểu thuyết Paris 11 tháng 8 :

Tiểu thuyết thứ ba của Thuận, sau Made in Vietnam và Chinatown, được gợi hứng từ trận nóng năm 2003 mà điểm đỉnh là ngày 11 tháng 8, đã giết chết gần mười lăm ngàn người Pháp. Paris 11 tháng 8 vì vậy là niềm hổ thẹn sâu kín của một xã hội hậu-tư-bản viên mãn.

Đó còn là Paris của những số phận tha hương Việt Nam, Cu Ba, Tiệp Khắc, Li Băng,… Paris của hai nhân vật nữ, Mai Lan và Liên, cùng tuổi cùng gốc Hà nội, nhưng một kiều diễm một xấu xí, một cựu hoa hậu một cựu cán bộ công đoàn, một dạn dĩ một nhút nhát, một khéo léo một vụng về, một kiếm sống bằng tình dục một chưa nếm mùi tình yêu, một lãng mạn một không tin vào phép lạ. Nhưng tiểu thuyết của Thuận sẽ chẳng biến Mai Lan thành cô Kiều và cho Liên thành Thị Nở.

Hai mươi hai chương miên man thực giả lẫn lộn, ngồn ngộn Paris và Hà Nội, lôi cuốn chúng ta bằng một vận tốc chóng mặt, một cấu trúc hiện đại, một giọng điệu tinh tế, duyên dáng, chua xót, hài hước.

Vừa thẹn thùng vừa khiêu khích, Paris 11 tháng 8 chạm vào nỗi đau của nhân vật, của nhân loại.

Thuận hiện sống tại Paris, là một trong rất ít nhà văn nước ngoài viết về xã hội Pháp đương đại.

Đoàn Cầm Thi

Chương 1

Vào một tháng tám bình thường, nước Pháp có trung bình 41 000 người qua đời. Bảng tổng kết của tháng tám vừa rồi lên tới 56 000. Con số 15 000 dôi ra ấy, các chuyên gia Viện Nghiên Cứu Y Tế Quốc Gia đã không ngần ngại liệt vào hậu quả của trận nắng nóng cao độ. Nguyên nhân chủ yếu là mất nước, sốt nặng, ở một số trường hợp là bệnh hô hấp và tim mạch. Hai đường cong của thời tiết và số tử vong rất cân xứng với nhau, đều có đỉnh điểm là những ngày 11, 12 và 13 tháng 8. Các cụ già là những nạn nhân đầu tiên: 70% có tuổi từ 75 trở lên. Các chuyên gia ghi nhận rằng tỷ lệ tử vong ở phụ nữ, trong mọi lứa tuổi, đều cao hơn nam giới. Kết quả có thể hiểu được với các cụ 80, 90 vì ở lứa tuổi này các cụ bà đông hơn các cụ ông. Nhưng ở các lứa tuổi khác thì tại sao? Đây là một hiện tượng kì quặc và cho đến bây giờ vẫn chưa tìm được lời giải thích. (báo Ouest-France, 26/09/2003)

Paris 11 tháng 8 năm 2003, 39 độ trong bóng râm, 42 độ tầng áp mái. 39 độ làm hai nghìn chín trăm cụ già đột tử. 42 độ khiến Liên có thêm sáu cái mụn, bốn cái đối xứng trên cằm, hai cái hai cánh mũi. Liên vốn sợ mụn. Liên không nhớ đã có mụn từ năm bao nhiêu tuổi. Chỉ nhớ là trong những năm dài, Liên vừa chăm sóc mụn vừa đợi ngày hết dậy thì. Đến bây giờ, tuổi dậy thì đã qua từ lâu, chỉ có mụn là kiên nhẫn. Bác sĩ da liễu lần nào cũng lắc đầu, rồi cho đơn mua một hộp vi-ta-min C nguyên chất. Năm mươi viên vàng vàng chua chua bọc đường làm sao xoa dịu một chục cái trứng cá bọc hung hăng di chuyển trên mặt Liên, càng về sau càng tìm được những vị trí hiểm hóc. Thế nào đến ngày thứ năm mươi cũng có một cái chễm trệ giữa cằm. Ngày thứ năm mốt, Liên lại buồn bã đến gặp bác sĩ. Đó là thời gian còn ở Hà Nội. Nhà Liên cách bệnh viện Da Liễu Trung Ương một phố. Khám bệnh không mất tiền, cầm quyển sổ y bạ ra đứng xếp hàng, hai tiếng sau cũng được gọi tới tên. Hai tiếng trong bệnh viện da liễu là một cố gắng phi thường. Tuổi dậy thì của Liên không có mùi kem cốm Thủy Tạ mà phảng phất mùi tanh của các phòng khám da liễu. Tuổi dậy thì của Liên cũng không vương vấn gương mặt thằng con trai nào. Năm năm đại học vẫn thế. Liên học đại học Mỏ-Địa Chất. Sinh viên nữ đếm trên đầu ngón tay, còn lại toàn nam. Giáo viên cũng toàn nam. Ngày mồng tám tháng ba, sân trường vắng ngắt. Cả thầy lẫn trò lo cắt tóc và mang hoa đến tấn trước kí túc xá Sư Phạm. Liên và mấy đứa con gái năm đầu ngỡ ngàng, Quốc tế Phụ nữ tiếp theo tự động ngồi nhà, hôm sau gặp nhau ở giảng đường không một câu bình luận, như không có chuyện gì xảy ra. Các thầy giáo không hiểu vì ngượng hay thương hại mà suốt buổi chẳng gọi nữ sinh nào lên bảng. Bọn con trai thì im lặng tuyệt đối. Giờ giải lao, một thằng chạy ra hàng nước trước cửa. Lúc Liên quay lại thấy trên bàn có một phong kẹo lạc. Lần sau thấy bánh đậu xanh. Lần sau nữa thấy mè xửng. Năm tốt nghiệp thấy hẳn một gói sô-cô-la Thái Lan, giấy bọc màu vàng, in hình con voi ngậm một bông hoa hồng, giá bằng bát phở tái Tràng Tiền. Liên không nói gì. Hết giờ học cho vào túi, cũng chẳng lên tiếng cám ơn. Bọn con trai không phản ứng, có vẻ như không ngạc nhiên. Trên xe buýt về nhà, Liên gặp một đứa con gái học khóa trên. Nó bảo nó cũng được một phong kẹo lạc. Sau đó cả hai cùng im lặng. Bốn mươi lăm phút trên xe buýt dài vô tận. Hai đứa tránh nhìn vào mắt nhau. Liên nghĩ đến con voi phục phịch và bông hồng chúm chím, không biết ẩn ý gì. Dù sao đó cũng là dịp duy nhất trong năm, Liên được nhận quà từ một người khác giới, không cùng máu mủ. Con bé kia mặt không bị mụn, nhưng bắp tay cuồn cuộn và đầy lông cứng. Bọn sinh viên kháo nhau, đi thực tập xa, ra suối tắm chung, mới thấy cả bắp chân nó cũng cuồn cuộn và đầy lông cứng. Liên đoán nó cũng chẳng được thằng con trai nào để ý, nói gì đến tặng quà. Những đứa con gái khác cũng chẳng hơn. Đứa nào không da đen bóng, cằm vuông chằn chặn thì trán lại nhằng nhịt chứng cá, mắt ti hí như mắt lươn. Đứa nào không mũi hếch, mồm vẩu, cổ lang ben thì lại có cục thịt thừa giữa má, từ cục thịt thừa mọc ra một túm tóc. Ban chấp hành đoàn trường tế nhị, chẳng bao giờ đề nghị chụp ảnh liên hoan. Paris mồng 8 tháng 3 không có băng rôn đỏ lẫn đèn nhấp nháy. Mùa đông còn muốn nán lại ngày nào hay ngày đấy. Buổi sáng, Liên đi qua cửa hàng hoa thấy im lìm như thường lệ. Liên bước vào, cũng không ai hỏi. Cô bán hàng tay cầm một chiếc kéo, lá nào hơi vàng là cặm cụi tỉa. Hai chục lọ các cỡ nhưng chỉ cắm tuy-líp với hoa hồng. Tuy-líp mười euro một chục, hoa hồng hai euro một bông, hồng nhung đắt gấp đôi. Liên tần ngần. Liên vừa rút tiền lúc nãy. Không biết một bông hồng nhung có làm được một bó. Không biết có được xin thêm một chiếc lá măng. Có nên kèm một cái các, viết mấy chữ chúc mừng, bằng tiếng Việt hay tiếng Pháp. Cô bán hàng ngẩng đầu bảo: hồng nhung mùa này đẹp, đẹp và tươi. Liên không nói gì. Cô bán hàng bảo tiếp: làm một bó năm bông nhé. Liên vẫn im lặng. Cô bán hàng thở dài, lại cúi xuống tỉa lá, chắc đã quen lắm với cảnh này. Liên ra ngoài, khép cửa lại, vừa cố không gây tiếng động vừa tự nguyền rủa mình. Có lẽ chẳng bao giờ còn dám quay lại cửa hàng hoa này nữa. Những cái mụn trên mặt Liên ai đã gặp một lần rất khó quên. Căn hộ của Mai Lan cũng im lìm như thường lệ. Đèn chưa bật. Ri-đô vẫn thả. Cửa kính, của chớp đóng chặt. Không thấy bó hoa nào trên bàn. Ba tách cà phê uống dở, lọ đường, hộp sữa không đậy, nắp vứt trên sàn. Liên thở ra. Mai Lan thời điểm này có một anh nhân tình rất oách. Tên là Tom. To cao, đẹp trai. Không hiểu làm nghề gì nhưng biết rõ các ngày lễ và tặng hoa đều đặn. Mai Lan bảo nghề nghiệp không quan trọng, túi tiền nông hay sâu cũng không quan trọng. Liên không bình luận. Mai Lan bảo tiếp: sống rồi sẽ biết. Mai Lan có vẻ thích câu này, nói chuyện hay chêm vào. Mai Lan đúng bằng tuổi Liên, một tháng dăm lần phiên dịch cho các đoàn Việt Nam. Thu nhập chính thức dưới mức trung bình, hầu như không phải đóng thuế. Trước đây Mai Lan từng là hoa khôi một khoa ngoại ngữ, được lên phim từ ngày còn đi học phổ thông. Năm thứ tư, bỏ học làm người mẫu và diễn viên điện ảnh chuyên nghiệp. Một thời rất hay lên báo, là người của công chúng theo từ ngữ bây giờ. Mười lăm năm trước, Mai Lan tập đi trong hành lang một khách sạn vịnh Hạ Long. Khách sạn là kết quả đầu tiên của quan hệ hợp tác kinh tế Pháp-Việt. Bên Pháp bỏ vốn xây dựng hoàn toàn, từ tiền thuê kiến trúc sư đến tiền nguyên vật liệu, công nhân và kĩ sư thi công. Nghe nói riêng thiết kế nội thất đã lên tới vài triệu đô-la, phần lớn chuyển từ Pháp sang. Bên Việt bỏ đất, lo toàn bộ giấy tờ hành chính: giấy phép mở khách sạn do bộ Du Lịch cấp, giấy phép xây dựng do sở Quy Hoạch Đô Thị Quảng Ninh kí, giấy phép hành nghề do ủy ban nhân dân thị xã Hạ Long đóng dấu. Và trăm nghìn đơn từ khác. Trong ban điều hành, vẫn theo nguyên tắc hợp tác song phương, chức vụ nào cũng một Pháp, một Việt. Hai tổng giám đốc, hai giám đốc phụ trách tài chính, hai giám đốc phụ trách nhân sự, hai giám đốc phụ trách đối ngoại, hai giám đốc phụ trách đường lối phát triển chung. Đến cả công việc quản lý khăn mặt và ga giải giường cũng mỗi bên một đại diện. Hoá đơn, sổ sách kế toán luôn luôn hai chữ kí. Cho tới hôm đóng cái đinh cuối cùng lên tường, toàn bộ chi phí là một con số khổng lồ, gấp vài lần dự án ban đầu. Hai tổng giám đốc nhận định nếu không bằng mọi cách kéo được một phần ba khách du lịch toàn Đông Nam á, khách sạn chắc chắn bị phá sản. Lễ khánh thành, ban điều hành thuê năm người mẫu về trình diễn thời trang trên sân khấu nổi, một đoàn múa rối nước về làm việc ở hồ sen tiền sảnh, một nhóm ca nhạc thính phòng gồm hai đơn ca chính, hai đơn ca phụ và ba nhạc công đàn hát trong phòng khách chính, trưởng nhóm là một ả đào có tiếng của khu Khâm Thiên, sau trở thành nghệ sĩ nhân dân nhà hát dân tộc. Khách dự nửa Pháp, nửa Việt, ăn mặc chải chuốt, nước hoa thơm lừng. Sâm banh nổ bôm bốp. Thức ăn bày biện cầu kì. Bông hoa hồng tỉa bằng cà chua đẹp hơn hoa thật. Nhiều món lạ như chả cá chim tẩm vừng trắng, tôm hùm nướng bưởi đào, sườn cừu tiềm thuốc bắc, lưỡi bò quay ngũ vị hương. Nhưng vừa lạ vừa đẹp là món súp Hồng Nga, đầu bếp chính người Thượng Hải, khách sạn giới thiệu là chef de cuisine, biểu diễn tay nghề ngay trước mặt thực khách. Đúng mười giờ tối, phụ bếp mang ra một cái xoong ba mươi lít, đặt lên bếp than. Bên cạnh, chef de cuisine cầm một con dao nhỏ mũi nhọn, lưỡi mỏng tựa giấy pơ-luya, thoăn thoắt tỉa củ cải trắng, được củ nào thả ngay vào xoong. Mươi phút sau nước bắt đầu sôi, dầu vừng và nhiều loại gia vị pha trộn với nhau tạo nên mùi thơm quyến rũ. ấn tượng hơn cả là đàn vịt con trắng phau nổi lên mặt nước. Thực khách đứng xem vỗ tay không ngừng. Chef de cuisine thản nhiên cầm cà rốt, rồi tỉa, rồi ghép, rồi thả vào xoong, chỉ một phút từ dưới nước hiện lên một con vịt cái đỏ tươi. Vịt cái đỏ, hay Hồng Nga theo tiếng Hán, lập tức dẫn đầu, đàn vịt mấy chục con tung tăng bơi lội, bên trên là khói sương, bên dưới là nước hồ trong vắt. Tiếng vỗ tay vang dội, đèn máy ảnh loang loáng. Ai đó kêu to: Magnifique. Lập tức một người khác thốt lên: tuyệt vời. Tiếng Pháp, tiếng Việt không lùi một phân. Chef de cuisine thản nhiên cầm su hào, rồi tỉa, rồi ghép, rồi thả vào xoong, chưa đầy phút, một bầy cá xanh như ngọc uốn lượn nhẹ nhàng bên cạnh đàn vịt. Tiền sảnh im phăng phắc. Thực khách xúc động ra mặt. Chef de cuisine thản nhiên cầm củ cải nâu, rồi tỉa, rồi ghép, rồi đặt vào xoong nước. Một trái núi tí hon có cả ngọn, sườn, thung lũng, nổi giữa mặt hồ. Máy ảnh chớp liên tục. Chef de cuisine thản nhiên cầm củ cải hồng, rồi tỉa, rồi ghép, rồi đặt vào sườn núi. Ngư ông nhàn tản thả câu, đầy đủ lệ bộ quần, áo, mũ, túi. Cuối cùng, khi thực khách vẫn còn ngây ngất, mấy cọng mùi từ tay chef de cuisine rơi xuống nước hóa sen mọc trong hồ. Quang cảnh xoong súp vô cùng ngoạn mục, màu sắc sinh động, khói thơm loang tỏa dịu dàng. Phụ bếp mang ra một chồng bát sứ trắng, múc cho mỗi thực khách một bát. Bát được vịt con, bát được cá con. Vị vừa thanh, vừa mát. Củ cải, su hào sần sật, ngọt lịm. Hai tổng giám đốc rất hài lòng, mang hai lẵng hoa to ra tặng chef de cuisine, bắt tay nói chia chiển. Các thực khách cũng tiến lại bắt tay, xin được chụp ảnh chung. Pháo hoa bắn đúng năm mươi phát mới ngừng. Cả một khoảng trời sáng trưng. Đèn lồng các màu lấp lánh. Mười lăm phút trước giờ biểu diễn thời trang. Hành lang hun hút còn thơm mùi sơn Pháp. Những bức tranh trên tường cũng thơm mùi sơn Pháp. Sông Xen và công viên Luých-xăm-bua. Lá vàng xoay xoay trong gió. Cái khăn của Mai Lan tự nhiên bay khỏi vai. Cái khăn cũng gắn mác Pháp. Năm bộ thời trang của Mai Lan tối hôm đó đều do Hermes và Yves St Laurent đảm nhiệm, kể cả son phấn và thợ hoá trang. Nói chung mọi thứ y hệt như trong phim Pháp. Chàng hoàng tử hiện ra. Mắt rất dịu dàng. Bàn tay đỡ cái khăn của Mai Lan cũng dịu dàng. Hết buổi diễn hai người đi dạo trên bãi biển. Tay trong tay. Vịnh Hạ Long lấp lánh. Cát biển mịn màng. Đêm hôm đó, Mai Lan không về Hà Nội cùng đoàn người mẫu mà ngủ lại khách sạn, trên một cái giường giả cổ, thời Louis XIV. Cửa sổ mở toang trông thẳng ra biển. Đạo diễn phim Đông Dương có nhìn thấy cũng phải thèm. Bây giờ kể lại cho Liên, Mai Lan bảo không cái dại nào như cái dại này, tao biết nó có vợ mà vẫn đâm đầu vào. Mai Lan bảo đừng hỏi tên nó tao kinh lắm. Nửa năm sau sang Pháp hết dại, Mai Lan cho nó nghỉ, đẻ con cũng không báo, không thèm trả lời điện thoại. Con My ra viện ba mươi ngày, Mai Lan thuê luật sư đòi tiền nuôi con. Luật sư bắt kể từ đầu chí cuối. Mai Lan phải tả lại khách sạn, phòng ngủ, cái giường giả cổ, đêm biểu diễn, các món ăn, chef de cuisine và súp Hồng Nga, nhiệt độ của biển, cát dưới chân, phải đưa cả cái khăn Hermes ra làm chứng, cả thư mời biểu diễn của ban điều hành khách sạn, cả kết quả những lần khám thai, soi thai và thử nước tiểu, cả giấy chứng nhận của khoa sản có chữ kí của bác sĩ trưởng khoa và y tá đỡ đẻ. Sáu tháng sau, thêm mười hai lần gặp luật sư, tốn một đống tiền mà chẳng đòi được đồng nào, lại phải bế con đi xét nghiệm máu. Nó bảo nó chỉ ngủ với Mai Lan đúng một lần, trên cái giường giả cổ. Mai Lan không cãi, cái này khoa học không chứng minh được, cãi nhau vừa mệt vừa tốn tiền điện thoại. Một tuần sau có kết quả thử máu của con My. Một tuần sau nữa có kết quả so sánh máu nó và máu con My. Mai Lan phô-tô-cô-pi gửi cho nó một bản, cho vợ nó một bản, cho bố mẹ nó một bản, cả ba đều bằng thư bảo đảm. Ra tòa thêm vài lần nữa thì nó chịu thua, mỗi tháng chuyển vào tài khoản ngân hàng tên con My bốn nghìn quan, bây giờ là sáu trăm linh chín phảy chín chín euro. Mai Lan không cho làm tròn. Con My không cho làm tròn. Luật pháp cũng không cho. Kết luận, Mai Lan bảo: sống rồi sẽ biết, bọn đàn ông bạc như vôi, nhất là bọn tóc vàng. Dừng lại một lúc, lại bảo: nhất là kiến trúc sư...

Liên đoán bố con My tóc vàng và hành nghề kiến trúc sư, không chừng trang trí nội thất khách sạn vịnh Hạ Long cũng nên, chắc là hợp đồng bộn tiền, có thế mới nhớ cái giường giả cổ thời Louis XIV. Con My tóc không vàng, mơ trở thành tài tử điện ảnh. Mười bốn tuổi cao một thước sáu lăm, ngực và mông nở, bụng mỏng dính. Mai Lan bảo kỉ lục của con My là chưa biết đi đã thích mặc áo hở rốn. Xong lại bảo lúc mình chưa biết đi, chẳng có gì để diện, oách nhất là cái váy Đức Hạnh mặc gần rách mà vẫn chùm đầu gối. Liên cười. Mai Lan nghĩ một lúc nói: trẻ con nhà quê xếch-xi hơn trẻ con Hà Nội, lúc nào cũng chơi áo hở rốn với quần thủng đít. Quan hệ của Mai Lan và con My như bạn bè, chủ yếu dựa trên sự bình đẳng. Trong nhà chẳng ai đợi cơm ai, người nào đói thì ăn trước, cũng không cần để phần thức ăn. Mỗi người một phòng riêng, tự trang trí sắp đặt, muốn mời bạn bè đến người kia cũng không có ý kiến. Đi đâu, làm gì, không nhất thiết phải báo cáo. Mai Lan có thể về nhà vào bất cứ giờ nào. Con My cũng vậy. Nhiều lần hai mẹ con gặp nhau trong thang máy lúc tờ mờ sáng. Cách đây hai tháng, Mai Lan làm mất chìa khóa, trước đấy lại uống mấy cốc rượu, quên cả mã số vào cửa. Con My đi sinh nhật về, một thằng bạn đèo xe máy, thấy mẹ ngồi ngủ gật ngay trên hè đường, tóc tai thảm hại. Vừa kéo mẹ đứng dậy, vừa càu nhàu làm thế là mất thể diện nó trước mặt bạn trai, bạn trai mới quen, con nhà đàng hoàng, quận Mười Sáu từ ba đời nay. Mai Lan không phản ứng, vào đến nhà, lao lên giường ngủ tiếp, giày tất vẫn để nguyên, hình như còn quên đánh cả răng. Sáng hôm sau, Liên đến dọn dẹp thì được chứng kiến cuộc nói chuyện tay đôi của hai mẹ con. Người đầu tiên lên tiếng là con My. Nó bảo: ngay từ đầu con đã bảo thằng này không ổn. Mai Lan không nói gì. Phòng ăn im ắng, chỉ nghe tiếng cà phê sôi ùng ục trên bếp ga. Liên rót cho hai mẹ con mỗi người một tách. Mai Lan ngước mắt nhìn nhưng không động đến, một lúc sau mới bảo: thế nào là ổn? Con My bảo: đi chơi xong, tiễn phụ nữ về nhà là ổn. Mai Lan bảo: nhưng nó độc thân. Con My bảo: không nên nguyên tắc thế mẹ ạ. Mai Lan lại bảo: sống rồi sẽ biết, mày mới tí tuổi đầu. Con My bảo: mẹ cũng phải xem lại cái thân thể của mẹ. Mai Lan bỏ tách cà phê lên bàn hỏi: mày nói thế là làm sao. Con My bảo: mẹ vào buồng tắm, cởi ki-mô-nô rồi nhảy lên cân hộ con. Mai Lan cười cười: con này tinh thật, tháng vừa rồi tao tăng ba cân. Con My đứng dậy. Trước khi ra khỏi phòng còn quay lại bảo: cô Liên từ nay đừng mua sữa. Mai Lan cười cười: sữa O phần trăm chất béo thì chết ai. Con My bảo: không nên cả tin thế mẹ ạ. Trong nhà hai mẹ con mỗi người ăn một kiểu. Mai Lan hầu như hai bữa cơm, bác sĩ bảo cơm không béo bằng bánh mì và mì ống. Một đĩa cơm thêm một chút đồ ăn mặn như thịt kho hay trứng rán, một chút rau xào, một chút mì vị yểu, cho vào lò vi sóng. Mai Lan bảo thế giống cơm đĩa Sài Gòn. Rồi vừa ăn vừa xem vô tuyến. Trước mặt bao giờ cũng có ly nước đá, lại ăn cơm bằng thìa, nên giống Sài Gòn thật. Con My vội đến đâu thì vội cũng đầy đủ lệ bộ. Một tị nước chấm cũng rót riêng. Một tị rau xào cũng bày riêng. Thịt và trứng rán đều thái nhỏ. Nó bảo: răng hàm của mẹ làm việc khỏe ghê. Mai Lan cười cười: bọn Trung Quốc nhai còn kinh hơn. Con My bảo: Củng Lợi có thế đâu. Mai Lan lại cười cười: ngày xưa tao lên phim, nhai im hơn cả Tây. Con My bảo: trong mồm có khỉ gì đâu mà nhai. Mai Lan bảo: ngày xưa tao đóng cùng Chánh Tín phim Ván bài lật ngửa, mấy lần ngồi trước con gà quay mà chẳng được miếng nào, cả đoàn chẳng ai được miếng nào. Quay xong, đạo diễn gói con gà lại đem trả cho tiệm Vĩnh Hương. Con gà y nguyên, da không trầy, bông hoa hồng ngậm ở mỏ vẫn tươi. Có thế lần sau người ta mới cho mượn tiếp. Con My đứng lên bảo: không nên sống bằng quá khứ mẹ ạ. Rồi chẳng đợi Mai Lan phản ứng, nó ra khỏi phòng, tóc xõa ngang vai đen nhánh. Liên tự nhiên nghĩ bố con My mà gặp nó bây giờ thế nào cũng bắt đi thử máu lần nữa. Mai Lan có lần cười cười bảo: hai năm nữa con My về Việt Nam thi hoa hậu được. Liên lại nghĩ không hiểu sao con My họ Nguyễn. Chẳng lẽ chỉ để sau này dự thi hoa hậu báo Tiền Phong. Sống rồi sẽ biết, Liên đành tự bảo như thế, xong lại tự cười nhạo, thế là học thuộc câu của Mai Lan. Liên học ở Mai Lan nhiều thứ. Mai Lan đã dậy Liên biết cách sử dụng máy giặt, máy xay thịt, máy xay sinh tố, máy rửa bát, máy hút bụi, rồi hút bụi thì nhớ hút cả gậm tủ, gậm giường, nhớ nhấc đệm lên hút. Lần đầu đến nhà Mai Lan, nhìn một ngăn các loại nước rửa, Liên còn không biết chai nào để lau cửa kính, để lau bếp, lau lò, chai nào để làm trắng hố xí, làm bóng gạch men kính, làm sạch can ke ở bồn tắm, chai nào để rửa đồ sứ, chai nào để rửa đồ pha lê, chai nào để rửa đồ i-nốc, chai nào để rửa đồ bạc, đồ mạ vàng. Liên hoảng sợ. Trước đây Liên biết mỗi việc tắm cho các cụ già. Các cụ già thì không cầu kì mấy, chỉ một lọ hóa chất vừa dùng để gội đầu vừa dùng để tắm. Cái cần nhất là phải có sức khỏe. Vài ngày, Liên lại bị ngã cùng một cụ nào đấy trong buồng tắm. Oạch một cái, cả hai nằm quay đơ trên nền gạch đá hoa, bao giờ cũng song song với nhau. Có lẽ vì các cụ bám tay Liên chắc quá, để có bị ngã thì kéo Liên theo. Móng tay cụ nào cũng dài và quặp vào bên trong. Một tuần cắt một lần mà vẫn kịp dài và quặp vào bên trong. Cắt móng tay cho các cụ cũng cần sức khỏe. Người càng cao tuổi thì chất sừng càng phát triển. Phát triển đến độ kéo thường không cắt được. Đến độ, cắt xong một tay, Liên phải ngồi thở mười lăm phút mới dám cắt đến tay kia. Cắt xong còn phải dùng dũa để mài cho bớt sắc. Móng chân thì không cần mài vì móng chân không bám được vào tay Liên, không làm bắp tay Liên nhiều lần rớm máu. Liên chỉ cắt móng chân cho các cụ vài tuần một lần. Có lần quên bẵng đi vài tháng, một cụ bị vấp ngã, móng chân bật ra, phải gọi xe cấp cứu. Lần ấy Liên suýt bị đuổi việc. Liên nhẩm tính, mỗi ngày Liên tắm cho hai cụ, một năm có hai trăm bốn mươi ngày làm việc, hai năm đổ đồng là bốn trăm tám mươi ngày, là chín trăm sáu mươi lần Liên đeo găng cao su, đổ hoá chất ngập lòng bàn tay. Rồi xát khắp đầu, cổ, vai, ngực, lưng, bụng, đùi, bắp chân rồi ngược lên bắp tay, rồi đi sâu vào nách, rồi lần theo lườn, rồi thọc vào bẹn, rồi quay sang mông, rồi di lên lưng, rồi luồn vào gáy. Như thế mới được một vòng. Qui định của công ty là mười lăm phút ba vòng. Liên luôn phải trừ hao vì công ty cố tình quên các khoản phụ, các đòi hỏi vô kì bất tận, chủ yếu là tự phát, của khách hàng. Công ty không thể dự kiến được cụ này thì thích cọ lưng, cụ kia thích xoa bụng, cụ khác thích dừng lâu hơn một chút ở háng. Không kể một cụ bà cứ nhất định ngực trái có khối u rồi bắt phải xoa xoa mấy chục vòng. Không kể hai cụ ông rên rỉ trên mông có cái nhọt bọc, chỗ đi tiểu tiện hơi xót, chỗ đi đại tiện bị rát từ mấy ngày nay. Liên đã tin những vị trí tế nhị đều cần bàn tay Liên. Về sau khối u ngực trái lại chạy sang ngực phải, cái nhọt bọc ở mông lại biến thành cái mụn ở bẹn, chỗ đi tiểu tiện hết xót nhưng lại bị tấy, chỗ đi đại tiện đã đỡ rát thì bắt đầu ngứa, không hiểu có phải đang lên da non. Liên không thích bị làm nũng như thế. Liên cảnh cáo bằng cách cào vào vai, hay để nước nóng thêm vài độ, hay làm hoá chất rơi trúng mắt, hay cắt móng tay thật sâu, hay chải đầu thật mạnh, hay lúc cài khuy áo huých cho một cái vào ngực, hay lúc kéo phéc-mơ-tuya quần kéo theo cả da, hay lúc đi tất chừa ngón chân út ra ngoài, hay lúc quàng khăn nhét một viên sỏi vào cổ, hay lúc ngoáy tai chọc một nhát vào màng nhĩ. Các cụ kêu choe chóe. Buồng tắm biến thành vườn thú. Liên cũng được một mẻ cười. Thế mới chừa cái thói làm nũng. Các cô mẫu giáo của Liên ngày xưa hay nói câu này lắm. Đứa nào kêu mỏi chân rồi không chịu xếp hàng đi tè là các cô cho một phát vào mông. Đứa nào kêu đau răng rồi ngậm cơm không chịu nuốt là các cô cho một phát vào mông. Đứa nào kêu nhức đầu không chịu ngủ trưa là các cô cho một phát vào mông. Các cô phát rất mạnh vì mông toàn thịt không nguy hiểm. Mông trẻ con Việt Nam lại có một vết tím bẩm sinh nên có tím thêm tẹo nữa cũng không gây phiền hà. Các cô vừa phát vừa bảo thế mới chừa cái thói làm nũng. Cái phát vào mông có tác dụng thật. Đến giờ, cả lớp ăn cơm, đi tè, ngủ trưa đâu vào đấy. Khoa học khẳng định tâm lý người già có nhiều điểm trùng tâm lý trẻ con. Các cụ hiểu ngay động tác của Liên. Lần sau cái mụn hết sưng, khối u biến mất, tiểu tiện, đại tiện không có gì phàn nàn. Các cụ nào ít nhạy cảm hơn, tiếp tục làm nũng thì cũng chỉ tiếp tục được đến lần thứ ba vì màng nhĩ đã thủng đến nơi, ngón chân út sắp gãy, da ngực mấy vết bầm, da lưng mấy vết xước. Nói chung người cao tuổi nhạy cảm hơn ta tưởng. Thể lực càng yếu thì càng nhạy cảm. Đáng ngờ nhất là các cụ nhạy cảm quá. Đến nỗi ngay tối hôm đấy, Liên nhận được điện thoại của con cháu các cụ. Những lần đầu Liên thấy sợ. Con cháu các cụ qua điện thoại giọng nói đều giống nhau, vốn từ cũng giống nhau, cách dọa báo cáo lên công ty quản lý Liên cũng giống nhau, ngay cả tiếng ống nghe rơi xuống khô khốc cũng y hệt như nhau. Liên tưởng tượng bên ngoài họ cũng có những khuôn mặt giống nhau, ánh mắt giống nhau, nếp nhăn trên trán cũng giống nhau, lông mày châu lại cũng giống nhau, tất cả phẫn nộ vì thái độ làm việc thiếu nghiêm túc của Liên. Vài tuần lo sợ cũng khiến Liên hiểu rằng chẳng con cháu nào của các cụ báo cáo lên công ty quản lý Liên. Các cụ có nhạy cảm thế chứ nhạy cảm nữa thì cũng không khiến được con cháu nặng lời với Liên lần thứ hai. Trái lại, Liên còn có cảm giác đằng sau câu dọa dẫm đã thuộc là một điều khác, rất khó biến thành lời. Một hôm, Liên nhận được một cú điện thoại đặc biệt. Đầu dây bên kia tự giới thiệu họ tên. Giọng khá mềm mại. Liên chưa kịp phản ứng thì ông ta (đó là một người đàn ông) xin lỗi sẽ làm phiền Liên mười lăm phút. Liên không hiểu chuyện gì, con cháu các cụ chưa ai gọi điện để xin lỗi Liên bao giờ. Ông ta lại xin lỗi lần nữa chỉ để hỏi Liên có biết khái niệm bán nhà đổi lấy niên kim trọn đời. Liên không nói gì. Nhưng ông ta cũng chẳng đợi câu trả lời. Dường như đã chuẩn bị sẵn từ trước, giọng vẫn mềm mại, ông ta bảo bà già mà Liên đến tắm mỗi sáng thứ năm hàng tuần ấy là một bà già cực kì láu cá. Liên nhớ ngay, bà già hay than phiền về khối u ác tính ở ngực. Ông ta bỗng giơ tay đấm vào ngực, đầu dây bên này, Liên vẫn nghe một tiếng thùm thụp. Ông ta dừng lại một giây, cho qua cơn xúc động, rồi tuôn một tràng dài đúng mười lăm phút như báo trước.

Chương 2

Nước Pháp đã kiệt quệ dưới cơn nóng khác thường từ mười lăm ngày nay, các đơn vị cứu thương, các bệnh viện và các công ty lo liệu đám ma ngập đầu trong công việc. Nhiều dân cư của các khu nhà cao tầng đã thông báo về những xác chết nạn nhân của hạn hán đang còn nằm tại nhà mà chưa được ai để mắt tới. Báo Liberation ngày hôm qua đã nói về một ''cuộc tàn sát’, còn báo Le Parisien thì sử dụng từ ‘thảm họa’. Theo cuộc điều tra do tờ báo này tiến hành thì ‘riêng Paris và ngoại ô đã có khoảng hai nghìn người chết được ghi sổ trong vòng tám ngày qua’. Bản tổng kết có thể sẽ còn nặng hơn rất nhiều trên toàn lãnh thổ nước Pháp (Đài Radio France, 15/08/2003).

Cách đây mười lăm năm bà già đăng báo bán nhà, lý do tuổi cao sức yếu, lại có triệu chứng ung thư ngực. Giá rẻ bằng một nửa giá thị trường, điều kiện là mỗi tháng bên mua trả bà già bốn nghìn quan, đều đặn cho đến ngày bà già ra nghĩa trang sẽ được vào nhà. Ông ta cùng vợ đến xem căn hộ (đấm ngực). Chưa cái dại nào như cái dại này, vợ chồng ông ta ưng ý liền, không mặc cả một xu. Kí luôn cái séc mười phần trăm giá bán, đặt cọc trước sợ kẻ khác mua mất (đấm ngực). Bà già yếu đến nỗi không thể ngồi dậy tiếp khách. Vợ chồng ông ta đưa mắt nhìn nhau, mở cờ trong bụng, vấn đề không phải là một năm, vài tháng, khéo chỉ hôm trước hôm sau. Ra khỏi thang máy, xuống đến đường, cả hai chạy vào ca-bin điện thoại gần nhất. Số điện thoại của trưởng khế không có trong tay, số điện thoại của người bạn thân nhất cũng không có trong tay. Trong tay chẳng có số điện thoại nào. Thế là đành bấm số 12, năm quan (đấm ngực), để hỏi số người bạn thân nhất. Gia đình bảo đi công tác vắng, có lẽ đang ngồi đọc báo trên tàu tốc hành, trường hợp khẩn cấp có thể gọi vào điện thoại cầm tay. Ông ta đưa mắt nhìn vợ, bắt gặp bà vợ đưa mắt nhìn mình. Hai vợ chồng chui ra khỏi ca-bin. Đi được mấy bước lại nắm tay nhau quay lại (đấm ngực). Sáu quan phút đầu, năm quan phút tiếp theo, tám phút rưỡi vừa đúng một thẻ France Telecom, điện thoại cầm tay ngốn thẻ như đất nẻ ngốn nước mưa. Người bạn thân nhất bỏ tờ báo xuống đệm ghế tàu tốc hành Paris-Lyon, hỏi đi hỏi lại cuối cùng cũng nghe được mấy từ bất động sản. Tàu tốc hành có khả năng át được gió và mọi tiếng động, nhất là tiếng điện thoại cầm tay (đấm ngực). Người bạn thân nhất bảo đợi một chút nhé. Một chút là ba phút bốn mươi lăm giây. Ông ta và bà vợ đưa mắt hết nhìn nhau lại nhìn đồng hồ. Thế rồi, người bạn thân nhất cũng lên tiếng. Tàu tốc hành có lẽ đang dừng ở một ga giữa đường (đấm ngực) nên ông ta nghe rõ tiếng người bạn thân đang đọc bốn câu mở đầu bài báo trang nhất tạp chí Người Quan Sát Mới số vừa ra: "Cuộc chiến tranh vùng Vịnh đã đảo lộn đời sống toàn thế giới. Nó không những thiêu hủy niềm tin của quần chúng vào sức mạnh hoà bình, mối đoàn kết giữa các dân tộc và sự hợp tác giữa các quốc gia mà còn phá vỡ những nguyên tắc và điều lệ của nhiều nền kinh tế, làm suy sụp một con số khổng lồ các cơ sở sản xuất và tập đoàn tài chính, biến thành tro ít nhất năm thị trường tiêu thụ lớn bậc nhất hành tinh và ảnh hưởng đặc biệt sâu sắc đến thị trường chứng khoán. Để trả thù, để tự bảo vệ, để tự hồi sinh, để bảo đảm sinh tồn và phát triển, quần chúng đã đem tất cả niềm tin còn lại cùng vốn liếng vật chất ném vào bất động sản. Bất động sản ở Paris, New York và Luân-đôn đang ở giai đoạn báo động đỏ, cả biểu giá lẫn sức mua đều lên đến đỉnh điểm tính từ đầu thế kỉ cho đến ngày hôm nay"... Từng câu, từng chữ dõng dạc như trong giờ chính tả. Người bạn thân nhất lại bảo thêm: tác giả bài báo là một nhà nghiên cứu kinh tế uy tín, giáo sư danh dự của ba trường đại học, trong đó có một trường ở Mỹ. Thế rồi tàu tốc hành lao vụt đi (đấm ngực) để lại mỗi tiếng tút tút không dứt. Ông ta nghe một lúc rồi ra hiệu cho vợ ghé tai nghe tiếp. Tiếng tút tút kéo dài một phút nữa thì thẻ điện thoại hết. Ông ta đưa mắt nhìn vợ lại gặp đôi mắt bà vợ quay sang phía mình. Bà vợ mò trong túi xách tay tìm thấy một thẻ điện thoại đang dùng dở (đấm ngực). Lại số 12, lần này đến lượt bà vợ cầm máy (đấm ngực). Nhân viên sở điện thoại đọc số của trưởng khế rồi bảo có thể nối dây ngay bây giờ (đấm ngực). Thư kí cầm máy. Khủng hoảng thị trường nhà đất. Suốt tuần sau trưởng khế bận kí ba mươi vụ mua bán bất dộng sản (đấm ngực), sáng thứ bảy cũng có một cuộc hẹn quan trọng. Sau đó là hai tuần nghỉ lễ Phục Sinh (đấm ngực). Có trợ lý thay thế. Còn trường hợp đặc biệt ? bà vợ hỏi. Thư kí bảo đợi một chút nhé. Một chút ở đây là bốn phút rưỡi. Có lẽ thư kí phải đi bàn với trưởng khế, trưởng khế lại phải đi bàn với trợ lý. Hai vợ chồng ông ta đưa mắt nhìn nhau rồi nhìn đồng hồ. Cuối cùng thư kí cầm máy bảo còn mỗi ngày mai, cuối giờ chiều, đấy là nể trường hợp đặc biệt (đấm ngực), rồi không kịp chào đặt ngay máy xuống. Bà vợ lại mò trong túi xách tay, một lúc được số điện thoại của bà già. Hai vợ chồng thay nhau bấm (đấm ngực). Điện thoại reng lần thứ mười mấy mà đầu kia không ai nhấc máy. Bà vợ bước ra khỏi ca-bin. Ông ta bước theo. Rồi chẳng bảo nhau, cả hai chạy lại bấm cốt, đẩy cửa, chui vào thang máy, bấm tầng thứ ba. Chuông reo năm phút mới nghe tiếng lục cục bên trong. Lại năm phút nữa mới có tiếng chìa khóa tra vào ổ. Bà già gần như gục vào cái tủ kê sát cửa. Bà vợ ông ta lên tiếng trước (đấm ngực). Ông ta tiếp lời (đấm ngực). Cuối cùng bà già cũng hiểu. Rồi gật đầu. Ngày mai, sáu giờ. Nhớ mang giấy tờ đầy đủ. Đừng quên chứng minh thư. Đừng quên sổ đỏ. Bà già đứng một lúc thì khụyu. May mà có cái tủ kê sát cửa. Hai vợ chồng ông ta lao tới, mỗi người đỡ một bên. Mười lăm phút sau cũng mang được bà già vào giường, đắp chăn lên ngực, đưa cho cốc nước với ba viên thuốc to tướng nằm sẵn trên bàn (đấm ngực), lại lấy trong hộp ra ba viên nữa để cạnh chai nước, lúc nào cần là có ngay. Rồi ghi địa chỉ văn phòng trưởng khế vào hai tờ giấy, một tờ để dưới máy điện thoại ngoài phòng khách, một tờ treo ngay cửa ra vào. Xong xuôi hai vợ chồng mới yên tâm ra về. Cả đêm ấy mất ngủ. Không cho nổi miếng nào vào miệng nhưng vẫn thấy no. Không đánh răng rửa mặt nhưng không thấy ngứa ngáy. Vận may như quả bóng lơ lửng trên cao. Mấy lần bà vợ nhỏm dậy cầm máy điện thoại. Chẳng dám bấm số nhưng lần nào cũng quay vào giường lay người ông ta. Lần đầu hỏi: liệu bà già có qua nổi đêm nay để ngày mai sơ kí. Lần sau hỏi: nếu tuần sau bà già ra nghĩa trang, bọn con cháu không chịu bán căn hộ thì sao? Lần sau nữa hỏi: đám ma bà già, có nên phúng cho bọn con cháu ít tiền? Lần cuối cùng không cầm được nữa bảo: thế là bỗng dưng trúng sổ số độc đắc. Chẳng lần nào ông ta trả lời được, chỉ biết sụyt sụyt sợ hàng xóm nghe thấy. Thao thức mãi cũng đến bảy giờ sáng. Rồi cả một buổi sáng dài hai vợ chồng ngồi nhìn nhau. Điện thoại reng cả hai cùng nhào đến. Đúng chín giờ sáng gọi điện tới cơ quan chồng xin nghỉ một ngày, sau đó là cơ quan vợ. Bữa cơm trưa hai giờ mới bắt đầu nấu. Cắt bánh mì, bày đĩa, bày dao, bày nĩa, bày cốc, lọ muối, lọ hạt tiêu, chai nước suối, hộp bơ, một phần tư bánh phó mát, không quên cả lọ hạt cải, không quên cả chai rượu vang nửa lít, không quên cả viên thuốc chống mỡ thừa trong máu cho chồng, viên thuốc chống lão hóa xương chậu cho vợ. Hai vợ chồng ngồi nhìn nhau qua bàn ăn. Ba giờ rưỡi, bà vợ đứng lên cho hai miếng thịt bò rán vào một cái hộp nhựa. Ông ta cũng đứng dậy lấy giấy bạc đậy đĩa khoai tây. Cả hai cùng bước về phía tủ lạnh. Sau đó, gói lại bánh mì, đậy lại hộp bơ, bọc lại phó mát, đóng nút chai rượu vang. Cuối cùng chia nhau cái buồng tắm. Ông ta cạo râu, ngoáy tai, mặc áo sơ-mi, thắt cà-vạt rồi chọn bộ com lê đàng hoàng nhất trong tủ, màu đỏ mận, chỉ mặc những buổi đặc biệt. Bà vợ tỉa lông mày, thoa kem, đánh phấn, bôi môi son, đeo khuyên tai, vòng cổ, rồi chọn một bộ váy đàng hoàng nhất trong tủ, cũng màu đỏ mận, chỉ mặc những buổi đặc biệt. Hai vợ chồng lại quay ra nhìn nhau, rồi nhìn đồng hồ. Bốn giờ rưỡi. Ông ta lấy ra cái cặp da, xếp vào đấy một tập giấy trắng, đôi bút bi, hai cặp kính viễn, hai chứng minh thư, hai phiếu trả lương, hai quyển séc, giấy chứng nhận của ngân hàng về số tiền có trong tài khoản, giấy chứng nhận của ngân hàng về khả năng mượn tín dụng bất động sản. Bà vợ kiểm tra từng thứ một, thử cả bút bi, mở cả quyển séc, lau hai cặp kính, rồi xếp lại ngay ngắn vào cặp da. Đâu đấy, hai vợ chồng dắt tay nhau ra cửa. Thang máy hỏng, đi bộ năm tầng mà không thấy mỏi. Nắng tháng năm tran hòa. Đường phố nhộn nhịp. Quả bóng vẫn lơ lửng trước mặt. Tàu điện ngầm Paris hôm đấy có đình công, đúng tuyến đường từ nhà đến văn phòng trưởng khế. Hai vợ chồng vừa đứng vẫy tắc xi (đấm ngực) vừa nguyền rủa nhân viên lái tàu, đòi tăng lương, đòi giảm giờ làm, đòi trợ cấp nghề nghiệp đặc biệt, đòi về hưu sớm hơn dân thường mười lăm năm, đòi nghỉ phép nhiều hơn dân thường ba lần. Tài xế tắc xi cũng lên tiếng ủng hộ. Cả ba chửi bới thậm tệ ngành đường sắt. Nhờ thế mà thời gian trôi đi, hai vợ chồng quên cả kiểm tra đường, quên cả theo dõi công tơ cây số. Tắc xi dừng trước văn phòng trưởng khế mà đồng hồ chỉ có năm giờ hai mươi. Một dãy người ngồi đợi, người nào cũng cặp da căng phồng, vẻ mặt cực kì quan trọng. Cô thư kí đang cầm ống nghe. Nghe xong lại đưa tay bấm số khác. Chục cú điện thoại liên tiếp. Tranh thủ mấy giây, cô thư kí ngẩng lên bảo: quí vị thông cảm nhé, dân vùng Vịnh đánh nhau, dân Paris chơi bất động sản, văn phòng trưởng khế cả tháng nay như ngồi trên đống lửa. Hai vợ chồng tìm mãi cũng chia được một cái ghế trong phòng đợi, mỗi người một cuốn họa báo trong tay, thay nhau ngó cái cửa ra vào. Những người khác cũng không ngừng giơ tay xem đồng hồ, rồi đứng lên đi lại, thì thào bàn bạc. Phòng đợi văn phòng trưởng khế mới tháng năm mà oi ngang mùa hè. Cửa sổ ri-đô nhung đỏ, ghế dài bọc nhung đỏ, phô tơi cũng bọc nhung đỏ. Hai cái bàn thấp la liệt họa báo và quảng cáo bất động sản. Trên tường, hai bức tĩnh vật và một bản sao Hoa hướng dương của Van Gogh đóng khung vàng. Đúng sáu giờ bà vợ tiến lại bàn cô thư kí. Cô thư kí vẫn đang cầm ống nghe. Nghe xong lại đưa tay bấm số khác. Chuông điện thoại không ngừng réo. Máy fax tì tạch nhả giấy bên cạnh. Tranh thủ mấy giây, cô thư kí lắc đầu. Bà già chủ nhà vẫn chưa thấy tăm hơi. Đã gọi điện mất lần tới nhà riêng mà không ai nhấc, cũng chẳng có máy nhắn tin. Hai vợ chồng đưa mắt nhìn nhau. Ông ta đập tay vào đầu, đáng lẽ phải đưa tắc xi qua đón bà già đi cùng. Bà vợ đập tay vào đầu, đáng lẽ phải xin trưởng khế ghé nhà bà già kí luôn, trường hợp đặc biệt phải được ưu tiên. Hai vợ chồng nhìn nhau tuyệt vọng. Khách hàng trong phòng thở dài ngao ngán. Chốc chốc lại có người chạy ra ngoài gọi điện thoại cầm tay. Không khí lúc thì đóng băng, lúc giống cuộc họp công ty cuối năm. Cô thư kí nhìn hai vợ chồng chầu trực bên cạnh, bấm máy thêm lần nữa, vẫn lắc đầu. Ông chồng tưởng tượng bà già nằm trùm chăn kín ngực, mắt nhắm nghiền, bình ô xy treo trên đầu không nhúc nhích. Bọn con cháu ngồi ở phòng khách gọi điện đến một hãng buôn bán bất động sản. Hãng cử ngay trưởng phòng định giá đến làm việc. Thằng cha com lê cà vạt, tóc chải bóng lộn, nói liến láu. Con cánh cam khổng lồ bay một vòng nhìn ngó căn hộ, thỉnh thoảng dừng lại đo đạc, ghi chép, gõ tay vào giấy bồi tường phòng ngủ, cạy lớp sơn bong trên trần buồng tắm, lật thảm lót sàn phòng khách, giật nước toa lét, mở robinet, đẩy cả tủ bếp kiểm tra, cuối cùng thì rút máy tính, rồi bảo căn hộ trông thế mà rộng, có lẽ bà già lắm đồ đạc quá, thôi tính sơ sơ ngần này mét vuông, mỗi mét vuông khu này từng ấy tiền, nhân lên, làm tròn, cuối cùng đưa ra con số còn hơn gấp đôi giá bà già đặt trong quảng cáo. Trước khi về lại hứa ngày mai sẽ đưa khách đến xem, kiểu căn hộ ba phòng thế này chỉ vài ngày là bán xong, hãng có trưởng khế riêng, thủ tục hành chính rất nhanh, chỉ tháng sau tiền sẽ rót vào tài khoản từng người thừa kế. Bọn con cháu sung sướng cười híp cả mắt. Bà vợ tưởng tượng bà già gượng dậy uống ba viên thuốc to tướng để sẵn đầu giường, đưa tay với cái nạng trong góc nhà thì hoa mắt, khụyu xuống, rồi cứ thế lịm đi, điện thoại cô thư kí văn phòng trưởng khế đổ liên hồi, người hàng xóm đi qua định gõ cửa xem sao, nghĩ thế nào lại tặc lưỡi đi thẳng. Sáng hôm sau, ông gác cổng lên đưa thư, bấm chuông mãi cửa không mở, phá cửa xông vào thì gặp bà già thoi thóp dưới đất. Năm phút sau, xe cứu thương chạy đến, thang máy quá nhỏ không cho được cáng vào. Đội trưởng đội cấp cứu quyết định truyền bà già bằng ròng rọc từ cửa sổ xuống mặt đường, hai tiếng sau mang được đến bệnh viện gần nhất. Bác sĩ nghe mạch, nghe tim, phán tình trạng cực kì nguy kịch, một cử động nhỏ, như nháy mắt chẳng hạn, bệnh nhân cũng không chịu nổi. Bà già ngay lập tức được vào phòng đặc biệt, cấm mọi tiếp xúc với xã hội bên ngoài, ngay cả con cháu cũng không được đến thăm. Buổi chiều, cô thư kí văn phòng trưởng khế gọi điện tới bệnh viện được y tá trực ban thông báo bệnh nhân có khả năng rơi vào hôn mê vĩnh viễn...

Cứ thế, trí tưởng tượng bóp chặt trái tim của hai vợ chồng. Cho đến lúc cả hai đang định chạy mua mỗi người một viên an thần thì cửa ra vào bật mở. Bà già chống nạng bước vào, tay cầm cặp da, trong tư thế Jeanne d’Arc từ mặt trận trở về. Ông ta lao tới đỡ cái cặp, bà vợ lao tới đỡ cái nạng, mỗi người dìu một bên, tám mươi bảy cân mà nhẹ như lông hồng. Ông ta nhớ mãi giây phút ấy. Nhưng những gì xảy ra tiếp theo trong phòng trưởng khế thì lại quên sạch. Trưởng khế chỉ chỗ nào, kí chỗ đấy, như một cái máy. Có thể vì vui, và nhanh quá. Vận may không còn là quả bóng lơ lửng trước mặt mà biến thành giấy trắng mực đen được con dấu của trưởng khế chứng thực. Khi tiễn cả ba ra đến cửa, trưởng khế giơ tay bắt, bảo về nhà bình an nhé, lại còn vỗ vào vai ông ta chúc mừng vận may hiếm có rồi đưa mắt nhìn bà già một cách ái ngại, không biết ba tháng nữa có còn sống để kí văn bản chính thức. Bà già trông còn mệt hôm qua, suốt buổi lả đi trong ghế tựa. Hai vợ chồng đưa về bằng tắc-xi (đấm ngực), mang đến tận giường, đắp chăn vào ngực, lấy thuốc trong hộp cho uống. Cảm tưởng lần này là lần cuối. Bà vợ bịn rịn suýt khóc. Ông ta phải quay mặt đi tránh nỗi xúc động. Đêm hôm ấy hai vợ chồng cũng không chợp mắt. Bà vợ bảo thôi chuẩn bị viết giấy trả căn hộ này là vừa, bớt được tiền thuê nhà ngày nào hay ngày đấy. Ông ta bảo phải nghĩ đến việc chuyển ngần ấy đồ đạc, tích lũy hai mươi năm từ ngày về ở với nhau. Rồi gọi hàng xóm lên lấy cái tủ lạnh đã gẫy tay cầm, kèm theo cái giường lò xo đã nhão, bộ bàn ghế ăn cơm đã thủng đệm, thế là đỡ phải vứt những thứ cồng kềnh nhất. Rồi mang ra cửa hàng đồ cổ cái đồng hồ quả lắc, kim không chạy, chuông không đánh, con chim cúc cu không chui ra khỏi tổ từ đời nảo đời nào, nhưng là của gia bảo, chắc phải được vài nghìn. Rồi mang cho hội chữ thập đỏ bốn cái măng tô rách nách, ba bộ vét tông sờn cổ, hai chục đôi giày cả nam lẫn nữ quẹt gót, một thùng các-tông quần áo lót và bít tất thủng vẫn để dưới gậm giường. Thế giới thứ ba như thế cũng được hưởng chút mùi tư bản. Khi việc chuyển nhà đã hòm hòm, hai vợ chồng lại mê mải các kế hoạch quét sơn phòng khách, trát lại buồng tắm, dán giấy tường phòng ngủ, đánh véc-ni sàn nhà, vứt cái hòm cổ lỗ sĩ trong bếp, mua một bộ tủ tường Ikea. Bà vợ nhắc lại câu hỏi đêm hôm qua: nếu tuần sau bà già ra nghĩa trang, có nên phúng cho bọn con cái ít tiền ma chay. Ông ta bảo: mình còn bao nhiêu thứ phải chi, mang đến một vòng hoa là lịch sự lắm rồi. Nói đến đây ông ta liên tục đấm ngực. Liên đặt máy xuống. Ông ta gọi lại, nài nỉ một phút nữa thôi. Liên im lặng. Ông ta bảo đời thật là bất công. Tiền mua nhà hai vợ chồng đã trả một nửa. Tiền trưởng khế cũng đã thanh toán sòng phẳng. Mỗi tháng phải mượn ngân hàng chuyển vào tài khoản tên bà già bốn nghìn quan, bây giờ là sáu trăm linh chín phảy chín chín euro. Bà già không cho làm tròn. Luật pháp cũng không cho làm tròn. Thế mà mười lăm năm nay đợi mãi bà già vẫn chưa chết, đợi mãi vẫn chưa được vào nhà của mình, vẫn phải sống cảnh ở thuê. Bà già láu cá quá. Ai cũng tưởng ung thư ở giai đoạn cuối, nào ngờ vợ ông ta có nguy cơ ra nghĩa trang trước. Cách đây hai tuần bị cấp cứu bệnh viện. Bác sĩ bảo suy nhược thần kinh, lo lắng triền miên sợi thần kinh mỏng như tơ nhện, bây giờ chạm khẽ là đứt. Bên giường bệnh của vợ, ông ta thề sẽ trả thù, ông ta cần Liên giúp một tay, sẽ có phần thưởng xứng đáng. Liên hoảng sợ đập máy xuống. Rồi rút cả công tắc điện thoại. Rồi khoá chặt cửa ra vào. Đi nằm một lúc, thấy chưa yên tâm, lại ngồi dậy lấy hai ghế đẩu chèn thêm. Năm phút sau, còn tìm được con dao mũi nhọn để cạnh gối. Đêm ấy, Liên thấy mình bị đưa ra vành móng ngựa cùng với một ông mặc com-lê màu đỏ mận, tội đồng lõa giết người, cảnh sát hình sự đã phát giác phổi của nạn nhân ngập trong dung dịch hóa chất vừa để gội đầu vừa để tắm cho người già. Ông mặc com-lê màu đỏ mận nhận án trung thân. Liên bị xử mười lăm năm tù. Liên há miệng kêu thì quan tòa rung chuông, hai viên cảnh sát tiến lại, khóa tay Liên lôi đi. Tỉnh dậy thấy gối đẫm mồ hôi mới biết là ác mộng. Liên sợ một thời gian dài, từ đó không dám mạnh tay với bà già láu cá. Đôi khi còn phải tìm cách kéo người gác cổng lên nhà để chứng kiến bà già vừa tắm xong, đang ngồi uống chè mật ong và xem họa báo. Bà già không những láu cá mà còn nhạy cảm. Cứ hai tuần lại lên cơn đau ngực chỉ có tay Liên xoa mới khỏi. Trận hạn hán 11 tháng 8 cuối cùng cũng xảy ra. Người già khan hiếm hơn. Công ty phụ trách Liên điêu đứng. Tổng giám đốc mặt nhẵn thín, đeo kính gọng đồi mồi, tóc bôi va-zơ-lin, áo vét xanh cổ vịt, sơ mi đỏ cà rốt, ca vát tím kẻ sọc vàng, túi ngực gài bút kim tinh. Một bảng màu khôi hài và lóng lánh. Tổng giám đốc gợi ý Liên thôi việc. Hứa sẽ viết giúp một cái thư để Liên có thể hoàn thành thủ tục xin trợ cấp thất nghiệp. Liên gật đầu. Tổng giám đốc bảo khai lý do nghỉ việc làm sao để đôi bên đều có lợi. Về phía công ty sau trận nắng nóng tháng tám, mất một nửa khách hàng, doanh thu tuột dốc rõ rệt, không còn khả năng bảo đảm lương cho từng ấy nhân viên. Về phía Liên, không chủ động xin nghỉ việc nhưng cũng không đòi hỏi bồi thường. Hai lý do phải viết song song, vừa rõ ràng, vừa uyển chuyển. Liên gật đầu. Tổng giám đốc bảo công ty quyết định lấy Liên ra làm ví dụ đầu tiên, sau đó nếu tốt đẹp sẽ tiến hành vài chục trường hợp nữa, có vẻ phức tạp hơn. Liên gật đầu. Cầm thư của tổng giám đốc trong tay, Liên đi thẳng đến nhà bà già láu cá. Liên bấm chuông, không ai mở cửa. Xuống đường gọi điện thoại từ ca bin công cộng, không ai nhấc máy. Nhìn từ dưới lên, rèm cửa không động đậy. Lại lên bấm chuông, đập vào cửa rất lâu, không ai xuất hiện. Vào gặp người gác cổng thì được biết bà già láu cá cũng không qua nổi ngày 11 tháng 8. Trên thực tế khối u ác tính đã ở giai đoạn cuối từ mười lăm năm. Mười lăm năm, tuần nào cũng gọi tắc xi đến bệnh viện chạy điện. Mười lăm năm, mấy chục bác sĩ chuyên khoa thay nhau điều trị, ai cũng tưởng là người cuối cùng cho đơn thuốc, lần nào tiễn ra cửa cũng sợ không bao giờ còn có dịp gặp lại. Mười lăm năm nay, con cháu chầu trực gia tài, mới đầu có ba, bây giờ tăng làm đôi. Khổ nhất là hai vợ chồng người mua nhà. Nghe nói bà vợ cũng không qua nổi ngày 11 tháng 8. Ông chồng vừa đưa vợ ra nghĩa trang, bây giờ đang đi chọn sơn về quét buồng tắm. Liên ra khỏi cổng thì nhớ cái kéo cắt móng tay mới tinh để quên trong căn hộ bà già láu cá. Định quay lại viết mấy chữ dán vào cửa, hẹn một hôm đến lấy. Nghĩ thế nào rồi thôi. Liên vẫn chưa quên giấc mơ khủng khiếp. Cái kéo rất sắc. Bà vợ ông mua nhà thì vừa ra nghĩa trang. Liên lại mới sắm vô tuyến hè vừa rồi. Một chuỗi sự kiện có vẻ liên kết với nhau một cách vô hình. Cảnh sát không thể không ngờ vực. Mười lăm năm tù. Liên thở dài. Cái kéo mới thật nhưng giờ cũng chẳng biết sử dụng vào việc gì. Liên cũng không khi nào dám dùng để cắt móng tay, sơ ý là xin tí huyết. Rồi biết bán cho ai. Công ty Liên đóng cửa đến nơi. Con gà trống có vẻ lo lắm. Báo chí bảo nghề tắm cho người già đang ở giai đoạn khủng hoảng thừa.

Chương 3

Nghiêm trọng hơn, những hậu quả của trận nắng nóng vừa qua lại dường như gắn liền với mức độ y tế kém cỏi của các cơ sở cả tư nhân lẫn nhà nước. ‘Bây giờ, có phòng chống trong nhiều nhà dưỡng lão, đặc biệt là vùng Paris... ấy vậy mà mùa hè vừa qua, không có trường hợp tử vong nào được xác nhận tại đây. Thật là lạ đúng không? Tôi cho rằng rất nhiều người đã ở trong tình trạng sốt cao khi rời nhà dưỡng lão để đến bệnh viện và qua đời ở đấy’, Christophe Fernandez - chủ tịch hội Bảo vệ và Giúp đỡ người cao tuổi (AFPAP) lên tiếng. Cựu nhân viên cảnh sát, ông từng nổi tiếng với những cuộc điều tra tố giác cung cách làm việc tồi tệ của các nhà dưỡng lão. ‘Thực hành y tế bất hợp pháp, không có mặt trong phút nguy kịch, lạm dụng chuyên trở tới bệnh viện... phần lớn những chuyện này xuất phát từ sức ép quá mạnh của lợi nhuận, ông nói tiếp. Một trên năm lời ca thán dính dáng đến các cơ sở nhà nước và bốn trên năm giành cho các cơ sở tư nhân’. Theo sự đánh giá của ông: trong 600 000 phòng thì 200 000 sẽ bị xếp hạng kém (Báo Le Figaro, 07/11/2003)

Nửa năm tiếp theo, Liên không có việc làm. Hàng tháng phải cắp cặp đến gặp văn phòng quản lý người thất nghiệp, gọi tắt là ANPE. Hồ sơ của Liên gồm mỗi cái bằng đại học Mỏ-Địa Chất, cũng chưa được dịch công chứng. Cô thư kí bảo cố mà học thêm tiếng Pháp, sau đó đi thi lại, trường Mỏ là một trong ba trường danh giá nhất Paris, dân Việt Nam nổi tiếng có chí, có vị năm mươi lăm tuổi mới thành bác sĩ, mở phòng mạch tư được mươi năm, khi chết, đăng cáo phó trên báo Le Monde, thêm chữ docteur cạnh họ tên, con cháu cũng mát mặt. Lần nào Liên cũng im lặng, không hiểu tán thành hay từ chối. Liên chưa bao giờ thích địa chất. Liên đã thi vào đấy chỉ vì biết là thế nào cũng đỗ. Liên đã lên tận sở Giáo Dục để tham khảo danh sách học sinh dự thi. Bảy mươi chín Nguyễn Văn, Trần Đình, Phạm Hữu, Lê Khắc, Bùi Huy, Đỗ Quốc. Mỗi khoá cũng cần một người để thỉnh thoảng vo gạo, nấu cơm, rửa bát. Nữ sinh dù sao cũng đỡ nghịch hơn nam sinh, con gái không đẹp càng không lo làm mất đoàn kết. Các thầy trong ban giám khảo đều công nhận như vậy nên Liên thiếu hai điểm mà vẫn nhận được giấy báo trúng tuyển đại học. Rồi cứ thế tự động lên lớp, tự động ra trường. Năm năm trôi qua không mấy khó khăn. Cái bằng rơi vào tay như chiếc lá tháng mười là đà đậu xuống chậu nước giữa sân. Kiến thức thu được chẳng đáng kể ra. Bây giờ có nhớ lại thì chỉ nhớ những ngày mồng 8 tháng 3 nằm nhà, những buổi nghỉ học đi khám mụn, những viên vi-ta-min C ngậm thì ngọt, cắn làm đôi mới thấy chua, những đợt thực tập đeo cuốc chim và búa tạ ở vùng Hòa Bình, cả ngày leo núi gẫy chân, gặp gì lạ là gõ, phần đông chỉ thấy ổ mối với mồ mả, mồ mả sao mà lắm, toàn vô danh, đi mãi mới tìm được vài cái còn dấu chân hương, đi mãi cũng chẳng bao giờ hết. Tháng sau, văn phòng ANPE gửi Liên đi học vi tính, món ấy bây giờ nghề nào cũng cần, không biết không xong. Cô thư kí bảo tháng nào cũng tổ chức hai lớp thế mà không còn chỗ, ai cũng tranh thủ, mấy khi có thời gian, lại không phải trả tiền. Liên đến lớp, ba chục khuôn mặt vô cảm, gặp nhau chẳng buồn chào. Phòng học hình chữ nhật, trang bị toàn đèn tuýp. Tường quét màu be. Trần xốp đồng màu kẻ ô vuông. Ba mươi máy vi tính xếp thành ba hàng. Chồng ghế nhựa xanh lá cây đặt một góc. Ai đến tự lấy ra mà ngồi. Thầy giáo đưa cho một danh sách, bảo học viên nào có mặt thì kí vào bên cạnh. Cả lớp truyền tay nhau, có đứa chẳng thấy tên đâu, có đứa đúng tên lại sai họ, hay đúng họ lại sai tên, Liên đánh thành Leng, Roxana thành Rosona, Than thành Tang, Mohamet thành Ahmet, Pavlovitch thành Polonov, Martinez thành Marlinès. Ba mươi tên chỉ có ba là hoàn chỉnh. Cả lớp cáu rinh. Có đứa văng bậy. Tên người ta chứ có phải chuyện đùa đâu. Nay mai giấy chứng nhận tốt nghiệp vi tính mà ghi thế này thì toi mấy tháng đèn sách. Thầy giáo cũng cáu, bảo ANPE làm ăn ẩu thật, càng ngày càng tệ, ba trên ba mươi là tỉ lệ có mười phần trăm. Bọn kia vẫn chưa hết tức, một đứa bảo thư kí ANPE chép tên cũng không xong. Một đứa khác bảo không biết đã học vi tính chưa. Một đứa khác nữa bảo thế mà bắt người ta đi học. Rầm rĩ. Thầy giáo phải hứa sẽ phản ảnh lên ban giám hiệu. Không khí lớp học thế mới dịu đi. Hai tiếng sau thì chữa xong danh sách, viết đè lên trên, hàng này chập hàng kia, gạch xóa nhằng nhịt. Thầy giáo bảo sẽ mang lên văn phòng nhờ thư kí đánh máy lại. Cả bọn thở dài ngán ngẩm, thư kí trường dạy nghề khéo kém cả thư kí ANPE. Đến giờ cơm trưa cũng chẳng học được gì. Chuông reo, thầy giáo đứng dậy bảo: ăn ngon nhé, rồi cầm cặp biến thẳng. Thầy giáo tóc hói, mặc quần bò, áo vét ca-rô đen trắng, cà vạt chấm đỏ, giày thể thao, rất khó đoán tuổi nhưng có vẻ thoáng. Ba mươi học viên lục tục bỏ đồ ăn lên bàn. Chủ yếu là bánh mì và Coca Cola. Liên mang nửa bánh mì đũa và hai lát thịt hun khói. Thằng bên cạnh lôi từ túi du lịch ra một gói bánh mì gối nửa cân, một cây xúc xích còn bọc ni-lông, dưa chuột, cà chua đều còn nguyên quả. Liên vẫn chưa kẹp xong thịt vào bánh mì thì thằng kia đã ngốn sạch đống đồ ăn. Không hiểu gọt vỏ bằng cách nào. Có cắt bánh mì hay không. Một lúc sau Liên quay sang, thấy trước mặt nó lăn lóc hai hộp bánh bích qui rỗng. Cả lớp im lặng. Chẳng ai nói với ai câu nào, cặm cụi nhai và xem họa báo. Chốc chốc có tiếng tu nước ừng ực. Năm phút, thằng bên cạnh đã dựa đầu vào ghế, mắt nhắm nghiền, ngáy oang oang, lỗ mũi phập phồng, giống hệt một con hà mã. Một bà tóc quăn bỏ bộ bài ra xem bói, vừa xem vừa thở dài thườn thượt. Ba chị xồn xồn mặc váy ngắn rủ nhau ra toa lét rửa mặt và khoe đồ lót. Một ông đeo kính dựa tường đọc báo. Những người còn lại chơi trò chơi điện tử trên máy vi tính, nhạc bật rất to, giật liên hồi. Hà mã bật dậy bảo: để im cho người ta nghỉ. Chẳng ai trả lời. Nhạc vẫn không giảm. Liên ăn xong cuối cùng. Đang buồn ngủ thì một con bé tiến lại gần. Nó bảo: cà phê nhé. Rồi chẳng đợi Liên trả lời, chạy vụt đi. Nửa phút sau quay lại, hai tay hai cốc nhựa, khói nghi ngút. Nó chỉ vào một cốc bảo: trong này có nửa gói sữa bột rồi đấy. Không hiểu sao lại biết thói quen của Liên. Con bé rất cao, hông rộng, ngực nở, đùi dài. Váy ngắn, áo thun mỏng, đứng cạnh thấy cả nốt ruồi và lông nách óng ánh. Nó tự giới thiệu tên là Pát, gốc Cuba, rồi hỏi có phải Liên cũng đi tắm cho người già. Hóa ra hai đứa cùng một công ty, nó từng nhìn thấy Liên đến nhận mấy chai hóa chất, nó thì lên gặp tổng giám đốc để kiến nghị một ông già khách hàng mấy lần định hiếp nó. Nó bảo hiếp thế quái nào được nó. Nó chỉ đẩy nhẹ một cái thì ngã. Nhưng mỗi lần kiến nghị, nó bắt được tổng giám đốc tăng cho một bậc lương. Nó gọi đấy là tội quấy nhiễu tình dục. Một vấn đề cực kì nhạy cảm ở phương Tây. Vài năm tù như bỡn. Kẻ phạm tội vào tù đã đành, ai biết mà dung thứ cũng vào tù theo. Tổng giám đốc bên ngoài có vẻ khôi hài nhưng rõ luật lắm, phòng làm việc treo bằng tốt nghiệp khoa kinh tế đại học Dauphine, một trong mấy trường lớn của Paris. Nó đến kiến nghị, tổng giám đốc hiểu ngay, lần nào cũng sai thư kí mang cà phê ra tiếp, hỏi có uống sữa bột không, rồi bảo ông già khách hàng trái tính trái nết, thích làm nũng một chút, nhưng làm nũng như thế là phạm luật. Nó nghe cũng thấy xuôi tai nhưng nhất định không rút đơn. Tổng giám đốc bảo cứ yên tâm, yêu cầu của nó sẽ được nghiên cứu giải quyết, lúc nó về còn tiễn ra tận thang máy, bắt tay cám ơn tinh thần trách nhiệm. Thâm niên của nó như Liên. Lương bắt đầu như Liên. Nhưng khi thôi việc, lương nó gần bằng lương cán bộ, trợ cấp thất nghiệp vừa cao vừa lâu. Nó là trường hợp phức tạp nhất của công ty, tổng giám đốc suy nghĩ mãi mới thảo xong cho nó cái thư gửi ANPE. Nó cũng phải xem đi xem lại mới đồng ý kí. Nó bảo đó là cách tự vệ trong xã hội bây giờ, buông tay nghe số phận là chết. Liên thở dài, thế mà không biết đường tố cáo bà già láu cá. Xong lại nghĩ, hóa ra tổng giám đốc cũng là người biết điều, sao gặp mình tỏ vẻ khó tính thế. Hai đứa uống xong cà phê thì thầy giáo đi vào, cười cười chào cả lớp. Nhạc vẫn giật liên hồi. Hà mã thức dậy, lao vào rút dây điện máy vi tính, nhờ thế lớp học yên ắng trở lại. Thầy giáo má đỏ hồng, hơi thở có mùi rượu vang, vỗ hai tay vào nhau rồi bảo: thôi bây giờ phải làm việc nghiêm túc nhé. Học viên tìm giấy tìm bút, ai dưới chân cũng có một túi ny-lông để vỏ hộp Coca Cola và giấy gói bánh mì. Nhìn từ trên cao xuống, cả lớp như một bãi rác nhiều màu. Bài học vi tính đầu tiên là đánh một cái đơn xin việc, mẫu có sẵn trên giấy, chỉ cần chép lại vào máy, rồi điền họ tên, nghề nghiệp. Cả lớp ngồi gõ ba tiếng đồng hồ. Thầy giáo đứng hút thuốc ngoài hành lang chốc chốc lại chạy vào hỏi: mọi việc tốt cả chứ. Cũng chẳng ai trả lời. Pát lại gần Liên bảo nó học vi tính từ hồi ở La Habana nhưng máy Cộng hoà Dân Chủ Đức viện trợ to gấp năm lần, lằng nhằng gấp mười lần, học gõ xong đơn xin vào đoàn thì sang đơn xin vào đảng, thế là hết một khóa ba tháng. Liên không nói gì cắm cúi nhìn bàn phím. Pát lại bảo: mày chăm học ghê, sinh viên Việt Nam sang học chăn nuôi trâu sữa được giáo sư Cuba đánh giá cao lắm. Liên vẫn không nói gì. Những đứa khác không hiểu đã xong chưa nhưng ngồi ngủ gật. Tiếng ngáy của hà mã nghe rõ mồn một. Thầy giáo cầm cái bật lửa vào lớp. Lớp học xộc xệch, ba mươi máy vi tính mỗi cái quay một hướng, ba mươi cái ghế dựa màu xanh lá cây thòi ra thụt vào, áo khoác, khăn, mũ lung tung dưới đất. Thầy giáo hỏi: mọi việc tốt cả chứ? Cả bọn mới choàng dậy. Hà mã hắt xì hơi ba lần liền. Thầy giáo đề nghị thu bài kiểm tra. Một thằng trình ra tờ giấy trắng. Lớp học bật cười. Thằng kia bảo con chuột của nó không chạy. Thầy giáo bảo thôi lần sau làm lại rồi giao cho cả bọn bài tập về nhà, lần này là đơn xin nghỉ việc, cũng có mẫu sẵn, chỉ đánh lại rồi điền họ tên, lý do. Thằng có con chuột hỏng lẩm bẩm: biết bao giờ có dịp dùng đến. Thầy giáo bảo: đừng coi thường, đó là cách tự vệ trong xã hội bây giờ. Pát quay sang nháy mắt với Liên. Thầy giáo chào cả lớp rồi xách cặp ra cửa, hơi thở vẫn còn mùi rượu vang. Liên cũng đứng lên. Pát vừa khoác áo vừa bảo: lần sau nếu tao nghỉ thì mày kí hộ tao nhé. Liên không trả lời thì nó lại bảo: hôm nào mày muốn bùng thì cứ nói tao. Liên gật đầu. Hai đứa xuống tàu điện ngầm. Paris đã vào thu, mưa nhì nhạch cả ngày, phố xá nhớp nháp, thấy bảo tỷ lệ người tự tử cao nhất trong năm, mấy hôm lại có ai đấy vào mang dây thừng vào rừng Boulogne. Không bể mánh, không thua số đề, tiền đầy tài khoản nhưng muốn treo cổ...

Buổi học sau, lớp vắng hẳn. Thày giáo đếm hai lần cũng chỉ được hai mươi học viên. Thầy giáo không nói gì, cũng không kiểm tra bài tập về nhà, có vẻ nhớ nhưng lờ đi. Tờ danh sách lớp đã chữa lần trước tìm mãi không thấy. Thầy giáo cười cười bảo vẫn trên phòng thư kí, giờ nghỉ giải lao sẽ lên tìm, cuối giờ kí một thể. Rồi vỗ hai tay vào nhau: thôi bây giờ phải làm việc nghiêm túc nhé. Cả lớp chẳng ai nói năng gì. Hai mươi cặp mắt vô cảm. Thầy giáo lại phát cho mỗi đứa một mẫu đơn xin trợ cấp xã hội, tên tuổi và lý do để trống. Bỗng có mấy tiếng thở dài. Bà xem bói bài tây trong giờ ăn trưa lên tiếng: chính phủ mới lên ki bo lắm, việc đầu tiên là giảm tiền trợ cấp. Một ông đeo kính trịnh trọng nói: các vị đã nghe vụ Hiến Pháp Châu Âu chưa? Thật là kinh khủng. Một chị xồn xồn đáp lại: sao lại kinh khủng? đã đến lúc chúng ta phải đoàn kết để vượt Hoa Kì. Một chị nữa tiếp lời: Ngôi Nhà Chung Châu Âu là một quyết định có tính chiến lược, kết quả là ơ-rô đã đánh bại đô-la. Một ông cao lớn đứng lên bảo: thế thì chúng ta sẽ mất hết việc làm, lái xe vận tải đường dài Ba Lan chỉ cần một trăm bảy mươi mốt ơ-rô một tháng là coi xe như nhà, ăn ỉa trên xe, tắm giặt trên xe, phơi quần áo cũng trên xe. Một bà tóc quăn lên tiếng: y sĩ Ru-ma-ni chỉ cần một trăm mười hai ơ-rô là lau đít, đổ bô năm mươi tiếng một ngày, tuần ba lần trực đêm, không đòi phụ cấp. Cả lớp nhao nhao. Một thằng tre trẻ mắt xanh biếc hét to: người Pháp càng ngày càng lười biếng, chỉ muốn làm ít, lương cao, khám bệnh miễn phí, về hưu trước tuổi. Chúng ta không còn là trung tâm thế giới nữa đâu. Ông cao lớn mặt đỏ tía tai: tôi mà lười à? tôi đi lát gạch từ sáu giờ sáng, sáu giờ chiều mới về đến nhà, trung tâm thế giới hay không tôi cóc cần biết, tôi chỉ cần việc làm. Bà tóc quăn mũi nở phồng: tôi cũng cần việc làm, ai chán nước Pháp thì cứ việc ra nước ngoài, để chỗ cho người nước ngoài vào Pháp. Vừa nói vừa xỉa tay vào mặt Liên. Liên gườm gườm nhìn lại. Pát phải chạy vào lôi đi. Ông đeo kính kêu: giời ơi sao lại khổ thế này. Một cậu tóc quăn, da ngăm, đứng giữa bục giáo viên nói với cả lớp, giọng đĩnh đạc: nếu còn tiếp tục, tôi sẽ gọi SOS chống phân biệt chủng tộc. Tình hình trở nên căng thẳng, thằng mắt xanh và ông cao lớn xông vào đánh nhau, thày giáo không can nổi phải chạy ra gọi bảo vệ. Từ lúc ấy đến cuối giờ, chẳng ai gõ được chữ nào, chỉ bàn chuyện Hiến Pháp Châu Âu. Hăng đến nỗi quên cả ăn trưa. Hết giờ giải lao mới có người bỏ bánh mì ra gặm. Rồi vừa gặm vừa tiếp tục tranh luận, bánh mì quăng dưới đất, xúc xích, cà chua, dưa chuột rơi cả ra ngoài. Thầy giáo đi ăn về thấy lớp chia làm hai phe, một phe bỏ phiếu thuận, một phe bỏ phiếu chống. Hai phe chia nhau cái phòng, nhìn nhau hằn học, lấy một dãy ghế nhựa xanh lá cây làm biên giới. áo khoác, khăn, mũ, túi ni-lông, vỏ Coca Cola, giấy gói bánh mì, khăn chùi miệng, bút bi, giấy nháp tan tác khắp nơi. Thầy giáo bỏ ra ngoài hành lang hút thuốc, chốc chốc lại quay vào hỏi: mọi việc tốt cả chứ, thực chất để xem có vụ đụng độ nào không. Đến năm giờ chiều, chuông reo, thầy giáo xách cặp ra cửa, cũng không thu bài kiểm tra và giao bài tập về nhà, danh sách lớp để kí cũng chẳng thấy đâu, không hiểu đã lên gặp thư kí lấy chưa. Hai phe gườm gườm đứng lên. Đứng đầu là thằng mắt xanh và ông to cao. Hai cái nhìn gặp nhau toé lửa. Liên bỏ về trước. Pát nháy mắt, đứng lại xem. Trâng trâng nhìn hai phe, móng tay búng tanh tách, đùi nhún nhảy. Mỗi mình Liên ngoài hành lang. Cửa sổ gió thổi vù vù. Không hiểu ai mở mà quên đóng. Bên ngoài cây cối trơ trọi. Tháng mười một lại sắp trôi qua. Đứng đợi thang máy, Liên nghe tiếng bàn ghế loảng xoảng. Tối hôm ấy, Pát gọi điện kể trận chiến khá to. Ban giám hiệu phải đến tận nơi. Gọi cả xe cấp cứu. Buổi học hôm sau trên bảng ghi một câu bằng phấn đỏ: nghiêm cấm tranh cãi mọi đề tài ngoài vi tính. Thằng mắt xanh và ông cao lớn băng đầu, mỗi người một xó cuối phòng. Giờ giải lao, đại diện ANPE đến gặp cả lớp. Học viên nào tiếp tục gây mất trật tự trong lớp sẽ bị đình chỉ trợ cấp thất nghiệp. Cả bọn im lặng. Thầy giáo đi ăn về cũng phải ngạc nhiên. Những khuôn mặt vô cảm hơn cả buổi đầu tiên. Hôm sau nữa cũng vậy. Rồi ngày nào cũng thế. Ba chục chiếc ghế nhựa xanh lá cây. Ba dãy máy vi tính xộc xệch. Sàn nhà lùng bùng. Đèn nê ông. Bánh mì kẹp. Coca Cola. Tiếng ngáy như bễ. Đơn từ tưởng tượng. Cơn buồn ngủ bất thần và vô tận. Noel tấn công từng ngày. Hàng hạ giá. Quà khuyến mại. ANPE tặng mỗi học viên một cái séc mười lăm euro, kèm theo thiếp cây thông lấp lánh đèn xanh đỏ, bên trong in mấy chữ Chúc Mừng Năm Mới. Không nhắc gì đến Noel. Có lẽ vì vấn đề tôn giáo. ANPE cũng tế nhị ra trò. Cả lớp sung sướng, mở phong bì lấy séc, còn thiếp thì vứt xuống sàn. Cuối giờ, mấy chục cây thông lấp lánh đèn xanh đỏ trộn lẫn giấy gói bánh mì và vỏ hộp Coca. Hiến Pháp Châu Âu bị bỏ rơi từ lâu. Chẳng ai còn nhắc đến trận chiến hôm nào.

Chương 4

580 300 tử vong năm ngoái: con số chưa bao giờ có ở Pháp từ năm 1985, Viện Thống Kê đã báo cáo như vậy trong bản tổng kết hàng năm. Nếu trận nắng nóng không xảy ra thì năm 2003 sẽ có ít tử vong hơn năm 2002. Đó là xu hướng từ lâu nay. Tháng tám vừa qua là một tháng chết chóc. Viện Thống Kê khẳng định điều mà các công ty tổ chức tang lễ nói trước đó: trận nắng nóng đã khiến 15 000 người chết sớm hơn. 15 000 người đáng lẽ có thể sống thêm nhiều tuần nữa, nhiều tháng nữa, và thậm chí nhiều năm nữa cho những người trẻ nhất. Vài người trong số này chưa đến 50. Một kết luận nữa của cuộc điều tra : trái ngược với những gì chúng ta tưởng tượng, số tử vong đã không giảm vào tháng 9, tháng 10 và tháng 11 năm 2003. Điều này không hẳn có nghĩa là trận nắng nóng đã giết chậm, Francoise Forette-giám đốc tổ chức Lão Khoa Quốc Gia giải thích như sau: ‘Trận nắng nóng giết một cách bất thình lình vào tháng tám vừa qua. Nhưng rõ ràng là một số người đã trở nên yếu ớt và bị mất đi cuộc sống tự lập. Sự phụ thuộc là một yếu tố gây tử vong rất quan trọng.

Vậy nếu tính thêm cả ba tháng sau tháng 8 thì tổng số tử vong do trận nắng nóng gây ra có phải là 15 000 hay còn nhiều hơn thế ? (báo RTL, 20/02/2004)

Có lẽ chẳng có gì đặc biệt trừ một lần sau giờ học, hà mã bảo Liên: mày có đói không, tìm cái gì chén đi. Hai đứa đang đứng trong thang máy. Thang máy vắng tanh. Liên im lặng. Hà mã lại bảo: quyết định đi, tao đói quá. Liên gật đầu. Nếu hà mã không rủ đi ăn mà rủ đi dạo phố, chắc Liên đã từ chối. Hà mã phăm phăm đi trước. Liên hổn hển theo sau, có lúc gần như chạy, không kịp nhìn cả tên phố, chỉ thấy toàn hàng quán, nhà cửa chưa gặp bao giờ. Hà mã thỉnh thoảng quay đầu ngó nhưng không dừng lại đợi, bước chân cũng chẳng ngắn bớt tẹo nào. Phăm phăm thêm vài phố nữa cũng đứng trước một quán nhỏ tối tăm. Đẩy cửa bước vào, vắng như chùa bà Đanh. Vài bộ bàn ghế cũ. Mấy bình hoa giả. Giữa trần là một bộ đèn chùm, lác đác mấy cái bóng đã cháy, có lẽ vì vậy mà quán thiếu ánh sáng. Hà mã phịch xuống một ghế ngay cửa ra vào. Liên nghĩ hèn gì nó ngáy như bễ rồi loay hoay không dám ngồi chỗ nào. Bàn ghế lộn xộn. Rất dễ nhầm các bộ với nhau. Không biết quay lưng ra ngoài là khiếm nhã hay quay lưng vào trong là bất lịch sự. Hà mã quẳng khăn len lên mặt bàn, chỏ cái ghế đối diện bảo: mày không mỏi chân à. Liên không kịp trả lời, hà mã lại bảo: tao mệt quá, nóng điên cả người. Liên lại nghĩ nếu hà mã mà sáng láng thì cũng chẳng dám đi với nó. Cách cửa ra vào chục mét là một con kênh. Hai hàng cây song song, ngọn đã chặt, lá cũng chẳng còn. Một cây cầu cong vút bắt từ bờ này sang bờ kia. Lác đác người đi lại. Hai thằng bé trèo lên tận đỉnh cầu. áo xanh. áo đỏ. Hai quả bóng phấp phới. Hai phụ nữ đứng dưới gọi rối rít. Bồi bàn từ đâu hiện ra đưa cho mỗi đứa một thực đơn. Hà mã không thèm nhìn, dõng dạc: một Coca Cola đúp, một bánh xèo nhân trứng và thịt hun khói. Bồi bàn cũng không ghi lại, miệng huýt sáo, có vẻ quen nhau lắm. Liên mở thực đơn. Ba trang giấy nham nhở vết tay. Nhìn một lúc chỉ thấy rượu mạnh với khoa tây rán, lại gập vào. Hà mã có vẻ sốt ruột bảo: ăn bánh xèo nhân sô-cô-la đi, lần trước tao thử rồi, được lắm. Liên im lặng. Hà mã bảo tiếp: yên tâm, ở đây giá rẻ bất ngờ. Bồi bàn mang đến xuất của hà mã, nhìn Liên chờ đợi. Liên chưa kịp lên tiếng, hà mã đã bảo: một chè nhài, một bánh xèo nhân sô-cô-la. Liên không đính chính, vẫn im lặng. Bồi bàn cũng không ghi lại, mỉm cười, quay lưng đi. Đĩa bánh xèo của hà mã tú ụ như một quả đồi. Hai thằng bé đã xuống dưới chân cầu. Hai phụ nữ chạy lại. Một bà dang tay tát thằng áo đỏ. Thằng áo xanh bật khóc. Bà kiaquát lại một câu. Cả bọn rầm rập bỏ đi. Mày không đói à, hà mã lên tiếng hỏi. Liên quay đầu lại, thấy trên đĩa của hà mã chỉ còn một lớp mỡ bóng loáng, cốc Coca Cola trơ chọi mấy cục đá. Bồi bàn mang xuất của Liên ra, bảo: ăn ngon nhé, rồi nhìn hà mã cười cười, lấy cái đĩa mỡ mang đi. Bánh xèo đông lạnh hâm lò vi sóng, vừa dày vừa dai, dao cứa bật cả ra ngoài. Liên cắn một miếng, ngọt đến tận óc. May mà còn có chè nhài đã nhạt lại nóng. Hà mã hỏi: mày không đói à. Liên lắc đầu. Hà mã hỏi lại: thật không? Liên gật đầu. Hà mã bảo: tao chén nhé. Liên gật đầu. Hà mã với cái đĩa, đặt trước mặt, xoa hai tay vào nhau, mắt nhìn Liên cum cúp. Liên uống ngụm nước chè nữa. Cầu cong không một bóng người. Đèn đường đã bật. Mặt kênh ngoằn nghoèo bóng cây. Nước chè nóng cũng ích lợi thật. Bỗng có tiếng động mạnh. Hai ô tô không hiểu bằng cách nào quệt phải đuôi nhau. Ngay trước cửa quán. Cách chỗ Liên ngồi có mấy bước chân. Một xe không hề hấn, một xe bị vỡ đèn hậu. Hai chủ xe nhảy ra. Một cô gái trẻ, áo vét, quần tây, giày cao gót. Một ông lụ khụ đeo kính, măng tô len cao cổ. Hai bên cãi nhau. Một bên rin rít. Một bên đùng đục. Có cả tiếng văng tục. Cô gái trẻ hét to: ra nghĩa trang mà thi bằng lái. Ông già đáp lại: vào nhà thổ mà dở trò du côn. Chẳng người đi đường nào dừng chân. Hà mã bảo: đúng bọn rồ. Liên quay lại thấy cái bánh xèo đã biến mất. Thở dài làm một hơi hết cốc nước chè. Hà mã cười cười bảo: sợ tao xin hay sao mà uống nhanh thế. Mắt nghềnh nghệch. Mũi phập phồng. Không hiểu đáng ghét hay đáng thương. Hai đứa đứng lên. Hà mã lấy mấy gói đường trên bàn đút vào túi. Bồi bàn chạy lại đưa hóa đơn. Hà mã bảo: giờ này giảm ba mươi phần trăm đấy nhé. Bồi bàn bảo: trừ cả trong này rồi. Hà mã bảo: cho mượn máy tính. Bồi bàn đưa cho cái máy tính trên túi ngực. Hà mã bấm ba nhát, rồi chìa cho bồi bàn : đây là phần tao. Bồi bàn gật đầu. Hà mã nhìn Liên bảo: còn lại là phần mày, biết làm tính trừ chứ? Liên không nói gì. Bồi bàn cầm lấy máy tính, bấm hai nhát, chìa cho Liên. Liên gật đầu. Trả tiền xong xuôi, hai đứa ra cửa. Liên quay lưng đi thẳng. Hà mã đuổi theo bảo: có việc bận à? Liên gật đầu. Hà mã bảo: sao không nói trước? Liên im lặng. Hà mã bảo: thấy quán này rẻ không? Liên gật đầu. Lại lùi lũi bước tiếp. Được năm phút thì nhận ra đã đi ngược đường. Cặm cụi quay lại. Nhà cửa, hàng quán lạ hoắc. Càng nhìn càng lạ. Sau quyết định men theo con kênh. Ngang quán, nhìn vào vẫn thấy vắng như chùa bà Đanh. Trước cửa, hai xe ô tô đâm nhau lúc nãy cũng biến rồi. Trên đường xót lại hai vết dầu loang. Một mảnh vỡ của đèn hậu vắt vẻo trên bờ kênh. Chuyện đi ăn với hà mã, Liên không dám kể cho Pát. Nó mà biết thế nào cũng ôm bụng cười lăn lộn. Hôm sau nhìn thấy hà mã ở lớp, Liên chẳng nói gì. Hà mã gật đầu chào. Mắt vẫn nghềnh nghệch. Mũi vẫn phập phồng.

Một tuần trước kì nghỉ cuối năm, cả lớp cũng học xong cách đánh mấy loại đơn, biết sử dụng mấy chục kiểu chữ, biết cắt đoạn này dán vào đoạn kia, biết những bức thư ngay cả để đuổi việc, để đòi lại nhà, để bắt bồi thường hay để đưa nhau ra tòa cũng kết thúc bằng câu: xin quí bà, quí ông, hãy nhận ở tôi lòng tôn trọng đặc biệt. Pát bảo: tao ngờ cái phép lịch sự này quá, nước mày thế nào chứ ở Cuba những trường hợp tương tự, không có thư, không có lòng tôn trọng đặc biệt, chỉ có lệnh đuổi việc, lệnh ra khỏi nhà, lệnh khởi tố, lệnh truy nã, lệnh tạm giam. Thầy giáo lần nào trả bài cũng tuyên dương Liên, còn bảo thêm kĩ sư vi tính gốc Việt bây giờ đông lắm. Pát lại quay sang nháy mắt. Thằng học viên có con chuột hỏng chưa hôm nào nộp bài kiểm tra, bài tập về nhà cũng không. Bao giờ cũng tìm được một lý do. Đau tay. Nhức mắt. Hết giấy. Máy in cạn mực. Lý do nào cũng khó tin. Thầy giáo cũng chẳng nói gì. Danh sách lớp ngoằn nghoèo chữ kí bên cạnh. Liên kí hộ Pát năm lần. Nó kí hộ Liên ít nhất ba lần. Những đứa khác cũng kí lẫn cho nhau. Có đứa thiếu thận trọng, cả thảy mười chữ kí thì bảy chữ khác nhau, chẳng là nó nhờ một đứa thì đứa ấy cũng nghỉ rồi dồn cho đứa khác. Lộn tùng phèng. Buổi cuối cùng đếm vẫn thấy đủ ba mươi cái tên, ba trăm chữ kí. Thầy giáo cười cười mang nộp ban giám hiệu. Trước khi chia tay, cả lớp góp tiền, mỗi đứa mười euro, mua quà tặng thầy giáo. Đấy là ý kiến của Pát. Mới đầu có người không chịu. Pát bảo: đừng tiếc, đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn. Sau, có người ngần ngừ, chắc gì thầy giáo chịu nhận, chót mua rồi, bán lại lỗ to. Pát bảo: lo xa quá đấy. Cuối cùng cũng thu đủ ba trăm euro. Cả lớp cử nó và ông đeo kính ra cửa hàng Fnac chọn một cái máy ảnh số, hiệu Canon. Để đi đến quyết định này cũng mất một giờ ăn trưa. Ba chị xồn xồn bảo tặng một bộ com lê hoàn chỉnh, để đỡ phải mặc áo vét với quần bò. Thằng mắt xanh đề nghị mua cho một cái xe đua, đua đi làm những hôm tàu điện ngầm đình công. Bà y tá gợi ý đóng cho một chương trình ba buổi cấy tóc trên đỉnh đầu, tên gọi 3 Plus, mới nhập từ Mỹ. Ông đeo kính kêu gọi đặt cho hai năm tạp chí chuyên môn. Hà mã sùy một cái rồi nói: đưa quách một cái séc là xong. Những người khác phản đối. Cuối cùng Pát kể thầy giáo phàn nàn thèm máy ảnh số mà chưa đủ tiền mua. Cả bọn nghe ra, không bàn nữa. Thầy giáo nhận được quà vui lắm, cám ơn mấy lần, còn bảo cứ yên tâm, báo cáo gửi lên ANPE tốt, ban giám hiệu cũng nhận xét lớp học nghiêm túc. Pát quay ra nháy mắt với Liên. Trong máy có sẵn một cuộn phim năm kiểu. Ba mươi mốt người đứng cạnh nhau, nhờ ông bảo vệ bấm, Liên và hà mã đứng cạnh nhau hàng đầu tiên, trông như máy nước đứng cạnh cột đèn. Sau đó, ông bảo vệ lại chụp riêng cho thằng mắt xanh và ông cao lớn một pô, kỉ niệm trận chiến vì Hiến Pháp Châu Âu. Ba chị xồn xồn đòi chụp chung với thầy, thầy đứng giữa doạng chân, mỗi tay ôm một chị rất chặt, còn đầu thì ngả vào khe ngực chị thứ ba. Bọn bên ngoài vỗ tay thích chí. Còn lại hai pô, thầy giáo bảo thôi chụp một pô với toàn nữ học viên, một pô với toàn nam học viên, thế là bình đẳng. Ai cũng khen ý kiến hay. Vẫn ông bảo vệ bấm hộ. Thầy giáo xin địa chỉ e-mail để gửi ảnh qua internet. Chỉ mười học viên có. Thầy giáo lại cho địa chỉ e-mail ở trường, bảo cố lắp đi, bao giờ có địa chỉ thì báo để còn nhận ảnh. Khi ra về, học viên đứng lên bắt tay thầy giáo, bắt tay cả ông bảo vệ, nói cám ơn. Trong tàu điện ngầm, Pát nhận xét thầy giáo dễ thương, thoáng, ăn mặc thì không ổn lắm nhưng cái đấy có thể sửa được. Xong lại bảo: tao thấy hắn có vẻ đặc biệt quí mày, lúc chụp ảnh cứ cố tình đứng sát. Liên dãy nảy. Pát cười to: đẹp đôi đấy. Liên cáu tiết nguây ngẩy bỏ sang đường. Pát chạy theo bảo: mày ngủ mãi một mình không chán à. Liên lắc đầu. Pát cười to: sinh viên Việt Nam ý chí thật. Trước kì nghỉ Noel, đưa cho Liên một cái thiếp mời. Trên bìa là một bức ảnh đen trắng chụp cái xe đạp mất hết cả hai bánh, dựng cạnh gốc cây. Pát bảo mấy tháng thất nghiệp, thỉnh thoảng vác máy đi chụp. Tuần sau, Pát mở triển lãm trong một quán ba khu Bastille. Chủ quán bảo đề giá phải chăng để người ta mua làm quà Noel, được bao nhiêu cưa đôi. Chủ quán tên là Pedro, từng phục vụ trong quân đội Phidel, sang Pháp năm năm thì mở quán, là quán đầu tiên của dân Cuba ở Paris, là cái cột đầu tiên của cộng đồng Cuba ở Pháp. Pedro từ đó trở thành thủ lĩnh, ai có việc khó khăn đều đến nhờ giải quyết. Có nhiều người được Pedro, không biết làm cách nào, xin cho thẻ cư trú, bằng lái xe, giấy phép kinh doanh, tiêu chuẩn tị nạn chính trị. Pedro, theo đánh giá của Pát, là một nhân vật rất đàng hoàng, bản lĩnh, tác phong Bố Già. Giúp ai không bao giờ kể lể, cũng không nhận quà. Lại biết nhìn người, nhìn việc, nên làm cái gì được cái đó. Có thế cộng đồng Cuba, một nhúm người, mới tồn tại nổi giữa trung tâm Paris. Pát bảo dân Trung Quốc bao nhiêu anh hùng hảo hán thế mà phải lùi vào quận Mười Ba, ngay sát ngoại ô, chẳng có gì ngoài mấy toà nhà cao tầng bẩn thỉu, mấy chục quán ăn bị sở Vệ sinh Dịch tễ khám lên khám xuống, đưa lên vô tuyến đến xấu hổ. Dân Bắc Phi, mấy triệu người đọc thông viết thạo tiếng Pháp, quốc tịch Pháp không biết từ bao đời, chỉ biết tụ tập trong khu phố nghèo quận Mười Tám, đền thờ Hồi giáo không đủ chỗ, tín đồ phải chải chiếu xì xụp cầu kinh ngoài đường. Pakistan, ấn Độ, còn ngao ngán hơn, có mỗi một ngõ cụt với ba quán cà ri, một cửa hàng bán hương trừ muỗi. Pát bảo dân Cuba chúng nó biết ơn Pedro lắm, nhất định nếu có đi quán nhậu nhẹt đập phá thì chỉ chọn quán của Pedro. Nó làm triển lãm hy vọng bán được ít ảnh, cưa đôi với Pedro. Pedro có thêm thu nhập trả tiền thuê quán. Nó thì lấy lại phí tráng ảnh. Pát bảo ở tư bản, công lao động đắt kinh hoàng. Nó có thẻ khách hàng Fnac, mua đồ được cộng điểm, cuối năm sẽ có thưởng, lại được trừ vào tiền tráng ảnh. Pát cười cười kể hôm trước mua cái Canon ba trăm euro cho thầy giáo vi tính, nó được cộng thêm mười điểm. Liên im lặng. Pát nghĩ ngợi một lúc rồi bảo sẽ gửi mười hai bức ảnh trong triển lãm cho một hãng làm lịch ở Cô-lông-bi-a. Lịch phong cảnh Paris được dân Mỹ La tinh ưa chuộng, nhất là sông Xen và công viên Luých-xăm-bua. Dân Cuba cũng ưa chuộng nhưng tiền mua sữa còn chẳng đủ, tiền đâu mà trả công nó. Làm việc phúc lợi thì nó nhường cho các vị quận Mười Sáu. Nó rủ: hay là mày làm một cái máy, hai đứa đi chụp cùng nhau cho vui. Liên không nói gì. Nó bảo: chịu khó bỏ một ít vốn. Khoảng dăm thiên. Liên lắc đầu. Nó vỗ vào vai Liên: yên tâm, tao cho mày mượn. Liên vẫn lắc đầu. Nó cười: sao mày dát như thỏ đế, tao tưởng mày thắng được Mỹ thì phải oách lắm. Liên im lặng, nhớ lúc bom Mỹ ném xuống Hà Nội, cả lớp mặc quần thủng đít theo cô giáo chạy tìm hầm trú ẩn. Nó bảo: đi với tao ra Fnac chọn máy nhé. Liên lắc đầu. Nó thở dài: mày không thích, tao cũng chẳng ép. Từ đấy, không nhắc đến chuyện rủ đi chụp ảnh.

Chương 5

Dẫn những bài học rút ra từ trận nắng nóng 2003, ông Humbert Falco-quốc vụ khanh chịu trách nhiệm về vấn đề người cao tuổi, đang ép các nhà dưỡng lão phải trang bị chống nóng. Ngày 10 tháng 2, ông ta đã gửi đến các tỉnh trưởng một bản thông tri yêu cầu ‘theo dõi việc các nhà dưỡng lão lắp đặt hệ thống xử lý không khí trong một hay vài phòng đặc biệt để ngăn chặn khí nóng và rủi ro xảy đến cho những người có thể lực yếu’. Sáng kiến của ông ta được các giám đốc nhà dưỡng lão đón tiếp rất lạnh nhạt. Thậm chí nó còn gây phản tác dụng. Trên thực tế, đã từ rất lâu các giám đốc uổng công báo động về sự lạc hậu vừa mang tính chất lượng và số lượng: trong các nhà dưỡng lão không chỉ thiếu phòng mà các phòng cũng không đạt tiêu chuẩn cả kĩ thuật lẫn nhân viên phục vụ. Trong hoàn cảnh như vậy, lá thư của quốc vụ khanh được coi là một sự khiêu khích. Pascal Champvert, chủ tịch hội giám đốc các nhà dưỡng lão (ADEHPA), thừa nhận đã ‘rụng rời chân tay’ khi đọc bản thông tri ấy. Ông ta gọi nó là ‘bản thông tri ô dù’ có nhiệm vụ ‘che chắn chức vụ quốc vụ khanh’. Ông ta nói : đối với chính phủ, điều quan trọng là người cao tuổi đừng chết trong một trận nóng đặc biệt nào đó. Đối với chúng tôi, điều quan trọng là họ có thể sống một cách đàng hoàng quanh năm chứ không chỉ năm ngày một năm Và để làm được điều này, cái mà chúng tôi cần là nhân viên. Thử nghĩ xem, ai sẽ giúp các cụ vào phòng có máy lạnh đặc biệt ấy nếu nhà dưỡng lão không đủ nhân viên. Sự vắng mặt của nhân viên bên cạnh các cụ chính là nguyên nhân của thảm kịch xảy đến hè vừa qua. (báo Nhân Đạo, 27/02/2004)

Trước Noel một tuần, Liên đội mũ, quàng khăn đến dự khai mạc triển lãm của Pát. Quán nép vào góc đường. Mặt tiền có cây dẻ rất cao. Nhìn qua cửa chỉ thấy toàn người là người. Chen vào được bên trong cũng mất năm phút. Không thấy Pát đâu, trên tường cũng chẳng có bức ảnh nào. Đành chen ra. Muốn kiểm tra địa chỉ nhưng tìm mãi không thấy số nhà. Đang tuyệt vọng thì phát hiện chữ Salsa Cuba trên cửa kính. Lại chen vào. Chọn góc trong cùng, không dám nhúc nhích, thỉnh thoảng đưa tay nhìn đồng hồ. Phòng vuông, cạnh cửa ra vào là quầy giải khát, chen chúc rượu mạnh và bia chai, cốc các loại treo thành chùm. Sau quầy là một người đàn ông tầm thước, mũ rộng vành che nửa khuôn mặt, luôn tay rót đồ uống vào cốc và thu tiền bỏ túi ngực. Một thanh niên trẻ hơn, dong dỏng, tóc vàng, cầm khay chạy khắp nơi, vừa chạy vừa huýt sáo, thỉnh thoảng dừng lại bắt tay người này, hôn má người kia. Hai bộ rằn ri tiến lại gần bảo: làm cốc rượu cho ấm bụng nhé. Liên sợ quá bỏ ra góc phòng đối diện, ba đứa con gái to cao đang đứng nói chuyện. Vài phút lại có người đẩy cửa bước vào. Pát vẫn biệt tăm. Mù mịt khói thuốc nhưng không ai kêu, chỉ lấy tay xua như xua muỗi. Đứng cách vài mét là chịu không thấy mặt. Liên nhìn đồng hồ, đồng hồ đã chết từ lúc nào. Ê Pedro. Một phụ nữ trẻ, tóc xanh, giơ tay chào người đàn ông đội mũ rộng vành. Liên trố mắt, hoá ra đây là bố già Pedro của kiều dân Cuba, người được Pát hết lòng ngưỡng mộ. Một đám khách rủ nhau ra ngoài. Liên đi theo. Chen lấn xô đẩy cũng chọn được một góc nhìn thẳng vào quầy giải khát. Pedro da ngăm đen, mắt xanh, xếch và rất sáng, miệng rộng, mũi cong như mỏ đại bàng. Vừa cao bồi vừa thổ dân da đỏ. Người phụ nữ tóc xanh mặc áo thủng một miếng to tướng ở ngực, không hiểu theo mốt hay bị rách. Pedro giải thích. Cô ta lắc đầu. Giải thích tiếp. Vẫn lắc đầu. Giải thích tiếp nữa. Lắc đầu quầy quậy. Pedro giót rượu. Cô ta đứng đấy. Pedro thu tiền. Cô ta đứng đấy. Pedro ra giữa phòng nói chuyện với khách. Cô ta đứng đấy. Pedro ra hẳn ngoài đường. Cô ta đứng đấy. Pedro rút thuốc ra hút. Cô ta đứng đấy. Pedro gạt tàn thuốc vào cây dẻ. Cô ta đứng đấy. Pedro quay lại quầy. Cô ta đứng đấy. Pedro lại giải thích. Cô ta lắc đầu. Pedro giải thích tiếp. Cô ta lắc đầu. Pedro lôi từ túi ngực một xấp tiền lẻ. Hai bên im lặng nhìn nhau. Pedro cúi xuống rút ba tờ hai chục. Soi ra ánh sáng. Ba tờ hai chục quăn queo. Pedro nhìn cô ta. Cô ta nhìn lại. Pedro cài vào ngực cô ta, chỗ rách một miếng to tướng. Cô ta lắc đầu. Pedro vỗ vào ba tờ giấy bạc. Cô ta lắc đầu. Pedro giơ một tay lên trời, nói một tràng dài. Cô ta lắc đầu. Pedro bước ra khỏi quầy. Cô ta lắc đầu. Pedro giang tay tát. Cô ta lắc đầu. Cả phòng im lặng. Pedro nhấc bổng cô ta lên. Mấy cụm tóc màu xanh nhảy nhót. Một tích tắc, màu xanh biến mất. Mọi người tiếp tục nói chuyện, không hiểu về vấn đề gì mà rất hăng. Chỉ nghe thấy O, A và vài từ tiếng Pháp biến dạng. Tiếng vỗ tay đì đạch. Hai thằng con trai áo xanh áo đỏ ôm ghi ta đứng giữa phòng. Thằng con trai áo xanh dạo đàn tạch tạch rồi cất giọng ồm ồm :

Anh yêu em vì em béo

Ai đó hét to: chiến lắm!

Thằng con trai áo đỏ cũng cất giọng ồm ồm:

Em yêu anh vì anh béo

Hai thằng quay lại nhìn nhau đắm đuối rồi cùng rống lên :

Ta yêu nhau vì ta béo

Lại có tiếng hét to : chiến nữa lên!

Hai thằng giơ tay lên rồi tiếp tục đồng thanh:

Tình là gió ngoài biển khơi

Tình là nắng ngoài biển khơi

Tình là muối ngoài biển khơi

Tình cho không biếu không

Thằng áo xanh hôn chụt vào má thằng áo đỏ. Cả hai rống lên thảm thiết:

Ôi ta hạnh phúc tuyệt vời

Ôi ta muốn ôm cuộc đời

Ôi ta muốn say tình nồng

Thằng áo đỏ hôn chụt vào má thằng áo xanh. Cả hai hạ giọng làm một lèo:

Anh yêu em vì em béo

Em yêu anh vì anh béo

Ta yêu nhau vì ta béo

Tình là gió ngoài biển khơi

Tình là nắng ngoài biển khơi

Tình là muối ngoài biển khơi

Tình cho không biếu không

Hai thằng dừng. Hôn nhau đắm đuối. Tiếng vỗ tay đì đạch. Ai đó nhắc lại: chiến lắm! Rồi vụt một cái chẳng thấy hai thằng đâu. Nhìn khắp phòng cũng chẳng thấy đâu. Nhìn ra ngoài cửa chỉ thấy cây dẻ cao vút. Một trong ba đứa con gái to cao đang đứng nói chuyện quay lại bảo Liên: làm cốc rượu cho ấm bụng nhé. Nói rồi đưa cho một cốc sóng sánh vàng. Tay nó một chai khá to đã vơi hơn nửa. Cạn ly nhé. Ba đứa cùng nói. Liên đặt vào môi thấy ngòn ngọt, thơm thơm, có vẻ không đến nỗi kinh khủng lắm, thế là há miệng ực một hơi như uống thuốc. Ba đứa kia bật cười, xong lại quay ra nói chuyện tiếp. Liên dựa lưng vào tường. Lần đầu tiên biết thế nào là rượu, ấm bụng thật nhưng nôn nao quá. Trong đầu lùng nhùng mấy câu: Anh yêu em vì em béo, Em yêu anh vì anh béo, Ta yêu nhau vì ta béo. Chợt nghĩ đến hà mã. Hôm cả lớp chia tay, hà mã lại gần xin Liên số điện thoại. Liên im lặng. Hà mã đưa cho Liên mẩu giấy ghi một hàng mười số, bảo hôm nào đói, muốn ăn rẻ, gọi điện, hai đứa đi cùng. Hà mã có một danh sách những quán rẻ nhất Paris. Hà mã cũng ghi chép cẩn thật những giờ nào được giảm giá, trước khi đến còn gọi điện kiểm tra. Bọn chủ quán quái lắm. Lại nói dối như cuội. Hà mã cẩn thận thế mà có lần suýt bị lừa. Liên vẫn im lặng. Hà mã bảo từ ba giờ chiều đến sáu giờ chiều, giảm ba mươi phần trăm, quảng cáo giấy trắng mực đen, ở điện thoại cũng nhắc lại y hệt. Hà mã đến nơi năm giờ rưỡi, ăn xong đúng sáu giờ. Đòi hoá đơn. Bồi bàn đang rửa bát. Đòi thêm lần nữa. Bồi bàn chạy ra, nhìn đồng hồ bảo quá giờ giảm giá ba phút. Hà mã gọi chủ quán ra kiến nghị. Chủ quán bảo bận. Đợi năm phút nữa, vẫn bận. Hà mã nhấc điện thoại gọi cảnh sát. Chủ quán lao ra xin lỗi, phân trần bồi bàn mới vào nghề, công việc còn ú ớ. Hà mã bảo nhất định không mất một xu. Hà mã sẵn sàng đấu tranh tới cùng. Hà mã dặn Liên mua hàng nhớ xem lại hoá đơn. Đừng có tin ở máy thu tiền. Máy móc cũng do con người làm ra, con người điều chỉnh được hết. Chẳng may về nhà mới phát hiện ra thì cũng đừng sợ. Theo luật, một tuần sau khi trả tiền, người tiêu dùng vẫn có quyền khiếu nại. Hà mã bảo phải biết cách tự bảo vệ mình, buông tay nghe số phận là chết. Hà mã cóc sợ bị người khác chê bủn xỉn, cứ đúng luật mà hành động. Hà mã không xin xỏ ai cái gì, chẳng ai bắt được hà mã thả tiền ra một cách vô lý. Đi quán, lần nào hà mã cũng lấy hết mấy gói đường mang về, tiền đường đã tính vào chi phí, việc quái gì phải cho không bọn chủ quán. Trên đời này, đã ai cho không được ai cái gì. Hà mã bảo coi chừng cái bọn đàn ông hào phóng. Chúng nó mời mày một bữa vì chúng nó biết là tối ấy thế nào cũng ngủ được với mày không mất tiền. Nhà nước cũng thế. Nhà nước cho người nghèo một ít trợ cấp thì tăng đủ các loại thuế, bọn chủ không chịu nổi lại tìm cách thải nhân viên và tăng giờ làm việc, cuối cùng chỉ chúng ta phải chịu. Hà mã không tin vào Hiến Pháp Châu Âu, cái đẹp quá là cái phi thực, đợi được ngần ấy chính phủ cùng biểu quyết thì công dân châu Âu ngắc ngoải. Hà mã còn nói nhiều lắm. Hà mã bảo mỗi người phải tìm cách tự vệ. Không nên buông tay nghe số phận. Hà mã phân tích tình hình một cách say sưa. Mắt long lanh, mũi phập phồng, bụng rung rinh. Nhớ đến hà mã là tưởng tượng thấy cái bụng như cái thúng, thắt lưng nhiều khi bung cả ra. Liên nghĩ có khi phéc-mơ-tuya quần cũng bung nốt mà không để ý. Không hiểu sao lại nhận lời đi ăn với nó hôm đấy. Ma đưa lối quỉ đưa đường. Mắt nghềnh nghệch. Mũi phập phồng. Chắc bị bọn chủ quán và bồi bàn ghét lắm. Liên chỉ thấy khôi hài. Khôi hài một cách không chủ ý. Buồn cười quá. Muốn cười một cái mà cổ họng khô cong. Cốc rượu bây giờ mới thấm. Hơi ấm nhè nhẹ dâng lên từ phía bụng dưới. Ai đó đưa cho một cái ghế. Nhắm mắt, thả người xuống. Hơi ấm chuyển lên hai bầu ngực. Toàn thân căng cứng. Như bị dìm xuống nước. Như chết ngạt đến nơi. May mà có tiếng gọi tên Liên. Việc đầu tiên là quay ra nhìn người bên cạnh. Bên cạnh chỉ có bóng tối. Cả phòng vẫn tranh luận rất hăng, chẳng ai để ý đến ai, chẳng có bàn tay nào cả. Tít ngoài cửa ra vào, dưới cây dẻ cao vút, Pát đang đứng khuỳnh chân. Pát bảo Liên ngủ hay sao mà nó gọi không thưa. Triển lãm của nó ở dưới tầng hầm. Bạn bè đến đông đủ, vui lắm, hát cả Oan-ta-la-mê-la, ăn hết ba khay ta-pát. Nó lên đây tìm mấy lần. Sao lại chui vào góc đấy. Liên không trả lời. Chỉ muốn nhắm mắt lại. Pát dìu xuống cầu thang. ánh đèn còn yếu hơn cả bên trên, khói thuốc cũng mù mịt hơn, loang loáng mấy khung kính treo trên tường đá mấp mô, những khuôn mặt méo mó vàng xịt. Pát lôi vào góc phòng, đẩy xuống ghế, đưa cho một miếng ta-pát lạnh, rồi hất hàm: làm một cốc cho ấm bụng nhé. Liên gật đầu, uống một hơi hết sạch cốc rượu. Ngồi yên chờ đợi. Không thấy hơi ấm nào dâng lên từ bụng dưới. Vẫy Pát, chỉ vào chai rượu nó đang cầm ở tay. Pát cười cười đưa cho cả chai. Sinh viên Việt Nam hóa ra chịu chơi ra phết. Liên vứt cái chai không xuống ghế. Mà vẫn khát khô cả cổ, còn hai bầu ngực thì muốn nổ tung. Quờ sang bên cạnh, chỉ thấy không khí. Quờ ra sau lưng, chỉ thấy không khí. Ai đó đề nghị nhảy. Pát lao lên mặt bàn. Tiếng huýt sáo không ngớt. Chớp mắt một cái đã thấy Pát trần truồng, ngực là hai quả bóng nhỏ, mông là hai quả bóng to. Chớp mắt thêm cái nữa đã thấy một thằng con trai cũng trần truồng, da bóng như bôi mỡ. Hai đứa ôm nhau uốn éo. Tiếng vỗ tay nhức cả màng nhĩ. Rồi nhạc nổi lên. Bốn cái đùi lồng chặt. Mười móng tay sơn đỏ bấm vào tấm lưng lực lưỡng. Liên ngả ra ghế. Thần kinh dão dời. Đầu trống rỗng. Quờ tay vớ chai rượu lăn lóc dưới ghế, ngửa cổ tu như tu Coca Cola. Đến giọt cuối cùng, ngả toàn thân ra ghế. Xung quanh mờ mịt. Tiếng nhạc xé tai, tiếng vật nhau thình thịch, tiếng thở hổn hển. Một cái đầu dị dạng ghé sát mặt, chẳng nói năng gì cứ thế lôi đi. Liên không chống cự. Người mềm nhũn. Trí óc cũng mềm nhũn. Tất cả diễn ra như một giấc mơ mềm nhũn...

Bây giờ cố nhớ lại, chi tiết thì quên hết, còn mỗi cảm giác bồng bềnh, không trọng lượng, như con tàu vũ trụ vượt ra ngoài sức hút của trái đất. Pát bảo: khéo mày có thai cũng nên. Liên ngượng nghịu không nói gì. Pát nhìn Liên rồi bảo: tao thì chẳng bao giờ có thai. Liên càng ngượng, im thin thít. Pát thản nhiên nói tiếp: tao nạo từ hồi mười ba tuổi, hai năm nạo ba lần. Bác sĩ phụ khoa chẳng đeo găng gì cả, thọc cả mười ngón vào cửa mình, thọc đi thọc lại mấy lần mới moi được cái nhau. Tao đau quá. Mười lăm tuổi tao uống thuốc tránh thai. Một viên tránh được một năm, đắt như vàng, giá bằng mấy chục lít sữa. Tao cặp với một thằng con nhà giàu. Chị nó gửi từ Mỹ về. Hai năm sau nó trèo thuyền đi Mỹ. Hết thuốc. Tao mặc kệ không uống. Đào đâu ra tiền mà mua. Cuối cùng cũng chẳng làm sao. Có lẽ tao điếc hẳn rồi. Sang bên này mới biết thuốc chống thai tao từng uống, bọn Mỹ sản xuất riêng cho lợn và bò. Hai viên là tiệt sản. Nghĩ cũng hoảng. Nhưng kệ xác. Còn trẻ còn chơi. Cái khoản đấy tao mạnh lắm. Nguyên đêm khai mạc triển lãm, tao chơi hai lần năm thằng. Sức của tao năm thằng mới thỏa. Liên trợn mắt. Pát cười khẩy rồi nói một câu ngắn gọn: miễn bàn. Pát còn kể nhiều chuyện, chuyện nào cũng dính dáng đến khả năng sinh lý vô địch của nó. Nó có vẻ vừa tự hào vừa thích thú. Chuyện đi Pháp của nó cũng khởi nguồn từ đấy. Hồi đi làm thợ may ở La Habana, nó cặp năm thằng trong cùng một nhà máy. Lúc nào có thời gian là lôi nhau đi. Trên bàn. Dưới đất. Giữa đống vải vụn. Trong kho để rác. Góc phòng thay quần áo. Buồng tắm công cộng. Giờ nghỉ ăn trưa. Nửa tiếng giao ca. Đêm trực cuối năm. Mười lăm phút quản đốc đi toa lét. Có hôm hung quá, một thùng kim máy khâu đổ xuống. Cả bọn tái mặt. Không dám gọi ai. Không dám động đậy. Một thằng đành để một đống kim đâm vào tay mới trườn được ra ngoài, tìm cách cứu đồng bọn. Sáu tiếng liền gỡ từng cái kim. Sáu tiếng liền hút máu đọng. Sau sự kiện ấy, cứ tưởng chúng nó nhớ nhau đến già. Nhưng trên thực tế, đoàn kết khó lắm. Tính cá nhân bao giờ cũng mạnh hơn tinh thần tập thể. Năm thằng ghen nhau, chỉ rình rình để đánh nhau, sau cùng, kiện nhau lên cả ban chấp hành đoàn thanh niên. Nó bị kỉ luật. Năm thằng kia cũng bị kỉ luật. Nó ngồi chơi xơi nước ở nhà một năm liền. Lý lịch hủ hóa vào đâu cũng không lọt. Đói mềm cả người thế mà vẫn còn sức chiến đấu, tối nào không tìm được năm thằng phục vụ thì khó chịu lắm, mất ngủ là cái chắc. Pát bảo đói bánh mì nhịn được, đói sữa nhịn được, nhưng đói năm thằng con trai thì không tài nào nhịn nổi. Sau đó, Pát xin được vào một công ty du lịch, Pát quen thằng phó phòng tổ chức, trước đây từng quan hệ với Pát, sau lấy vợ con gái giám đốc, được lên chức cũng phải tỏ ra đứng đắn. Thằng này không quên Pát, phân cho nó làm hướng dẫn viên, lúc không có việc thì làm kế toán. Hai năm sau, Pát quen được một thằng người Pháp, làm đám cưới giả rồi chuồn. Chuyến đi của Pát gian truân vô cùng. Thằng người Pháp đồng tính luyến ái, có một thằng bồ người Cuba bị bệnh ghen khổ ghen sở. Hôm đăng kí kết hôn ở lãnh sự quán Pháp, thằng bồ đến làm rùm beng, quẳng lên bàn một tập ảnh hai thằng chụp chung với nhau. Trưởng phòng lãnh sự quyết định đình chỉ đám cưới. Phút cuối, Pát nhờ được một nhân viên sứ quán dàn xếp. Nhân viên sứ quán một thời cũng phát điên phát rồ vì Pát, nhưng không dám bỏ vợ. Pát cũng bảo thẳng là chỉ thích chơi bời. Được một thời gian thì chia tay nhau. Bây giờ cũng chẳng nhớ vì sao. Đám cưới giả của Pát, cả sứ quán biết. Nhân viên sứ quán - người tình cũ, biết đầu tiên. Vừa nghe tiếng Pát trong điện thoại, bảo mang hộ chiếu đến càng sớm càng tốt. Đêm ấy, Pát với thằng chồng hờ bí mật làm thủ tục đám cưới, phó phòng lãnh sự chủ hôn, nhân viên sứ quán và vợ làm nhân chứng. Giấy tờ kí xong, vợ nhân viên sứ quán ra bắt tay, trả lại quyển hộ chiếu, visa vào Pháp có hiệu lực từ ngày mai. Hóa ra vợ nhân viên sứ quán làm việc ở phòng thị thực, đã biết chuyện của Pát với chồng từ lâu mà không thù, còn đứng ra bảo lãnh. Hôm sau, Pát bay ngay chuyến Air France đầu tiên. Thằng chồng hờ thì ở lại chơi bời thêm một thời gian. Thằng bồ đồng tính vẫn không hết cơn ghen, dọa sẽ tố cáo lên bộ Nội Vụ Pháp. Thằng bồ đồng tính gọi điện từ Cuba chửi bới Pát hết lời, cuối cùng chua chát nói: số tao ruồi bâu, người yêu Pháp đàng hoàng mà không được quyền cưới, không được quyền nhập quốc tịch, không được quyền nhảy thoát y vũ ở Paris. Pát bảo Liên thì ra thằng bồ đồng tính chỉ ghen khổ ghen sở với cái quốc tịch Pháp, Pát chẳng áy náy làm quái gì cho mệt đầu. Pát sang Pháp hai năm cũng không hết gian truân vì thằng bồ đồng tính của thằng chồng hờ. Hai năm đợi nhập quốc tịch, Pát bị bộ Nội Vụ gọi lên ba lần, ba cái đơn tố cáo bằng tiếng Tây Ban Nha của một công dân Cuba tên là Ricardo Sanchez, gửi từ La Habana, không thể không khiến công an Pháp nghi ngờ. Công an Pháp hỏi tại sao chồng hay đi chơi Cuba, lại toàn đi một mình. Pát trình cái giấy nó bị ban chấp hành đoàn đình chỉ vì tội làm mất đoàn kết nội bộ. Pát bảo ai sẽ bảo đảm an toàn cho nó khi quay về La Habana. Công an Pháp hỏi: tại sao bà gác cổng bảo hai vợ chồng không ngủ với nhau, chồng nằm trên giường, vợ nằm đi-văng. Pát trình cái giấy bác sĩ bệnh viện Cuba chứng nhận nó bị viêm mũi bẩm sinh. Pát bảo nó ngáy to hơn mức bình thường, chồng nó thì mắc bệnh mất ngủ mãn tính. Công an Pháp hỏi: thế còn quan hệ giữa chồng với một người đàn ông Cuba. Pát trình tờ giấy của đoàn thanh niên đình chỉ thằng Ricardo Sanchez vì tội quấy nhiễu tình dục, nạn nhân là hai nữ đoàn viên. Pát bảo chồng nó là nhà báo chuyên viết bài về Cuba, chồng nó quen tất cả mọi người chứ không riêng gì Ricardo Sanchez. Công an Pháp xem xong tờ giấy của đoàn thanh niên thì gật đầu bảo luật pháp Cuba tiến bộ thật. Hai năm sau, được vào quốc tịch, Pát dọn ra ở riêng. Thằng chồng hờ bảo ở đâu cũng được nhưng hai đứa chẳng cần ly dị, thuế má lợi lắm, nay mai muốn xin con nuôi cũng đơn giản. Thằng chồng hờ cười cười: hay là tao với mày làm một đứa. Thằng chồng hờ sợ về già chẳng còn sức chơi bời, muốn một đứa con cho đỡ lủi thủi. Có con xong, để con lại, Pát muốn đi đâu, muốn ở với ai, muốn lấy đồ đạc gì trong nhà này thằng chồng hờ chấp nhận hết. Nhưng Pát không chịu. Pát bảo: miễn bàn. Pát thích câu này. Bí cách trả lời là phang ra. Có vẻ như sau một quá trình sử dụng ngôn ngữ, ai cũng tìm được cho mình một câu yêu thích. Các nhà chính trị: tôi xin hứa sẽ làm hết sức mình. Các thẩm phán: không còn nghi ngờ gì nữa. Các vị gác cổng : chính mắt tôi chứng kiến. Mai Lan: sống rồi sẽ biết. Pát: miễn bàn. Thầy giáo vi tính: mọi việc đều tốt chứ, thôi bây giờ chúng ta làm việc nghiêm túc nhé. Anh trai Liên: cái đó sẽ tính. Bà già láu cá: ôi thật không sao tin nổi. Ôi thật không sao tin nổi khối u trong ngực làm tôi cả đêm không chợp mắt. Ôi thật không sao tin nổi cả tuần tôi chỉ đợi Liên đến để gãi lưng. Lần cuối cùng bà già láu cá bảo: ôi thật không sao tin nổi con người ta lại vô ơn như vậy. Rồi bà than thở đám con cháu bỏ mặc bà một mình, vài ba tháng mới gọi điện một lần, cũng chỉ để moi một tờ séc. Chưa đứa nào biếu bà sô-cô-la. Chưa đứa nào tặng bà bưu ảnh. Chưa đứa nào mua cho bà bó hoa. Chưa đứa nào xoa ngực hộ bà. Mùa hè chúng nó đi nghỉ mát. Bà xin số điện thoại cầm tay, cũng không cho, sợ bị làm phiền, sợ phải chăm sóc, sợ bà thọ thêm mấy năm. Lần cuối cùng bà nài nỉ Liên xoa ngực ba vòng làm Liên thù đến tận bây giờ. Bà già láu cá đóng kịch cực giỏi. Câu bà ưa thích nhất cũng rất kịch: ôi thật không sao tin nổi. Pát bảo: tiếc thật, tao mà biết trước, tao giúp mày cho bà già ra tòa, tội quấy nhiễu tình dục, tao làm nhân chứng. Liên nhướng mắt. Pát bảo: cái đó dễ không, mày giả vờ ốm, tao đến làm việc thay mày, tao với mày cùng một công ty. Liên im lặng lắc đầu. Pát bảo: tao cược với mày, bà già nhìn thấy tao là đòi xoa ngực. Liên lại nhướng mắt. Pát bảo: mày không thấy ngực tao hấp dẫn à. Liên chẳng hiểu gì. Pát phá lên cười: thôi đằng nào bà già cũng nghoẻo rồi. Liên định phản ứng. Pát chặt luôn một câu: miễn bàn. Liên muốn hỏi Pát kiếm đâu ra tờ giấy đoàn thanh niên đình chỉ thằng Ricardo Sanchez. Sau lại thôi. Thế nào nó chẳng phang câu cửa miệng. Mấy lần nữa định hỏi, vẫn ngại. Bây giờ thì làm gì còn dịp nào.

Chương 6

Les Echos: Francois Chereque hôm qua đã tố cáo ‘sự suy sụp của hệ thống y tế tự do’. Các bác sĩ hành nghề tự do, và đặc biệt là các bác sĩ đa khoa, những kẻ đã bỏ thánh phố đi nghỉ hè vào tháng 8, họ không chịu trách nhiệm phần nào ư ?

Pierre Costes: Không thể nói như thế được. Hai ngày cuối tuần 16 và 17 tháng 8, có 3 000 bác sĩ làm việc trong các thành phố. Hơn nữa, ngay khi thủ tướng cho phép các tỉnh trưởng phát động kế hoạch Màu Trắng, chúng tôi đã đề nghị các bác sĩ đa khoa phải sẵn sàng phục vụ các tổ chức cứu thương trong vùng. Trong tư cách chủ tịch hội bác sĩ đa khoa, tôi không muốn bút chiến với Francois Chereque. Lời phát biểu của ông ta cần được giải thích. Tôi cho rằng sự phê phán của ông ta trên thực tế hướng tới công việc chăm sóc y tế trong thành phố nói chung. Đó là sự thật mà chúng tôi cũng lên án từ lâu. Trong từng vùng, không có một hệ thống riêng biệt, được tổ chức đàng hoàng để liên kết tất cả các nhân viên làm công việc này với nhau. Đây phải là một bài học rút ra từ thảm họa. Nhưng đề tài này cần được nhìn nhận một cách rộng hơn. Những công việc hữu ích và cấp bách đầu tiên là báo trước hạn hán, cung cấp hơi mát và nước uống. Đó là vấn đề xuất phát từ trách nhiệm chung của nhiều người, nhiều ngành khác nhau chứ không chỉ của những nhân viên y tế. ở Pháp, người ta cứ có khuynh hướng đổ hết mọi vấn đề sức khỏe cho bệnh viện (báo Les Echos, 22/08/2003)

Cuối tháng giêng, văn phòng ANPE gọi Liên lên. Thế nào tìm thấy việc gì chưa? Liên lắc đầu. Tìm được việc như cũ không đơn giản đâu. Liên gật đầu. Học thêm cua gì nhé. Liên không lắc cũng không gật. Cô thư kí bật máy vi tính, xem lại hồ sơ, gọi điện thoại bàn bạc, cuối cùng quyết định gửi Liên đi học một lớp đặc biệt, chỉ dành cho những người đã tốt nghiệp đại học. Cô thư kí bảo cũng nhờ nhận xét tích cực của thày giáo vi tính, trong báo cáo gửi lên ANPE có kèm cả bức thư Liên gửi các vị chủ nhà, như thế là vừa học vừa hành, một phẩm chất đáng được đề cao. Lớp học đặc biệt ở một nơi cũng đặc biệt. Liên đến địa chỉ ghi trên giấy giới thiệu, qua mấy bốt thường trực, mấy cửa quay, mấy thang máy, mấy hành lang dài, bỗng đâm sầm vào một bao cao su vĩ đại chưa từng thấy. Liên hoảng hốt lùi lại thì nhận ra trước mặt là một áp-phích chống sida. Một ông đầu hói, áo vét kẻ ca-rô, cà vạt chấm đỏ, đang chơi trò chơi điện tử ngẩng lên bảo: ấn tượng quá hả? Liên bỏ ra ngoài mở sơ đồ, hoá ra là phòng phụ trách vi tính, nằm cách phòng giáo viên của Liên hai hành lang. Cảm giác gặp ông ta ở đâu rồi. Đi loanh quanh một lúc cũng đến nơi. Vẫn sớm mười phút. Liên ngồi đợi bên ngoài, mở ca-ta-lô ra xem cho đỡ hồi hộp. Đọc đến trang cuối cũng láng máng hiểu văn phòng ANPE phải trả cho lớp học đặc biệt này một khoản tiền tương đương với sáu tháng lương của Liên. Để đào tạo Liên thành một cán bộ hành chính sơ cấp. Với bốn lựa chọn chuyên môn: hoặc nhân viên phòng tổ chức, hoặc trợ lý giám đốc, hoặc thư kí ban điều hành, hoặc cộng tác viên bộ phận đối ngoại. Mỗi lựa chọn chiếm một trang ca-ta-lô, trang nào cũng kèm ảnh màu, một nữ một nam quần áo thẳng tắp, tay cầm bút bi, tay cầm chuột vi tính. Liên hoảng sợ. Năm ngày thôi mà thay đổi hẳn cuộc đời. Toàn thân lạnh toát. Biết thế này từ chối cho xong. Nguyên việc mặc quần áo thẳng tắp cũng là một thử thách. Liên hầu như không biết sử dụng bàn là. Hồi ở nhà, nếu có phải là quần cho bố và anh trai, bao giờ Liên cũng làm thành hai ly. Có lần làm xém một gấu. Bố lắc đầu. Anh trai lắc đầu. Về sau, không ai dám nhờ. Anh trai Liên khi còn là sinh viên năm thứ tư đại học Kinh tế-Kế Hoạch, sau này đổi thành Kinh Tế Quốc Dân, theo bạn bè đi xin quẻ đền Trần thị xã Hưng Yên, rồi mang sang cho ông Thanh Hùng ở phố bên cạnh giải hộ. Xếp hành một buổi sáng mới tới lượt. Ông Thanh Hùng là diễn viên đoàn kịch thị xã, mũ phớt, kính trắng, áo gi lê len, nghe nói thạo cả Pháp văn. Ông Thanh Hùng xem đi xem lại lá quẻ rồi vỗ vai bảo một câu thân mật: có em gái thì giữ cho chặt nhé, thần nữ cứu tinh đấy. Anh trai Liên nghe xong không hỏi gì thêm. Trên đường về nhà, bạn bè vặn gì cũng không nói. Mặt mũi nghiêm trang như vừa tìm được kho báu. Anh trai Liên tốt nghiệp loại trung bình. Ra trường nhờ bác thằng bạn thân xin cho một chân kế toán ở Công ty xuất nhập khẩu Máy, trực thuộc bộ Ngoại Thương. Đi làm mấy tháng thì đăng kí học thêm tiếng Bun. Mọi người ai cũng cười. Tiếng Nga, tiếng Đức đang là mốt. Anh trai Liên bỏ ngoài tai. Hết khóa học, đi thi bằng ngoại ngữ ở đại sứ quán Bun. Phòng thi có hai thí sinh. Cô giáo người Bun tóc vàng, mắt xanh, đẹp như thiên thần, chẳng buồn đọc câu hỏi, cho luôn điểm cao nhất, bảo lên đường may mắn nhé. Một tháng sau, anh trai Liên nhậm chức bí thư thứ hai Thương Vụ, thí sinh kia nhậm chức trưởng phòng quản lý lưu học sinh. Cùng ngồi một chuyến máy bay Hà Nội - Xô-phi-a. Hai người về sau rất thân nhau. Cả hai cùng tuổi tí. Quan lộ thênh thang. Vài năm lên một bậc. Anh trai Liên giữ kín bí mật về lá quẻ đền Trần. Mỗi lần nhận được giấy bổ nhiệm của bộ lại vỗ vai Liên thủ thỉ: khổ thân cô em hy sinh cho ông anh, ông anh sẽ trả ơn đầy đủ, cái đó sẽ tính. Liên đang học cấp một, cấp hai, chẳng bao giờ hiểu điều anh muốn nói. Hơn mười năm trôi qua, cũng chẳng hiểu thêm mấy. Một bà mặc váy đỏ đi qua gật đầu chào rồi mở cửa vào phòng. Liên vội đứng dậy vào theo, liếc đồng hồ, đã quá hai mươi phút. Phòng vuông vắn, đèn sáng trưng. Một tờ giấy màu vàng để giữa bàn làm việc, trên lèn cái thước kẻ. Bà váy đỏ cầm lên đọc rồi bảo: giáo viên bận, có cuộc họp đột xuất. Liên chẳng hiểu gì. Bà váy đỏ lại bảo: giáo viên là cán bộ quan trọng, hay bận lắm. Liên vẫn chẳng hiểu gì. Bà váy đỏ chỉ tay vào tờ giấy màu vàng: giáo viên đề nghị ngày mai, giờ này. Liên im lặng. Bà váy đỏ bỏ ra ngoài. Liên đi theo. Ra đến thang máy mới quay đầu lại chào thì bà váy đỏ đã ở đầu kia hành lang, guốc cao gót mà đi thoăn thoắt. Sáng hôm sau, Liên quay lại, vẫn từng ấy bốt thường trực, cửa quay, thang máy, hành lang dài. Khủng khiếp nhất là không hiểu bằng cách nào lại đâm sầm vào bao cao-su vĩ đại. Ông đầu hói, bỏ dở trò chơi điện tử ngẩng lên: ấn tượng quá hả? cứ như chưa nhìn thấy Liên bao giờ. Liên chợt nghĩ tới thầy giáo vi tính, đầu hói, áo vét ca-rô đen trắng, cà vạt chấm đỏ. Hèn nào tưởng đã gặp ở đâu. Dân vi tính nhiều cái trùng lập. Liên tưởng tượng thầy giáo vi tính đang chơi trò xếp gạch, gạch rơi chít chít, sau lưng là áp phích quảng cáo xi-líp dây.

Vừa đi vừa cười cũng đến được phòng giáo viên. Cửa mở hết cỡ. Đèn sáng trưng. Giáo viên ngồi giữa phòng. Sơ mi tím than cổ bẻ. Mặt nghiêm trang. Thấy Liên bước vào, đưa mắt nhìn đồng hồ. Nguyên tắc đầu tiên là đúng giờ. Giọng cũng nghiêm trang khủng khiếp. Liên ngồi xuống ghế đối diện, mắt nhìn vào quả bóng thủy tinh để trên bàn, nhìn một lúc thấy cung điện Versailles chơi vơi trong tuyết, nhìn một lúc nữa thấy bức tượng vua Louis XIV bé đúng bằng cái đầu tăm, bộ tóc dả phập phồng. Phòng sáng trưng, có vẻ còn sáng hơn cả hôm qua. Im lặng tuyệt đối. Tiếng cốc cốc lúc nhanh lúc chậm theo một điệu nhạc vừa hiện đại vừa cổ điển. Giáo viên hình như quên hẳn Liên, mắt nhìn màn hình, tay bấm bàn phím như chơi piano, trước mặt là một cuốn sách vừa to vừa dày. Liên e hèm. Giáo viên không phản ứng, không hiểu có nghe thấy không. Thỉnh thoảng mở sách, tìm một trang nào đó, lẩm bẩm mấy từ vô nghĩa, rồi lại gõ máy tính. Liên ngó lên tường. Một khung mạ vàng treo ảnh giáo viên với gia đình. ảnh cưới cô dâu chú rể hớn hở. ảnh tuần trăng mật du thuyền trên biển. ảnh cả nhà hai vợ chồng, hai đứa con một trai một gái, đồng phục trượt tuyết áo đỏ, quần tím than, trên đầu mặt trời rực rỡ. Cạnh khung mạ vàng là mấy bức tranh trẻ con, toàn người máy và máy bay, khói nhằng nhịt. Một bức bố cục có vẻ chắc nhất, có lẽ do cô giáo gà hộ, vẽ lẵng hoa nhiều màu, bên dưới là một bài thơ được in sẵn, chữ to và đậm

Hôm nay là ngày lễ gì ?

Ngày lễ của bà ?

Ngày lễ của bố ?

Ngày lễ của ông ?

Không,

Hôm nay là ngày lễ của mẹ

Mẹ ơi,

Con không biết chúc mẹ điều gì,

Sách thì dày

Từ điển cũng dày

Mà con thì một chữ cũng không biết

Nếu mẹ muốn

Thì đây là những bông hoa con vẽ cho mẹ

Còn nói thành lời

Thì con chịu đấy

Một chữ con cũng không biết.

Hôm nay là ngày lễ gì ?

Ngày lễ của bà ?

Ngày lễ của bố ?

Ngày lễ của ông ?

Hôm nay là ngày lễ gì ?

Liên đọc thêm hai lần nữa. Vẫn chỉ nhớ mỗi câu: Hôm nay là ngày lễ gì. Thời gian tưởng như không dừng. May mà có tiếng còi hú. Giáo viên ngẩng đầu bảo: ăn ngon nhé. Nói xong tắt máy vi tính, đứng lên. Hóa ra bên dưới áo sơ mi màu tím than là váy màu tím than, guốc cao gót cũng màu tím than. Giáo viên hẳn tự hào về cơ thể lắm nên áo và váy bó sát người không đủ còn thắt thêm hai vòng dây da. Tóc cắt cao. Mắt đeo kính. Móng tay tỉa gọn. Mặt dài. Mũi dài. Gò má cao. Môi dầy. Không hiểu đẹp hay xấu. Cũng không thể đoán tuổi. Chỉ cảm giác là nghiêm trang và năng động. Liên xuống đường, lang thang mãi cũng kiếm được một vườn hoa nhỏ, hai phụ nữ bụng to đang trông năm đứa trẻ con nghịch cát. Liên ngồi xuống một cái ghế trống, gặm bánh mì, gặm xong lại bỏ một hộp bích qui ra ăn. Vườn hoa mùa đông chẳng có bông hoa nào, cây cối xơ xác, bầu trời xám xịt, đài phun nước im lìm. Năm đứa trẻ thôi nghịch cát, lại gần nhìn Liên chằm chằm. Liên rút bích qui ra cho mỗi đứa một chiếc. Hai phụ nữ bụng to khệnh khạng đứng lên, mồm kêu suỵt sụyt, rồi đồng thanh: về nhà ăn cơm đi. Cả bọn xếp thành một hàng. Đi qua một gốc cây, năm đứa trẻ chạy ra vứt bích qui vào sọt rác công cộng. Liên ăn hết gói bánh, tìm chai Coca Cola. Uống một ngụm to, đỡ khát hẳn. Bụng căng phồng. Liên tự hỏi do đâu mỗi khi sợ lại phải nhét một cái gì đấy vào mồm. Có phải để chèn nỗi sợ vào dạ dày. Nhưng vì sao vào dạ dày mà không vào tim hay phổi hay dạ con là một chỗ chắc chắn khá rộng? Bản năng của con người là ham sống sợ chết nên không chọn cả tim lẫn phổi để chèn nỗi sợ, còn dạ con thì đàn ông không có. Cuối cùng dạ dày là thùng nước gạo, chứa đồ ăn đồ uống, còn chứa thêm cả nỗi sợ. Mỗi ngày con người có thể cho vào bụng cơm nếp, rau xào, thịt kho, bánh mì, mì ống, gà rô ti, xà lách trộn dầu, Coca Cola, cá sạc đin sốt cà chua, sô-cô-la và các loại bánh... nhiều nhất là ba cân. Con số cũng đáng kể nhưng chúng không được giữ trong bụng lâu hơn một ngày mà bị thải ra ngoài liên tục bằng con đường tiểu tiện và đại tiện (theo thống kê, toa-lét là chỗ được sử dụng nhiều nhất trong nhà). Trong khi đó, nỗi sợ tuy không thể tính thành cân, nhưng phong phú không kém, đã nhập vào rồi thì khó bỏ đi, có thể đến từ vô vàn lý do, hoặc không xuất phát từ một nguyên nhân nào cả. Người Việt Nam đẻ ra là tự động biết sợ ma, sợ mơ thấy lửa, sợ gò má cao, sợ nốt ruồi ở tuyến lệ, sợ ăn thịt chó đầu tháng, sợ ăn thịt vịt đầu năm, sợ hương không uốn, sợ pháo không nổ, sợ năm hạn, sợ tuổi xung, sợ sao Thái Bạch, vân vân và vân vân. Người Pháp không sợ vu vơ như vậy. Người Pháp gọi đó là mê tín dị đoan. Nhưng người Pháp học cấp một đã sử dụng trôi chảy các thuật ngữ: thất nghiệp, trợ cấp xã hội, lương tối thiểu, tiền thuê nhà, tiền trả góp, tiền bảo hiểm ô tô, hợp đồng làm việc ngắn hạn, dài hạn, thời gian thử thách, thuế thu nhập, thuế thổ trạch, thuế ngự cư, thuế vô tuyến truyền hình, thuế giá trị gia tăng... Người nước ngoài ở Pháp còn sử dụng trôi chảy thêm một số thuật ngữ khác: thẻ cư trú tạm thời, thẻ cư trú vĩnh viễn, thẻ lao động, hồ sơ tị nạn, hồ sơ quốc tịch, hồ sơ đoàn tụ gia đình, hồ sơ xin trợ cấp...Liên thở dài, từ ngày sang đây nhai luôn mồm. Xong lại nghĩ nhưng lúc này đây sợ cái gì mới được. Không lẽ sợ hai phụ nữ bụng to. Hai phụ nữ bụng to không mắng mỏ, không chê trách, không gây gổ, không dọa báo lên công an, không đòi tát cho một cái, không bắt bồi thường, không lập biên bản rồi nhờ người qua đường làm chứng. Nghĩ mãi chẳng hiểu sợ gì. Mà vẫn thấy sợ. Vu vơ không kém Hà Nội. Kết quả là gói bích qui và chai Coca Cola vật vã trong bụng. Năm đứa trẻ vẫn dắt tay nhau thành một hàng dọc. Hai phụ nữ bụng to đi hai đầu. Cả bọn lặc lè, mãi mới ra tới cổng, rồi từ cổng mãi mới ra tới ngã tư. Đường hai chiều. Ô-tô phải dừng lại, bấm còi tin tin. Liên vẫn loay hoay với nỗi sợ vu vơ thì thấy giáo viên và bà váy đỏ tiến lại. Hai người vừa đi vừa nói chuyện. Tay bà váy đỏ chém vào không khí. Tay giáo viên chém vào không khí. Bên ngoài sơ mi tím than là một áo khoác cũng màu tím than. Cả cây tím than nhìn từ xa vẫn không hết nghiêm trang và năng động. Liên tự hỏi có nên trốn vào gốc cây bên cạnh thì cả hai đã đi qua. Giầy cao gót mà bước nhanh ghê. Phăm, phăm, phăm. Cứ như không có gì dưới đất. Những phụ nữ quan trọng như thế chắc không bao giờ bị vấp ngã. Không nhìn xuống đất cũng không bị vấp ngã. Những phụ nữ kém quan trọng thì không đi guốc cao gót cũng vấp ngã. Bà gác cổng khu nhà Liên ở chẳng hạn, hay vấp ngã đến nỗi bạc cả mũi giầy. Bà đưa thư cũng vài lần vấp ngã, từ cổng đến hộp đựng thư có mấy bước chân mà cũng vấp ngã, không hiểu thế nào. Hai cô nhân viên siêu thị Franprix tuần trước bê sọt rau xà lách va phải chiếc xe đẩy, cả người cả hàng đổ kềnh đổ càng. Các cụ già thì thường xuyên vẫp ngã, nhất là trong buồng tắm, móng tay dài cào rách da Liên. Con bé Cuba có vẻ rắn rỏi thế mà cũng vấp ngã, nó bảo nhà cửa ở đây kinh thật, toàn kính là kính, lại lau trong veo, nhiều khi tưởng không có gì cứ thế lao đi, may mà kính năm ly chứ không đền sạt nghiệp. Bà hàng xóm của Liên thì sau đợt vấp ngã một mạch từ tầng bảy xuống tầng năm còn ngã thêm một lần nữa, cũng vì dẫm nhầm vỏ chuối, nhưng đến tầng sáu thì dừng lại, cái chổi vẫn leo xuống đến tầng trệt. Liên nghe thấy nhưng không chạy xuống đỡ, cũng không bấm điện thoại gọi xe cấp cứu. Bà ta biết nên hôm chống chổi về nhà, nhìn thấy Liên thì quay mặt đi. Nhờ thế mà Liên đỡ phải nghe một bài ca khác về những con chuột sạch sẽ ở tầng sáu. Một buổi chiều mùa thu mốc meo đã lâu, một trong những con chuột đó từng xông thẳng vào phòng Liên, không gõ cửa trước, để bảo rằng la-va-bô của Liên đang làm phòng ngủ của nó ngập trong trận hồng thủy. Liên bị kéo xềnh xệch xuống hiện trường để có dịp chứng kiến bức tường cao bốn mét rưỡi, gắn hoa văn mạ vàng, bị rộp lỗ chỗ như mắc bệnh phỏng dạ. Con chuột sạch đẹp vò đầu bứt tai chưa đầy một ngày mà bức tường biến dạng, nó chầu trực hai chục năm mới được hưởng gia tài, lại phải đóng mấy trăm nghìn euro tiền thuế mới được vào ở. Nó bảo: nhìn chùm nho kìa, thợ nề nào làm lại được bây giờ. Sau đó Liên phải kí vào bản tường trình gửi lên văn phòng bảo hiểm nhà cửa, trong đó ghi bức tường phòng ngủ thiệt hại nặng nề, nặng nề nhất là ba quả nho hoa văn mạ vàng bị rụng khỏi cành. Văn phòng bảo hiểm ngày hôm sau đã gửi đến một thợ nề. Bức tường được trát và sơn lại hoàn toàn, có phần còn phẳng và đẹp hơn xưa. Nhưng ba quả nho mạ vàng thì thợ nề bó tay, loay hoay mấy ngày mà chúng cứ nhất định biến thành ba quả táo. Con chuột sạch đẹp lại vò đầu bứt tai, đòi văn phòng bảo hiểm gửi thợ nề khác. Văn phòng bảo hiểm không chịu, bảo thợ nề tay nghề bậc bảy không chuyển được táo thành nho thì đành thôi. Nghe nói bây giờ con chuột sạch đẹp vẫn đang theo kiện, luật sư mấy lần mang máy ảnh số đến chụp ba quả táo. Liên vẫn một mình một vườn hoa. Mùa đông, chẳng ai ra vườn hoa ngồi ăn trưa. Giáo viên và bà áo đỏ chắc vẫn đang tranh luận trong quán ăn, hai cái dao chém vào không khí. Còi hú lần nữa. Liên nhìn đồng hồ rồi đứng lên. Lúc đi qua cổng công viên mới thấy bảng nội qui:

1. Cấm mang chó vào dạo,

2. Cấm bẻ hoa, vặt lá cây,

3. Cấm nằm ngủ trên ghế,

4. Cấm tắm ở đài phun nước,

5. Cấm ăn, uống và xả rác ra vườn.

Thế mới biết các phụ nữ bụng to tôn trọng kỉ luật thật. Chắc chắn câu về nhà ăn cơm đi lúc nãy là dành cho Liên. Rồi lại băng qua bốt thường trực, thang máy, cửa quay, hành lang. Không rơi vào bao cao su vĩ đại nhưng lại đi hai vòng hành lang tầng dưới. Tới được phòng giáo viên thì bánh mì cũng vừa vặn tiêu thành bột nhuyễn. Coca Cola lọc bọc kêu than. Cửa phòng khép chặt. Hai ghế dựa lại được dịp đỡ hai bàn chân đi tất len xanh. Ca-ta-lô được dịp sử dụng làm thuốc chống buồn ngủ. Đọc đi đọc lại, cũng hiểu nếu văn phòng ANPE chịu khó trả một khoản tiền bằng mười hai tháng tiền lương của Liên, năm cua học tiếp theo năm cua này nữa thôi, Liên sẽ có vị trí như giáo viên, nghĩa là có thể thường xuyên vắng mặt vì các cuộc họp khẩn cấp. Học hành quan trọng thế đấy. Không phải chỉ ở Pháp mới thấy học hành là quan trọng. Cũng không chỉ ở Pháp mới có các cuộc họp khẩn cấp. Chị dâu Liên một tuần gọi điện ba lần đến phòng làm việc của chồng. Lần nào cũng được thư kí thông báo vụ trưởng bận một cuộc họp khẩn cấp. Có hôm đang ngồi ăn giỗ cũng bị điện thoại triệu đi họp khẩn cấp. Rồi sáng chủ nhật, rồi bảy giờ tối trong tuần, rồi mồng hai Tết nguyên đán. Chị dâu Liên cuối cùng thuê thám tử tư theo dõi. Trên từng cây số một tháng liền thì phát hiện vụ trưởng đi họp khẩn cấp với cấp trên hai lần, còn mười lần khác đi họp khẩn cấp với em út. Thám tử tư xong việc, đưa cho một phong bì ba mươi sáu tấm ảnh màu chụp hai đối tượng ở ba sáu tư thế khác nhau, đòi chị dâu Liên phải trả phụ phí cao gấp đôi. Thám tử tư bảo vụ trưởng hẳn xuất thân đặc công, đi đến đâu xoá vết đến đấy, theo được vụ trưởng khó hơn mấy lần theo người thường. Thám tử tư lục túi đưa chị dâu Liên xem ba tấm ảnh tư liệu. Một tấm chụp 4giờ 25, vụ trưởng ngồi xe con đọc báo, com lê đen, mũ nồi. Một tấm chụp 4 giờ 42, vụ trưởng ngồi tắc xi, gặm bánh mì, quần tây, áo bu dông, kính râm. Một tấm chụp 5 giờ 15, vụ trưởng ngồi bãi biển, miệng ngậm ống hút, cởi trần, mặc xi líp, một tay là cốc sữa trân châu Đài Loan, một tay là em út bụ bẫm. Anh trai Liên suýt mất chức vì ba mươi sáu tấm ảnh màu. Bộ đã họp và chuẩn bị ra quyết định cho vụ trưởng về hưu sớm hơn chục năm để chăm sóc hạnh phúc gia đình. Thư kí bộ trưởng là chỗ bạn bè thân tín gọi điện thông báo. Anh bảo mỗi câu: cái đó sẽ tính. Rồi đập máy xuống, chẳng giải thích cái đó là cái gì. Anh đến đền Trần thị xã Hưng Yên. Nộp vào thùng công đức năm trăm nghìn. Dâng một mâm hoa quả. Lậy ba lậy. Xưng tên, xưng tuổi rồi xin một quẻ. Ông Thanh Hùng đã thôi diễn cho đoàn kịch thị xã, vẫn mũ phớt, kính trắng, áo di-lê len. Tóc bạc trắng như vôi nhưng mắt chưa toét, răng cũng chưa vẩu. Ngày càng nổi tiếng vì phong cách trí thức giản dị. Ông Thanh Hùng không đọc, chỉ liếc quẻ một cái rồi vỗ vai bảo: cầu gì được nấy, thần nữ cứu tinh ngồi ngay trong nhà. Anh cũng chỉ cần có thế. Không hỏi han gì thêm, đưa ông Thanh Hùng phong bì hai trăm nghìn rồi bước lên xe. Lúc về đi ngang chợ Bắc Qua, anh bảo tài xế dừng lại, rồi đích thân vào mua ba mét lụa Trung Quốc màu hoa thiên lý. Lúc đưa cho Liên, anh nhắc lại: khổ thân cô em hy sinh cho ông anh, ông anh sẽ trả ơn đầy đủ, cái đó sẽ tính. Liên vẫn chẳng hiểu anh muốn nói gì, cất miếng lụa vào đáy va li. Tuần sau, chị dâu Liên gọi điện khoe chồng được bộ chọn làm ứng cử viên tiềm năng nhất cho chức thứ trưởng, giấy bổ nhiệm chỉ vài ngày nữa sẽ gửi đến nhà. Chẳng thấy chị nhắc gì đến ba mươi sáu tấm ảnh màu. Thấy ai khen quan lộ của chồng, chị bảo anh chăm học từ bé nên ở đâu cũng được tín nhiệm. Trên bức tường trước bàn làm việc của anh treo một tờ giấy đỏ ghi dòng chữ: học, học nữa, học mãi. Cả tiếng Việt lẫn tiếng Bun. Liên buồn ngủ quá. Mắt cứ díp lại mỗi khi nghe đến bằng cấp. Vẫn chẳng thấy giáo viên đâu. Uớc gì có Pát ở đây để nó mang cho một tách cà phê nhựa với nửa gói sữa bột. Đến bây giờ cũng không hiểu sao nó biết thói quen ấy của Liên. Một lần hỏi, nó cúp bằng một câu ngắn gọn: miễn bàn. Câu cửa miệng của nó chẳng biết đằng nào mà lần. Sau này, câu của Mai Lan, sống rồi sẽ biết, trìu tượng không kém. Câu của anh trai Liên: cái đó sẽ tính, cũng nước đôi vô cùng. Những câu của các vị khác thì sáng như rọi đèn pha. Không còn nghi ngờ gì nữa. Chính mắt tôi trông thấy. Tôi xin hứa sẽ cố hết sức mình.... Đèn pha chắc phải lên tới vài nghìn oát. Ôi thật không sao tin nổi, là câu của bà già láu cáu thì vừa trìu tượng vừa sáng như rọi đèn pha, đúng là để đọc trên sân khấu. Đợi vài hôm nữa là biết được câu cửa miệng của giáo viên và bà váy đỏ. Mới nghĩ đến bà váy đỏ thì bà ta hiện ra. Liên ngồi nhỏm dậy. Bà váy đỏ mở cửa phòng. Liên vào theo. Một tờ giấy vàng để giữa bàn, trên lèn cái thước kẻ. Giáo viên bận, có cuộc họp đột xuất. Liên ngơ ngác. Bà váy đỏ bảo tiếp: giáo viên là cán bộ quan trọng, hay bận lắm. Liên vẫn ngơ ngác. Bà ấy chỉ vào tờ giấy: giáo viên hẹn ngày mai, giờ này. Nói xong đi thẳng ra cửa. Liên ra theo. Ra đến hành lang thì vỗ đầu, thôi chết câu cửa miệng của bà váy đỏ đây rồi, một cụm ba câu liền một lúc, thế mới năng động. Chắc vài ngày lại có dịp nói một lần, cho một học viên nào đó do ANPE gửi đến, một học viên chót tốt nghiệp đại học ở một nước thứ ba, lưu lạc sang Paris làm nghề tay chân, phải học thêm một cái bằng tương đương của Pháp thì mới đỡ thất nghiệp và nhận mức lương thấp nhất.

Chương 7

Hè vừa qua, trận nắng nóng cao độ đã gây nên một con số tử vong bất thường ở những người cao tuổi. Chính phủ đã bị kết trách nhiệm, bị lên án là không có khả năng nhìn xa trông rộng, thậm chí cả tội vô ý sát nhân. Vụ án này đã được khuấy động, trên mọi phương tiện truyền thông, bởi các khoa cấp cứu, không phải là không mang ẩn ý chính trị (ông Patrick Pelloux, chủ tịch hội bác sĩ cứu thương là một người thân cánh tả đối lập)... Ông M. Chereque, tổng thư kí Công Đoàn Lao Động Pháp (CFDT) đã đổ hết trách nhiệm về số tử vong lên ‘sự suy sụp của của hệ thống y tế tự do’. Điều này đương nhiên là vô lý vì các bác sĩ hành nghề tự do làm việc khoảng 60 tiếng một tuần, nghĩa là gần gấp đôi số giờ làm việc mà Công Đoàn Lao Động của ông ta bảo vệ... Trước khi phân tích những hậu quả của chế độ làm việc 35 giờ một tuần trong các bệnh viện, tôi nhắc lại rằng chế độ này lúc đầu chỉ được áp dụng cho bộ phận buôn bán (theo quan điểm Mal-tuýt kiểu mới của các nhà chính trị đảng Xã Hội thì công việc không nhiều nên phải chia xẻ cho nhau để không ai bị thất nghiệp). Sau đấy, dưới sức ép của các tổ chức công đoàn viên chức nhà nước đang nhìn thấy cơ hội nâng cao số lượng nhân viên, nâng cao ảnh hưởng và uy quyền của mình, chế độ làm việc 35 giờ một tuần đã được đem tặng cho toàn bộ giới công chức, trong đó có các bệnh viện công... Bệnh nhân cứ việc xếp hàng méo mặt, còn nhân viên bệnh viện ngồi nhà nghỉ ngơi.

Người ta đã nói nhiều về trách nhiệm trong bi kịch hè vừa qua. Nhưng ít người chấp nhận rằng bộ luật mà chính phủ trước đây đã thông qua về chế độ làm việc 35 giờ mới chính là thảm họa cho hệ thống y tế vốn đã hấp hối của chúng ta. (tạp chí IFRAP, 09/2003)

Cả tuần liền sau đó, giáo viên liên tục bận các cuộc họp khẩn cấp. Liên cũng liên tục có dịp gặp bà váy đỏ để tin chắc câu cửa miệng của bà ta là một cụm ba câu năng động, hơn cả các chính trị gia, hơn cả các luật sư, hơn cả các vị gác cổng. Cho đến một hôm, mọi việc thay đổi bất ngờ. Liên đến nơi đã thấy cửa phòng mở sẵn. Giáo viên mặc váy ngắn, áo len cổ lọ, khuyên tai màu đỏ, vòng cổ cùng màu có mặt hình trái tim. Máy vi tính đã bật. Quyển sách vừa to vừa dầy vẫn nằm bên cạnh, mở rộng. Một trang có bảng chia làm nhiều ô vuông, mỗi ô vuông chứa một chữ số thập phân. Một trang gồm những từ La tinh rất dài. Chỉ nhìn thôi đã đủ đau mắt. Giáo viên không gõ máy chữ, mặt cũng đỡ nghiêm trang. Liên ngồi xuống đọc bài thơ trên tường. Đọc hai lần vẫn chỉ nhớ mỗi câu: Hôm nay là ngày lễ gì? Giáo viên ngẩng lên, nheo mắt bảo: con trai tặng đấy. Liên im lặng. Giáo viên chỉ vào khung ảnh màu vàng bảo: con trai đây này, bên cạnh là con gái, còn đây là chồng. Liên gật đầu. Giáo viên lại bảo: cả nhà đi trượt tuyết. Liên lại gật đầu. Giáo viên nói tiếp: bây giờ chồng mất rồi. Liên không hiểu gì. Giáo viên lại nói tiếp: huyết áp cao. Liên vẫn không hiểu gì. Giáo viên bảo: nhồi máu cơ tim. Liên gật đầu. Một năm Liên chia tay vài cụ già nhồi máu cơ tim. Cụ nào cũng bất đắc kì tử. Giáo viên bảo: hai đứa con đã ra ở riêng, mỗi đứa một phòng trên tầng bảy. Liên im lặng. Giáo viên bảo: đi du lịch vịnh Hạ Long rồi, thuyền buồm bơi cạnh núi đá nhấp nhô. Liên vẫn im lặng. Liên chưa bao giờ đặt chân đến vịnh Hạ Long. Cả khóa đi thực tập mỏ than Quảng Ninh một tuần, trên đường về được lái xe chiếu cố cho thăm quan thị xã một vòng, dừng lại nhà khách ủy ban nhân dân ăn bát phở tôm tanh chưa từng thấy, bọn con trai tự trả tiền, thầy giáo chủ nhiệm trả thêm xuất của Liên, công vo gạo, nấu cơm, rửa bát tuần vừa rồi. Thế là cách vịnh Hạ Long có mấy cây số mà không biết hình thù thế nào. Sau này, sang Pháp, xem phim Đông Dương, vẫn không mường tượng được ra, chỉ nhớ mỗi thuyền buồm bơi cạnh núi đá nhấp nhô. Bến tàu điện ngầm, biển quảng cáo Vietnam Airlines cũng thuyền buồm bơi cạnh núi đá nhấp nhô. Trong hãng du lịch, chương trình Việt Nam Mười Ngày Không Quên, ảnh vịnh Hạ Long to nhất, lại thuyền buồm bơi cạnh núi đá nhấp nhô. Giáo viên bảo: anh chàng đen bóng, bụng phẳng lì, một ngày mấy lần không mệt. Liên chẳng hiểu gì. Giáo viên bảo: bơi, phơi nắng, làm tình, ăn ghẹ, mười ngày không quên, ôi thật không sao tin nổi. Liên giật mình. Câu nói yêu thích của bà già láu cá. Giáo viên lại bảo: anh chàng mới khiếp làm sao chứ, tay cứ như hai gọng kìm, còn đùi thì cứng như thép, quặp đến đâu lịm đến đấy. Liên im lặng, mắt nhìn quả bóng Versailles, tuyết rơi lả tả, tượng Louis XIV vẫn kiên trì bé như cái đầu tăm. Giáo viên bảo dịch vụ du lịch Hạ Long tốt lắm, rất biết chữ tín. Đặt chân đến sân bay Nội Bài, anh chàng ra đón tận nơi. Đẹp trai hơn cả quảng cáo. Bó hồng nhung rõ to. Mercedes mát lạnh, cửa kính đen, tài xế đồng phục trắng. Hai đứa quặp nhau luôn. Hai tiếng sau đến khách sạn lại quặp nhau tiếp. Một mạch cho đến bữa tối. Rồi cả đêm. Ngày hôm sau vẫn chưa thấy đủ. Ngày hôm sau nữa cũng vẫn chưa đủ. Chẳng hôm nào thấy đủ. Một tuần liền vẫn không thấy đủ. Hôm giáo viên về, anh chàng tiễn ra sân bay, quắp nhau đến phút cuối cùng. Hai tiếng đấy không nằm trong chương trình của công ty du lịch. Anh chàng thích thì đi chứ không ai bắt, cũng không được trả phụ phí. Anh chàng bảo nhân tiện đi chơi Hà Nội, vào cửa hàng tẩm quất cho bọn con gái nhà quê hầu hạ. Anh chàng bảo sức khỏe giống như tiền, tiêu xong phải tìm cách lấy lại. Mười ngày vừa rồi vất vả bằng hai tháng gánh gạch. Nên mỗi đợt phải cách nhau tám tuần. Công ty du lịch cũng không cho phép làm thêm. Sợ không bảo đảm chất lượng dịch vụ. Giáo viên bảo anh chàng thật thà, dễ thương. Hai đứa chia tay nhau ngậm ngùi. Dù sao cũng gắn bó mười ngày mười đêm. Quặp nhau mấy chục lần. Chỉ tiếc nói chuyện với nhau hay phải ra hiệu. Có lúc không hiểu gì. Mỗi cách nhìn nhau cười. Anh chàng bẽn lẽn hứa sẽ đi học thêm tiếng Anh. Giáo viên bảo thực ra cũng không cần thiết. Những anh chàng của khối Pháp ngữ chỉ giỏi tán róc và kể chuyện tiếu lâm. Mỗi ngày một lần, qua quít cho đúng hợp đồng. Chưa bao giờ lấy thêm được phút nào. Chưa bao giờ được đưa ra sân bay. Có lần về vào đúng ngày bão, máy bay không cất cánh được, phải ngủ lại một đêm ở khách sạn. Nằm nghe dế kêu, mãi không chợp mắt nổi, gọi điện cho anh chàng của công ty du lịch. Anh chàng lên giọng đòi trả phụ phí cao ngất ngưởng. Cung cách làm việc như thế là không linh hoạt. Người Việt đầu óc nhạy bén hơn. Ngoại ngữ hạn chế, trong trường hợp này, lại đắc dụng. Giáo viên càng phân tích càng hăng, tay không ngừng chặt vào không khí. Liên nghe câu được câu chăng. Có những đoạn không hiểu gì hết. Có những từ nghe lần đầu tiên. Không biết tiếng Pháp hay thổ ngữ nước nào. Có những từ giáo viên vẫn hay lẩm bẩm trong lúc gõ máy vi tính. Liên đã tưởng là vô nghĩa. May mà còi hú. Giáo viên tiễn ra cửa còn nhắc lại du dương: bãi biển Hạ Long, ôi thật không sao tin nổi. Bốn ngày sau Liên lại có dịp nghe thêm bốn kỉ niệm nữa của giáo viên, mỗi kỉ niệm gắn với một bãi biển, mỗi kỉ niệm chứa một người tình thổ dân. Bãi biển Varadero hàng cọ thẳng tắp, người tình Cuba bốc lửa. Bãi biển Ko Phi Phi nước xanh ngọc bích, người tình Thái Lan cần mẫn. Bãi biển Sen-gi-gi cát trắng tinh sương, người tình Nam Dương hoang dã. Bãi biển Gua-đơ-lúp gió mưa tơi bời, người tình Ăng-ti nồng nàn. Nhưng không đâu bằng bãi biển Hạ Long, thuyền buồm bơi cạnh núi đá nhấp nhô, người tình Việt Nam đùi cứng như thép, hai tay hai gọng kìm, ôi thật không sao tin nổi. Liên không bao giờ còn gặp lại giáo viên. Báo cáo giáo viên gửi lên ANPE, thuận lợi ít hơn bất lợi. Cô thư kí tỏ ra thất vọng ghê gớm, mấy trăm trường hợp mới chọn được một để bồi dưỡng, thời cơ như thế mà không biết nắm. Liên không nói gì. Cô thư kí bảo tháng sau là hết trợ cấp rồi đấy. Liên gật đầu. Cô thư kí bảo cố mà xếp hàng tìm việc. Liên gật đầu. Cô thư kí bảo cần thận không ốm, bảo hiểm xã hội không trả tiền bệnh viện đâu. Liên im lặng. Cô thư kí lôi hồ sơ của Liên ra ghi mấy chữ bên dưới, xong gạch chéo một đường rõ to. Thế là từ đấy thôi hẳn giấc mơ đi học. Tưởng như câu chuyện giáo viên đã được xếp vào chiếc sọt quá khứ. Rồi có một lần, tình cờ lạc vào diễn đàn internet: Bạn hãy bình chọn những bãi biển đẹp nhất thế giới, Liên đọc được câu trả lời của một độc giả vô danh: năm bãi biển đẹp nhất hành tinh là Guadeloupe, Ko Phi Phi, Varadero, Sen-gi-gi, và Hạ Long. Lý do: người tình Thái Lan bốc lửa, người tình Cuba hoang dã, người tình Nam Dương nồng nàn, người tình Việt Nam cần mẫn, nhưng người tình Ăng-ti tuyệt vời nhất, đùi cứng như thép, hai tay hai gọng kìm. Bãi biển Gua-đơ-lúp gió mưa tơi bời, ôi thật không sao tin nổi. Liên đọc xong thì hoang mang. Lẽ nào đấy là câu trả lời của giáo viên. Cây tím than thế mà mâu thuẫn tợn. Sau lại nghĩ nhưng người ta có quyền thay đổi ý thích. Người ta cũng có quyền thay đổi cách đối xử với quá khứ. Liên không còn dịp nào để nhớ đến giáo viên. Sau này, mỗi khi gặp lại câu ôi thật không sao tin nổi, Liên chỉ nghĩ tới bà già láu cá. Bà già nói câu đó một cách hoàn hảo, tay chắp vào ngực, mắt sáng long lanh, cứ như đứng dưới ánh đèn sân khấu và trước mặt là hàng nghìn khán giả. Chín mươi sáu tuổi, bà già đã trải qua một thế kỉ mới đạt được mức độ điêu luyện ấy. Giáo viên cùng lắm chỉ nửa thế kỉ. Bọn nhãi bây giờ thì còn khướt. Nói câu đó nhạt hơn cơm sống. Thế là may mắn hay bất hạnh?

Chương 8

Phải cần bao nhiêu nghìn tử vong để chính phủ và xã hội Pháp phát hiện cảnh cô chiếc tuyệt vọng của rất nhiều người cao tuổi. Chính phủ hứa sẽ trả lại những phúc lợi trước đây vẫn được dành cho họ. Nhưng chính phủ vẫn cương quyết thực hiện kế hoạch hạ lương hưu - nguồn thu nhập duy nhất của người cao tuổi, cũng như giảm bớt kinh phí giành cho các hệ thống vệ sinh y tế, mặc dù các hệ thống này không còn khả năng đáp ứng các nhu cầu đặc thù của ngành lão học và các hậu quả của thiên tai nói chung... Trong các bệnh viện công, vào lúc mà tỷ lệ thất nghiệp còn rất cao, vào dịp nhân viên nghỉ phép và nghỉ hè, ban giám đốc vẫn nhất định chỉ tìm người thay thế làm việc 35 giờ một tuần để đỡ phải trả thêm lương. ở một số cơ sở có các bệnh nhân nằm trường kì, một y tá và một hộ lý phục vụ mấy chục phòng bệnh, ngay việc tiếp nước uống cho bệnh nhân cũng khó có thể được bảo đảm, nhất là những phòng ở xa, nơi cái nóng có thể tăng lên 40 độ. (tạp chí Le Monde diplomatique 09/2003)

Hết sáu tháng trợ cấp thất nghiệp, Liên thực hiện lời hứa với thư kí ANPE, lên đường đi tìm việc. Mai Lan hôm ấy đeo kính râm, diện vét và juýp trắng, khăn quàng cổ trắng, đôi giày cao gót trắng, chiếc túi đeo ở vai cũng trắng. Liên nhìn thấy Mai Lan ngay từ cửa siêu thị. Siêu thị Tang Frères ngày chủ nhật như một tổ kiến khổng lồ, một tổ kiến ùn ùn tha mồi về tổ, một tổ kiến có niềm vui lớn nhất là đáp ứng các đòi hỏi của dạ dày. Một đôi vợ chồng tay giữ chặt xe đẩy, thay nhau điều khiển bác hàng thịt. Liên nghe loáng thoáng chân giò, tim gan, dạ dày, xương gà, bắp bò, tỏi vịt, lườn ngỗng, rọi xay. Bác hàng thịt tay phải quấn băng, tay trái chặt thịt, dao vung loang loáng, xong xuôi lấy tạp dề lau mồ hôi ở mặt, thở ra một cái mới bảo: tiệm lớn lắm hả. Bà vợ trả lời: năm thằng con trai. Ông chồng thêm: thằng út cũng sắp phải đi thắt dạ dày. Hai vợ chồng lạch bạch đẩy xe. Trên đường ra quầy trả tiền, ông chồng vác trên vai túi gạo Thái năm mươi cân, bà vợ hai tay hai thùng mì Đại Hàn. Mai Lan không mua gì. Mai Lan chỉ vừa đi vừa ngó, như dạo chợ hoa tết. Liên dừng lại ngắm Mai Lan. Cảm giác đầu tiên là thương hại. Người đâu mà đẹp thế, vừa đẹp vừa cô đơn, có lẽ tại màu trắng, hay tại cái dáng cao cao nhưng đùi đã hơi chảy và ngực đã hơi xệ, hay tại cái bụng mà tuy áo vét cắt rất khéo cũng không ngăn được mấy nếp gấp, rất nhẹ, vừa đủ nhẹ để tạo cảm giác cô đơn. Liên lại gần. Liên cầm lấy một cái giỏ để hàng, nhưng lại bỏ xuống. Liên không biết bắt chuyện thế nào. Liên tiếc mấy năm ở Pháp không tiếp xúc với ai ngoài các cụ già, chẳng học được phép lịch thiệp nào ngoài vài cách trả thù rất trẻ con. Liên tiếc tự dưng Pát biến mất để ngày trở nên vô vị. Liên đứng một góc tiêng tiếc thì Mai Lan quay mặt lại, gần đến nỗi thấy cả hai vệt mờ ở khóe mắt: người Việt phải không? Liên không kịp gật đầu thì Mai Lan đã phá lên cười: Hà Nội phải không, nhìn cái mặt thộn thộn là biết ngay. Thế là đưa cho Liên cái giỏ. Rồi vừa đi vừa chọn hàng thoăn thoắt, vừa hỏi có thích ăn cái này, có thích ăn cái kia. Từ lúc ấy, chẳng biết mấy giờ mấy phút mấy giây, bắt đầu đoạn đời mới của Liên. Mỗi khi theo Mai Lan đi chợ, cầm cái giỏ để hàng, Liên không khỏi nhớ lại lần đầu tiên hai đứa gặp nhau. Mai Lan cười luôn miệng, dẫn Liên ra quầy trả tiền, cho hàng vào túi ni-lông, bấm mã số thẻ visa, xách hàng xuống tầng hầm gửi xe, mở cốp để hàng vào, rồi chẳng hỏi câu nào, ném túi xách tay ra ghế sau, đẩy Liên ngồi xuống ghế trước, đưa cho dây bảo hiểm, cười phá lên khi thấy Liên không biết cài. Hà Nội ơi, nhanh lên còn về nhà nấu cơm, đói bụng lắm rồi. Xe chạy bon bon. Có cảm tưởng từ siêu thị đến nhà Mai Lan là một đường thẳng tắp, không đèn xanh đèn đỏ, không cảnh sát giao thông. Liên không bao giờ quên khuôn mặt Mai Lan lúc đấy. Cả cái khăn quàng cổ màu trắng tung bay. Bữa cơm sau đó vui như tết. Mở cửa bước vào nhà, vứt giày cao gót vào một góc, Mai Lan dẫn Liên ra sa lông, rót cho cốc nước cam, rồi bảo ngồi chơi nhé, tí nữa được ăn cỗ. Liên loay hoay trên đệm, uống hết nửa cốc nước cam, đứng dậy vào bếp, bị dẫn ngược ra ghế. Ngày mai Hà Nội muốn làm gì thì làm, hôm nay thì được làm khách. Mai Lan cười phá lên. Liên nghĩ Mai Lan có hàm răng trắng nên mới cười nhiều thế. Rồi bình tĩnh ngắm phòng khách bừa bộn. Giá sách bày đúng bộ danh bạ điện thoại còn lại là son, bút chì kẻ mắt, kem bôi mặt, điện thoại di động, máy sấy tóc và cơ man chìa khóa các loại. Bàn uống nước bày hai cái cốc không, một bình hồng nhung đã héo, một bộ bài tú lơ khơ con át cơ đỏ chói nằm trên cùng, một cái cặp mai gắn bông hoa trà bằng lụa, bên cạnh yên vị cặp kính râm. Đi văng bọc da đen đã sờn, mấy cái gối màu sắc mọi rợ, lẫn lộn giữa hoa văn dân tộc thiểu số Việt Nam và Mỹ La-tinh. Lại nghĩ tới Pát. Giường nó cũng chất một đống sáu cái gối kiểu này. Trong buồng tắm cũng sáu cái khăn. Trên bàn cũng một bộ sáu cốc uống rượu vang, sáu bát uống sữa buổi sáng, sáu đĩa, sáu thìa, sáu dao, sáu nĩa. Pát bảo năm thằng cộng với nó vừa đúng một bộ nửa tá. Mua gì cũng tiện. Hóa ra con số 5 mà bản năng chọn hộ nó cũng không đến nỗi nào. Pát bảo tỉnh dậy thấy trên giường có năm thằng ngủ lăn lóc vui lắm. Rồi cùng nhau rửa mặt, rót sữa, nướng bánh mì, quết bơ, bôi mứt. Chí chóe như năm anh trai với một cô em gái. Ăn sáng xong ra về, mặt mày đứa nào cũng tươi tỉnh. Ngày hôm đó có phải làm việc như trâu như bò vẫn thấy nhẹ nhàng. Pát bảo được một dịp như vậy khó ghê gớm. Kiếm đâu được năm thằng khoẻ mạnh, đẹp đẽ, lúc nào cũng sẵn sàng phục vụ. Thời buổi này, con trai không khập khiễng, không méo mồm, ra đường bị túm ngay. Đàn bà con gái hiện đại thính như mèo. Tán tỉnh giỏi. Giương bẫy khắp nơi. Lại được mấy trăm văn phòng luật sư bảo vệ. Những thằng bồ của nó đau đầu tìm cách trốn vợ, trốn người yêu. Nhiều lần đang lúc gây cấn, điện thoại di động réo như phá nhà. Thế mà vẫn phải trả lời. Cục cưng của anh ở đâu đấy, có nhớ anh không. Không bao giờ dám tắt. Tự dưng tắt rất dễ bị nghi. Pát bảo làm tình nhân thiệt thòi nhiều lẽ nhưng được cái kích thích. Kích thích là điều quan trọng nhất. Yêu nhau mà không kích thích thì trệu trạo hơn bánh mì khô. Nó lại được kích thích gấp năm lần người khác. Nó bảo hoan hô con số 5 tuyệt vời. Liên nghĩ có chuyện đấy thôi mà mắt nó long lanh. Sau lại nghĩ dù sao Pát vẫn là đứa bạn duy nhất. Từ hồi nó biến mất, cuộc sống chao đao. Căn hộ của Liên trước đây cái gì cũng một. Một cái nồi to bằng gang, một cái nồi nhỏ bằng nhôm, đều của người thuê nhà trước để lại. Một cái đĩa to Liên mua ở siêu thị Auchan. Mua xong mới biết được thưởng thêm một cái đĩa nhỏ. Một cái bát vừa để uống sữa vừa để ăn cơm, công ty tặng nhân viên nhân dịp Noel. Đôi đũa gỗ và chiếc thìa sứ là quà khuyến mại của siêu thị Tang Frères. Liên xếp tất cả vào nồi gang to và cất xuống gậm bàn. Mỗi khi dùng đến lại cặm cụi nhấc ra từng cái một. Một năm sau, đống của nả ấy được vứt ra sọt rác nhờ một con bé bác sĩ bệnh viện Lao Trung Ương. Bảy giờ sáng, nó gõ cạch cạch rồi không đợi trả lời cứ thế đẩy cửa. Nó khỏe đến nỗi chốt bật tung. Đặt một va ly rõ to xuống sàn, nó hất hàm bảo Liên: chị xuống nhà lấy hộ em cái túi. Liên lồm cồm ra la-va-bo. Chưa kịp cầm bàn chải đánh răng đã nghe nó gắt: không xuống lấy ngay, mất túi chị chịu trách nhiệm nhé. Cái mà nó gọi là túi thực chất là một bao tải ny lông cao gần một mét. Liên phải mất hai mươi phút vừa kéo, vừa lê, vừa ôm, vừa cõng mới mang được lên tầng bảy. Nó đứng chống nạng ở hành lang bảo: cứ tưởng toi rồi. Nó đặt lên bàn một gói ruốc và một phong thư. Chị dâu Liên nhờ Liên giúp nó những ngày chân ướt chân ráo đến Paris. Bố nó cũng là bác sĩ lao, từng chữa bệnh cho bố mẹ chị, đòi phong bì ít hơn bệnh nhân khác. Nó bảo Liên giọng nghiêm nghị: em ở nhà chị một tuần. Em mang đầy đủ đồ khô cho hai người hai mươi mốt bữa. Chị có nhiệm vụ đi chợ mua thêm đồ tươi. Cái giường chia đôi. Nằm xoay đầu. Em là bác sĩ lao, vấn đề vệ sinh khác người thường. Hôm nó lên tàu về tỉnh thực tập, Liên vác cho nó cái bao tải ra ga, vẫn cao gần một mét, không hiểu để những gì bên trong. Tàu chuyển bánh, nó bảo Liên: chị tài thật, nhà cửa thế mà cũng chịu được. Bẵng đi vài tháng. Một buổi sáng tinh mơ. Nó đẩy cửa bước vào. Chốt cửa tung lần nữa. Nó bảo: em biết chị ngủ một mình nên không gõ. Nó đặt cái va li rõ to xuống sàn, rồi hất hàm bảo Liên: chị xuống nhà lấy hộ em cái túi. Liên bủn rủn nhận ra bao tải ny-lông, nguyên vẹn một mét chiều cao, nhưng nặng gấp đôi lần trước, nên không phải hai mươi phút mà bốn mươi phút vật vã mới cho được lên nhà. Nó nhìn bao tải hãnh diện như bộ đội nhìn chiến lợi phẩm. Rồi hất hàm bảo Liên: chị cho em mượn cái kéo. Nó cắt từng mũi, không làm đứt một sợi ny lông nào, động tác của bác sĩ chuyên nghiệp. Nó lấy từ trong bao tải ra một đôi áo gối, một bộ ga giường, một vỏ chăn đơn và một xấp khăn tắm. Tất cả đều trắng tinh và đóng dấu bệnh viện Mác-xây, khoa Tim-Phổi. Liên chưa hiểu chuyện gì thì nó bày tiếp lên bàn hai đĩa to, hai đĩa nhỏ, hai bát con, hai dao, hai dĩa, hai thìa, hai cốc. Xoa hai tay vào nhau nó bảo: em lấy trộm ở bệnh viện. Mỗi ngày một thứ. Chọn những thứ tử tế nhất. Liên hoảng sợ nhìn nó. Nó cười: bệnh viện tuần nào cũng thải vài xe. Không ai phát hiện ra đâu. Chỉ mất công vận chuyển từ Mác-xây lên đây, nặng ơi là nặng. Nói xong, nó quay ra vứt đống nồi xoong bát đĩa cũ của Liên vào sọt rác. Nó bảo: cho đỡ tốn diện tích. Sau đâu đấy, nó quay ra nhìn Liên không chớp mắt: em ở nhà chị một tuần. Em mang theo mọi thứ không những đủ bảy bữa sáng mà còn cho cả năm liền. Em cũng mang theo rất nhiều đồ hộp, thịt có, rau có. Chị có nhiệm vụ mua thêm đồ tươi. Giường chia đôi. Nằm xoay đầu. Bữa ăn sáng hôm ấy, Liên phải chạy ra toa lét hai lần vì buồn nôn. Còn nó thì thản nhiên phết bơ, quệt mứt vào bánh bít cốt, rót sữa ra cốc, đổ đường vào lọ. Tất cả đều quá hạn từ hai tháng. Nó bảo: sợ quái gì. Chín tháng nay, em ăn thế mà có sao đâu, thử máu chẳng có triệu chứng ung thư là được. Chị không biết chứ siêu thị Hà Nội chữa lại đát hết. Những đồ hộp, rau có, thịt có, mà nó khệ nệ khuân từ Mác-xây lên cũng đặc biệt ấn tượng. Nếu không có tờ giấy dán bên ngoài thì người ta có thể nhầm với mỡ vòng bi xe đạp vì chúng đều trưng ra một chất sền sệt, không rõ màu, không rõ vị, mùi vừa khen khét vừa um ủm. Nó bảo: cần quái gì. Thịt rau xay lẫn. Quan trọng nhất là lượng pờ-rô-tít. Hôm tiễn nó ra sân bay về Hà Nội, Liên lại vác cho nó cái bao tải ny lông ra ga, vẫn cao một mét, nội dung bí hiểm. Trước khi lên máy bay, nó bảo: em về Hà Nội cũng yên tâm, giúp được chị ngần ấy thứ dùng cho đỡ khổ nơi đất khách quê người. Về tới nhà, Liên xếp đồ hộp và một năm bữa sáng của nó vào một cái túi to rồi mang ra góc phố cho đám ăn mày. Hôm sau đi qua thấy đồ hộp lăn lóc khắp nơi, hai con chim bồ câu đang rỉa bít cốt và mứt dâu. Có lẽ ăn mày cũng không thèm. Những thứ còn lại gồm hai bộ đồ ăn, áo gối, vỏ chăn, ga giường, khăn tắm Liên giữ lại. Mới đầu nhìn dấu bệnh viện đỏ chói cũng hãi nhưng vài ngày thì quen. Tặc lưỡi, đỡ mất tiền mua. Đồ dùng bệnh viện, thẩm mỹ và chất lượng bù trừ, mấy năm sau vẫn còn tốt.

Trong nhà Mai Lan bát đĩa la liệt, không biết thành bộ ba, bộ sáu hay bộ mười hai, không biết có mấy tình nhân một lúc, không biết được kích thích gấp bao nhiêu lần một phụ nữ đoan trang. Mai Lan hình như không quan tâm đến các câu hỏi ấy. Mai Lan hát Em ơi Hà Nội phố, ta còn em cây bàng mồ côi mùa đông. Đũa lạch cạch. Mỡ xèo xèo. Nước xối xả. Liên đứng dậy đi vào bếp. Lần này, không bị đuổi ra sa lông. Mai Lan bảo: bê âu canh này ra bàn ăn. Liên quay vào, Mai Lan bảo: bê đĩa xào này ra bàn ăn. Liên quay vào, Mai Lan bảo: bê bát thịt này ra bàn ăn. Liên quay vào, Mai Lan bảo: bê nồi cơm điện ra bàn ăn. Liên quay vào, Mai Lan bảo: mở ngăn kéo, lấy hai đôi đũa, hai cái bát ăn cơm, một cái muôi múc canh, một cái thìa con múc thịt. Liên quay vào, Mai Lan bảo: mở tủ lạnh lấy lọ tương ớt với một quả chanh. Liên quay vào, Mai Lan bảo: mở hộp đựng gia vị lấy lọ hạt tiêu. Liên quay vào, Mai Lan bảo: chết không, quên cả hành lẫn mùi. Rồi cứ cuống cả lên như thể chuẩn bị ra mắt nhà chồng. Liên tìm được gói ni-lông đựng hành mùi trong thùng rác, nhặt mỗi thứ nửa bó đưa cho Mai Lan. Bữa cơm cuối cùng cũng hoàn thiện. Mai Lan đẩy Liên ngồi xuống ghế cạnh bàn ăn. Nhìn nhé, chân giò hầm măng này, thịt bò xào cần tỏi tây này, gà nấu đông này, nước mắm chanh ớt này. Đã đúng cỗ Hà Nội chưa? Liên trợn tròn mắt. Liên cũng không ngờ Mai Lan nấu nhanh thế. Liên muốn khen một câu, một câu không sáo sao khó tìm, tiếng Việt không thể, tiếng Pháp không thể. Trong đầu Liên từ ngày đi học lớp vi tính đầy ắp những câu lịch sự: xin quí ông, quí bà, hãy nhận ở tôi lòng tôn trọng đặc biệt. Tôi xin gửi đến quí ông, quí bà, những tình cảm tận tụy nhất. Liên ngồi ngắm các món được bày biện rất khéo. Chân giò hầm măng có thêm mấy cọng hành trần. Thịt bò xào cần tỏi tây phủ một cành mùi ở giữa. Gà nấu đông chen lẫn cà rốt tỉa hoa năm cánh. Cái này mới đặc biệt cơ, Mai Lan nói xong chìa ra trước mặt Liên một đĩa bày những lát mỏng vàng ươm, thìa là từng cọng tươi rói làm nền, ớt tỉa hoa lủng lẳng bên trên. Liên lại được dịp trợn tròn mắt. Mai Lan bảo cỗ Hà Nội không có món này đâu. Rồi chẳng để cho Liên phản ứng, nói một câu dõng dạc: chả cá thác lác Sài Gòn. Đúng là Liên không biết thật. Lần đầu tiên nghe tên thác lác. Hai đứa ngồi vào bàn. Mai Lan xới cho Liên một bát cơm đầy, để vào đấy khúc gà đông ngon nhất. Liên cười ngượng nghịu. Cắn một miếng thấy ngọt lịm. Mai Lan bảo có ngon bằng gà đông Hà Nội không. Liên không nói gì. Hồi bé, Liên rất ít khi được đi ăn cỗ. Mỗi năm một lần đến nhà bà ngoại giỗ cụ đúng rằm tháng bảy. Hai con gà làm thành ba mâm. Bọn cháu chắt như Liên được dọn cho những thứ thừa trong nồi, ngồi ăn ngay trong bếp. Một bát canh miến xót hai miếng tiết. Một nắm xôi cháy. Một góc cánh gà. Một ít cơm chan với nước xào, đứa nào may gắp được một miếng mề, may hơn nữa được một miếng gan. Sau này, cỗ bàn đầy đủ, cũng được nếm thêm một vài món gà. Gà hấp cải bẹ. Gà hầm thuốc bắc. Gà xối mỡ. Gà nhồi xôi. Người ta bảo gà nấu đông cho vào bảo tàng rồi. Mai Lan ra hiệu há mồm rồi gắp cho một miếng chả cá. Liên nhai thử thấy vừa mềm vừa giòn vừa thơm vừa ngậy. Rất khó tả. Bỗng Mai Lan nhìn vòng quanh bàn rồi hét to: chết không, quên lấy khăn ăn, quên cả chai nước suối. Liên nhả miếng chả cá, chạy đi tìm. Năm phút sau nhìn thấy hai cái khăn giấy cuối cùng trong một ngăn tủ, còn chai nước suối đã cạn một nửa đứng ngay cạnh giường ngủ của Mai Lan. Hai đứa ngồi vào bàn ăn tiếp. Mai Lan đặt vào bát Liên một miếng chân giò rất nạc, trịnh trọng bảo: phụ nữ không phải có sắc đẹp là có tất cả nhưng mất sắc đẹp là mất hết. Liên chẳng hiểu gì, thấy còn phức tạp hơn định nghĩa toán học. Mai Lan nhìn Liên loay hoay lại phá lên cười. Ngày nào cũng mì ăn liền có đúng không. Liên ngượng ngịu, không nói gì. Ăn xong hai bát cơm chan canh măng, Mai Lan đặt đũa xuống bảo: vô tư nhé. Rồi vớ túi xách tay, tìm bao thuốc lá, châm lửa hút, tác phong rất điệu nghệ. Một lúc sau tàn rơi khắp sàn. Liên bỏ đũa bát đứng bật dậy. Mai Lan nhả một hồi khói ra đằng mũi, mắt lim dim: đố tìm được đấy, tìm được có thưởng. Liên loanh quanh mười lăm phút, tay không quay về bàn. Mai Lan bảo: con My dấu cả thuốc lá lẫn gạt tàn, dọa ung thư phổi. Cái mặt của Liên chắc là thộn lắm nên Mai Lan lại phá lên cười: con gái hiểu chưa, con gái mười bốn tuổi, xinh lắm. Cái mặt của Liên vẫn ngây ngây, Mai Lan lại bảo: phòng ngủ, đầu giường, ngăn trên cùng. Nửa phút sau Liên khệ nệ khuân ra một quyển album vĩ đại, vừa đi ảnh vừa rơi từng tập. Mai Lan bảo: giở trang thứ năm. Trước mặt Liên là một đứa trẻ gày gò, tóc lưa thưa, không hiểu trai hay gái, bên dưới có dòng chữ viết ngoáy: con Mi ngày thắng kiện. Mai Lan bảo tiếp: giở ba trang nữa. Một thiếu nữ đang mỉm cười trước mặt Liên, áo hở rốn, váy mi-ni, hồng cánh sen, tóc đã dài tới vai, đen nhánh. Nhìn xuống bên dưới không thấy ghi chú gì. Mai Lan dụi thuốc lá vào một chén ăn cơm: sau này tha hồ xem. Liên đứng dậy, dọn bàn, xếp được một chồng bát đĩa bẩn. Đồ ăn thừa không biết làm thế nào. Mai Lan hốt hoảng: chết không, nhà hết sạch giấy bóng kính, hay là chạy ra cửa hàng ả-rập đầu phố. Liên vội vàng khoác áo măng tô. Mai Lan bảo: ví trong túi ấy, đừng quên cốt cửa. Liên ra đến ngoài, ngay trước nhà là một ngã tư, không hiểu cửa hàng ả-rập ở góc nào, bỗng thấy cổ và đầu lạnh cóng. Khăn quàng để quên trên nhà. Cẩn thận quá, mải ghi mã số cửa và cố giữ cái ví của Mai Lan. Run rẩy giữa ngã tư. Hơi thở bốc thành từng đám khói trắng. Từ xa một bà già đi lại. A, Mút-xta-pha cách đây năm trăm mét, qua đường, rẽ tay phải, hết đường, rẽ tay trái, khoảng mười lăm phút thì đến nơi. Thế là lên đường, đúng theo lời bà già chỉ. Không phải mười lăm phút. Không phải năm trăm mét. Bà già trông thế mà khỏe, có khỏe mới qua được ngày 11 tháng 8. Ba mươi lăm phút sau, Liên đứng thở trước một cửa hàng nho nhỏ. Ông bán hàng gốc Bắc Phi nhìn Liên bảo: nỉ hảo. Liên không chữa lại, cứ thế bước. Vòng đầu, chỉ thấy mấy sọt khoai tây và rất nhiều đồ hộp. Vòng thứ hai, phát hiện thêm giấy vệ sinh và khăn ăn. Vòng thứ ba, ngó lên hai góc trên cùng, suýt bị nước rửa bát và xà phòng giặt rơi vào đầu. Ông bán hàng lại gần bảo: hết giấy bóng kính rồi. Liên ngẩn ngơ. Ông bán hàng bảo tiếp: mua giấy bạc gói cũng hay lắm. Liên nghĩ đến Mai Lan, không biết quyết định thế nào, rồi lấy hết dũng cảm chỉ vào máy điện thoại. Ông bán hàng nhìn Liên nghi ngờ, rồi hất hàm: số bao nhiêu? Liên ớ người. Ông bán hàng hùng hổ: đừng có chơi cái trò láu cá, vài phút về Bắc Kinh là toi nửa ngày chợ của người ta. Liên đẩy cửa. Ông bán hàng không chào, mặt quay ra phố, gò má vênh vênh. May mà đường về ngắn hơn đường đi. Mã số cửa cũng sẵn trong túi. Liên chui ra khỏi thang máy, giơ tay bấm chuông. Rồi dụi mắt. Một thiếu nữ hiện ra trước mặt, áo hở rốn, váy mi-ni, hồng cánh sen, tóc xõa ngang vai, đen nhánh. Liên nhận ra con My, muốn chào nhưng lưỡi cứng quá. Con My cũng im lặng. Nhà yên ắng. Đồ ăn thừa đã cất hết vào tủ lạnh. Trên bàn bày một bộ tách cà phê. Con My ngồi xuống sa lông đọc Paris Match. Thấy Liên đi qua, bảo: cà phê nhé, đầu vẫn cúi, vẻ mặt chăm chú. Tom Cruise cầm tay Catherine Jeta-Jones. Liên không trả lời, chạy ra ngoài rồi lao vào thang máy. Thang máy mở từ cách đây năm phút. Tấm gương phản chiếu một khuôn mặt thồn thộn, hai mắt xưng tấy không còn phân biệt được mí và nếp nhăn, những chấm đen mờ của mụn đã thành sẹo. Liên bật khóc. Thang máy đang đi bỗng dừng. Liên cứ thế khóc, nước mắt không hiểu ở đâu chảy ra khắp mặt. Có tiếng người từ dưới gọi lên. Liên không động đậy. Nước mắt lênh láng. Trong lưỡi có vị mặn. Ai đó nói: sao đấy, thang máy mất điện à? Liên vẫn không động đậy. Mồm đầy nước mắt. Ai đó nói tiếp: bấm vào nút báo động đi. Liên không biết làm thế nào cho nước mắt dừng lại. Mũi tắc tịt. Ai đó lại nói tiếp: gọi xe cấp cứu nhé, cố chờ một chút. Liên hấp tấp tìm trong túi tập khăn mùi xoa bằng giấy. Thế rồi xịt mũi, lau mắt, đưa tay cào tóc. Như có phép màu, thang máy lại từ từ chuyển động. Liên ra khỏi cửa, đi một đoạn mới hiểu lúc nãy mải khóc, dựa lưng vào nút stop. Co cẳng chạy, vừa chạy vừa ngoái lại xem có ai đuổi đằng sau.

Chương 9 (phần 1)

Sau thảm họa gây nên cái chết của 15 000 người hè vừa qua, chính phủ Raffarin không nhắc lời nào đến sự vắng mặt của mình, đã lên tiếng ca ngợi ‘lòng tận tụy đặc biệt của các nhân viên y tế’, cùng với lời hứa về một phần thưởng ngoại lệ cho những nhân viên được tổng động viên. Đầu tháng 12, chính phủ thông báo rằng sẽ chuyển tiền thưởng ‘nếu có thể’ vào dịp Noel theo ba rem như sau: 90 euro cho những ai làm việc từ 1 đến 5 ngày trong trận nắng nóng và 130 euro cho người làm việc nhiều hơn. ít lâu sau, chính phủ đã đưa cho mỗi bệnh viện một phong bì chung, được tính áng chừng và trao nhiệm vụ cho ban giám đốc phân chia số tiền đó. Các bệnh viện tự dưng có quyền đặt ra những tiêu chuẩn chia tiền theo cách của mình và việc chia này đã được thực hiện khá là mất thời gian. Ví dụ, một y sĩ của bệnh viện thành phố Nice - một năm sau - nhận được 31,56 euro, cho 6 ngày làm việc liên tục, thật khác xa với lời hứa của chính phủ. Phần thưởng này là một cách để chính phủ trốn tránh việc giải quyết vấn đề sức khoẻ nhân dân đến nơi đến chốn. Khi mà lời hứa ấy được đưa ra, vào cuối tháng 8 năm 2003, nó đã gây nên sự phẫn nộ trong rất nhiều cơ sở y tế, người ta cho rằng cung cấp quạt và nhân viên cho các bệnh viện và nhà dưỡng lão thì cấp bách hơn nhiều. Hè 2004 chẳng khác gì năm ngoái : khắp nơi đều thiếu nhân viên và các phòng bệnh vẫn bị đóng im ỉm (báo Lutte ouvriere,13/08/2004)

Bến tàu điện ngầm chủ nhật vắng tanh. Một đầu tàu lừ lừ đi đến. Cửa tự động mở. Trong toa không một bóng người. Liên ngồi xuống băng đầu tiên. Thở mạnh. Khói trắng tỏa ra như đầu máy hơi nước. Liên đứng lên, chọn một ghế cạnh cửa sổ bên phải. Rồi lại đứng lên, chọn một ghế cạnh cửa sổ bên trái. Cuối cùng chọn một ghế giữa toa, có thể quan sát được nhiều nhất. Bấy giờ mới thấy toàn thân nóng ran. Lưng đẫm mồ hôi. Khăn quàng xiết mấy vòng quanh cổ. Có lẽ vì chạy khiếp quá. Tim Liên từ bé chưa bao giờ khỏe. Lúc mười tuổi, một lần chân bỗng co lại rất đau, bác sĩ bệnh viện Bạch Mai bảo thấp khớp lâu ngày chuyển lên tim. Từ đấy thấy tim đập mạnh hơn thật. Tàu lao vun vút. Nghe cả tiếng gió rít bên ngoài. Băng ghế trước mặt, một tờ họa báo nằm lim dim. Tom Cruise cầm tay Catherine Jeta-Jones. Liên thở dài, đặt lại chỗ cũ, có lẽ khu nhà Mai Lan đang náo loạn vì xe cấp cứu, con My không đọc được họa báo chắc tức lắm. Liên nhớ Pát. Lần đầu tiên gặp nhau, nó cũng bảo Liên: cà phê nhé. Nhưng lúc nói câu này, nó với con My chẳng có gì giống nhau. Nó nhoẻn miệng cười rất tươi. Hàm răng trắng và khỏe. Con My không thèm nhìn, cắm đầu xem Paris Match. Liên có cảm giác Pát là lửa còn con My là nước. Lạ thật, mới nhìn đã nghĩ ngay tới nước. Tàu chui vào một đường hầm kín bưng rồi chạy vụt ra ngoài, cao hơn hẳn mặt đất vài chục mét. Trời xẩm tối. Liên nhìn đồng hồ đã thấy năm giờ. Quang cảnh đìu hiu. Những dãy tập thể cao tầng giống hệt nhau, từ cái đu quay trẻ con đến bụi cây trước cổng, từ dãy thùng rác màu xám đến dây quần áo phơi trên ban công. Một ngôi nhà thấp nằm ven đường quốc lộ, mái đen kịt, nửa tường bên cũng đen kịt, có vẻ mới thoát khỏi một trận hỏa hoạn. Cạnh nhà là tấm biển treo dọc: Khách sạn Kì nghỉ đẹp, 25 euro một ngày, 150 euro một tuần. Không thấy sao nào. Tàu chạy một mạch, mười phút sau đỗ lại một ga rất to. Năm sáu đường tàu bắt chéo. Cột điện tua tủa. Dây điện chằng chịt. Mấy toa tàu im lìm một góc đằng xa. Vài ca bin bằng kính trống rỗng. Trên bến hai vợ chồng hai đứa con, măng tô len, mũ len, khăn len, tất cả cùng một màu xám. Liên bước ra. Chục mét lại có một tấm bảng dài chữ trắng trên nền xanh đậm. Đánh vần một lúc cũng đọc được một cái tên vô nghĩa. Chạy lại gia đình len xám. Bà vợ lắc đầu. Ông chồng lắc đầu. Bốn cánh tay xua xua, dọn lối cho hai đứa con, rõ là các vị phụ huynh kiểu mẫu. Liên trơ lại giữa ga dưới ánh đèn vàng nhạt. Tặc lưỡi ngồi đợi. Tính kiên nhẫn được những cái mụn trên mặt dạy cho miễn phí từ bé. Ngày là đơn vị thời gian nhỏ nhất. Mấy cột điện biến thành những trục tung đen thẫm còn toa tàu bỏ không là một trục hoành, còn đen hơn nữa. Giấc ngủ như trò chơi xếp hình, có khả năng mỗi tích tắc tạo nên một quái đản. Năm phút gục đầu trên thành ghế, hiện ra ba trăm quái đản khác nhau, từng cái một, nhịp nhàng, như thể một máy chiếu vô hình đã lắp sẵn ba trăm tấm phim, rồi vài giây tự động nhả một hình ảnh. Quái đản đầu tiên, nửa trên của Tom Crusie, nửa dưới của hà mã. Quán đản thứ hai, tóc và miệng của Pát, mắt của cô thư kí ANPE, mũi của bà gác cổng. Quán đản thứ ba trán hói của thày giáo vi tính, mũi đại bàng của Pedro, đôi môi dày của giáo viên. Quán đản thứ tư nửa trên của Mai Lan, nửa dưới của con chuột sạch đẹp tầng sáu. Quán đản thứ năm hoàn toàn của Tom Cruise nhưng tóc lại của Catherine Jeta Jones. Quán đản thứ sáu, hói đến tận đỉnh, nhưng mắt mũi miệng đều của bà váy đỏ. Quán đản thứ bảy, toàn bộ của bà già hàng xóm nhưng lắp miệng con My. Sau đó thì không nhớ gì nữa. Hình như Mai Lan nhăn nhở. Tom Cruise ngây ngô. Pedro hềnh hệch. Pát mếu máo. Thầy giáo vi tính rầu rĩ. Hà Mã bảnh bao. Giáo viên tủm tỉm. Đúng năm phút 0 giây một tích tắc, có tiếng phì phò bên cạnh. Liên mở mắt. Đã tưởng phải chứng kiến quái đản thư ba trăm linh mốt. Một cục thịt chìm nghỉm trong mũ lông, chừa ra hai lỗ rộng, liên tục phả những luồng khói đục. Liên đứng lên, bấu vào tay một cái thật đau, rồi quả quyết trước mặt là một con gấu. Liên quay lưng chạy. Con gấu giơ tay phải tóm đúng gáy. Buốt đến tận xương. Liên giơ chân đạp. Con gấu không nhúc nhích. Bàn chân Liên ê ẩm, như va phải thanh sắt cứng. Liên giơ tay đấm. Con gấu không nhúc nhích. Nắm tay Liên bật ra, như đấm phải đệm lò xo. Liên ngẩng lên gườm gườm nhìn con gấu. Cách đây hơn ba mươi năm khi Liên còn ở mẫu giáo, đau quặn bụng mà cô giáo không cho ngồi bô, lại phát cho một cái vào mông đau điếng khiến phân phụt ra ngoài. Cho đến hết năm học, Liên quyết định không nhả một lời, cô giáo nói gì chỉ gườm gườm nhìn lại. Cô giáo khó chịu lắm, thỉnh thoảng phát cho một cái vào mông, rồi bảo đồng nghiệp và bố mẹ là Liên có vấn đề tâm lý, mắc thói làm nũng bất thường. Hôm liên hoan trước khi nghỉ hè, cô giáo làm một vòng hôn cả lớp, đến gần Liên thì dừng lại rồi quay mặt đi, một lúc sau phàn nàn với cô hiệu trưởng sao tự dưng nhức đầu quá, cô hiệu trưởng cho một viên thuốc át-xpi-rin cũng không đỡ, hết giờ phải nhờ đồng nghiệp đèo về. Cái nhìn gườm gườm từ đấy trở thành vũ khí tự vệ của Liên. Cũng như với cô mẫu giáo, nó làm người ta khó chịu vô cùng. Ai cũng bảo mặt đã đầy mụn mà mắt còn gườm gườm. Pát từng chứng kiến Liên gườm gườm bà tóc quăn hôm cả lớp cãi nhau về Hiến Pháp Châu Âu. Nó bảo: vũ khí tự vệ của mày dở lắm, bà tóc quăn muốn đuổi người nước ngoài ra khỏi Pháp thì mày phải hành động theo hai cách: cách côn đồ là xông vào tát cho một cái, cách lịch sự là yêu cầu mọi người làm chứng rồi kiện ra toà. Phân biệt chủng tộc là một vấn đề cực kì nhạy cảm ở phương Tây, không khác gì quấy nhiễu tình dục. Trong cả hai cách, chẳng đứa nào động được vào lỗ chân lông của mày. Thế mới gọi là tự bảo vệ. Cái gườm gườm của mày chỉ làm cho người ta ghét. Không khiến ai có thêm cái sẹo ở mặt. Không đưa được ai vào nằm nhà đá. Liên im lặng nghe Pát phân tích. Nó có lý nhưng hơn ba mươi năm, cái gườm gườm đã thành phản xạ, đến nỗi Liên không thể thay thế bằng một nụ cười, hay một cái phẩy tay, một cái nhếch mép, một cái bĩu môi, một cái cong mũi. Thế là vẫn gườm gườm. Con gấu cũng ngán, cụp mắt xuống, hỏi: về Paris không? Liên gật đầu. Con gấu không nói gì quay đầu bước, kéo Liên theo sau. Cả hai xuống thang máy, đi hết một hành lang rất rộng vắng tanh, lên một thang máy khác, lại một hành lang rất dài, cuối cùng dừng lại trước bãi để xe. Con gấu tiến lại một chiếc màu sáng, hai thành méo mó, một bên kính thủng một mảng to. Con gấu đưa chân đá mạnh. Cửa xe bật ra. Thoắt một cái, Liên đã thấy mình ngồi ở ghế trên. Thoắt một cái nữa, lại thấy dây bảo hiểm bó ngang lưng và ngực. Con gấu vòng qua mũi xe sang cửa bên kia, ngồi xuống ghế, mở khóa mô tơ, đạp chân hai cái. Xe kêu khè khè rồi lao đi, mùi xăng cháy khét lẹt. Con gấu một tay giữ vô lăng, một tay cởi áo, cởi mũ, liên tục than nóng. Liên không quay sang. Nhìn qua gương xe, thấy một khuôn mặt tròn vo và đỏ lựng. Toàn bộ bên dưới bị bóng tối che khuất. Liên nghĩ thế cũng đỡ phải nhìn bụng và đùi, rồi quay đầu ngó cảnh bên ngoài. Con gấu hỏi: có đói không? Liên lắc đầu. Có khát không? Liên lắc đầu. Có mệt không? Liên lắc đầu. Có lạnh không ? Liên lắc đầu. Một bài báo của tạp chí Phụ Nữ Hiện Đại được đặt tên rất khiêu khích: Béo phải chăng là dấu hiệu của bất lực? Tác giả bài báo đã hỏi ý kiến bẩy phụ nữ ở các lứa tuổi khác nhau, các tầng lớp xã hội khác nhau. Chị thứ nhất bảo: đàn ông béo lên giường chỉ để thở, tôi đã đạp một thằng tình nhân chín mươi tám cân từ giường xuống đất vì đợi đến hai giờ sáng mà nó không qua phần hành động. Chị thứ hai bảo: đàn ông béo lên giường chỉ để tâm sự, tôi có phải bác sĩ tâm lý học đâu mà nghe chúng nó than vãn sự đời. Chị thứ ba bảo: đàn ông béo lên giường chỉ để được ve vuốt. Tôi không phải là bà bô cũng không phải là gái làm tiền. Chị thứ tư bảo: đàn ông béo lên giường chỉ để có cảm giác an tâm. Chúng nó luôn bị chứng nhồi máu cơ tim ám ảnh nên rất cần có một người nằm cạnh. Tôi thà ngủ một mình còn hơn đang đêm phải gọi xe cấp cứu. Chị thứ năm bảo: đàn ông béo lên giường chỉ để ngủ, đã thế lại còn ngáy rất to, hơi thở hôi khủng khiếp, nếu phải chung chăn kề gối một thằng như vậy, tôi sẽ uống thuốc an thần. Chị thứ sáu bảo: đàn ông béo lên giường chỉ để nằm tiêu cơm sau khi đã nốc một đống thức ăn vào bụng, nhìn cái bụng của chúng nó là tôi đã hết khoái cảm. Chị thứ bảy bảo: đàn ông béo lên giường chỉ để ra vẻ với người khác là mình vẫn còn khả năng sinh lý. Thực ra mỡ đã lấp hết dây thần kinh cảm giác, kết quả là tay thì cứng quoèo, chân thì run rẩy, dương vật thì teo tóp, bụng thì như phụ nữ chửa tháng cuối cùng. Đầu giường bà già láu cá luôn luôn có một chồng tạp chí. Bà già đọc rất kĩ, dùng bút màu gạch dưới những bài báo nhạy cảm và xếp chúng theo một lô gích vô cùng mù mờ. Chẳng hạn, bài được đánh năm sao là: Những ngộ nhận khi chữa chứng liệt dương. Bài được đánh bốn sao là: ở phụ nữ, bất lực có đến cùng với tuổi già? Bài được đánh ba sao là: Vài mẹo nhỏ để tránh tình trạng khô âm đạo. Bài được đánh hai sao là: Nếu bạn chưa bao giờ đạt được cảm giác cực khoái. Bài được đánh một sao là: Hãy kiểm tra xem chàng đã hài lòng về bạn chưa. Béo phải chăng là dấu hiệu của bất lực? được bà già cắt rời khỏi tạp chí và xếp lên trên cùng, nhưng lại không được đánh sao. Liên đọc một lần và nhớ đến tận bây giờ.

Xe chạy rất nhanh vì đường vắng và con gấu không bao giờ phân biệt đèn xanh đèn đỏ. Đi ngang tấm biển Kì Nghỉ Đẹp, Liên ngoái cổ lại. Căn nhà thấp thoáng trong bóng tối cùng mảng tường cháy. Trông xa như một con cóc khổng lồ. Con gấu lên tiếng: hỏa hoạn năm ngoái. Chẳng chết mống nào nhưng một thằng, một con bị bỏng nặng. Trần như nhộng. Không kịp mặc quần áo. Không dám nhảy cửa sổ. Trốn vợ trốn chồng quắp nhau trên đấy. Lúc mang ra xe cấp cứu, thằng mất dạy vẫn còn đeo bao cao su. Con gấu nhếch mép cười, hai má phình to, cằm núng nính, béo thảm hại. Liên nhớ đến ý kiến của chị thứ năm rồi lại quay ra cửa sổ. Con gấu bỗng đề nghị: nghe nhạc nhé. Liên không gật cũng không lắc. Serge Lama thống thiết :

Anh không mơ nữa

Anh không hút nữa

Anh không còn gì cả

Anh cô đơn

Anh xấu xí

Khi em đi rồi

Anh là thằng mồ côi

Trong nhà ngủ nội trú

Anh ốm

Anh ốm thật rồi

Anh ốm lắm em ơi

Liên muốn nhảy ra ngoài khi con gấu đong đưa rồi lên giọng anh ốm, anh ốm thật rồi. Lúc ư ử, lúc the thé, lúc khàn khàn vịt đực. Xe phóng như điên. Gió thổi vù vù qua miếng kính vỡ. Xăng vẫn tiếp tục cháy khét lẹt. Serge Lama ngày càng làm con gấu lên cơn. Sau mỗi câu anh ốm, anh ốm thật rồi, nó lại đưa tay bấm còi loạn xị. May mà đường vắng nên không có tai nạn nào xảy ra. Cũng không có cảnh sát giao thông nào lái Honda đuổi theo phạt vi cảnh. Được một lúc con gấu cũng im. Liên nhắm mắt, nghe chân con gấu đá vào máy cát xét, nhạc tắt phụt, lời tỏ tình đầu tiên kết thúc. Mùi rượu nồng nặc và tiếng thở phì phò đưa Liên vào một giấc mơ khủng khiếp. Pát nằm trong một căn phòng trắng toát, chăn phủ kín cằm, hai tay giang hai bên, ống truyền ngang dọc. Trên đầu là hai chai chất lỏng lộn ngược, màu sắc rùng mình. Mặt nó buồn rười rượi. Tóc bết, buộc một túm sau lưng. Liên muốn chào nhưng môi dính chặt. Nó bảo Liên đừng nói, có nói âm thanh cũng không đến được tai nó. Liên chỉ biết mở mắt thật to, toàn thân run rẩy vì sợ. Pát bảo nó nhiễm HIV. Giai đoạn cuối. Thực ra nó bị từ lâu nhưng không biết. Cơ thể nó không phản ứng giống những người bệnh khác. Không mọc mụn. Không rụng tóc. Không chảy máu răng. Đặc biệt là sức khỏe tràn trề. Ăn, ngủ, làm tình đều đặn. Hôm nó xin Liên hai chục euro để đi đập phá, Pát gặp con bạn vừa từ Cuba sang. Con bạn kể năm thằng bồ của nó ở nhà máy may La Habana chết cả rồi. Thằng này sau thằng kia có mỗi ngày. Nằm chung một phòng trong bệnh viện. Bây giờ nằm chung một nghĩa trang. Trước khi chết thằng nào cũng gọi tên Pát. ảnh nó phóng to treo giữa phòng. Ai mang hoa đến cũng để bên dưới. Năm đám ma sát sạt là đề tài chính của truyền thông Cuba hai tuần vừa qua. Đảng bảo đó là hậu quả của cuộc sống tư bản phóng túng. Có nhiều bài báo loan tin Pát đã chết vật vã trong một nhà thương bố thí ở Paris. Bí thư đoàn thanh niên nhà máy may tuyên bố trước nhiều người: đáng kiếp cho đứa bỏ tổ quốc ra đi. Pát nghe con bạn nói xong thì sợ quá, sáng sớm hôm sau đi thử máu ngay. Ba ngày đến lấy kết quả, bị giữ lại luôn. Bác sĩ cũng ngạc nhiên vì sức đề kháng của nó. Nhưng bây giờ thì hết hy vọng rồi. Pát bảo nó sợ chết lắm. Nó không đời nào được lên thiên đường. Bao nhiêu thằng đã lừa vợ, lừa con vì nó. Bao nhiêu thằng đã bị vợ bỏ, con bỏ vì nó. Bao nhiêu thằng đã mất bạn, mất đồng chí vì nó. Liên cố an ủi nó một câu nhưng nó lại ra hiệu bảo đừng nói. Đang định giơ tay vuốt má nó thì ai đó đập vào vai: đến nơi rồi. Liên mở mắt ra hoảng hồn thấy con gấu ngồi cạnh. Lại tưởng là quái đản số ba trăm linh mốt. Nó nhăn ra cười. Răng nhờ nhợ. Trông còn sợ hơn lúc nãy. Liên đẩy cửa chạy về phía cổng. Nhà bà gác cổng đèn vẫn sáng. Trên hè, vài người đi đường đang tiến lại. Con gấu gọi từ đằng sau: quên túi à. Liên tiếp tục chạy. Con gấu chạy theo, toàn thân vẫn đồ sộ như một tảng thịt biết đi. Liên quay lại giật túi, bấm cốt cửa, chạy vào sân trong, leo một mạch bảy tầng không nghỉ. Bên ngoài, cánh cửa đập một tiếng chói tai. Cả ngày hôm nay là ba trăm linh mốt quái đản.

Chương 10

Trong trận nắng nóng cao độ tháng 8 năm 2003, những đòi hỏi về hơi mát đã khiến nhu cầu điện tăng cao, nhu cầu mà tổng công ty Điện Lực có rất nhiều khó khăn để đáp ứng. Có hai nguyên nhân: khoảng 15 trong số 58 lò phản ứng nguyên tử không hoạt động vì lý do bảo trì, và công suất điện của các nhà máy thủy điện giảm mạnh bởi thiếu nước quá lâu. Để đáp ứng yêu cầu trong nước và các công việc xuất khẩu, tổng công ty Điện Lực đã cho tận dụng mức tối đa các nhà máy điện chạy bằng than và gaz. Trung tuần tháng tám, một số lò phản ứng nguyên tử đã ghi nhận sự tăng vọt của nhiệt độ. Trong lúc nước cực kì hiếm, người ta đã phải đổ nước vào những cái tháp làm lạnh của các lò phản ứng này, và sau đó, lại phải xin phép được thải chỗ nước ấy ra sông, nhiệt độ của nước có khi lên tới 30 độ đã gây nên phản ứng mãnh liệt từ các hiệp hội bảo vệ môi trường. Công suất điện của Pháp dựa vào hai nguồn chính là nguyên tử (78%) và thủy điện (12%) cuối cùng cũng tỏ ra rất nhạy cảm với những thay đổi bất ngờ của thời tiết. (báo Le Monde Diplomatique, 02/2004)

Mai Lan mặc váy ngủ. Bên ngoài choàng ki-mô-nô. Tóc xõa. Líu lô. Như diễn viên điện ảnh. Hai đứa ngồi ăn sáng. Liên ăn bánh mì nướng, phết bơ và mứt dâu. Mai Lan ăn hạt ngũ cốc trộn sữa. Mai Lan bảo con My đi học từ sớm. Đang định bỏ bữa thì Liên đến. Mỗi khi sầu đời hay bỏ bữa. Mai Lan bảo bác sĩ cấm bỏ bữa. Một trong những nguyên tắc giảm cân là ăn uống điều độ. Mai Lan lại không bao giờ điều độ được. Cố đến mấy cũng không điều độ được. Ngày xưa làm người mẫu, ăn uống còn lung tung hơn, mà không bị béo. Ngày nào cũng đại tiệc, vẫn ung dung nếm từ đầu đến cuối. Yến. Bào ngư. Hải sâm. Mèo rừng. Cầy hương. Vây cá mập. Cuộc đời như một giấc mơ. Công việc đầu tiên trong ngày là mở sổ tay. Hôm nay đi nhà hàng gì, đại gia nào đãi, mấy giờ xe đến đón. Công việc cuối cùng trong ngày là tháo quà, mở phong bì. Rồi ghi vào một danh sách riêng. Thế nên bây giờ vẫn nhớ rõ ràng mọi thứ. Thỉnh thoảng mở ra đọc lại. Như người già xem album ảnh lưu niệm. Con My kêu ca Mai Lan sống bằng quá khứ. Mai Lan bảo sống bằng hiện thực thôi khó lắm. Tương lai thì mù mịt. Sang Pháp một thời gian, Mai Lan có dịp gặp lại một đại gia. Tên Vinh. Mười năm trước là giám đốc ngân hàng địa phương. Trẻ trung. Tiêu tiền như nước. Bây giờ, chức to hơn, bụng phệ, nhưng vẫn tiêu tiền như nước. Đoàn của Vinh làm một chuyến thăm quan ba nước châu Âu, đến đâu cũng có một hãng du lịch địa phương đứng ra lo liệu. Hãng du lịch Paris có hướng dẫn viên người Pháp lại thuê thêm Mai Lan làm phiên dịch. Nhận ra Mai Lan ở sân bay, câu đầu tiên Vinh bảo: về nước đi em. Rồi không đợi Mai Lan phản ứng, Vinh bảo tiếp: anh đọc báo, biết em ở bên này vất vả lắm, phải làm nhiều nghề để kiếm sống. Xong quay sang nói với cả đoàn: giới thiệu với anh em đây là ca sĩ kiêm người mẫu Mai Lan, báo Người Hà Nội mới có bài trong phụ san đặc biệt. Mọi người lục tục tiến lại bắt tay, khen trưởng đoàn giao thiệp rộng, đi đâu cũng gặp người quen. Vinh chỉ một người thâm thấp đội mũ phớt, một người cao hơn mặc quần bò, áo bu dông bảo: xin với thiệu với Mai Lan đây là anh Khiết phó đoàn, còn đây là anh Thực thư kí đoàn. Xong quay ra chỉ một chị mặc áo khoác dài bảo: chị Vị thủ quĩ đoàn. Anh Khiết không nói gì, chị Vị nhìn Mai Lan từ đầu đến chân, còn anh Thực bảo: cô Mai Lan bao tuổi mà trẻ ghê? Vinh cũng nhìn Mai Lan cười bảo: đặt chân đến Pháp là không hỏi tuổi phải không Mai Lan. Nhân lúc những người khác đi tìm toa lét, Vinh đến gần bảo Mai Lan: anh vẫn nhớ thời gian hai đứa mình đi chơi với nhau. Mai Lan chớp mắt: anh tặng em dây chuyền ngọc trai Nhật Bản, em giữ đến tận bây giờ. Vinh bảo, giọng xúc động: em về nước đi, anh sẽ giúp em một công việc thu nhập cao, đất nước mình thay đổi nhiều lắm. Mai Lan không nói gì. Hướng dẫn viên du lịch hỏi: người quen cũ à. Mai Lan bảo: anh họ con ông bác, mười năm mới gặp lại. Hướng dẫn viên lại bảo: sướng nhỉ, anh họ trưởng đoàn, trong chương trình ghi là tổng giám đốc. Mai Lan bảo: thế à. Mai Lan cũng không ngờ Vinh lên tận tổng giám đốc. Cả đoàn cất hành lý vào cốp, rồi lên xe. Vinh bảo: anh em có tiền nong, giấy tờ phải cầm hết theo người, quan trọng nhất là hộ chiếu. Anh Thực bảo: hay là đưa hết cho cô Vị giữ. Chị Vị dãy nảy: em say xe lắm, khéo tí nữa lại nôn thốc nôn tháo. Anh Thực bảo: ngồi cạnh anh, anh ôm là hết say. Chị Vị bảo: cái ông này lếu láo quá. Hướng dẫn viên ngồi ghế trên cùng, cạnh lái xe. Mai Lan ngồi ngay hàng đằng sau. Bên phải là Vinh. Chín người còn lại ngồi rải rác khắp nơi. Chị Vị ngồi cạnh cửa sổ, xoay lưng lại, cho một chân lên ghế. Anh Khiết thấp, lại đội mũ phớt, ngồi lọt thỏm một góc, chẳng nhìn thấy mặt đâu. Hướng dẫn viên bảo ngồi hết về đằng trước để nghe giới thiệu thành phố cho rõ. Mai Lan dịch lại. Không ai nói gì, cũng không thay đổi chỗ. Hướng dẫn viên hỏi: Việt Nam có thích bóng đá không để chút nữa đi qua sân vận động còn giới thiệu. Mai Lan gật đầu. Hướng dẫn viên bảo tiếp: Trung Quốc khoái lắm, đoàn nào cũng bắt dừng lại để chụp ảnh. Trung Quốc rõ các cầu thủ bóng đá Pháp hơn cả Pháp. Ai lương bao nhiêu, đang đá cho đội nào, Chelsea trả cao gấp mấy lần Paris Saint Germain. Trung Quốc còn biết cả tên vợ chưa cưới của Barthes, biết con gái Zidane thích màu gì. Vinh nắm tay Mai Lan dưới gậm ghế thì thào: em bảo hướng dẫn viên nói ít thôi cho anh em ngủ. Bọn anh đi cả ngày hôm qua, bảy tiếng nghỉ ở Kuala Lumpur, bây giờ chỉ thèm ngủ. Nói xong quay ra bảo những người khác: anh em cứ nghỉ ngơi thoải mái, cô Mai Lan là người trong nhà. Mai Lan nháy mắt với hướng dẫn viên. Hướng dẫn viên mỉm cười. Lái xe cũng mỉm cười. Cả xe im lặng. Mấy phút sau đã có tiếng ngáy. Anh Thực ngáy to nhất, thỉnh thoảng còn nấc lên nghe rất lạ. Anh Khiết thở khò khè như bị tắc một bên mũi. Chị Vị im phăng phắc, chân vẫn gác lên ghế bên cạnh. Vinh dựa đầu vào vai Mai Lan ngủ ngon lành. Tóc sặc mùi máy bay. Xe đỗ cách tháp Ep-phen năm chục mét, hướng dẫn viên đến gần đánh thức từng người rồi quay ra bảo Mai Lan: đoàn này ngoan nhỉ, anh họ lãnh đạo tốt đấy. Mọi người lục tục xuống, đi bộ một đoạn, rồi đứng dưới chân tháp, chụp mỗi người một pô riêng và một pô toàn đoàn, Mai Lan đứng giữa, hướng dẫn viên bấm hộ. Hướng dẫn viên bảo: bây giờ xếp hàng lên tầng hai xem tiếp, nhìn toàn cảnh Paris đẹp lắm. Mai Lan dịch xong bảo: trên đấy gió khủng khiếp, có lẽ phải quay lại xe lấy áo khoác. Chị Vị bảo: các anh lên thì lên, em vào xe ngồi đợi. Mọi người chần chừ. Ai đó bảo: chắc cũng giống tháp truyền hình nhà mình chứ có quái gì. Anh Thực bảo: tẹo nữa về khách sạn, lên tầng mười lăm, cũng nhìn được toàn cảnh Paris. Vinh quay sang hỏi anh Khiết: ý thủ trưởng thế nào? Anh Khiết bảo: tôi ngại cái khoản gió máy lắm. Vinh bảo: chụp thêm toàn đoàn một cái ảnh nữa rồi đi, làm sao lấy được cả tháp là xong. Mọi người xếp hàng ngang. Mai Lan và hướng dẫn viên đứng giữa. Nhờ một người đi qua chụp hộ. Người này chưa sử dụng zoom bao giờ. Chụp mấy lần cũng chỉ lấy được hai phần ba tháp. Sau Vinh phải chạy ra chụp, rồi lại đứng vào để anh Thực chụp. Anh Thực bảo: bọn Tây thế mà lạc hậu hơn cả ta. Anh Khiết giơ tay ra hiệu cho hướng dẫn viên. Hướng dẫn viên không hiểu. Anh Khiết tuôn ra một câu tiếng Anh rất dài. Nghe như tiếng Thái. Giáo viên vẫn không hiểu. Hỏi lại bằng tiếng Anh, phát âm kiểu Pháp, what thành vat, want thành vant. Chẳng ai hiểu ai. Hướng dẫn viên quay ra hỏi ai Lan. Mai Lan bảo đoàn muốn đưa xe lại đây. Hướng dẫn viên bảo: có năm chục mét, từ sáng đã đi đâu mà mỏi chân. Nhưng vẫn bấm điện thoại. Đầu kia lái xe không đồng ý. Đường cấm đỗ xe ca du lịch. Anh Khiết lắc đầu: cung cách làm việc không linh hoạt, người ta còn cho xe vào tận chân tháp Chàm thì đã sao. Những người khác ồn ào hưởng ứng: bọn Tây có tiếng là quan liêu. Rồi thay nhau kể ra bao nhiêu ví dụ. Đại loại, bọn Tây không bao giờ dám tự quyết định, cái gì cũng phải điện hỏi Paris. Bọn Tây chỉ thích dịch công chứng, hóa đơn cũng bắt dịch công chứng. Bọn Tây đưa ra rất nhiều đề án nhưng mãi chẳng thấy thực hiện, thỉnh thoảng vẫn nhắc lại, tỏ vẻ chưa quên, câu cửa miệng là: chúng tôi đang tiếp tục nghiên cứu. Vinh vẫy Mai Lan ra một chỗ: anh Khiết chuẩn bị lên thay thứ trưởng thứ nhất. Những người khác cũng quan trọng lắm. Chị Vị chẳng hạn, chồng làm tổng thanh tra, tương đương vụ trưởng bộ lớn, đang bận họp với phó thủ tướng nên cho vợ đi thay. Công ty anh có nhiệm vụ chiêu đãi chuyến này. Càng đàng hoàng càng tốt. Em xem tình hình thế nào cho anh em đi ăn trưa. Lang thang như thế đủ rồi. Mai Lan dịch lại cho hướng dẫn viên hai câu cuối. Hướng dẫn viên bảo: không được, còn hơn tiếng nữa mới đến giờ ăn. Mai Lan bảo: thử gọi điện xem sao. Hướng dẫn viên im lặng. Mai Lan rút điện thoại di động. Hướng dẫn viên đọc số. Đầu kia không ai trả lời. Có lẽ nhà hàng còn chưa mở. Vinh bảo: chương trình cứng nhắc quá. Em tìm một cái quán gần đây cho đoàn ngồi nghỉ tạm. Mai Lan bảo: đoàn phải trả những gì ngoài chương trình. Vinh bảo: em nên biết bọn anh đã đến những nơi còn đắt hơn Paris nhiều. Cả đoàn vào một quán cà phê. Bồi bàn chạy ra chào: nỉ hảo. Mấy người trong đoàn chào lại: nỉ hảo. Hướng dẫn viên bảo: tiếng Việt tiếng Trung giống nhau ghê. Cả đoàn ngồi xuống. Quán cổ. Trần thấp. Nền gạch. Tường trắng điểm vài cột gỗ. Góc phòng có một đàn piano, véc ni đã mờ. Mọi người rủ nhau bỏ máy ảnh ra chụp, chụp xong bảo: quán này mà vác về đặt ở ngã tư Quang Trung-Lý Thường Kiệt thì xôm. Anh Thuấn bảo: bọn Tây sứ quán chắc ra đông lắm. Cứ mời một em nhạc viện Ô Chợ Dừa về chơi Piano là tha hồ câu khách. Vinh vỗ tay bảo: anh em uống mỗi người một nước ngọt nhé. Rồi vẫy bồi bàn lại, nói bằng tiếng Anh: orange juice. Bồi bàn đưa tay đếm. Hướng dẫn viên lắc đầu không uống. Mai Lan gọi một cà phê. Còn lại mười nước cam. Ai đó lên tiếng: sao tháp Ep-phen bên ngoài bé thế nhỉ. Một người khác bảo: vừa bé vừa xấu. Một người khác nữa bảo: còn xấu hơn tháp giả ở Las Vegas. Những người khác nhốn nháo: thế á. Anh Khiết bảo: sao tớ thấy ở đây cứ thâm thấp, cái tay Mỹ mới khiếp, quần thể kiến trúc nào cũng vĩ đại, chơi toàn nhà chọc trời. Hướng dẫn viên du lịch nhìn đồng hồ rồi bảo sắp đến giờ ăn trưa. Vinh rút các Visa trả tiền. Hai trăm mười lăm quan. Mai Lan lè lưỡi. Vinh phẩy tay: nhằm nhò gì. Rồi đưa hoá đơn cho anh Thuấn. Nhà hàng Trung Quốc bày ra một âu xúp tảo, một bát chân giò hầm, một đĩa thịt gà quay, một tô thịt kho tàu. Vinh lắc đầu bảo Mai Lan: em gọi thêm cho đoàn hai món rau xào, một món rau luộc, một món canh rau. Anh em chỉ háo rau. Nhìn thịt buồn nôn lắm. Mai Lan vào bếp. Đኧu bếp bảo: Việt Nam ăn rau khiếp nhỉ. Rồi lôi từ góc nhà một túi rau thái sẵn cho vào nồi. Không hiểu đã rửa chưa. Năm phút sau bê ra hai đĩa rau cải trắng xào, một đĩa rau cải trắng luộc, một bát canh rau cải trắng nấu nước chân giò. Vinh lắc đầu: rau gì mà trắng, thực đơn thế này có chết không, em bảo nhà hàng mang cho anh em một chai Bordeaux. Bồi bàn mang ra ba chai, ra dấu hỏi chai nào. Vinh giơ ngón tay cái, bảo: number one. Mọi người vui vẻ cụng ly, rồi đề nghị Mai Lan bấm cho một kiểu đang uống rượu vang ở Paris. Ngồi xuống ăn cơm. Gói ruốc to còn chưa bóc tem để giữa bàn. Mỗi người lấy một ít cho vào bát. Chộn với canh. Vinh gắp cho Mai Lan một gắp. Mai Lan lắc đầu: thôi để dành cho anh em. Hướng dẫn viên du lịch ngồi riêng một bàn nhỏ. Bồi bàn lại gần hỏi: Nem nhé. Hướng dẫn viên bảo: ừ nêm. Có vẻ thạo lắm. Mai Lan không động đến món gì. Suốt bữa chống đũa nhìn ra cửa sổ. Vinh hỏi: em sao thế? Mai Lan bảo: em quen rồi, lúc làm việc không ăn gì cả. Vinh bảo: em khác trước nhiều quá. Cả hai nhìn nhau cười, chân Vinh dẫm lên chân Mai Lan đau điếng. Bát canh hết rất nhanh. Một người đề nghị xin nước rau cải luộc. Mai Lan dịch lại, bồi bàn chẳng hiểu gì. Mai Lan giải thích lần nữa. Bồi bàn gật đầu rồi đi thẳng vào bếp. Ngay lập tức bưng ra một bát nước có hai cọng rau cải trắng nổi lềnh bềnh. Mọi người bảo: đầu bếp Paris phục vụ nhanh thật. Rồi lại chan nước rau vào bát, ăn với ruốc. Hướng dẫn viên ăn xong hai cái nem to, quay lại chỉ vào gói ruốc, ra dấu hỏi Mai Lan. Mai Lan giải thích. Hướng dẫn viên bảo: thịt mà xấy khô thì còn bổ béo gì. Mai Lan bảo: ăn không phải để lấy chất bổ. Hướng dẫn viên nhún vai im lặng. Phong cách rất đầm. Lúc đoàn đi ra, nhà hàng tính hai trăm quan bốn món rau cộng với một trăm năm mươi quan chai rượu Bordeaux, riêng bát nước rau cải trắng là sáu mươi quan. Vinh bảo: sao tính cả tiền nước luộc rau? Nhà hàng bảo: nước luộc rau lần đầu đổ đi rồi, nhà hàng phải luộc rau lần thứ hai để lấy nước. Vinh không nói gì rút các trả tiền. Xong lại cho thêm hai đồng mười quan, rồi bắt tay bồi bàn bảo chia chiển. Hướng dẫn viên bảo bồi bàn: tổng giám đốc công ty lớn nhất Hà Nội đấy. Bồi bàn bắt tay Vinh bằng cả hai tay bảo: chia chiển. Ngồi lên xe, Vinh nói với Mai Lan: anh thấy tình hình làm việc không ổn, anh em đi lại nhiều rất mệt, ăn uống không hợp khẩu vị. Em nói với hướng dẫn viên cho đoàn về khách sạn nghỉ sớm. Ngày mai đi tiếp. Mai Lan bảo: bây giờ à. Vinh bóp tay Mai Lan bảo: ừ, bây giờ. Hướng dẫn viên bảo: về sớm cũng được nhưng không báo cáo lên công ty du lịch. Vinh gật đầu. Mai Lan nói thêm: đừng lo. Hướng dẫn viên bảo Mai Lan: nhớ nhắc trưởng đoàn cho lái xe tiền bo. Mai Lan dịch. Vinh bảo: yên tâm, em nói là đoàn cho cả hướng dẫn viên nữa. Mai Lan dịch. Hướng dẫn viên bảo: trưởng đoàn xôm nhỉ. Chắc phiên dịch viên được nhiều bo lắm. Mai Lan im lặng. Vinh hỏi: hướng dẫn viên nói gì thế? Mai Lan bảo: toàn khen anh thôi. Vinh bảo: anh chẳng thích gái Tây, không hiểu sao không hợp. Mai Lan bảo: đã thử chưa mà nói. Vinh bảo: em chẳng biết gì về đời anh. Anh từng ở Nga mười năm. Chỉ hai bút chì kẻ mắt là được một em sinh viên mƊời tám. Mai Lan không nói gì. Lúc nhận phòng khách sạn, Vinh ghé tai Mai Lan thì thào: nửa tiếng nữa lên phòng anh, tầng năm phòng mười. Mai Lan im lặng, gật đầu. Mấy người trong đoàn nhìn nhau cười cười. Anh Thực cũng ghé vào tai chị Vị. Chị Vị ré lên, đập vào lưng anh Thực bùm bụp. Mai Lan bảo Liên: thật ra tao cũng chẳng thích ngủ với nó, nhưng nó nhiệt tình, lại có vẻ phóng khoáng. Mai Lan lên phòng 510. Gõ vào cửa ba tiếng. Một thằng người từ buồng tắm chui ra mở cửa, khăn bông trắng kín mít, mặt đầy kem cạo râu. Đợi anh tí nhé. Rồi lại chạy vào buồng tắm. Mai Lan cởi áo khoác để lên thành ghế. Lắc đầu cho tóc xõa xuống lưng. Mở cửa sổ nhìn ra đường. Giờ ăn trưa, đông người đi bộ, chủ yếu nhân viên công sở, tranh thủ một tiếng giữa giờ, đi ngó đường phố. Dây áo của Mai Lan tuột xuống vai. Quần trong cũng nhẹ nhàng rơi. Một bàn tay luồn vào ngực vuốt nhè nhẹ. Một bàn tay giơ ra khép cửa sổ. Kéo ri đô. Mai Lan được mang vào giường trong bóng tối lờ mờ. Hai người làm tình mười phút. Sau đó nằm thẳng. Chăn che bụng. Vinh bảo: anh xin lỗi nhé. Hôm nay anh mệt quá. Giá ở nhà thì còn kiếm được chỗ tẩm quất, trước khi gặp em. Mai Lan im lặng. Rồi từ đấy im lặng suốt. Mai Lan bảo Liên: tao chẳng biết nói chuyện gì. Đầu óc để ở nơi khác. Vinh bảo:

Anh không biết là sẽ gặp em ở đây.

Bài báo nói là em bị chồng bỏ.

Nuôi con một mình.

Hai mẹ con chui trong một căn buồng nhỏ.

Một khu phố bình dân.

Không thu nhập ổn định.

Có phải mỗi tháng em phải ngửa tay xin chồng cũ.

Bốn nghìn quan để trả tiền nhà.

Có phải mỗi tháng em phải xếp hàng xin trợ cấp xã hội.

Vừa đủ mua thức ăn những cửa hàng giá rẻ.

Có phải người ta đối xử với em rất tệ.

Hàng xóm nhìn thấy em không chào.

Gia đình chồng gọi em là đĩ điếm.

Mụ vợ tát em một cái giữa toà.

Cô giáo của con em có lần cho nó nhịn đói.

Vì không chịu ăn bánh mì và bơ.

Có phải tình trạng sức khoẻ của em xấu đi nhiều.

Vì em không đủ tiền khám bác sĩ.

Ngay cả nhổ một cái răng sâu cũng không đủ.

Thuốc kháng sinh không dám uống.

Có phải từ hồi sang, em đi xem phim một lần.

Một bộ phim Pháp-Việt.

Người quen cho vé.

Có phải em không dám sắm thêm quần áo.

Mà mặc đồ mang theo từ ngày trước.

Giầy cũng vậy.

Anh nhận ra đôi giầy em đi ở dưới chân.

Màu hồng cánh sen.

Anh mua tặng em.

Quà Noel.

Có phải mỗi năm vài lần em ra cửa hàng kí gửi.

Bán dần đồ trang sức.

Bây giờ em đeo vòng cổ và khuyên tai nhựa.

Những thứ ngày xưa em không dùng.

Có phải em đổi nhân tình như người ta thay áo.

Chẳng phải vì thèm muốn.

Anh không tin em giữ lại chuỗi hạt trai Nhật Bản.

Anh không biết là sẽ gặp em ở đây.

Anh thỉnh thoảng nhớ em.

Bấm vào số điện thoại.

Giọng một người lạ trả lời.

Nhưng cuộc sống cứ thế trôi.

Anh có bao nhiêu thiếu nữ vây quanh.

Cũng trẻ đẹp như em.

Anh cũng rất nhiệt tình dẫn các cô ấy.

Đến những bữa tiệc.

Yến. Bào ngư. Hải sâm. Mèo rừng. Cầy hương. Vây cá mập.

Các cô ấy tròn mắt.

Nếm từ đầu đến cuối.

Các cô ấy có hai nhiệm vụ.

Buổi sáng mở lịch.

Hôm nay đi ăn nhà hàng gì.

Đại ca nào đãi.

Xe đón lúc mấy giờ.

Buổi tối tháo quà và mở phong bì.

Ghi vào một danh sách riêng.

Cuộc đời là một giấc mơ.

Các cô ấy rên rỉ.

Mai Lan bảo Liên: nó nói như một thằng điên. Sau mỗi câu lại dừng để thở. Một thằng chỉ biết nhắc lại một bài báo hoàn toàn bịa đặt. Tao chưa đọc bài báo đó bao giờ. Tao chưa gặp một nhà báo nào từ hồi sang Pháp. Cũng chẳng ai nói với tao về bài báo đó. Tao muốn cho nó một cái tát. Nhưng tao chỉ biết nằm im. Căn phòng thật yên tĩnh. Giường thì êm. Chăn thì ấm. Da thịt nó cũng thơm một mùi rất dễ chịu. Có thể là xà phòng đắt tiền cộng với nước mát của vòi hoa sen trong buồng tắm. Tao thực sự muốn nghỉ ngơi. Chợp mắt một cái thì tốt quá. Đã lâu rồi tao chưa được nằm cạnh một thằng đàn ông như vậy. Nhưng tao không cảm thấy thèm muốn. Thế mới lạ chứ. Có lẽ vì tao muốn tát cho nó một cái mà không tát được. Vì nó cứ nói những chuyện vừa thật vừa không thật bằng một giọng dịu dàng đáng ghét. Tao thấy cả tao và nó đều thay đổi. Cứ như bị biến thành hai người khác. Từ khi bước chân vào căn phòng khách sạn ấy. Tao bỗng dưng im lặng và thoả hiệp với mọi thứ. Cả bài báo hoàn toàn bịa đặt ấy. Nó thì trở nên mơn trớn, lịch sự và tinh tế. Nói chung là rất đáng ngờ.

Chương 11

Trận nắng nóng 2003 đã chứng minh sự thất bại của hệ thống nguyên tử Pháp: 58 lò phản ứng nguyên tử không có khảng năng cấp đủ điện để đẩy lùi được cái nóng của thời tiết mà ngược lại, chính cái nóng đã tấn công các nhà máy điện nguyên tử:

- tổng công ty Điện Lực đã thử làm một thí nghiệm rất lạ lùng và đáng lo ngại là tưới nước vào lò phản ứng nguyên tử.

- các lò nguyên tử này đã phải hoạt động rất kém hoặc thậm chí đã dừng lại hoàn toàn. Nước Pháp vẫn tự hào là "quốc gia của điện lực", thế mà cuối cùng phải nhập điện với giá cắt cổ.

- các qui định về bảo vệ môi trường và và sức khỏe đã bị cười vào mũi. Mọi vi phạm đều được che đậy bở một nghị định liên bộ kí vào ngày 12 tháng 8 năm 2003. Tổng công ty điện lực ngang nhiên nhận 3 vụ vi phạm nhưng tổ chức của chúng tôi đã phát hiện ra khoảng 30 vụ. Sau đó, vào tháng 6 năm 2004, nhà máy điện nguyên tử Blayais tự nhận là trong trận hạn hán đã 50 lần thải nước nóng ra sông ngòi, tức là nhiều hơn cả tất cả các nhà máy điện khác cộng lại.

- vì mực nước sông thấp, chất phóng xạ và hóa học do các nhà máy điện nguyên tử thải ra tan rất chậm và gây nguy hiểm cho môi trường cũng như cuộc sống của các khu dân cư đang sử dụng nước sông làm nước ăn.

Cuối cùng chúng ta nên nhớ lại một điều rằng nếu sự thay đổi khí hậu dẫn đến trận nắng nóng vừa rồi thì nó cũng gây nên trận bão năm 1999 khiến nhà máy điện nguyên tử Blayais bị lụt nặng, suýt biến thành một một thảm họa. (tạp chí Sortir du nucleaire, 01/03/2005)

Mai Lan tỉnh dậy khi trời tối. Ri-đô đã kéo. Cửa sổ đã mở. Vinh ngồi ở ghế, com-lê, cà vạt, đầu chải va-zơ-lin, đang xem họa báo. Vinh bảo: lò sưởi làm việc mạnh quá, ô xy bị cháy hết. Mai Lan im lặng. Quấn khăn bông vào người rồi đi vào buồng tắm. Vòi hoa sen róc rách. Vinh đứng ngoài hỏi: em có cần gì không? Không có tiếng trả lời. Vinh lại cúi đầu đọc. Mười lăm phút sau, hai người bước vào phòng ăn tầng trệt. Vài người trong đoàn ngồi đợi, cả anh Khiết, anh Thực và chị Vị đều có mặt. Trên bàn bầy bánh mì sắt khúc. Vinh hỏi: các anh em khác đâu? Một người trả lời: chắc vẫn đang ngủ. Bây giờ là một giờ đêm ở nhà. Vinh gật đầu: ừ nhỉ. Thiếp được một giấc khoẻ cả ra. Chị Vị nhìn Mai Lan bảo: cô Mai Lan có ngủ được tẹo nào không? Mai Lan đỏ mặt không nói gì. Bồi bàn chạy lại. Vinh làm như không nghe thấy câu hỏi của chị Vị, bảo Mai Lan: em hỏi xem có cơm và canh rau không? Mai Lan dịch. Bồi bàn trả lời: tối nay có mì ý sốt cà chua, thịt bò rô ti và khoai tây rán. Vinh lắc đầu: thực đơn thế này thì khiếp thật. Ai đó nói: bây giờ mà được bát phở nóng thì lên tiên. Mọi người hùa theo: ừ, chỉ thèm cái gì có nước. Vinh hỏi Mai Lan: Chinatown có xa đây không em? Mai Lan gật đầu: phải đi qua cả Paris mới tới. Vinh bảo: em gọi cho anh cái tắc-xi. Mai Lan bảo: tắc xi bên này chỉ đi ba người. Chị Vị bảo: kinh đô ánh sáng có khác, chém ghê. Anh Thực bảo: sáu người, hai xe, vừa đẹp, anh với Vị ngồi băng dưới nhé. Vinh bảo: thế những người đang ngủ? Mọi người im lặng. Không biết giải quyết ra sao. Anh Thực bảo: thôi cứ để ngủ, ngủ còn tốt hơn ăn. Vinh bảo Mai Lan: em thử hỏi nhà ăn xem có cặp lồng không, mua cho anh em ở nhà mỗi người một bát. Những người khác khen trưởng đoàn xoay xở giỏi, hoàn cảnh nào cũng vượt qua. Bồi bàn bảo không có cặp lồng nhưng có rất nhiều hộp nhựa. Vinh gật đầu: có bao nhiêu đưa tất đây. Bồi bàn gọi điện thoại cầm tay. Hai phút sau, một người chạy ra chìa cho Mai Lan một túi du lịch căng phồng. Cả đoàn leo lên hai tắc xi. Mai Lan bảo: phở Hawai, đường Tolbiac. Lái xe gật đầu, nổ máy. Xe kia đi theo. Nửa tiếng sau cũng đến được quận Mười Ba. Tài xế tắc xi đòi thêm năm quan, tiền túi du lịch. Quán Hawai mờ mờ đôi đèn lồng trước cổng. Tường và trần lắp kính in cá vàng bơi lội lung linh. Cạnh cửa ra vào cũng có một bể cá vàng rất to, nước chảy rào rào. Bồi bàn lại gần bảo bằng tiếng Việt: sáu người hả, đợi nha. Một lúc sau, đoàn được dẫn vào một bàn trong góc phòng. Anh Thực bảo: phở Sài Gòn à? Mai Lan không nói gì. Chị Vị thì thào: không phải Sài Gòn đâu, Tàu Chợ Lớn đấy, nghe giọng biết ngay, bọn này khiếp lắm, tiếng gì cũng thạo. Anh Thực bảo: anh chẳng nghe thấy gì cả. Vị nói vào tai anh đây này. Nói xong ghé sát mặt vào mồm chị Vị. Chị Vị đẩy ra quầy quậy. Hai người tiếp tục thì thào. Vinh suỵt suỵt vì bồi bàn đang đi tới rồi quay ra hỏi anh Khiết: thủ trưởng làm một tái gầu nhé. Anh Khiết bảo: ít mỡ thôi, tớ đang bị cái anh co-rét-xì-tê-rôn hành ghê quá. Vinh bảo: ngày mai nhờ Mai Lan đi mua hộ ít thuốc Tây. Mai Lan bảo: bên này cần phải có đơn bác sĩ. Vinh bảo: tìm hiệu thuốc của người Việt ấy. Mai Lan im lặng. Anh Thực bảo: cô Mai Lan nhân tiện hỏi giúp bao tiền một vỉ vi-a-gờ-ra. Chị Vị bảo: mua quà cho thủ trưởng à? Anh Thực bảo: bí mật. Chị Vị gọi một tái nạm. Bồi bàn hỏi: nạm là gì, nhà hàng chỉ có tái và bò viên. Anh Thực nói: sao lại bò viên, bên này ăn uống lẫn lộn thật. Vinh quyết định cả đoàn lấy sáu tái. Bồi bàn bảo: tô to hay tô nhỏ. Vinh bảo: tô to, cho thêm mấy đĩa giá trần. Rồi chỉ vào anh Khiết bảo: bát của ông này không lấy nước béo. Một tiếng sau, ì ạch chưa xong sáu bát phở. Anh Khiết còn một nửa. Chị Vị còn hai phần ba. Vinh còn toàn thịt. Mai Lan hầu như còn nguyên. Những người khác đang bốc giá ăn sống. Chị Vị bảo: cô Mai Lan làm việc cả ngày mà ăn ít nhỉ. Mọi người lại nhìn nhau tủm tỉm. Mai Lan chẳng nói gì. Anh Thực bảo: phở Paris chỉ được cái to, còn lâu mới bằng phở Lý Quốc Sư. Chị Vị bảo: được tị nước húp còn hơn ăn mỳ ý và khoai tây rán. Anh Thực lại bảo: bọn Tây ngày nào cũng xơi được những món đấy, giỏi thật. Một người bảo: thế chúng nó mới khỏe như trâu. Cày tốt lắm đấy. Chị Vị đỏ mặt. Người kia lại bảo: ông Thực chơi món vi-a-gờ-ra phải cẩn thận, bọn Tây dùng một viên thì mình bẻ đôi ra mà uống, chúng nó cân nặng gấp đôi mình ấy chứ. Một vị quen tôi, làm luôn cả viên, cứng mấy ngày liền, phải đi bác sĩ. Cả đoàn cười khùng khục. Vinh bảo Mai Lan: em dặn nhà hàng làm năm tái, cho vào hộp nhựa, cái riêng, nước riêng, nhớ lấy chanh, ớt và một gói giá. Anh Thực bảo: ngủ dậy mà được chén phở thì nhất còn gì. Vinh bảo: hay là mua luôn mười bát, mang về cất tủ lạnh, sáng mai cả đoàn điểm tâm. Mọi người nhất trí. Chị Vị bảo Vinh: các Visa của trưởng đoàn còn dùng được không, có tiền mặt đây. Vinh phẩy tay bảo: nhằm nhò gì mấy bát phở. Rồi quay sang bảo anh Thực: chút nữa thư kí lấy luôn hoá đơn quán Tàu trưa nay nhé. Mai Lan đứng lên xin phép về. Vinh bảo: em lấy tắc xi về nhé. Mai Lan bảo: em về tàu điện ngầm được. Cả đoàn ái ngại. Chị Vị bảo: tôi mà phải đi một mình giữa Paris thế này thì chết còn hơn. Anh Thực bảo: em Vị còn sợ thì người khác bố ai dám đi. Vinh bảo Mai Lan: gọi hộ anh em hai cái tắc xi đã nhé. Cả bọn lên tắc xi. Chị Vị ngồi cạnh anh Thực. Hai anh chị rúc ra rúc rích. Chị Vị bảo: chân cái ông này dài bỏ mẹ, cứ chọc vào chân người ta. Anh Thực bảo: anh còn một cái khác dài lắm, chọc còn đau hơn cơ. Tiếng đấm vào lưng bùm bụp. Vinh ngó đầu ra cửa xe: Mai Lan về nhé, đi đường nhớ cẩn thận, ngày mai chín giờ có mặt. Mai Lan bảo Liên: tao còn dịch cho đoàn ấy hai hôm nữa, nhưng thực ra có hai nửa ngày vì buổi trưa ăn xong lại về khách sạn rồi ngủ với nó đến tối. Nó thuê một con bé sinh viên đưa đoàn đi bảo tàng Louvres, đồi Montmartre và đường hầm công nương Diana tử nạn. Nó bảo mọi người là tao dẫn nó đi thăm gia đình bên vợ. Ai cũng tỉm tỉm. Chị Vị bảo: trưởng đoàn phải giữ sức đưa anh em về đấy nhé. Nó toác miệng ra cười. Tao không đính chính. Cũng chẳng mệt mỏi gì. Nó không đòi hỏi nhiều. Có lẽ lớn tuổi hơn đâm lười biếng. Hôm cuối cùng, xong xuôi đâu đấy, nó cho tao một phong bì dày, bảo vừa trả công tao vừa tặng riêng. Tiền nhà nước, không tiêu cái này thì tiêu cái khác. Tặng tao còn hơn để bọn cấp dưới nhậu nhẹt. Nó bảo ba ngày làm việc cạnh nhau, nó thấy thương tao. Nó cũng hiể ở đâu quen đấy. Tao về nước bây giờ cũng không hợp nữa. Phụ nữ ly dị chồng, có con riêng, càng đẹp càng mang tiếng. Tao cũng không còn trẻ như ngày xưa để có thể hàng ngày xem sổ tay và mở quà. Tao sẽ phải tự lăn lộn kiếm ăn. Kiếm được đồng tiền khó lắm. Bao nhiêu là mánh mung, đấu đá, bao nhiêu mối quan hệ lằng nhằng, bao nhiêu thủ tục hành chính phức tạp. Nhưng sợ nhất là những cái không ai định nghĩa nổi, không có trên giấy tờ, không biết gọi tên là gì. Xã hội Việt Nam mỗi ngày lại tự sản xuất ra vài cái như vậy. Tao có quay về, một thời gian, không hòa nhập nổi, khéo lại phải tìm cách ra đi. Nó đưa tao một hộp bọc giấy báo, bảo: em cầm quà, về nhà hãy mở ra xem. Buổi sáng, tao dẫn đoàn ra cửa hàng mỹ phẩm Ben Lux. Nó tìm mua bằng được một lọ nước hoa Miracle. Nhất định phải lọ to nhất. Chín trăm năm mươi quan. Tao nhìn nó đếm tiền mặt mà rùng mình. Tao nghĩ nó mua về tặng vợ cấp trên. Ai trong đoàn cũng có một mảnh giấy, vợ thủ trưởng nào thích cái gì. Nói chung toàn kem chống lão hoá da. Cô bán hàng người Hoa bảo mua Shiseido hợp với da châu á. Cửa hàng đang có khuyến mại, mua năm biếu một. Thế là ai cũng thích. Cả đoàn mua sáu chục hộp. Cô bán hàng bảo: chồng Việt Nam chiều vợ nhỉ. Rồi chỉ vào lọ Miracle của nó, bảo: nhất là anh này. Chị Vị cũng bảo: vợ trưởng đoàn hôm nay trúng cầu lửa nhé. Nó cười, rút di dộng, bấm số tách tách, rồi nói: mình ơi, cô Vị thủ quĩ đang chọn hộ mình một hộp Shiseido chống nhăn, mình đồng ý không? Chị Vị run rẩy cầm điện thoại. Một lúc sau, trả máy cho nó, bảo: trưởng đoàn ghê thật. Tao vẫn cứ nghĩ nó mua lọ Miracle cho vợ cấp trên. Nó nhờ tao bảo cô bán hàng bọc quà bằng giấy lụa màu hồng cánh sen. Nguyên tờ giấy đã ba mươi quan. Cô bán hàng cử người ra đầu phố mới tìm được. Lọ Miracle, tao dùng hai năm sau vẫn còn. Chín trăm năm mươi quan cũng đáng giá. Thỉnh thoảng tao vẩy cho con My vài giọt. Con My kể hôm nào nó bôi nước hoa là được cô giáo ôm vào lòng. Liên còn được nghe thêm vài lần nữa về căn phòng khách sạn có phép lạ. Nơi Mai Lan và đại gia Vinh biến thành hai người khác. Mai Lan bảo có nhiều cái mắt thường không nhìn thấy được, lý trí không giải thích được. Cuộc đời mà thiếu chúng thì buồn tẻ lắm. Mai Lan thích nước hoa Miracle không những vì mùi thơm đặc biệt mà vì cái tên của nó có nghĩa là phép lạ. Mai Lan nhớ tới Vinh không những vì Vinh hào phóng mà còn vì căn phòng khách sạn đặc biệt ấy. Mai Lan bảo Mai Lan đã từng ngủ ở nhiều khách sạn, sang trọng hơn thế, cầu kì hơn thế, nhưng chưa bao giờ có cảm giác như vậy. Liên không nói gì. Liên ngờ đó là kết quả của trí trưởng tượng. Trí tưởng tượng tồn tại, còn phép lạ thì không. Phép lạ không bao giờ xảy ra.

Chương 12

Một họa sĩ ở vùng Lot tên là Michel Walter mới bắt đầu dựng trên một cánh đồng ở khu Condat 14 802 hình người được làm từ dây thép tượng trưng cho số nạn nhân đã qua đời trong trận nắng nóng mùa hè 2003. "Với cuộc triển lãm này, tôi mong ước gây nên một cơn sốc thị giác và cảm giác, bởi bình thường chúng ta không tưởng tượng gần 15 000 người chết nghĩa là cái gì. Tôi không muốn chúng ta quên điều đó", họa sĩ 55 tuổi tâm sự. Michel Walter không nhận được một đồng trợ cấp nào cho công việc này, hiện giờ anh đã đặt được gần 5 000 hình người trên cánh đồng và hy vọng thực hiện nốt phần còn lại vào tháng 8 tới. Tác phẩm sẽ được bán với giá 2 euro một hình người và sau đó sẽ được gửi tặng các nhà dưỡng lão. Họa sĩ đã sáng tác những hình người bằng dây thép rất khó nhìn thấy từ xa vì theo anh, khi chết, người ta cũng trở nên trong suốt như thế. "Tôi xúc động khi thấy Patrick Pelloux (chủ tịch hội bác sĩ cứu thương) hét rất to trên vô tuyến và tôi tự nhủ cần phải làm một cái gì đó". (báo AFPAP 20/06/2004)

Phép lạ không bao giờ xảy ra. Hay không bao giờ xảy ra với một người như Liên. Liên tin chắc như thế, ngay từ bé, vừa theo linh tính vừa do kinh nghiệm. Cấp một, Liên hầu như không có một đứa bạn thân nào. Tất cả những đứa con gái Liên quen đầu thích cổ tích Tấm Cám. Còn Liên thì cho rằng phải ngốc nghếch lắm mới tin vào bụt và quả thị. Cấp hai, năm đầu tiên, ban giám hiệu tổ chức cho toàn trường xem Ba hạt dẻ dành cho Lọ Lem. Liên ngồi được mười phút thì bỏ ra ngoài, viện lý do đau bụng. Mà Liên đau bụng thật khi chứng kiến những đứa con gái khác xem một cách say sưa, chốc chốc lại hỏi nhau bao giờ thì hoàng tử hiện ra. Sau đó, bộ phim còn ám ảnh lũ ngốc kia một thời gian dài. Chúng nó để tóc như Lọ Lem, học cách đi nhón gót như Lọ Lem, học cách ngước mắt như Lọ Lem và tổ chức đóng kịch Lọ Lem, thực chất là để chọn ra một đứa xinh gái nhất trong bọn, cuộc thi hoa hậu thiếu nhi trên thực tế manh nha từ hồi ấy. Cấp ba, theo quán tính của những năm trước, Liên vẫn chẳng có một đứa bạn nào. Nhưng nguyên nhân thì không hoàn toàn như cũ. Bỏ lại Lọ Lem sau lưng cùng nỗi nhẹ dạ trẻ con ngày nào, những đứa con gái mười bốn tuổi vụt một cái già dặn hơn cả Liên. Chính chúng nó đã gạt Liên ra một bên. Chủ động và thẳng thừng. Khai giảng được vài ngày, trong giờ ra chơi, một đứa con gái tóc tết đuôi sam, áo sơ mi trắng cổ lá sen, vừa được bầu làm lớp phó phụ trách thi đua, tiến lại gần bảo Liên: chúng tớ muốn góp ý với cậu điều này. Liên ngẩng lên. Con bé nói tiếp, giọng vẫn rất thỏ non: cậu nên đến bệnh viện Da Liễu Trung Ương để nhờ bác sĩ chuyên khoa điều trị. Liên im lặng, nhìn nó gườm gườm. Con bé kia chớp mắt mấy cái, quay mặt đi nhổ nước bọt, rồi bình tĩnh thả từng từ: Chúng tớ không muốn cậu bị bọn con trai nhìn một cách thiếu thiện cảm. Cuối cùng, con bé đứng lên, giơ tay bắt tay Liên: chúng tớ chúc cậu vượt qua thử thách này nhé. Y hệt trong phim thiếu niên Liên Xô. Liên ngẩn ngơ nhìn theo con bé. Hoàn thành xong nhiệm vụ tế nhị ấy, nó đi về phía những đứa con gái khác, mặt tươi như hoa, cái đuôi sam vắt vẻo. Tuổi dậy thì của Liên phảng phất mùi tanh của phòng khám bệnh da liễu từ đó. Liên đã chăm chỉ xếp hàng, đã uống thuốc theo đơn của bác sĩ chuyên khoa, đã thực hiện mọi lời khuyên thầy thuốc cắt ra từ báo Phụ Nữ và báo Tiền Phong. Nhưng phép lạ không hề xảy ra. Liên chưa bao giờ tin là nó sẽ xảy ra. Có lẽ nhờ thế mà Liên không quá thất vọng. Hết phổ thông, Liên trở nên chai lì hoàn toàn. Anh trai Liên thấy Liên vào đại học Mỏ-Địa Chất thì mừng ra mặt. Lúc đó anh đang làm bí thư thứ hai Thương Vụ Việt Nam tại Xô-phi-a và đang phấn đấu chức vụ bí thư thứ nhất. Anh về phép. Mang quà đến cho Liên: một đôi mùi xoa in hoa hồng và ba quả táo tây. Anh bảo năm năm nữa, tay anh sẽ cố vươn đến ban tổ chức bộ Công Nghiệp, để xin được cho Liên một chỗ làm ngay Hà Nội. Cái đó sẽ tính, anh nhắc lại câu anh ưa thích. Vài tháng, anh viết thư về nhà hỏi tin tức học hành của Liên, xong lại bắt Liên viết thư báo cáo. Anh tỏ ra chú ý đến Liên nhất nhà. Liên cảm động. Bố mẹ Liên cũng cảm động. Mọi người thay nhau khen anh. Không ai biết bí mật lá quẻ đền Trần. Không ai hiểu anh đã từng qua năm năm đại học, đã từng cắt tóc mang hoa đến tấn trước kí túc xá Sư Phạm, đã từng chứng kiến cảnh nằm nhà thở dài ngày mồng tám tháng ba của các bà cô tương lai trường Mỏ-Địa Chất. Nếu Liên em gái anh mà nhập vào đám ấy thì sẽ còn là thần nữ cứu tinh, quan lộ của anh sẽ vững như được lát gạch Bát Tràng. Anh tưởng tượng bọn con trai cùng trường đang thi nhau tìm những từ quái đản nhất để tả đám mụn bọc trên mặt Liên: da cóc, vỏ cam sành, chả quế, bánh đa vừng, ngô bung, kẹo lạc, cơm độn mì sợi. Anh tự nhủ bọn quỉ sứ này thật lắm trí tưởng tượng nhưng tuổi trẻ là thế, ngông cuồng, chính anh cũng từng bị điêu đứng bởi những khuôn mặt khả ái. Anh càng yên tâm khi phát hiện ra rằng Liên mãi mãi không là nổi một cái quần tây, đến năm thứ hai ghế cơm vẫn sống, luộc rau vẫn đỏ. Anh cực kì yên tâm vì chính mắt trông thấy ngày nhận bằng tốt nghiệp, Liên leo lên xe buýt đứng bốn mươi lăm phút để đi về nhà. Không một bông hoa. Không một tấm thiếp. Hai chiếc khăn mùi xoa in hoa hồng anh tặng cách đây năm năm vẫn còn nguyên dưới đáy va li, bên cạnh là ba mét lụa Trung Quốc màu hoa thiên lý. Năm ấy Liên hai mươi tư, đúng năm tuổi. Cùng năm, anh lên chức vụ trưởng. Anh thực hiện lời hứa. Liên học xong đại học, nằm nhà mười tháng thì nhận được giấy của ban tổ chức bộ Công Nghiệp. Một tuần sau, xách túi đến làm việc ở phòng hành chính, xí nghiệp giầy vải Yên Viên. Những đứa bạn gái cùng trường vẫn tiếp tục nằm nhà. Một đứa được gọi đến làm việc ở mỏ thiếc Tĩnh Túc Cao Bằng, đang hoang mang không biết có nên đi. Liên cám ơn anh trai. Bố mẹ làm một bữa cải thiện mời cả nhà về ăn, mừng ngày Liên nhận tháng lương đầu tiên. Bữa cơm có nem rán và rau muống chẻ, rau sống và các loại rau thơm. Anh trai Liên gắp một miếng nem rồi hỏi: cô em làm đấy à? Liên lắc đầu. Anh gắp một cọng rau muống rồi hỏi: cô em chẻ đấy à? Liên lắc đầu. Anh húp một thìa nước chấm rồi hỏi: cô em pha đấy à? Liên lắc đầu. Anh nhìn mâm cơm một lúc rồi hỏi: cô em rửa rau sống à? Liên ngượng ngịu gật đầu. Bát rau sống nát bươm. Mùi, húng lả tả. Cuối bữa, bố mẹ bảo: anh thương em thì thương cho chót, làm thế nào kiếm cho nó được tấm chồng. Chị dâu Liên nhanh nhảu: anh xem mấy ông bạn cũ. Anh trai Liên lừ mắt: bà này biết gÊ, lấy mấy thằng góa vợ với ly dị thì ở không còn hơn. Bố mẹ không nói gì. Liên đứng lên đi vào bếp. Anh trai Liên nhìn theo bảo: cứ đợi nó chín chắn thêm tị nữa. Bố mẹ bảo: con Liên tuổi mụ đã hai sáu hai bảy, chín chắn là đến bao giờ. Anh bảo: cái ấy sẽ tính. Nói xong dục vợ con ra về. Xí nghiệp giày vải Yên Viên nơi Liên làm việc bảy năm liền sau đó cũng chẳng để lại kỉ niệm nào ngoài những ngày lễ Quốc Tế Phụ Nữ được tổ chức rầm rộ. Bộ cử một đoàn đại biểu về trao quà cho một trăm năm mươi nữ nhân viên. Sau đó giám đốc, phó giám đốc, bí thư đảng ủy, phó bí thư đảng ủy lên đọc lời cám ơn. Cả bốn đều là nữ, cán bộ chủ lực đầu ngành. Sau năm năm, Liên được đề bạt lên phó phòng hành chính. Giám đốc xí nghiệp, một chiến sĩ thi đua công đoàn ba mươi năm bề dày công tác, nhiều lần gọi Liên lên làm việc riêng. Chủ yếu để truyền lại các kinh nghiệm chuyên môn. Hứa sẽ chuyển Liên sang phụ trách công đoàn. Để từ đấy phát triển lên. Từng bước là phải như thế. Thuật ngữ thời ấy gọi là ươm mầm lãnh đạo. Anh trai Liên không ngừng theo dõi đường đi của Liên. Anh còn xuống tận nơi để trao đổi với ban lãnh đạo. Anh rất yên tâm trước cái lô cốt nữ quyền vững chắc mà anh đã gửi Liên vào. Quan lộ của anh có Liên làm thần nữ cứu tinh hai tư giờ trên hai tư, cho đến ngày anh đến tuổi cầm sổ hưu. Liên không tin vào phép lạ. Nhưng anh thì tin như tin con ngươi của mắt mình. Không có phép lạ làm sao mà một thằng không đánh vần nổi hai câu tiếng Bun lại ngoi đúng Thương Vụ Xô-phi-a? Không có phép lạ làm sao một thằng chưa mất một ngày nhá lương khô ngoài chiến trường lại được kết nạp đảng ngay tại chi bộ sứ quán Việt Nam? Không có phép lạ làm sao một thằng ngồi chưa ấm chỗ trưởng phòng đã lên ghế vụ phó Ngoại Thương? Không có phép lạ làm sao ba mươi sáu tấm ảnh màu khỏa thân cùng em út không tước mất chức vụ trưởng lại còn đưa lên hàng thứ trưởng? Năm mươi tuổi anh trai Liên hoàn toàn có lý khi tin vào các phép lạ. Ba mươi ba tuổi, Liên vẫn còn trinh trắng. Ngày mồng tám tháng ba hàng năm mang về một gói quà to tướng. Trị giá vài chục lần thanh kẹo lạc của bọn con trai Mỏ-Địa Chất ngày xưa. Buổi sáng bảy giờ đạp xe đi làm. Buổi chiều năm giờ rưỡi có mặt ở nhà. Buổi tối ngồi xem vô tuyến. Chủ nhật quét nhà cho mẹ, thông ống điếu cho bố, trông các cháu cho anh chị. Anh trai Liên luôn tìm cách gửi một đứa lên nhà ông bà với cô Liên. Chị gái Liên cũng kèm một đứa. Cho chúng nó chơi với nhau. Ba mươi ba tuổi, Liên nghiễm nhiên là bà cô trong nhà. Họ hàng chặc lưỡi. Hàng xóm ái ngại. Một trăm năm mươi đồng nghiệp nữ thì thào. Bố mẹ Liên lâu dần cũng quen. Anh trai Liên vẫn bận rộn với sự nghiệp. Chị gái Liên thì có cách cư xử hết sức lạ lùng. Thỉnh thoảng dục lấy chồng đi em, có vẫn hơn không. Thỉnh thoảng ngăn đừng lấy quàng lấy xiên em ạ, ở vậy còn hơn gặp của không ra gì. Liên chỉ biết im lặng. Không có phép lạ nào xảy ra. Phép lạ là ảo tưởng. Như nước hoa Miracle ngọt ngào đủ tám tiếng. Như kiến trúc sư tóc vàng nồng nàn đủ một đêm. Liên im lặng. Mai Lan dẫn Liên đi xem từng phòng, từng ngóc ngách, cả cái mà Mai Lan gọi là hầm rượu. Đến làm cho tao nhé. Tuần a buổi. Hợp đồng đàng hoàng. Khi nào tao không đi dịch được, mày đi hộ tao, tiền công tao đưa mày hết. Tao cũng cần một người bạn. Từ khi sang đây sao cô đơn quá. Liên thở dài gật đầu. Tháng sau đến ngày gia hạn thẻ cư trú. Hồ sơ cần một hợp đồng làm việc. Động tác thở dài biểu lộ thái độ đồng cảm. Còn cái gật đầu là sự tính toán. Nhận ra điều ấy thì muộn. Đã thấy căn hộ của Mai Lan thân thuộc lắm rồi. Về đến nhà, đèn đường đã sáng. Bà gác cổng chạy ra bảo có ai đó gửi cho Liên một túi ny lông kín. Ai đó không gõ cửa, không để lại tên, đã đặt túi ngay trước cửa phòng bà, ngoài túi ghi mỗi cái họ của Liên. Liên mở ra thì rụng rời chân tay. Trong túi là bốn hộp cả rau lẫn thịt rất nhiều pờ-rô-tít như con bé bác sĩ bệnh viện Lao Trung Ương vác lên ngày nào. Đọc tờ giấy dán bên ngoài, thấy vẫn còn hạn. Nghĩ một lúc, xách lên phòng. Tuần sau, tuần sau nữa, một tháng liền, Liên nhận được bốn túi ny lông giống nhau. Được bà gác cổng phát hiện trước cửa phòng, vào những thời điểm rất tinh vi, ban đêm hoặc sáng sớm, muộn hơn cả người đi chơi về muộn nhất, sớm hơn cả công nhân quét rác ngoài đường. Điều đó chứng tỏ chủ nhân của những chiếc túi ny lông chưa muốn xuất đầu lộ diện. Liên xếp tất cả vào một góc dưới gậm giường. Tháng sau, không nhận được gì, cũng quên câu chuyện.

Chương 13

Các bạn hẳn đã nghe nói về việc các nhà phả hệ học mới quyết định nhờ chính quyền địa phương tìm kiếm gia đình một số nạn nhân trận nắng nóng vừa qua. Một nhiệm vụ vừa nặng nề vừa tế nhị, đòi hỏi sự đoàn kết của tất cả các nhà nghiên cứu... Những cái tên sau đây có nói với bạn điều gì không? Bạn có biết ai cũng mang họ như vậy không?... Những nạn nhân đầu tiên là những người lớn tuổi, khoảng 80 đến 90, thành phần dân số ngày càng đông trong xã hội chúng ta. Đó có phải là kết quả của việc sống cách biệt? Và chính ở câu hỏi này mà thảm họa thiên nhiên trở thành một thảm họa nữa. Rất nhiều cụ già rơi vào cảnh bơ vơ, phải chịu một lối sống chia rẽ các thế hệ trước đây từng chung nhau một mái nhà. Bị bỏ bê trong sự thờ ơ của người thân - đôi khi vì sự khó tính của tuổi già, phần lớn các cụ đều có tình trạng sức khỏe kém, không chịu nổi một đợt nóng kéo dài, đã qua đời một mình tại nhà riêng, chẳng con cháu nào xuất hiện để đòi thửa hưởng gia tài hay tổ chức tang lễ. Vài ngày sau trận nắng nóng, báo Le Parisien đã đăng danh sách khoảng 60 người chết ở thủ đô trong thời gian từ mồng 1 đến 21 tháng 8 năm 2003, không được thân quyến biết đến. Danh sách này do toà Thị Chính Paris cung cấp. (tạp chí Généalogie, số 148, 10-11/2003)

Liên tiếp tục đến nhà Mai Lan làm việc, ba ngày một tuần, đúng như trong hợp đồng. Chủ yếu là hút bụi, dọn dẹp nhà cửa và cho quần áo bẩn vào máy giặt. Công việc đơn giản. Mai Lan dễ tính. Con My cũng tỏ ra thân thiện hơn. Buổi trưa Liên ở lại ăn cơm với Mai Lan. Mỗi người một đĩa cơm kiểu Sài Gòn. Một cốc nước đá. Vừa ăn vừa nói chuyện, hoặc xem vô tuyến, buổi 1h30 hay có phim truyền hình Mỹ, vùa giật gân, vùa lãng mạn. Vi dụ: Cuộc gặp gỡ tiền định, Tất cả vì con gái thân yêu, Những bông hoa của mùa hạ cuối cùng. Buổi chiều, đôi lúc hứng khởi, Mai Lan diện đồ trắng, cầm chìa khóa xe, rủ Liên đi siêu thị. Có những tuần, Mai Lan vắng mặt liên tiếp. Khi thì dẫn một đoàn về tỉnh, kí hợp đồng hoặc dự hội nghị. Thường là các đoàn quan trọng. Công ty trong nước báo trước những vị nào khó tính, cần chú ý đặc biệt. Mai Lan được bao tiền tàu, tiền khách sạn và tiền ăn. Lúc về cầm theo vài nghìn quan tiền mặt. Khi thì theo tình nhân đi đổi gió. Tắm biển, trượt tuyết, leo núi. Mai Lan được bao tiền tàu, tiền khách sạn và tiền ăn. Lúc về cũng cầm theo vài nghìn quan tiền mặt. Mai Lan bảo: đi dịch hay đi chơi, tao lấy như nhau hết, mười sáu ơ một giờ, gấp đôi lương tối thiểu. Những lần ấy, Liên vẫn đến nhà. Ngoài công việc mọi khi, còn phải đi chợ cho con My. Buổi sáng con My đi học sớm. Liên đến, chỉ nhận được vài chữ để lại. Đại loại: hôm nay mua lườn gà và dưa chuột, chú ý nhiệt độ máy khi giặt áo len; hôm nay mua thêm hoa quả, chú ý mấy quyển Paris Match khi dọn nhà ; hôm nay mua nước cam nguyên chất không đường, chú ý hút bụi trong tủ đựng quần áo; hôm nay mua thịt bò bít tết, chú ý mấy đường đăng ten khi là bộ váy xoa. Liên đọc xong, không nói gì, cứ thế tiến hành. Mai Lan có lần nhìn thấy mấy mẩu giấy con My viết, quay ra bảo Liên: mười bốn tuổi mà vốn từ như trẻ con, đừng trách nó làm gì. Mai Lan đi tỉnh về thường có quà cho Liên. Vòng cổ làm từ vỏ ốc biển. Khung ảnh gắn quả thông khô. Lọ hoa gốm nặn bằng tay. Khăn lụa in màu sặc sỡ. Mai Lan về đến nhà là chui ngay vào buồng tắm. Mở nước 38 độ lưng lửng bồn. Đổ vào nửa lọ dầu chống stress. Ngâm người cả tiếng, có khi ngủ quên, suýt bị sặc nước. Bên ngoài, đồ đạc từ hai chiếc va li đổ ra ngổn ngang từ phòng ngủ đến phòng khách. Liên dọn dẹp thì Mai Lan bảo: bỏ đấy, cầm ví ra đầu phố mua cái gì ngon ngon về ăn. Liên biết khẩu vị của Mai Lan nên hay mua vịt quay và xíu mại ở quán Tàu gần nhà. Chủ quán là một ông to béo biết nói tiếng Việt, trước khi sang Pháp từng làm đầu bếp cho một tiệm vịt quay nổi tiếng của Chợ Lớn, có vẻ rất mê Mai Lan, lúc chặt thịt bao giờ cũng cho thêm vài miếng đùi, bảo tặng riêng nữ tài tử điện ảnh Hà Nội yêu quí. Những hôm đấy, Liên thường ở đến khuya mới về. Xong việc, Mai Lan còn rủ lại nghe chuyện. Mai Lan nằm ở đi văng. Liên ngồi trong ghế bành. Hai cốc nước ngọt cắm ống hút để trên bàn. Một người kể, một người nghe, vài tiếng đồng hồ mới dứt ra được. Con My chẳng bao giờ tham gia, vào phòng riêng đóng kín cửa, làm gì ở trong đó không ai biết. Mai Lan kể nhiều chuyện thú vị, mỗi chuyện lại dính dáng đến một thằng nhân tình, thằng nhân tình nào cũng có tật gì đó. Thằng thì rượt tuyết thê thảm, ngã mấy vòng, phải gọi xe cấp cứu, khâu hai mươi mũi ở đầu. Thằng thì mua tặng Mai Lan một cái nhẫn, chủ tiệm nữ trang cả quyết là bạch kim, lèn cho một cái giá rất đau, hôm sau, tắm xong lên phơi nắng, thấy nhẫn rỉ lỗ chỗ, hoá ra sắt gặp muối biển phản ứng hóa học. Thằng thì chỉ thích tẩm quất, càng đau càng thích, tối nào trước khi đi ngủ, cũng bắt đứng lên lưng dẫm mấy chục cái, Mai Lan mệt đứt hơi, còn nó thì rên rỉ kêu sướng. Thú vị nhất là chuyện một thằng nhân tình nói dối vợ đi Bỉ công tác. Buổi tối, gọi về nhà, thông báo đã tới nơi. Đang bảo cục cưng của anh, anh nhớ em quá thì điện thoại cầm tay trục trặc, vớ luôn điện thoại khách sạn gọi tiếp. Cục cưng phát hiện không phải số điện thoại Bỉ, đặt máy xuống gọi lại, rơi vào tổng đài. Ba tiếng sau có mặt tại hiện trường. Mai Lan uống cà phê dưới quầy giải khát. Thằng nhân tình xách va li đi qua tảng lờ như không quen. Cục cưng lồng lộn đằng sau. Mai Lan phải đứng lên cầm khay nước, vờ làm tiếp viên. Cục cưng lại gần làm quen, dò tin tức em út của chồng, Mai Lan nhún vai bảo không biết. Thế là chẳng phải làm việc ngày nào, cầm phong bì tiền nhảy tàu về Paris, chỉ tức hai cái va-li không có thằng nào xách hộ. Mai Lan bảo đi chơi không có hợp đồng nên mức độ bấp bênh rất lớn. Nhận tiền, đếm đủ, rồi mới lên đường. Tình cảm cũng cần sòng phẳng. Nói xong phá lên cười. Chuyện dịch hội nghị của Mai Lan cũng thú vị không kém. Lần cuối cùng Mai Lan đi dịch chuyên đề Phụ nữ các nước thế giới thứ ba trước thềm thiên niên kỉ mới. Đoàn Việt Nam gồm sáu chuyên gia đầu ngành hợp tác với nhau chuẩn bị một bản báo cáo sáu trang. Bản báo cáo có tên là Phụ Nữ Việt Nam - hôn nhân và gia đình, được gửi trước cho Mai Lan để dịch sang tiếng Pháp. Hôm thứ hai của hội nghị, trưởng đoàn tên là Nguyễn Văn Bưởi (để tránh tình trạng các đồng nghiệp nước ngoài vô ý gọi Mít-stơ Buồi, trong giấy tờ chỉ ghi Dr Nguyen Van) sẽ đọc bản dịch tiếng Anh.

Chương 14

Trận nắng nóng hoành hành mùa hè 2003 gây ra ít nhất 15 000 tử vong và có thể tốn 3,5 tỉ euro. Đó là con số mà báo Le Figaro đưa ra thứ hai vừa rồi trong phần ghi chú về "công tác liên bộ giải quyết những hậu quả của thiên tai tháng tám năm 2003". Khoảng 7300 khu dân cư đã viết đơn yêu cầu Nhà Nước nhìn nhận thiên tai đã xảy đến với địa phương của họ. Nếu tất cả những lá đơn này đều được thông qua thì phí tổn tài chính có thể lên đến 3,5 tỉ euro, "trong đó 60 đến 70% do Quĩ Bảo Hiểm phải chịu, Quĩ Bảo Hiểm sẽ quay ra đòi Nhà Nước từ 500 triệu đến 1 tỷ euro". Những tiêu chuẩn để một địa phương được chấp nhận đã có thiên tai sẽ được định nghĩa "trong thời gian sắp tới". (tạp chí Expansion, 09/05/2005)

Phụ nữ Việt Nam: hôn nhân và gia đình

I. Phụ nữ đồng bằng Bắc Bộ và phong trào sinh đẻ có kế hoạch:

Chúng tôi đã nằm theo dõi phong trào sinh đẻ có kế hoạch trong vòng một tháng tại xã M. thuộc địa phận tỉnh Thái Bình. Xã M. là một trong những địa phương có tỷ lệ các gia đình đông con cao nhất đồng bằng Bắc Bộ.

Chúng tôi tới trạm xã thì được chứng kiến hai phụ nữ đến tham khảo ý kiến y tá trưởng. Chị lớn tuổi hỏi vòng tránh thai có gây bệnh ung thư buồng trứng không. Cô trẻ hơn hỏi bao cao su có làm dương vật giảm kích thước tự nhiên không. Cả hai chưa bao giờ được nhìn thấy cả vòng tránh thai lẫn bao cao su và đều cho rằng vòng tránh thai làm bằng nhựa tổng hợp còn bao cao su có hình thù như bao ny lông nhưng bằng cao su. Trạm xá cho biết đàn ông và nam thanh niên hầu như không lai vãng. Đội Cờ đỏ đã thử dùng áp lực nhưng vẫn vô hiệu. Phụ nữ đến tham khảo cũng hiếm và thường tỏ ra rất kín đáo, chọn những giờ ít người khám bệnh và không chịu cho biết vấn đề một cách chi tiết, gây nhiều khó khăn cho việc trả lời. Hai phụ nữ trên lúc đầu cũng không muốn có mặt nhưng nhân viên trạm xá đã tới tận nhà vận động nhiều lần.

Chúng tôi thăm một gia đình đông con nhất xã. Tám con gái, một con trai. Chồng bốn mươi tuổi, vợ ba tám tuổi, có vẻ cởi mở. Khi được hỏi, cả hai đều bảo anh chồng độc đinh, không có con trai nối dõi không được. Thường xuyên bị thành đối tượng chê cười. Đến ăn cỗ, không được ngồi mâm trên. Họp chia đất nông sản, bị gán cho phần ruộng xấu nhất. Đi chúc tết, chủ nhà đốt pháo bắt đứng ngoài. Bố ốm, cũng không dám đến thăm. Hai vợ chồng đẻ đến lần thứ tám mới được con trai. Lại cố thêm lần nữa để có hai thằng cu cho chắc. Nào ngờ lại ra thị mẹt.

Chúng tôi đến thăm một cặp vợ chồng mới cưới. Chồng hai mươi ba tuổi, buôn bán vặt. Vợ mười chín tuổi, làm nghề nông, đang có mang sáu tháng. Chúng tôi hỏi tại sao xây dựng gia đình sớm thế. Chồng bảo gia đình neo đơn, cần có người chăm sóc bố mẹ già. Vợ bảo con gái nông thôn bây giờ có hai cách, một là thoát ly lên thành phố làm ô-sin[1], hai là ở lại lấy chồng, xác định như thế nên được ai ngó tới thì cưới ngay, cưới rồi mà không có con lại sợ người làng dị nghị.

Chúng tôi làm việc việc với ban lãnh đạo ủy ban nhân dân xã. Phó chủ tịch là một nữ đại úy quân đội xuất ngũ, đã có một con trai, một con gái và chuẩn bị sinh con thứ ba. Phó chủ tịch tiếp chúng tôi tại nhà riêng. Phong cách thân mật, tỏ ra là một cán bộ gần dân. Không đợi chúng tôi đặt câu hỏi, chị chỉ chồng và bảo: các đồng chí muốn biết chuyện sinh đẻ có kế hoạch cứ hỏi cái ông này này. Anh chồng cười xuề xoà: nói thật với các đồng chí, bản thân tôi cũng rất ngại sử dụng bao cao su, đã ra trạm xá thực tập vài lần nhưng không có kết quả vì dương vật không phải lúc nào cũng đạt được độ căng cứng cần thiết. Nói xong mở hộc bàn để chúng tôi nhìn thấy một xấp bao cao su của UNESCO. Có những chiếc bị chuột gặm. Có những chiếc bị gián nhấm. Có những chiếc bị trẻ con thổi làm bóng bay.

Chúng tôi làm việc với hội Phụ Nữ. Hội trưởng đã tốt nghiệp trung cấp Nông Lâm, ba mươi chín tuổi, có bằng A tiếng Anh. Hội trưởng nhận định phong trào Mỗi gia đình chỉ nên có hai con là phong trào khó thực hiện nhất, khó hơn cả phong trào Nuôi con ngoan dạy con khỏe và Mỗi phụ nữ - một tấn phân xanh. Ngay sau khi có con trai đầu lòng, chị đã đến trạm xã để đặt vòng nhưng y tá thiếu kinh nghiệm nghiệp vụ, sáu tháng sau chị lại có thai. Sinh xong con thứ hai, chị lên bệnh viện huyện để đặt vòng mới thì được biết vòng cũ vẫn nằm đấy, nếu cho thêm vòng nữa, có khả năng gây ung thư tử cung. Chị đề nghị được tháo vòng cũ nhưng bệnh viện từ chối, lý do là một ca phức tạp như vậy nguy cơ tử vong rất lớn, y tá không có quyền thực tập tay nghề trên cơ thể một nữ lãnh đạo. Sau sự việc trên, hai vợ chồng vẫn quyết tâm thực hiện đúng phong trào có kế hoạch bằng cách giảm tối đa quan hệ tình dục, và trong trường hợp không tránh được, người chồng sử dụng phương pháp xuất tinh ra ngoài[2]. Kết quả vẫn mang thai hai lần nữa. Trong vòng mười lăm năm mà lỡ có hai lần cũng là một thử thách không phải ai cũng vượt qua.

II. Phụ nữ đồng bằng sông Cửu Long và vấn đề kết hôn với người ngoại quốc:

Năm 2000 chúng tôi thực hiện ba chuyến công tác về làng N, cách Đồng Tháp Mười hai mươi lăm cây số về phía đông nam.

Chúng tôi đến thăm một gia đình có bốn con gái, ba cô đầu đã lấy chồng Đài Loan, cô út hai mươi tuổi cũng chuẩn bị tinh thần không lấy chồng người Việt. Được hỏi, cô út trả lời: chồng Việt cục xúc, những lúc thua số đề[3], về nhà say rượu, đánh vợ, đánh con. Chúng tôi lại hỏi sao không lấy chồng nước khác mà lấy chồng Đài Loan. Cô út bảo Đài Loan cũng là châu á, ăn cơm bằng đũa, bằng chén, lúc nào khát cũng được một ly nước chè. Chúng tôi hỏi tiếp thế cưới Việt Kiều không tốt hơn à, được ăn cơm Việt, được nói tiếng Việt, lúc nào khát còn được cả trà sen Đồng Tháp. Cô út trả lời Việt kiều yêu cầu cao lắm, phải đẹp, phải ngoan, phải biết nữ công gia chánh, phải được ba má chồng, các chị chồng, các em gái chồng kiểm tra chất lượng đầu tiên.

Chúng tôi đến thăm một chị phụ nữ mới trở về làng, sau một thời gian sống ở Đài Loan. Chị phụ nữ kể năm ba mươi bảy tuổi, chưa lập gia đình, được người quen đưa lên Sài Gòn gặp tổ chức Tư vấn Hôn nhân Việt-Hàn. Chụp ảnh, ghi tên, khám sức khỏe, đóng tiền, nửa năm sau không đến lượt. Tổ chức giải thích phụ nữ Đại Hàn đình công không cho nam giới lấy vợ nước ngoài. Tổ chức gợi ý chuyển địa bàn qua Đài Loan. Cơm Đài Loan dễ nấu hơn cơm Đại Hàn. Chồng Đài Loan cũng dễ chiều hơn chồng Đại Hàn. Bố mẹ chồng Đài Loan có thú vui vào nhà dưỡng lão. Chị phụ nữ đồng ý. Về quê bán mấy tạ thóc lấy tiền đăng kí hồ sơ mới. Một tuần sau nhận được điện khẩn. Tổ chức bảo đã tìm được ý trung nhân. Thủ tục đã làm xong. Hợp đồng thảo rồi, kí xong giữ lấy một bản. Hai tư tiếng đồng hồ nữa lên máy bay. Chị phụ nữ không kịp chào gia đình. Gọi điện về nhà chia tay. Mấy chị em gái sướt mướt. Lấy ngày đó làm ngày ăn hỏi. Mang trầu cau đi chia cho cả làng. Chị xuống máy bay, một tay cầm túi du lịch, một tay cầm túi nôn. Người của tổ chức ra đón tận sân bay rồi dẫn về nhà chồng. Trong nhà không có ai. Mùi thuốc bắc nồng nặc. Người của tổ chức đưa cho một ổ bánh mì kẹp xá xíu. Ăn xong, uống thêm ly trà sữa trân châu. Đang ngà ngà thì người của tổ chức bảo lên gác. Lên đến nơi mới biết ý trung nhân là một ông già ốm liệt giường. Sắc thuốc bắc, lau người và đổ bô được một năm thì ông già về chầu tổ tiên. Con trai trưởng đưa cho năm trăm đô la, xé đi cái hợp đồng rồi dẫn ra sân bay. Về đến Sài Gòn, trích năm chục đô la đóng tiền làm hồ sơ mới ở tổ chức Tư vấn Hôn nhân Việt-Hàn vừa được đổi tên thành công ty Môi giới Hôn nhân Việt-Đài.

Chúng tôi đến thăm một cô gái trẻ, trước đây là công nhân nhà máy dệt liên doanh Kai Ming đặt ở ngoại ô thị xã Cần Thơ[4]. Sau một thời gian làm việc, cô có thai với một quản đốc Đài Loan. Nhà máy không đồng tình với mối quan hệ thân mật ngoài công việc. Ban điều hành gọi cô lên, hỏi đã ngủ với quản đốc mấy lần. Cô bảo mười lần, có ghi giấy đầy đủ. Ban điều hành lại hỏi mỗi lần được bao nhiêu tiền. Cô bảo lần đầu mười đô la, mỗi lần sau được một nửa. Ban điều hành bảo sao bán trinh rẻ vậy. Cô bảo lần đầu không phải bán trinh mà bị hiếp, các lần sau tự nguyện. Ban điều hành họp rồi ra quyết định đuổi quản đốc về Đài Loan, và cô về nhà cha mẹ ở trung tâm làng N. Sáu tháng sau cô sinh con trai và hàng tháng nhận hai mươi đô la từ quản đốc Đài Loan. Hiện nay cô đang có thai lần nữa. Quản đốc Đài Loan hứa sẽ tăng trợ cấp lên gấp đôi nếu cô lại sinh con trai. Cô bảo nếu sinh con gái, cô sẽ tìm cách đổi. Một y tá làm việc trong nhà hộ sinh huyện hứa sẽ giúp đỡ. Phí tổn không đáng kể.

III. Phụ nữ các thành phố lớn và quan niệm về ly hôn và ly thân:

Chúng tôi đến gặp mười phụ nữ vừa chia tay chồng theo thủ tục ly hôn hợp pháp. Được hỏi, tám chị trả lời do chồng có tình nhân, hai chị tự nhận đã gặp gỡ những người đàn ông khác. Ba trong số này đồng ý nói chuyện với chúng tôi.

Chị thứ nhất, bốn mươi chín tuổi, nhân viên xí nghiệp dược phẩm Hà Nội, cho biết chồng cũ là đại diện phía Nam của một công ty lớn, từ lâu không về thăm vợ, cũng quên gửi tiền nuôi con, khi ra Hà Nội họp chỉ ghé nhà bố mẹ đẻ. Chị vào Sài Gòn mới rõ chồng cũ đã mua nhà riêng để sống với một cô gái trẻ hơn hai mươi tuổi. Từ đó, chị hay đi xem bói, nghe đâu có thầy giỏi là lặn lội đến bằng được. Lần cuối cùng gặp một ông thầy từng thực tập nuôi bò ở Ấn Độ, trước khi về nước học thêm được nghề xem con lắc. Bây giờ mở ca-bi-nê riêng, gọi là phòng tư vấn gia đình, có cả danh thiếp song ngữ, ghi họ tên với danh hiệu tiến sĩ bậc một và giáo sư danh dự. Khách muốn đến xem phải gọi điện xin gặp trước nhiều ngày. Đến hẹn có khi chưa chắc đã xong. Thư kí bước ra hất hàm về phía cửa. Hỏi gì cũng nhất định không nói. Sau một tháng chầu trực, chị được thầy tiếp. Thầy bảo cho năm phút suy nghĩ, càng nung càng tốt. Rồi lấy ra một con lắc bằng kim loại màu trắng móc vào sợi dây gai. Thầy đốt một nén hương mùi rất lạ lùng, lẩm bẩm đọc một câu thần chú dài bằng tiếng Hin-đu, tay giữ sợi dây gai. Con lắc cựa quậy rồi bắt đầu quay. Mới đầu chậm sau nhanh dần, cuối cùng chỉ nhìn thấy một nửa vòng tròn lóe sáng. Thầy không hỏi tên hỏi tuổi chỉ nhìn vào mặt rồi ngân nga một câu thơ kiểu lục bát Ấn Độ: vợ như nước chồng như lửa, nếu cùng mái nhà là để giết nhau. Ra khỏi phòng tư vấn gia đình, chị đi thẳng đến tòa làm thủ tục ly dị. Anh chồng nhận được giấy báo của tòa, không liên lạc trực tiếp với chị nhưng gửi đơn xin tòa sử vắng mặt, lý do thời gian tới công việc rất bận, đơn có kèm giấy chứng nhận của tổng công ty, do tổng giám đốc kí tên, đóng dấu.

Chị thứ hai, ba mươi bảy tuổi, là giáo viên cấp hai còn chồng là cán bộ nghiên cứu một viện khoa học, cưới nhau mười một năm mà không có con. Ngay từ năm đầu, cả hai đã đi gặp bác sĩ phụ khoa hai lần nhưng kết quả rất mập mờ. Lần thì tinh trùng của chồng bị loãng. Lần thì trứng của vợ bị ung. Đến năm thứ ba, nhờ thêm hai bác sĩ phụ khoa nữa, kết quả không sáng sủa hơn. Bác sĩ thứ nhất cho rằng tinh trùng mạnh quá nên xuyên thủng hết trứng. Bác sĩ thứ hai ngờ là trứng đều và đẹp nên tinh trùng lúng túng không biết thụ vào quả nào. Hai vợ chồng mệt mỏi, không còn nhu cầu sinh lý, quyết định mỗi người ngủ một giường, chỉ quan hệ tình dục đêm trước buổi khám định kì hàng năm. Các bác sĩ phụ khoa của Hà Nội đều được dịp thử tay nghề. Kết quả vẫn hoàn toàn mù mịt. Cách đây sáu tháng, anh chồng qua internet tìm được một bạn gái trẻ hơn mười bảy tuổi, khoẻ mạnh, vui tính, có thiên chức phụ nữ, công việc ổn định, hộ khẩu Hà Nội, sẵn sàng kết hôn với người đàn ông từng lập gia đình, nhã nhặn, nhạy cảm, làm việc trong môi trường nghiên cứu, yêu trẻ con và thu nhập ổn định. Tháng vừa rồi hai vợ chồng ra tòa. Anh chồng đứng đơn. Luật sư của anh chồng kết án gắt gao các bác sĩ phụ khoa. Tòa đọc kết quả khám nghiệm trứng và tinh trùng, mười bốn lần trong mười một năm, đọc đi đọc lại, lắc đầu. Tòa hỏi chị có hiểu không. Chị cũng lắc đầu. Tòa đưa cho một chuyên viên y khoa xem, cũng lắc đầu. Tòa xử ly dị, của cải chia đôi, anh chồng không có nhiệm vụ chu cấp tài chính vì chị vẫn đang đi làm ăn lương.

Chị thứ ba, là thủ quĩ một nhà máy lớn ở Gia Lâm. Chồng là kĩ sư hóa chất, thu nhập cao nhờ các kế hoạch ngoài chuyên môn. Lấy nhau được một mặt con thì chồng xách cặp đi công tác Thái Lan với giám đốc và phó giám đốc. Một tuần sau, về nhà, đòi mang chăn màn ra đi văng ngủ. Hỏi đi hỏi lại chỉ bảo mệt, nhìn thấy đàn bà là xây xẩm mặt mày. Bắt đi khám, bác sĩ nghe tim, mạch, bảo cởi áo, há mồm ra xem, không tìm được triệu chứng khác thường, sau thử cả máu và nước tiểu, vẫn không thấy gì. Chị bảo chuyện của vợ chồng chị nhà máy ai cũng biết, ai cũng ái ngại, có đồng nghiệp còn bảo ly dị quách đi mà lấy chồng khác. Một lần chị đi làm về muộn, xe hỏng, phải đi nhờ xe một đồng nghiệp tên là S, trẻ hơn năm tuổi. Từ đấy hai người thân nhau. Mùa hè, nhà máy tổ chức một đoàn năm cán bộ đi nghỉ mát Sa Pa[5], chế độ đặc biệt, mỗi người một phòng riêng. Buổi tối, ba cán bộ kia say xe đi nằm sớm, S vào phòng của chị rồi ở lại cả đêm. Tối hôm sau, ba cán bộ kia ngồi chơi tiến lên ăn tiền, chị nháy mắt cho S, xong lẻn vào phòng cởi quần áo đợi sẵn. Cứ thế, như cá gặp nước, một tuần liền, đến sáng mới lăn ra ngủ. Ba cán bộ kia có lần nghi ngờ, giả vờ mang hộ xôi sáng lên phòng, đẩy cửa bước vào thấy hai người trần truồng, nằm xoay đầu, mệt đến độ mãi mới mở được mắt. Sau đợt nghỉ phép, chị như sống trên mây, đầu óc tràn ngập những cảnh trên giường với S. Lúc đi ngủ, chỉ mặc mỗi quần si líp, bật quạt đắp chăn, tay ôm cái gối dài. Bảy giờ sáng, đồng hồ báo thức kêu chán tự động tắt, cũng không buồn dậy. May mà anh chồng vẫn nằm một mình ở đi văng. S mắt tăm. Chị tưởng như phát điên. Cách nhau mỗi cái sân xi măng mà sao khổ đến thế. Buổi trưa vào căng tin, định kiếm cách ngồi gần S, hai nữ đồng nghiệp trẻ đứng chấn hai bên, đề nghị kể chuyện nghỉ mát Sa Pa. Buổi chiều dắt xe ra khỏi nhà máy, muốn nán lại đợi S, một nữ đồng nghiệp trung niên tiến đến nhờ đèo về nhà ở phố Cầu Gỗ. Cuối tháng, ngày trả lương, trang điểm cẩn thận xoa cả phấn nền, chôn chân sau bàn làm việc. Nghe tiếng chân đàn ông bước lại gần là tim đập loạn lồng ngực. Gần tối, mọi người đã lĩnh lương gần hết, một nữ đồng nghiệp cao tuổi gõ cửa đến lĩnh hộ S. Tuần sau, trưởng phòng hành chính ghé vào thanh toán công tác phí, đếm tiền xong đứng giữa phòng bảo: lại sắp toi năm chục, thằng S vừa đưa thiếp mời. Cả phòng liếc chị rồi bụm miệng cười. Chị không dám ra căng tin, không dám đi ngang các đám đông quá ba đồng nghiệp, suốt ngày ngồi đếm tiền, mà vẫn đếm sai, bỏ bàn tính ra gảy, hàng chục nhầm thành hàng trăm. Cưới S, nhà máy cử một đoàn đi xe ca mang quà về tận quê. Chị phải nghỉ việc cáo ốm nằm nhà. S sau đó theo vợ vào Nam công tác. Chị viết đơn ly dị. Anh chồng kí luôn, không hiểu có biết chuyện hay không.

IV. Kết luận:

Xã hội Việt Nam đang ở vào thời điểm vô cùng gay cấn: nền kinh tế thị trường chưa đủ khả năng tiêu diệt nền kinh tế kế hoạch hóa bao cấp, các tư tưởng hiện đại vẫn phải tiếp tục giao tranh với các quan niệm phong kiến lạc hậu. Điều này đã được phản ánh trung thực qua số phận những phụ nữ chúng tôi đã có dịp gặp gỡ và làm việc trong thời gian năm năm đổ lại đây. Chính vì tính gay cấn ấy mà có sự phân chia ngày càng sâu sắc giữa nông thôn và thành thị, phụ nữ những vùng quê nghèo không có điều kiện phát triển đời sống tinh thần trong khi đó phụ nữ các thành phố lớn bị lôi kéo không ngừng bởi thói hưởng thụ và chủ nghĩa cá nhân. Nhưng một điều rất đáng quan tâm là không ít trường hợp đã hành động một cách khó hiểu: ví dụ phụ nữ làng N, một làng rất nghèo của đồng bằng sông Cửu Long, lại có tỷ lệ kết hôn với ngoại kiều đông nhất ; phụ nữ Hà Nội lại tin tưởng một cách mù quáng vào thần thánh và số mệnh hơn cả phụ nữ các dân tộc thiểu số[6].

Bản báo cáo này, trong một phạm vi nhất định, mong muốn cống hiến cho những chuyên gia Việt Nam học nói riêng và các nhà nghiên cứu xã hội học nói chung một cái nhìn xác đáng về người phụ nữ Việt Nam đương đại và những vấn đề đặc thù của họ. Giải quyết các vấn đề đó, đáng tiếc, không nằm trong khả năng của chúng tôi.

[1] Ô-sin: tiếng lóng chỉ người giúp việc, nguồn gốc từ một bộ phim truyền hình nhiều tập Nhật Bản trong đó nhân vật chính tên là Ô-sin, xuất thân là người giúp việc nhờ ý chí phấn đấu, sau trở thành một phụ nữ thành công

[2] xuất tinh ra ngoài: phương pháp tránh thai truyền thống của các dân tộc Đông Nam Á.

[3] đề: một loại cờ bạc chơi chui dựa trên kết quả sổ số.

[4] Cần Thơ: thị xã cách Sài Gòn khoảng một trăm cây số về phía Đông.

[5] Sa Pa: thị trấn cách Hà Nội khoảng một trăm năm mươi cây số về phía Bắc, cao hơn mặt đất khoảng năm trăm mét, khí hậu quanh năm thoáng mát, từng là khu nghỉ ngơi của Pháp trước 1954.

[6] Việt Nam có hơn sáu mươi dân tộc. Dân tộc chính là Kinh, chủ yếu ở các miền đồng bằng. Các dân tộc còn lại ở các vùng núi cao hiểm trở, cuộc sống nói chung còn lạc hậu, cơ sở vật chất thiếu thốn.

Chương 15

Những vết nứt trong 154 ngôi nhà gây nên bởi trận nắng nóng 2003. Thiên tai không được công nhận trong vùng Doubs và vùng Belfort.

ở số 1, phố Coinot, khu Vieux-Charmont, các cửa sổ đóng im ỉm từ một năm nay. Người thuê nhà, vì quá sợ những bức tường rạn nứt, đã rời khỏi ngôi nhà. Không, ngôi nhà không bị ma ám. Nó bị "giết chết" bởi trận hạn hán vừa qua. Trận nắng nóng 2003 có vẻ đã xảy ra từ lâu nhưng hồ sơ của nó vẫn luôn luôn nóng bỏng, ông Witrem-chủ ngôi nhà-phát biểu. Từ nhiều tháng nay, ông đi gõ tất cả các cửa. Không mấy kết quả. Mệt mỏi vì bị đá hết bên này sang bên kia giữa các công ty bảo hiểm và chính quyền, ông đã thành lập hiệp hội mang tên "Những kẻ bị bỏ quên của trận nắng nóng". Một năm sau, những vết nứt vẫn ngoằn nghèo trên tường nhà. Ngôi nhà được xây cất vào năm 1773 và đã kháng cự lại được thói láo xược của thời tiết, sự đỏng đảnh của ông trời và một viên đạn súng cối trong chiến tranh thế giới thứ 2. " Bây giờ giữa nhà có một khe nứt còn mặt tiền thì bị gãy. Ngài tỉnh trưởng nói với tôi rằng đổ nước vào sàn thì sẽ giải quyết xong vấn đề. Ngài tỉnh trưởng chẳng hiểu gì cả".

Cũng trong hoàn cảnh như Witrem là 154 chủ nhà của vùng Doubs, trong đó hoàn cảnh khốn khổ nhất thuộc về một gia đình mới mua (bằng cách trả góp) một trang trại trong khu Baume-les-Dames. Trang trại từng chịu một cơn động đất, giờ đây nứt nham nhở bởi trận nắng nóng cao độ. Ông thị trưởng đã ra quyết định về mức độ nguy hiểm không thể ở được của trang trại, và buộc gia đình này dọn đi nơi khác. Cùng một lúc vừa phải trả tín dụng ngân hàng vừa phải trả tiền thuê nhà, những người chủ gia đình đang rơi vào tình trạng tài chính rất khó khăn. Bị các công ty bảo hiểm bỏ rơi, họ không thể tự bỏ tiền trang trải việc sửa nhà. "Riêng việc làm lại móng nhà, tôi đã cần từ 35 đến 40 nghìn euro, một chủ nhà khác của khu Haute-Saône còn có một cái hóa đơn giá 150 nghìn". (báo L'Alsace le Pays, 06/10/2004)

Bản báo cáo của đoàn Việt Nam được hội nghị đánh giá cao về tính thực tế và tính toàn diện, nhiều nhận xét bổ ích, các nhân chứng nói chung đáng tin cậy, phần kết luận có tính mở, nêu ra những câu hỏi nhức nhối. Một giáo sư trường đại học Tổng Hợp Pakistan nhận xét không ngờ tri thức của phụ nữ nông thôn Việt Nam lại ở mức độ ấy, có lẽ còn kém hơn một số nước Hồi Giáo. Một viện sĩ Viện Khoa Học Nhân Văn Chicago yêu cầu đánh động các tổ chức vô chính phủ và ủy ban nhân quyền quốc tế. Một số nhà nghiên cứu khác cũng ủng hộ ý kiến này. Docteur Nguyen Van đọc xong sáu trang báo cáo khô cả giọng mà vẫn phải liên tục mở miệng nói thanh you. Chủ tịch hội nghị tên Michel Mignon (trên giấy tờ ghi Docteur Mignon, còn bạn bè thân gọi là Mi-mi), một chuyên gia đầu ngành của Pháp, hứa sẽ tập hợp báo cáo của đoàn Việt Nam cùng với năm báo cáo của năm đoàn nữa là Cuba, Apganistan, Bangladesh, Campuchia và Mozambic để làm thành một cuốn sách. Nhà xuất bản đã đồng ý kí hợp đồng. Tiền trợ cấp Trung Tâm Nghiên cứu Khoa Học Quốc Gia sẽ rót vào tháng sau. Hội nghị sẽ gửi tặng ban thường trực UNESCO một cuốn và viết thêm một thư riêng đề nghị chú ý đặc biệt địa bàn Việt Nam. Vài kiện bao cao su không phải là giải pháp tối ưu. Phong trào sinh đẻ có kế hoạch cũng không phải là công việc cấp bách nhất. Cần ưu tiên cuộc chiến đấu chống sida và các bệnh truyền nhiễm qua đường tình dục. Tiếp theo, mê tín dị đoan cũng là vấn đề đáng lưu tâm. Docteur Mignon đang triển khai một dự án nữa có tên là Phụ nữ Đông Nam Á trước thềm thiên niên kỉ mới. Docteur Mignon đã gửi đơn xin phép lên Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia và chuyển hồ sơ xin tài trợ lên Viện Nhân Chủng Học, Viện Nghiên Cứu Dân Số Quốc Gia, trường đại học Toulouse, ủy ban Khối Pháp Ngữ và bộ phận Văn hóa Xã hội của Cộng Đồng Chung Châu Âu. Mọi việc tiến triển tốt đẹp. Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia đã bật đèn xanh. Các cơ sở tài trợ đã có ý kiến tán thành. Đầu năm 2005, dự án sẽ tổ chức một hội nghị quốc tế ở Toulouse, cuối năm 2005 sẽ tổ chức thêm hai hội nghị quốc tế nữa ở Thụy Sĩ và Canada. Docteur Mignon bảo vì số lượng các nhà Việt Nam học hạn chế nên sẽ kêu gọi một vài nhà Ấn Độ học và Thái Lan học tham gia. Dự án cũng cần tới sự giúp đỡ của các nhà nghiên cứu người Việt làm việc ở nước ngoài. Docteur Mignon hy vọng không làm nảy sinh mâu thuẫn Bắc-Nam, trong nước-hải ngoại. Docteur Mignon nhờ sáu chuyên gia đầu ngành tìm gấp trong các viện khoa học xã hội ở Hà Nội và Sài Gòn những nhà nghiên cứu có khả năng tham gia hội nghị. Dự án cần thêm mười báo cáo nữa, về các đề tài liên quan đến phụ nữ, ví dụ tâm lý phụ nữ mọi lứa tuổi, lịch sử các phong trào phụ nữ, ngôn ngữ và các nhà thơ nữ, mối quan hệ giữa các thế hệ nữ trong xã hội đương thời, vai trò phụ nữ trong quân đội và chiến tranh, xin con-vấn đề cấp bách của phụ nữ lớn tuổi cô đơn, phụ nữ các dân tộc ít người trong nền kinh tế thị trường, các thành phố lớn và giấc mơ của các thôn nữ, nữ giáo viên trong việc giảng dạy sinh lý học nhà trường, thời trang hay hành động tự giải phóng phụ nữ, phụ nữ và vai trÊ quản lý trong mô hình kinh tế gia đình. Để trang trí phòng hội nghị, docteur Mignon sẽ đưa ba họa sĩ Việt Nam chuyên sáng tác về đề tài phụ nữ sang bầy tranh. Hội nghị sẽ khai mạc bằng diễn văn của đại diện Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia, tiếp theo là tiệc đứng và sâm panh. Bữa tối được đặt tại một nhà hàng Trung Quốc. Docteur Mignon sẽ yêu cầu nhà hàng chuẩn bị một thực đơn đặc biệt, nhất định có món nem và thịt gà xào xả ớt. Bản báo cáo của sáu chuyên gia đầu ngành Việt Nam sẽ được báo cáo lại trong cả ba hội nghị, các chuyên gia sẽ được lo visa, vé máy bay, phòng khách sạn cộng với mỗi ngày bảy mươi lăm euro. Docteur Mignon muốn xin ý kiến của sáu chuyên gia đầu ngành Việt Nam. Docteur Nguyen Van đề nghị dự án thu xếp cho đoàn một căn hộ riêng biệt để tiện việc nấu cơm, một mini bus để tiện việc đi lại, và thêm một ngày nữa ở Paris để thăm quan và chụp ảnh phòng trọ của Bác Hồ. Một chuyên gia đề nghị dự án ghi thêm tên vợ lên giấy mời để cả hai cùng được thị thực vào châu Âu. Một chuyên gia khác đề nghị dự án thanh toán trước năm mươi phần trăm công tác phí để không phải mua ngoại tệ ở nhà mang đi. Docteur Mignon bảo sẽ đáp ứng các yêu cầu ấy và sẽ gọi điện hỏi sứ quán Việt Nam địa chỉ phòng trọ của Bác Hồ ở Paris. Docteur Nguyễn Văn thay mặt đoàn đứng lên cám ơn, tặng docteur Mignon một bức tranh thêu Chiều Phủ Tây Hồ. Docteur Mignon khen thêu đẹp như vẽ, hứa sẽ lồng kính treo trong phòng ngủ, lại kể đã từng ăn ốc hấp thuốc bắc ở phủ Tây Hồ. Docteur Nguyen Van hứa lần sau sẽ chiêu đãi docteur Mignon món tiết canh ốc. Một chuyên gia cười cười bảo có bồ phải dẫn đi ăn ốc, chị em xơi vào, tối về bốc lắm. Docteur Mignon bảo thế à. Một chuyên gia khác bảo đẹp trai thế này, con gái Việt Nam thích lắm đấy nhé. Docteur Mignon đỏ mặt bảo đẹp gì, bình thường thôi. Rồi quay ra hỏi Mai Lan có thể làm trợ lí hội nghị 2005 không. Mai Lan bảo còn phụ thuộc vào mức lương dự án sẽ trả cho trợ lí. Docteur Mignon bảo hôm nay chưa biết được chính xác nhưng sẽ xin số điện thoại và thông báo cụ thể. Thấp hơn các cơ sở tư nhân nhưng không phải mang cặp lồng đi ăn trưa, công việc rất thú vị, có dịp tiếp xúc với những nhân vật nghiêm túc. Mai Lan không nói gì. Docteur Mignon bảo tiếp nếu Mai Lan đồng ý thì mùa thu năm nay bắt đầu làm việc, mỗi tuần ba buổi, riêng tháng có hội nghị sẽ làm cả tuần. Dự án lớn nên phải tiến hành tổ chức trước bốn tháng. Docteur Nguyen Van bảo: thôi cô Mai Lan nhận đi, thằng này nhiệt tình đấy. Mai Lan cười không nói gì. Docteur Mignon bảo nói chung, phần Việt Nam học mọi thứ đã được lên khung, chỉ lo cho phần Lào học và Căm-Pu-Chia học, hầu như không có chuyên gia, phần Miến Điện học thì bó tay hoàn toàn. Trên đường ra sân bay, docteur Nguyen Van bảo: thằng này có vẻ mê cô Mai Lan khiếp. Mai Lan lại cười không nói. Docteur Nguyen Van hỏi: cô Mai Lan lập gia đình chưa? Mai Lan gật đầu. Docteur Nguyen Van hỏi tiếp: cô Mai Lan được mấy cháu rồi? Mai Lan bảo: em được một con gái. Docteur Nguyen Van bảo: sao không làm thêm đứa nữa? Mai Lan chưa biết trả lời thế nào, docteur Nguyen Van lại bảo: cẩn thận khéo quên thì chết. Mai Lan im lặng. Docteur Nguyen Van nói tiếp: bà vợ tôi đẻ xong đứa đầu, lần lữa mấy ăm, thế là quên luôn đến bây giờ. Một người trong đoàn chêm vào: đúng đấy, vợ tay Khải phòng Thống Kê cũng quên, đi chữa cả năm nay không xong. Một người nữa cũng nói: vợ tay Miện bên Công Đoàn Phủ Lý mà không thế à, mỗi ngày một niêu thuốc bắc, vẫn chưa đâu vào đâu. Docteur Nguyen Van bảo: cô Mai Lan ạ, cái nghề của anh em bọn tôi cứ phải đi khắp nơi, gặp nhiều chuyện cười ra nước mắt, báo cáo vừa rồi chỉ kể hết một phần tư. Một người trong đoàn bảo: Thực ra, mình cứ ngại người ta nhìn vào, chứ bọn châu Phi chẳng hạn, trong hội nghị nói trắng ra rằng chúng nó một đêm bốn bao cao su không đủ thì cũng có người nào cười đâu chứ. Chúng nó nhu cầu sinh lý cao bằng mấy mình. Thậm chí cao hơn cả bọn da trắng. Cô Mai Lan ở Tây lâu rồi có công nhận thế không? Mai Lan im lặng. Một người khác cũng nói: bọn châu Mỹ La Tinh mà không khiếp à. Thằng chuyên gia Nicaragua bảo UNESCO cần phải sản xuất cho chúng nó bao cao su to hơn tiêu chuẩn quốc tế. Cả đoàn gật gù. Trong phòng đợi, Docteur Nguyen Van đưa cho Mai Lan một gói ruốc và một túi lạc rang bảo mang về cho con gái. Mai Lan trả lại: thôi để các anh ăn trên máy bay. Docteur Nguyen Van vỗ cặp: yên tâm, trong này đầy đủ rồi. Nói xong, hạ giọng hỏi: cô Mai Lan ở đây lâu, có biết cái gì mang sang bán được không? Mai Lan lắc đầu. Docteur Nguyen Van bảo: đoàn đi cả chục người, thừa đến vài tạ hành lý. Mai Lan vẫn lắc. Docteur Nguyen Van nói tiếp: vào siêu thị Trung Quốc thấy cái gì cũng đắt gấp chục lần ở nhà. Cô Mai Lan xem thế nào lo được đầu vào, đoàn sẽ lo đầu ra. Cái anh mực khô chẳng hạn, Nha Trang Phú Quốc nhà mình ăn đứt bọn nước khác. Mai Lan bảo: anh cho em xin i meo, có gì em thông báo sau. Docteur Nguyen Van đưa cho một xấp các vi zít, có cả địa chỉ e-mail và số điện thoại di động. Bắt tay Mai Lan, bảo: may quá gặp được đồng hương Hà Nội, chuyện này tế nhị, nói với Việt Kiều sợ hiểu nhầm. Mai Lan cười, lúc lên tàu quay về Paris, vứt vào sọt rác ở ga gói lạc rang húng lìu và xấp các vi-zít, chỉ giữ lại gói ruốc.

Chương 16

Những lời phát biểu, ít hay nhiều đều chậm trễ và thay đổi như khiêu vũ, chỉ có con số tử vong là không dấu đi đâu được (10 000, thậm chí 13 000). Thảm kịch xảy ra với nước Pháp hè vừa qua đã đặt người cao tuổi lên hàng đầu tiên của các sự kiện quan trọng. Sẽ còn được bao lâu như vậy? Pascal Champvert chủ tịch ADHPA và Luc Broussy chủ tịch SYNERPA, đã được phỏng vấn nhiều lần bởi giới báo chí, thậm chí cả vô tuyến truyền hình. Thật là đáng tiếc khi mà chúng ta phải mất quá nhiều công sức mới có thể khiến tình trạng thiếu thốn trong các nhà dưỡng lão được nhìn nhận và người cao tuổi được chú ý. Câu hỏi được đặt ra: tại sao những người cao tuổi lại bị qua đời đông như vậy trong đợt nắng nóng đặc biệt vừa qua? Nếu lấy lí do "nóng" thì rõ ràng là khiếm khuyết. Giải thích như thủ tướng Raffarin rằng vì "cô đơn và bị bỏ quên" thì dù sao cũng ít ngây ngô hơn. Ai mà chẳng thấy tỷ lệ tử vong ở thành thị cao hơn hẳn ở nông thôn. Nhưng báo Liberation trong bài xã luận ngày 18 tháng 8 lại nhấn mạnh điểm này như sau: "Raffarin bây giờ mới khám phá ra các cụ già... trong khi chính chính phủ của ông ta đã cắt giảm ngân sách vẫn giành cho lứa tuổi thứ ba"... Rất nhiều bài báo giờ đây đã đề cập đến người cao tuổi và những nhân viên phục vụ họ. Jacques Chirac và Hubert Falco thậm chí còn tuyên bố những biện pháp sẽ thực hiện trong mùa thu tới. Nhưng cũng không đưa chi tiết rõ ràng. Thế nên, chúng ta cần chú ý theo dõi. (tạp chí Vivre 100 ans,12/02/2003)

Mai Lan đưa cho Liên gói ruốc, bảo: tao nhường cho mày chân trợ lí hội nghị 2005. Tao không đủ kiên nhẫn để làm việc chỗ nào lâu hơn hai tuần. Liên không nói gì đứng lên ra về. Đêm hôm ấy, mơ thấy Pát. Nó nằm trên giường, trắng từ đầu đến chân, bụng dính xuống đệm, tóc đã rụng hết, răng cũng không còn chiếc nào. Bên trên, hai cái chai treo ngược vẫn tí tách chuyển vào hai cổ tay những giọt nước màu sắc rất đáng ngờ. Giọng phều phào, môi trắng bợt, mỗi khi hé ra chỉ thấy một khoảng tối hun hút. Liên phải ghé sát tai vào miệng nó mới nghe được những từ rời rạc. Nó bảo nó chào Liên. Lần này là vĩnh biệt. Nó xuống địa ngục, thế nào cũng bị vứt vào chảo dầu sôi. Nó mơ thấy năm thằng bồ ở nhà máy may La Habana gọi tên nó, kêu khóc ầm ĩ. Cả một cụ già nó từng tắm trước đây. Một cụ già khá là tốt bụng. Hay cho nó tiền thưởng và hỏi chuyện Cuba. Sau đó, nó tuôn ra một tràng tiếng Tây Ban Nha. Không biết có phải vì mê sảng. Liên thức dậy từ năm giờ sáng. Mở danh bạ điện thoại gọi hết mười lăm bệnh viện đa khoa Paris. Đến bảy giờ, người ta vẫn bảo không có bệnh nhân nữ nào gốc Cuba. Chín giờ, đi làm việc, vừa đẩy cửa bước vào, đụng phải Mai Lan ngồi dưới sàn, lưng dựa đi văng, tóc chưa chải, mặt chưa rửa. Mai Lan nhìn Liên bảo: con My đi chơi hơn một ngày không về, gọi vào điện thoại cầm tay, chỉ có mỗi máy nhắn tin. Liên im lặng. Mai Lan lại bảo: cũng chẳng để lại chữ nào. Liên vẫn không nói gì. Mai Lan rủ: tao với mày vào phòng nó xem sao. Liên lắc đầu. Phòng con My, Liên thuộc lòng. Phòng nó, Liên mất nhiều thời gian lau dọn nhất. Tính nó cẩn thận. Nó bắt Liên hút bụi cả tủ đựng quần áo, lau từng đôi giày, xếp sách theo thứ tự chữ cái, giặt ga giường, vỏ chăn và áo gối hàng tuần, giặt xong phải là phẳng phiu, phải trình bày đúng phong cách Pháp. Lần đầu tiên, Liên dọn giường cho nó. Nó vào, khoanh tay nhìn một lượt rồi gọi, đưa cho quyển họa báo Marie Claire: cô Liên mang về nhà nghiên cứu. Liên đọc mất hai buổi tối. Lần sau gặp Liên, nó hỏi ngay: cô Liên đã nghiên cứu xong chưa? Liên gật đầu. Nó bảo: tốt lắm. Nói xong đi ra ngoài. Vừa khép cửa vừa nói: hai mươi phút nữa cháu quay lại. Đúng hai mươi phút sau, nó đẩy cửa vào, kéo khăn phủ giường ra, giở từng thứ bên trong rồi bảo: vẫn chưa hoàn toàn phong cách Pháp, nhưng bước đầu như thế cũng được. Liên không ưa con My, thỉnh thoảng lại nghĩ chưa ai làm Liên rơi giọt nước mắt nào, thế mà mới gặp nó, Liên đã phải chạy vào thang máy nức nở. Sau này, đối diện với nó, Liên mất cả thói quen gườm gườm mỗi khi muốn tự vệ. Mai Lan chịu khó tìm cách hòa giải Liên và con My. Cách đây không lâu, Mai Lan tặng Liên một chiếc khăn bằng len, màu hồng cánh sen. Vòng vào cổ Liên, Mai Lan bảo: soi gương xem, con My chọn đấy, để hai cô cháu lúc nào diện đi chơi. Liên mới đầu cũng khoái khoái, nghĩ bụng con My thế mà tình cảm. Hôm sau, quàng đến làm việc. Vừa thấy cái khăn, con My đã nhíu mày, vào phòng riêng sập cửa lại. Mai Lan chạy đến cười cười với Liên, lôi sang bếp chỉ nồi gà đông mới nấu hôm qua. Liên không nói gì, nhớ lần đầu tiên được Mai Lan cho ăn cỗ Hà Nội, gà đông vừa mềm vừa ngọt. Buổi tối, trước khi leo bảy tầng thang gác, Liên ghé phòng bà gác ổng, đưa cho cái khăn len. Bà gác cổng cảm động bảo: cô Liên hồi này còn cho cả quà, chắc mới tìm được việc lương cao. Liên im lặng. Bà gác cổng bảo tiếp: cô Liên chọn màu khéo ghê, sao biết thích hồng cánh sen. Liên mỉm cười bỏ đi. Mai Lan lại kéo tay Liên: mày vào phòng con My với tao, tự dưng tao lo quá, linh tính toàn điều quái gở. Liên vẫn không nói gì, vào buồng tắm cho quần áo bẩn vào máy giặt. Máy chạy mấy vòng thì kêu khùng khục. Bấm vào nút nào cũng không dừng. Sau phải rút điện. Cạy được cửa thì nước bên trong trào ra trắng xóa. Tìm một lúc thấy cái thắt lưng của con My quên chưa tháo. Mai Lan bước vào, đứng tránh một góc cho Liên lau sàn rồi bảo: tao chỉ lo con My đi tìm bố nó. Liên nhướn mắt. Mai Lan bảo tiếp: mụ vợ của bố nó ghê gớm lắm, con My làm sao lại được. Liên thở dài đi ra ngoài. Thang máy dừng ở tầng trệt mới nhớ máy giặt vẫn đang chạy. Định quay lên rồi lại thôi. Tàu điện ngầm giờ tan tầm. Liên rình mãi mới tìm được một ông già tháo kính, cất báo, đội mũ chuẩn bị đứng lên. Năm phút sau, vừa kịp đặt túi thì thằng tre trẻ ngồi cạnh vỗ vai xin đổi chỗ cho thằng bạn. Thằng bạn, áo da bóng lộn, cổ đeo dây chuyền, ngồi cách đấy vài hàng. Ba bà xồn xồn đang tán chuyện rôm rả. Liên không trả lời, mắt gườm gườm. Thằng tre trẻ quay đầu đi. Một lúc sau, vùng vằng bỏ họa báo ra đọc. Paris Match. Johnny Halliday đeo kính đen, cởi trần, bắp tay săm con đại bàng dang cánh, ôm con gái nuôi gốc Việt mặt tròn, mũi tẹt, mắt một mí. Xung quanh là nước biển xanh. Bên dưới có hàng chữ đỏ: nhờ Jade mà anh ấy thoát cơn bão kiện tụng. Thằng tre trẻ đóng phịch họa báo. Liên ngẩng lên ngó qua cửa sổ. Tàu đi ngang một đường hầm tối om, dây cáp chạm nhau tóe lửa. Lúc ra khỏi toa, Liên nghe hai thằng nói theo rất to: đồ gái già, mặt đã đầy mụn mà mắt còn gườm gườm. Liên không quay lại, không chạy theo phang túi vào hai thằng mất dạy, không giật lấy cái dây chuyền vàng rồi vứt xuống đường ray, tàu điện chạy qua thế nào cũng toé thêm tí lửa nữa. Liên đã quen câu này, cả tiếng Việt lẫn tiếng Pháp. Quen đến nỗi chẳng thấy giận mà còn hả hê, thế là vũ khí tự vệ cũng hiệu nghiệm. Liên ba mươi lăm tuổi, anh trai Liên về hưu. Thứ trưởng là một chức vụ quan trọng và danh giá. Anh kịp xây một vi-la ở Hồ Tây và một nhà nghỉ ở Đồng Mô. Anh cũng kịp gửi thằng con trai lớn đi thực tập ba năm ở Mỹ và đứa con gái út vào một viện khoa học quan trọng. Anh cơi cho bố mẹ hai mươi mét vuông trên nóc căn hộ tập thể. Anh mua cho vợ xe Dream đời mới. Em út của anh, người đã cùng anh lận đận vì ba mươi sáu tấm ảnh màu, cũng được anh thu xếp cho chân thư kí văn phòng bộ trưởng, nửa năm sau lấy một kĩ sư mới ra trường, lại được anh tổ chức đám cưới đâu vào đấy, cô dâu chú rể ngày hôm sau đến tận nhà cám ơn, tặng anh chị một cái chụp đèn ngủ Trung Quốc màu xanh lá mạ. Nói chung anh trả ơn, trả nghĩa rất thỏa đáng. Nghỉ hưu được nửa năm, anh buồn chán, mang giấy bút ra viết hồi kí. Dàn ý chính bắt đầu từ lúc lên năm, đi học vỡ lòng trường làng và kết thúc ở chiếc ghế thứ trưởng một bộ ngay giữa trung tâm thủ đô. Một tháng sau, anh kể đến thời gian học đại học: mười chín tuổi, tốt nghiệp phổ thông loại trung ình-khá, gia đình có công với cách mạng, đặc cách vào đại học Kinh tế-Kế hoạch, năm thứ nhất không có môn nào dưới năm, tham gia công trường nạo vét hồ Thủ Lệ, cắm trại rừng Cúc Phương, một cặp mắt to đen trong sáng; năm thứ hai, cả miền Bắc bước vào kháng chiến chống Mỹ leo thang, trích máu đòi được ra mặt trận, cận hai phẩy năm, gia đình có công với cách mạng, đặc cách ở lại học tập chuyên môn chuẩn bị cho công cuộc xây dựng hoà bình, tham gia tuần lễ đào hầm trú ẩn khu Hai Bà, thành viên đội tự vệ thanh niên thủ đô, những đêm trực gác súng ngắm trăng, một mái tóc thơm mùi ngọc lan. Anh viết hăng say và không thể không nhớ ông Thanh Hùng và lá quẻ đền Trần thị xã Hưng Yên. Rồi anh vỗ vào đầu mấy cái. Cô em gái, thần nữ cứu tinh của anh, ba mươi lăm mùa pháo nổ chưa cầm cổ tay ai. Cô em gái một thời anh vẫn rủ rỉ hứa trả ơn đầy đủ. Anh quyết tâm từ nay chăm sóc đến cô em. Anh tới xí nghiệp giày vải Yên Viên, gặp ban lãnh đạo. Nữ giám đốc, người từng có ý định phát triển Liên thành cán bộ công đoàn đầu ngành, đồng ý tiếp chuyện anh một tiếng. Nữ giám đốc bảo Liên đáp ứng mọi yêu cầu, từ cái bằng đại học đến tính kỉ luật, đi làm luôn đúng giờ, nghỉ phép không khi nào quá hạn, mỗi năm ba buổi trực đều thi hành nghiêm chỉnh, nhưng sao mà kiệm lời và mỗi khi không đồng ý điều gì, mắt cứ gườm gườm nhìn người đối diện. Nữ giám đốc bảo thật là đáng tiếc. Cán bộ đầu ngành, nhất là ngành công đoàn, phải đi sâu đi sát, hoạt ngữ là cái không thể thiếu. Anh trai Liên hỏi: thế còn chuyện kia. Nữ giám đốc không hiểu. Anh trai Liên hỏi lại: thế còn chuyện đồng nghiệp nam nữ. Nữ giám đốc lạnh lùng trả lời: ban lãnh đạo không có nhiệm vụ quản lý chuyện riêng của nhân viên. Thế rồi đứng lên bắt tay, xin lỗi có cuộc họp đột xuất. Đóng cửa phòng, sang phòng phó giám đốc bảo: anh trai cô Liên từng giữ chức thứ trưởng mà nguyên tắc lãnh đạo chẳng nắm gì cả. Phó giám đốc bảo: hưu non rồi, cũng vì ba cái chuyện trai gái. Anh trai Liên ra về, bữa cơm trưa không động đũa lần nào, vợ hỏi mãi cũng không nói. Buổi chiều, vợ sai ô-sin đi mua hai lạng gan rán và một gói nộm đu đủ, bầy cái bàn xếp lên sân thượng, trên để chai rượu Johnny Walker. Từ ngày anh về hưu, vợ anh cũng học được cách làm việc của các bà vợ có chồng thứ trưởng về hưu. Anh ngồi trầm ngâm. Gió từ Hồ Tây thổi lại càng khiến anh nghĩ ngợi. Một lúc anh lên tiếng gọi vợ. Vợ anh đang gật gù trong phòng ngủ, tay cầm tiểu thuyết Mạc Ngôn chạy ra. Anh làm hiệu cho vợ ngồi xuống bên cạnh. Rồi dốc lòng kể toàn bộ câu chuyện xung quanh lá quẻ đền Trần. Kể xong anh khóc sướt mướt, ngần ấy năm nước mắt dồn lại. Đến lượt vợ anh mếu máo, thế ra cả nhà này nợ ơn cô Liên. Mười lăm phút sau, cơn xúc động cũng qua, vợ anh sai ô-sin phóng xe máy ra vườn hoa Hàng Đậu mua một hộp bánh ngọt Pháp. Rồi bỏ tiểu thuyết Mạc Ngôn vào bếp pha một ấm chè. Hai vợ chồng vừa nhâm nhi vừa nghĩ cách đền bù cô em gái. Vợ anh buột miệng: anh xem mấy ông bạn cũ. Anh cũng buột miệng: lấy mấy thằng góa vợ với ly dị thì ở không còn hơn. Vợ anh nhớ lại buổi liên hoan mừng Liên nhận tháng lương đầu tiên, gần mười năm trước, cười cười bảo: mእy ông ấy bây giờ sáu chục cả rồi, cưới xin gì nữa. Hai vợ chồng sau đó cùng im lặng. Ô-sin lên hỏi tối nay nấu món gì, cả hai nhìn nhau ngơ ngác. Hóa ra tìm chồng cho cô em gái đau đầu thật. Vợ anh xua ô-xin xuống nhà, ra chợ mua mấy lạng thịt quay, hôm nay ăn uống phiên phiến, cả nhà đều bận. Anh nhìn chậu mẫu đơn rung rinh trong gió, đập vào đùi: cô có nhớ thằng Phước lái xe ngày xưa không? Vợ anh sung sướng bảo: a, chú Phước mình hay sai đi mua hoa tết. Anh gật đầu. Vợ anh bỗng cau mày: chú Phước vợ con đề huề cả rồi. Anh gắt: nhưng em trai nó bốn chín tuổi vẫn chưa có ai. Vợ anh hỏi: chắc không? Anh bảo: đứng lên tìm cho tôi sổ công tác 90-95. Điện thoại reo một lần đầu kia đã cầm máy. A lô, Phước hả, thủ trưởng cũ đây. Tình hình thế nào. Lên chức ông rồi chứ. Tổng cộng mấy đứa. Vậy hả. Tốt lắm. Này, cậu có nhớ con Liên em gái mình không. ừ, vẫn chưa chịu lấy ai. Không biết cầm tinh con gì mà cao số quá, chỉ ham công tiếc việc. Thằng em cậu lập gia đình chưa. Chưa hả. Tốt lắm. Hay để cho hai đứa chúng nó gặp nhau. Chủ nhật này. Được rồi, mình kiếm chai rượu lai rai. Thế là một ngày oi bức năm 2000 trở thành buổi ra mắt đầu tiên của Liên. Liên ba mươi lăm tuổi chín tháng bảy ngày. Tối hôm trước, chị dâu Liên gọi điện nhắn lại mỗi câu: chiều ngày mai lên anh có việc gấp. Liên bước vào phòng khách thấy anh trai đang ngồi giữa hai người đàn ông. Bên trái là anh Phước lái xe, đã từng mang chậu đào Nhật Tân đến nhà. Bên phải là một anh đeo kính đổi màu, đội mũ nồi, mặc quân phục tháo lon. Trên bàn bầy chai rượu Johnny Walker uống dở và bộ cốc in hình vũ nữ tăng-gô anh trai Liên mang về, sau một đợt công tác ngắn ngày ở Madrid. Anh Phước bảo: cô Liên còn nhớ tôi không? Liên gật đầu. Anh trai Liên bảo: cô em ngồi đây nói chuyện cho vui. Liên im lặng, không hiểu có dịp gì mà anh trai lại mời mọc cẩn thận thế. Anh Phước bảo: giới thiệu với cô Liên đây là Thước, em trai tôi, bộ đội chuyển ngành. Nói xong uống nốt cốc rượu rồi nháy mắt với anh trai Liên: chú Thước với cô Liên ngồi chơi, tôi tháp tùng thủ trưởng đi mấy việc. Anh trai Liên bảo: cậu Phước cứ nổ xe trước, tôi tìm cái cặp rồi ra ngay. Anh lên tầng hai, vào phòng ngủ, giật tiểu thuyết Mạc Ngôn từ tay vợ: cô xuống ngồi cạnh con Liên một tị. Chị dâu Liên tỉnh ngủ, vào toa lét, chải đầu, khoác thêm cái áo vét, giữ nguyên quần hoa và dép lê đi xuống nhà. Qua bếp, thấy ô-sin đang ngồi nhể ốc luộc thì dừng lại hỏi: mày mua ốc ở đâu đấy. Ô-sin ngừng tay bảo: cô ăn đi, ốc còn nóng nguyên, cháu vừa mua ở nhà hàng đặc sản Bảy Mẫu. Chị dâu Liên bảo: con này giỏi nhỉ, tao cũng chưa mò ra chỗ đấy bao giờ, đưa tao một con ăn thử. Thế là cởi áo vét, ngồi xuống nhể ốc với ô-sin. Bên cạnh vô tuyến chiếu phim tâm lý xã hội Hàn Quốc. Ngoài phòng khách, Liên im lặng nhìn hình vũ nữ tăng-gô trên cốc rượu trước mặt. Một lúc sau, phát hiện bông hoa trà cài trên tóc vũ nữ bị rơi gần hết cánh, chắc ô-sin xát xà phòng quá tay. Quay ra Thước, thấy Thước đã thiu thiu, đầu ngoẹo sang một bên, kính rơi xuống mũi, nước bọt trào ra hai mép. Chị dâu Liên nhể xong chỗ ốc luộc, sai ô-sin đi mua chè sen dừa về ăn cho đỡ tanh mồm. Ô-sin mang về hai túi chè, lại sáng kiến mua thêm bốn cặp bánh do. Vào trong bếp thì thào: cô Liên với chú Thước đang ngủ gật ngoài phòng khách, có lẽ say rượu ngoại. Chị dâu Liên rối rít: đưa tao cái khăn mặt ướt. Rồi chùi vội tay, khoác vội áo vét, đi ra ngoài, cổ áo còn chưa kịp bẻ, khăn mặt vứt vào bát nước chấm. Chạy ra giữa phòng khách e hèm một cái. Thước giật mình đứng phắt dậy, đưa tay vuốt quân hàm tưởng tượng, rồi nghiêm người: tôi, Nguyễn Đình Thước, thượng úy xuất ngũ. Đúng phong cách quân đội. Toàn thân là một khối vuông vắn màu xanh lá mạ. Chiếc mũ nồi đen như một cái núm không biết đậy vào đâu. Liên cũng giật mình, ngượng ngịu nhìn hai người. Chị dâu Liên bắt tay Thước rồi ngồi xuống đi-văng. Thước ngồi theo, tháo kính ra lau, lau xong giơ lại gần, cau mặt bảo: chết thật, lúc nãy ông Phước dục đi, cầm nhầm kính của thằng Đước, hèn nào cái gì cũng tối như đêm ba mươi. Chị dâu Liên quay sang cũng hốt hoảng bảo: mắt chú Thước bị ong đốt hay sao mà sưng thế kia. Rồi hét ô-sin mang cho chai cồn 90 và gói bông y tế. Liên cũng ngẩng lên nhìn thì thấy mắt phải của Thước phồng to như quả nhót, lòng trắng vằn vện những tia máu đỏ, lòng đen không hiểu biến đâu. Thước đứng lên rút từ túi ngực một cuốn sổ bìa đỏ bọc ni lông, dí sát vào bên mắt không sưng, rồi đằng hắng đọc: Nguyễn Đình Thước, thượng úy, thương binh năm trên bảy, chế độ đãi ngộ loại A. Đọc xong đút lại thẻ vào túi ngực, nghiêng người chào chị dâu Liên rồi đi về phía cửa. Chị dâu Liên vội vàng bảo: chú Thước hượm đã, mắt mũi thế kia đi đâu, con nhà quê chui vào chỗ nào mà lâu thế. Ô-sin tắt vô tuyến trong bếp chạy ra gắt gỏng: không phải lỗi tại cháu, ai bỏ chai cồn 90 ra nướng mực chiều hôm kia? Chị dâu Liên cười cười: ừ thì lỗi tại tao, bây giờ mày đèo chú Thước về nhà nhé. Ô-sin hất hàm: ở đâu? Thước dõng dạc: cửa hàng bách hoá Văn Điển rẽ phải năm trăm mét, gặp bưu điện Thường Tín rẽ phải tiếp, ba cây nữa gặp một bụi tre, rẽ phải lần nữa là đến nơi. Ô-sin quay sang chị dâu Liên: cô biết đi xe máy, cô đèo chú Thước về nhà, cháu chịu thôi, đường xá gì như mê cung. Chị dâu Liên lại cười cười: tao đi thì còn nói chuyện làm gì nữa. Chú mày dặn là xuống ngồi với cô Liên. Ô-sin bảo: cháu đưa chú Thước về tới nhà an toàn, cô phải trả công cháu. Chị dâu Liên bảo: được rồi, tao cho mày năm nghìn muốn mua gì thì mua. Ô-sin bảo: cô cho mười nghìn thì cháu đi. Chị dâu Liên bảo: mày thấy tao cần thì bắt bí nhỉ. Ô-sin bảo: cô có đồng ý không, cháu còn vào bếp xem nốt phim truyỊn Hàn Quốc, đang đoạn gây cấn. Chị dâu Liên tặc lưỡi: thôi không đôi co với mày, nhanh lên không chú Thước đợi. Ô-sin làu bàu ra cửa. Thước đi sau. Chị dâu Liên chạy theo dặn: chú Thước ôm người nó chặt vào, con này phóng kinh lắm đấy. Thước đưa tay quàng vào eo ô-sin. Ô-sin nhấn ga, đeo kính, thả tóc cho gió bay, trước khi đi còn ngoái lại bảo: tí nữa về cô phải trả cháu mười nghìn đấy nhé, có cô Liên làm chứng. Chị dâu Liên đi vào, ngồi phịch xuống đi-văng, thở dài: thời buổi này, có ô-sin cũng dở mà không có cũng dở. Cãi chủ như hát hay. Chỉ giỏi ăn quà. Nói đến đây, nhớ ra hai túi chè sen dừa, lại chạy vào bếp. Một lúc sau, mang ra hai bát ăn cơm, đưa cho Liên một bát: cô Liên ăn chè đi, con ô-sin lên tận phố hàng Điếu mua về, từ hồi anh nghỉ hưu, trong nhà lúc nào cũng phải có cái gì để sẵn. Liên cầm bát chè để lên bàn: hôm qua chị nhắn mẹ bảo em lên có việc gấp. Chị dâu Liên bảo: anh dặn thế, để gặp anh em nhà chú Phước. Liên bảo: em gặp rồi. Chị dâu Liên giật mình: cô gặp lúc nào? Liên bảo: anh Phước tháp tùng anh đi một số việc, còn anh Thước vừa ngồi đây xong. Chị dâu Liên ngơ ngác: ơ, thế chú Thước là em của chú Phước à? Liên gật đầu. Chị dâu Liên hốt hoảng: sao cô không bảo tôi? tôi cứ nghĩ là khách đến đợi anh. Liên im lặng. Chị dâu Liên hỏi: cô thấy chú Thước thế nào? Liên thở dài đứng lên: chị bảo anh là em về trước. Sau Thước, anh trai Liên còn tìm được hai ứng cử viên nữa. Người đầu tiên là một giáo viên thể dục bốn mươi bảy tuổi, góa vợ, gặp Liên một lần, hứa gọi điện thoại lại cho anh trai Liên, sau đó biệt tăm, chị dâu Liên sai ô-sin đến dò ô-sin nhà hàng xóm thì hay giáo viên thể dục đã tìm được một một giáo viên nữ công, trẻ hơn sáu tuổi, có một nốt ruồi to bằng hạt cơm trên gò má phải. Mấy tháng sau, có lẽ đã cưới hỏi xong xuôi, gọi điện cho anh trai Liên chỉ để bảo mỗi câu: cô Liên mặt đã đầy mụn, mắt còn gườm gườm. Người thứ hai là trưởng phòng kế toán-tài chính một xí nghiệp đánh cá Hải Phòng, bốn mươi lăm tuổi, chưa vợ, có tật nhẹ ở chân trái, gặp Liên mười lăm phút thì xin phép về có cuộc họp khẩn cấp, cuối tháng gửi giấy mời anh trai Liên đến dự đám cưới, cô dâu tên là Nguyễn Thị Xuân Lan, không hiểu bao nhiêu tuổi, làm nghề gì, hình thức ra sao, tất nhiên giấy mời không ghi, ô-sin cũng không lăn lội xe máy lên Hải Phòng mà điều tra, chẳng để làm gì. Sau đó ít lâu, gặp lại anh trai Liên trong một dịp về Hà Nội công tác, hỏi thăm Liên xong lắc đầu: cô Liên mặt đã đầy mụn, mắt lại còn gườm gườm. Anh trai Liên và vợ từ đó lại bắt đầu những buổi chiều trên sân thượng, nhâm nhi bánh ngọt Pháp với chè sen, tìm cách trả ơn cô em gái. Anh trai Liên giở bốn cuốn sổ công tác tương đương với hai mươi năm làm lãnh đạo, gọi đến vài chục số điện thoại, vừa lộ ý định kiếm chồng cho em gái, các cựu nhân viên cấp dưới đã tìm cách lảng, có người còn tỏ vẻ coi thường ra mặt. Phước là cựu nhân viên đầu tiên anh gọi điện, cũng là người duy nhất đáp lại gợi ý của thủ trưởng cũ. Anh chua chát nghĩ chẳng qua vì em trai Phước hâm hâm dở dở, lúc tưởng mình là thương binh hạng nhất, lúc tưởng mình là nhà khoa học trứ danh, cả hai đều bị thương ở m ?vì những lý do cao cả, gia đình hơn bốn mươi năm chịu đựng, tìm cách quẳng đi cho khuất mắt. Vợ anh rời tiểu thuyết Mạc Ngôn cũng vắt óc nghĩ ngợi. Cả tháng liền ô-sin được lệnh ra chợ mua cái gì cho nhanh, ăn uống phiên phiến, nhà hôm nay rất bận. Bánh ngọt Pháp chất đống trong tủ lạnh, anh chán đầu tiên, sau đến vợ, rồi ô-sin cũng lắc đầu lè lưỡi, chỉ bổ ô-sin nhà hàng xóm. Một hôm không chịu được anh bảo: khi tôi đương chức, đố thằng nào dám qua mặt. Vợ anh nhìn anh vật vã khổ sở thì bảo: thực ra lỗi chẳng tại mình, cô Liên mặt mũi như thế từ bao lâu nay, mười lăm năm trước kiếm chồng cũng khó. Anh im lặng không phản đối. Gió từ Hồ Tây vẫn làm anh áy náy không yên. Vợ anh một hôm nhể ốc luộc trong bếp với ô-sin, nghe ô-sin kháo chuyện cô Linh ba mươi chín tuổi được cả phố mệnh danh Thị Nở tân thời, đi Tây học tự túc chín tháng, về nghỉ hè vác theo một cậu bồ mắt xanh mũi lõ, trẻ hơn chín tuổi, cứ chín phút lại dằn ngửa nhau ra để nhè nước giãi vào mồm. Cô Linh bảo sẽ làm đám cưới thật to để cả phố lác mắt. Vợ anh thuê ô-sin sang hóng hớt nhà cô Linh. Ô-sin bảo: cô hợp đồng cháu chọn gói năm mươi nghìn năm ngày, may ra tình báo được tin hay. Vợ anh nghĩ ngợi một lúc gật đầu, lại dặn thêm: mày xong việc, tao có thưởng. Ô-sin đi biền biệt, nhà không dọn, bát không rửa, quần áo không giặt, buồng tắm ướt sũng, toa lét vàng khè. Đến ngày thứ sáu, chín giờ sáng vẫn chưa dậy. Vợ anh sốt ruột vào giật chăn. Ô-sin gắt: cô để cháu ngủ thêm tị nữa, hôm qua cháu phải tình báo cho cô đến mười hai giờ đêm. Vợ anh bảo: mười lăm phút nữa tao xuống, mày chưa dậy, tao trừ năm nghìn. Ô-sin bảo: được rồi, cô ở lại, cháu kể ngay bây giờ. Vợ anh đắc chí ngồi xuống đầu giường. Ô-sin vừa lấy khăn lau mặt vừa bảo: cuộc sống kiểu Tây đồi trụy thật cô ạ, hôm nào cháu sang dòm cũng thấy cô Linh với thằng ấy trần truồng vật nhau giữa nhà, cô Linh ngồi trên uốn éo, thằng ấy nằm dưới rên hừ hừ. Cháu nghe cô Linh khoe với bạn bè là thằng ấy mê cô Linh như điếu đổ, hàm răng vẩu của cô Linh cũng cho là có một không hai. Vợ anh bảo: mày nói thật hay đùa. Ô-sin bảo: cháu nói điêu cháu chết. Vợ anh đưa năm mươi nghìn cho ô-sin rồi lên phòng lay người anh. Vợ anh bảo: chỉ còn mỗi cách này thôi mình ạ. Anh mở mắt. Vợ anh bảo tiếp: làm sao cho cô Liên ra nước ngoài được thì tốt. Anh nhíu mày. Vợ anh lại bảo: cô Liên chẳng hy vọng lấy chồng được ở đây. Rồi bắt đầu kể chuyện cô Linh đầu phố. Kể đến đoạn cô Linh ngồi trên, cậu bồ nằm dưới, anh đờ đẫn, nhắm mắt lại, nôn nao nhớ em út bụ bẫm. Em út cũng thích ngồi trên, người cứ như không xương, hai bầu ngực nẩy tưng tưng, nước chảy ướt nhòe hết bụng. Vợ anh hỏi: ý mình thế nào? anh mở mắt, ngáp mấy cái rồi bảo: con Liên ra nước ngoài làm sao. Vợ anh nghĩ ngợi: hay xin cho nó đi học tự túc vậy. Anh bảo: cô bỏ tiền ra nhé. Vợ anh lắc đầu: không thì mình còn dằn vặt không yên. Anh quát: đi chỗ khác cho tôi ngủ, cái đó sẽ tính. Câu cửa miệng của anh bao giờ cũng có tác dụng kết thúc mọi cuộc tranh luận. Vợ anh im lặng ra ngoài. Anh nhắm mắt thả trí tưởng tượng theo hai bầu ngực nẩy tưng tưng của em út, quờ tay xuống dưới chạm phải dương vật cứn đơ, không ngờ gần lục tuần vẫn còn thèm khát. Chồng cầm tinh con tí, vợ cầm tinh con mão, hai mươi năm không còn nằm chung. Mới đầu anh bảo kê thêm cái giường đơn trong phòng làm việc, lúc nào đi họp về muộn đỡ phải đánh thức vợ. Về sau, phòng làm việc trở thành phòng riêng, giường đơn được thay thế bằng giường đôi, bên cạnh khẩu hiệu học, học nữa, học mãi, treo thêm một bộ loa, bên dưới là một dàn hi-fi gồm vô tuyến, đầu vi-đê-ô và máy nghe xi-đi. Ô-sin đến làm việc, tuần đầu tiên vớ được hai quyển Play Boy dưới gối. Tuần thứ hai, được ba cái băng con heo trong ngăn kéo tủ tường. Tuần thứ ba, được một đĩa nhạc kích động vẫn còn nằm trong máy. Ô-sin thích lắm. Từ đó rất chịu khó vào dọn dẹp. Một khi đã ở bên trong, đóng chặt cửa, bật đèn ngủ, nằm dạng chân trên đệm xem con trai con gái vật nhau. Trước khi ra ngoài để lại chỗ cũ. Vài lần quên, quyển Play Boy mở đôi giữa giường, phim con heo bước vào đoạn kết, anh về chẳng nói gì, thỉnh thoảng còn ngồi xuống xem tiếp. Vợ anh cũng chẳng nói gì, không biết có nhìn thấy không. Vợ anh trước gõ máy chữ cho đại sứ quán Việt Nam ở Bun, người Thái Bình, trình độ cấp hai, được chân ấy nhờ ông chú họ làm việc trong bộ Ngoại Giao. Biết chồng có em út, nóng giận một thời gian, lên hàm thứ trưởng phu nhân thì không bao giờ để ý tới chuyện cũ. Nhu cầu sinh lý chuyển thành nhu cầu ẩm thực, khám phá cơ thể đàn ông không xong, quay ra khám phá quán xá Hà Nội, đi làm về là lang thang ngõ ngách, từ ngày có ô-sin tìm được đồng minh, hai cô cháu thi nhau săn hàng quà, chán chê lại quay về ốc luộc, có ngày tiêu thụ vài cân. Ô-sin là đồng hương Thái Bình, ở lâu thành người trong nhà, nghĩ gì nói nấy, không biết giữ ý giữ tứ bao giờ. Mặc áo dây, vú nhảy ra ngoài gần một nửa, kêu oai oái khi anh trai Liên đi ngang quệt tay vào, lúc thì vô tình lúc thì hữu ý. Vợ anh nghe thấy chạy ra ngó một cái rồi quay đi. Lần sau đi siêu thị, thấy áo dây đại hạ giá, lại vác về cho ô-sin hai chiếc. Vô cảm như thế nhưng là độc giả tận tụy của tiểu thuyết Mạc Ngôn và khán giả trung thành của phim truyện Hàn Quốc. Vừa nhể ốc luộc vừa tranh luận với ô-sin, con nhân vật chính khôn ở đâu để con em họ cuỗm mất chồng chưa cưới, con em họ ghen thế mới gọi là ghen, tính cách phương đông thâm thật. Anh không hiểu vợ. Hơn ba mươi năm sống cạnh nhau anh không hiểu vợ đơn giản hay thâm cay, chỉ thấy nhiều bất ngờ. Bất ngờ thứ nhất là năm 1982 bảo nên rời sứ quán, về nước chạy chân vụ phó. Bất ngờ thứ hai là năm 1995 thuê thám tử theo sát cả tháng liền. Bất ngờ thứ ba là ba mươi sáu ngày sau, bí mật lên gặp bộ trưởng xin lại ba mươi sáu tấm ảnh màu. Bất ngờ thứ tư là đầu năm 2000 đồng ý đứng ra tổ chức đám cưới cho em út. Có thể giữa mười tám năm ấy còn những bất ngờ khác. Trí nhớ ít khi cùng chiều với thời gian. Nhưng bất ngờ cuối cùng thì anh không quên: cuối năm 2000 bán xe đờ-rim đời mới lo cho Liên thị thực vào Pháp học tự túc, hai tháng sau mở lọ thủy tinh dấu trong gậm giường lấy một nghìn đô-la mua cho Liên vé máy bay Hanoi-Paris. Bất ngờ cuối cùng được giữ đến phút cuối cùng. Hai anh em chia tay ở sân bay. Anh bảo: thôi em gái lên đường may mắn. Liên m lặng, trên lưng là một ba lô mì ăn liền, tay phải là túi du lịch đựng lạc rang và cơm khô, tay trái là túi du lịch đựng hai quyển từ điển Việt-Pháp và Pháp-Việt. Ô-sin bỗng dưng bảo: chín tháng nữa cô Liên mang về một cậu người yêu mắt xanh mũi lõ. Anh giật mình quay sang vợ. Vợ cười cười. Liên nhìn anh trai và chị dâu, không nói gì. Sau này, cũng không viết thư hỏi ai là người đã làm chuyện này từ A đến Z. Bốn năm thế mà cũng qua. Ô-sin có lẽ đã chán đợi xem mặt người yêu cô Liên. Anh trai và chị dâu cũng hết áy náy về cảnh độc thân của em gái. Anh trai Liên chịu đựng tuổi già một cách khó nhọc. Ba ngày lại lên một cơn nhớ em út. Play Boy bây giờ không còn dấu dưới gối mà lăn lóc khắp nhà, có quyển chạy cả vào toa lét. Phim con heo, khuân về từng chồng, phim nào cũng chỉ xem được mười lăm phút. Nhạc kích thích thì biến hẳn. Ô-sin cũng không nghe nổi một phần tư, đem cho con bé bán ốc luộc. Lần sau gặp lại, nó đưa trả bảo cho bảo tàng được rồi. Ô-sin ngượng, ném vào sọt rác. Chị dâu Liên vẫn chăm chỉ khám phá các hàng quà. Hình như được tuổi già bỏ quên. Một năm vài lần gửi cho Liên ô mai, táo dầm, mứt sen. Có khi còn kèm hai quả trứng vịt lộn chưa luộc cộng rau răm và gừng tươi thái nhỏ. Liên cúi đầu bước. Chẳng có điều kì lạ nào xảy ra. Trí tưởng tượng tồn tại còn điều kì lạ thì không.

Chương 17

Ngay khi các hậu quả của trận nắng nóng 2003 được thông báo, chính phủ Pháp đã dự định bắt người lao động hàng năm phải đi làm thêm một ngày để góp tiền trợ giúp các nhà dưỡng lão. Ngày ấy (ngày lễ Hạ Trần tháng 6 hàng năm) được chính phủ gọi là ngày "đoàn kết quốc gia" đã bị dân chúng phản đối bởi ba sự khập khiễng sau:

- 15 000 tử vong bởi thiếu nhân lực và phương tiện y tế? hay vì các nhà dưỡng lão bị quản lý kém? hay vì chính quyền không làm chủ tình hình? hay vì sự kết hợp nguy hiểm của sức nóng, của ô nhiễm môi trường và của những viên thuốc an thần mà rất nhiều cụ già Pháp sử dụng? Trao đảo bởi nhiều đòn phê bình, chính phủ đã không đợi kết quả của các cuộc điều tra dịch tễ mà vội vã nhận định cần phải giúp đỡ tài chính các cơ sở trông nom người cao tuổi.

- Chính phủ quên rằng trong thời kì dân chủ hiện nay, đoàn kết quốc gia phải dựa vào tiền thuế chứ không phải tiền cống nộp hay tiền thu được từ lao động cưỡng bức. Thêm vào sự khập khiễng này là việc tổng thống Chirac đã hạ lệnh hạ bớt 3 tỉ euro thuế thu nhập trong khi thủ tướng Raffarin lại tung ra sáng kiến rút 2 tỉ euro trong tiền lương của ngày lễ Hạ Trần.

- Nhưng sự khập khiễng đáng ngại nhất là việc dự án của chính phủ đã được lập luận trên nguyên tắc "lao động/của cải" đưa ra bởi nhà nghiên cứu kinh tế cổ điển David Ricardo (1772-1823) sau đó được sử dụng lại bởi Karl Marx (1818-1883). Theo lập luận này, sản lượng của xí nghiệp tỷ lệ với thời gian làm việc của công nhân viên, nghĩa là tổng thu nhập của xí nghiệp cũng sẽ tỷ lệ với thời gian làm việc. Chính phủ không biết rằng sản lượng và thời gian chỉ tỷ lệ với nhau trong trường hợp của các công nhân sản xuất dây chuyền hay công nhân lao động theo sản phẩm chứ không thể áp dụng cho những người làm việc văn phòng, những người làm việc trí óc, hay những người trong ngành thương mại đang chiếm đại đa số nền kinh tế ngày nay. Còn một điều nữa mà chính phủ cũng không hay là một sản phẩm chỉ mang lại của cải khi nó được bán đi. Ví dụ, một xí nghiệp sản xuất ô tô vào ngày Hạ Trần có thể sản xuất thêm được một số ô tô nữa ngoài dự định nhưng không vì thế mà bán hay xuất khẩu thêm được số ô-tô đó.

Đã biết cánh tả luôn lấy nguyên tắc "lao động/của cải" làm cứu cánh, nhưng cánh hữu mà cũng dựa vào đấy thì thật đáng kinh ngạc. Các nhà chính trị rất thông minh của chúng ta mở miệng ra là nói về kinh tế thị trường nhưng bên trong lại thấm nhuần một nguyên tắc của chủ nghĩa Karl Marx lỗi thời. (báo Liberation 10/05/2005)

Bà gác cổng đợi sẵn ngoài đường thì thào: cô Liên có khách nhé. Liên im lặng. Bảy tầng thang gác đang chờ trước mặt. Hành lang tối như bưng. Bóng đèn công cộng cháy cả tuần nay mà chẳng ai buồn đến thay. Cắm chìa vào ổ, chưa kịp xoay thì cửa mở. Con gấu ngồi chồm chỗm trên giường, nhìn Liên nhăn nhở: đi vắng mà không khóa cửa. Một mình chiếm hai phần ba căn phòng. Măng tô lông vắt hết nửa cái giường. Trên người mặc áo len nâu đất có sọc trắng chạy ngang ngực. Giọng đỡ khàn nhưng giày đã cởi, chân đi tất xù, hai đùi ních trong hai ống quần tây. Liên phải dựa lưng vào tường mới khỏi ngã. Con gấu bảo: mệt lắm à? Rồi không đợi Liên trả lời, lôi từ gậm giường ra một túi du lịch căng phồng. Liên vẫn chưa hiểu chuyện gì, con gấu lại nói: ăn đi, bánh đang nóng. Vừa nói vừa bày lên bàn hai chai Coca Cola và một hộp Pizza Hut. Bẻ một phần tư đưa cho Liên. Liên cầm lấy rồi ngồi xuống ghế. Con gấu bảo: ăn đi, cho đỡ mệt. Liên lắc đầu. Con gấu bảo: hôm trước say rượu trông kinh lắm hả? Liên gật đầu. Con gấu bảo: hôm trước làm một lít whisky. Hồi này hay uống quá. Bác sĩ dọa ung thư gan. Nhưng không uống không chịu được. Liên im lặng. Con gấu bảo tiếp: hôm trước ra tòa ly dị, vợ bỏ hẳn rồi, theo một thằng bạn thân, bao nhiêu năm lăng quăng với nhau mà không biết tẹo nào. Chó má thật. Liên thở dài. Con gấu đứng dậy, thọc chân vào giầy, khoác áo măng tô, tay chỉ ra ngoài: đi dạo một chút không. Liên ngần ngừ. Con gấu bảo: ra bờ sông thoáng lắm. Liên vẫn ngần ngừ. Con gấu im lặng, bước thẳng ra hành lang, chân nện thình thình trên cầu thang gỗ. Liên đến bên cửa sổ, nhìn xuống đường, thấy con gấu hùng hục lao đi, măng-tô lông kì quái lọt vào đám đông. Cái lạnh vẫn đang ở giai đoạn sung sức. Năm giờ chiều đèn đường đã bật. Người ta vẫn đi lại mải miết. Chẳng hiểu để làm gì. Có gặp được ai không. Chốc chốc lại nhìn đồng hồ. Như thể chậm vài giây là trái đất bùng nổ. Giường lõm một miếng to chỗ con gấu ngồi lúc nãy. Liên thở dài nhớ lại bài báo Béo phải chăng là dấu hiệu của bất lực? Một cái thở dài cũng bắt đầu một buổi tối. Một buổi tối vừa nhai pizza nguội vừa xem vô tuyến. TF1 chiếu phim truyện Pháp, hai phụ nữ quần áo lịch sự ngồi ở đi văng bọc nỉ đỏ, bên cạnh là lọ hoa hướng dương, sau lưng treo bức tranh phong cảnh lồng khung trạm trổ. Bà áo vét xanh bảo: Bernadette ơi, chị với tôi thật may mắn có những ông chồng lo chuyện kinh tế. Bà áo vét đỏ bảo: nói thật với Rosalie, tôi không biết một tẹo nào về chuyện ấy, nó không hấp dẫn nổi tôi thì đúng hơn. Bà áo vét xanh tiếp lời: chị có thấy thời buổi bây giờ đảo lộn không Bernadette, bọn con gái sẵn lòng đánh đổi tất cả vì những cái phiếu trả lương. Con cháu họ tôi ă n hỏi rồi mà còn hủy đám cưới, chỉ vì nhà chồng muốn nó thôi cái nghề không hay ho của nó. Bà áo vét đỏ hốt hoảng: nó làm gái nhảy hay sao Rosalie? Bà áo vét xanh xua tay: chưa đến mức độ ấy, nhưng nó lái xe buýt tuyến Châtelet-Montreuil mà không khủng khiếp à. Bà áo vét đỏ lắc đầu: Rosalie, thẳng thắn mà nói, tôi chưa bao giờ đặt chân đến vùng 93, nghe bảo ngày nào cũng có vài vụ trọng tội. Bà áo vét xanh cũng lắc đầu: con bé cháu họ tôi ấy, nhà chồng nó cũng có cái ý của người ta, Bernadette thử xem ngay cả tiếng Pháp của chúng ta cũng không chấp nhận phụ nữ làm cái nghề ấy, chúng ta chỉ có từ tài xế giống đực mà thôi. Bà áo vét đỏ hào hứng: Rosalie đúng đấy, chúng ta còn bao nhiêu nghề nghiệp không thể nào đổi sang giống cái, cái nghề mà tôi cho là nhố nhăng nhất như họa sĩ chẳng hạn. Liên ăn hết miếng Pizza nguội, uể oải bật sang kênh khác. TF2 đang ở phút thứ ba mươi lăm một phim hình sự, cũng của Pháp. Hai thanh tra cảnh sát điều khiển ba nhân viên vớt một xe ô-tô từ đáy hồ lên. Phá cửa xe, lôi ra ngoài một thân thể phụ nữ trần truồng căng nước, mắt mở trừng trừng, ở ngực có một vệt dài đậm màu. Hai thanh tra xem xét, mở sổ ghi chép, xong quay ra tranh luận về nguyên nhân dẫn đến vụ án. Thanh tra già bảo: tôi không tin là chồng cô ta có thể đâm vợ, một nhân chứng đã cam đoan nhìn thấy anh ta ở quầy giải khát khách sạn lúc một giờ khuya, tôi đã cho người đến kiểm tra sổ sách khách sạn, đúng là anh ta đã trả tiền phòng đêm hôm đấy. Thanh tra trẻ bảo: anh ta rất có thể đã uống một cốc rượu ở quầy giải khát rồi phóng xe với tốc độ hai trăm cây số giờ về nhà đâm vợ, xét về mặt tâm lý học thì anh ta ghen khủng khiếp vì nhân tình của vợ lại chính là người bạn thân nhất của anh ta, người kém anh ta mọi mặt nhưng lại bô trai và làm tình giỏi. Thanh tra già nhún vai, ngồi xuống tiếp tục khám nghiệm tử thi. Thanh tra trẻ cất sổ ghi chép vào cặp, leo lên xe phóng đi. Năm phút liền chỉ thấy mỗi cái Peugeot màu cam lúc ẩn lúc hiện trên con đường rừng quanh co. Hết chương trình quảng cáo, xe vẫn ở trong rừng. Liên đánh răng, rửa mặt, thay quần áo, tắt đèn, leo lên giường, phim vào phút thứ tám hai, hai thanh tra cảnh sát đang ở một cuộc tranh luận khác. Trong phòng làm việc, điện thoại reo liên tục mà không ai buồn cầm máy. Kết quả là thanh tra già nhún vai ngồi xuống, thanh tra trẻ lại lao ra xe. Đường rừng quanh co. Có vẻ như không bao giờ hết. Peugeot màu cam lang thang. Liên thiếp đi, không kịp tắt cả vô tuyến. Sáng hôm sau, đi làm muộn mười lăm phút. Thang máy vừa dừng đã thấy Mai Lan mở cửa chạy ra: Con My về rồi, thằng bồ quận Mười Sáu đèo xe máy đi chơi hơn một ngày. Rồi không để cho Liên kịp cởi áo tháo khăn, sập cửa vào thì thào: Thằng bồ hơn con My tám tuổi, hết năm thứ ba đại học, đi Sài Gòn thực tập sáu tháng, bây giờ về thi tốt nghiệp. Thằng bồ chê Châu Âu lão hóa, động đến bộ phận nào cũng thấy rệu rạo. Thằng bồ còng lưng ra học không phải để đầu tháng lo mua vé tầu điện ngầm, cuối tháng lo trả góp bất động sản, buổi sáng lo cặp lồng cơm cho bữa trưa, bữa trưa lo bánh mì và đồ hộp cho bữa tối. Thằng bồ tuyên bố lấy bằng xong, nhất định không ở lại Pháp thêm một ngày. Bố mẹ thằng bồ Gô-loa quận Mười Sáu, nghe thế cú lắm, dọa sẽ truất quyền thừa kế. Thằng bồ cười khẩy. Các cụ bô mới năm sọi, hàng ngày tập thể dục hình thể, hàng tháng đắp bùn tắm nước khoáng, mùa hè lướt sóng, mùa đông trượt tuyết, khéo mình chẳng nghoẻo trước tiên. Liên im lặng thở dài. Mai Lan cũng thở dài, vẻ nghĩ ngợi, một lúc sau bảo: vào sa lông ngồi nghỉ, tao kiếm cái gì uống cho đỡ sầu đời. Phòng khách như trong cơn chạy loạn. Quần áo ướt giăng khắp nơi. Nước nhỏ thành từng vũng trên sàn gỗ. Mai Lan không biết sử dụng máy giặt, Liên dậy bao lần vẫn quên, vẫn lôi quần áo ra vắt bằng tay, rồi bấm điện thoại gọi thợ Trung Quốc đến sửa. Con My lừng lững đứng giữa phòng, nhìn Liên nhếch mép cười. Mới có mấy ngày mà ngực mông ngồn ngộn, cứ như lớn thêm mấy tuổi. Liên im lặng mang quần áo ra ban công phơi. Phơi xong lại lấy khăn lau sàn. Con My nằm yên trên đi văng, Paris Match che kín mặt. Mai Lan cười từ cửa: chú Tầu Chợ Lớn hào phóng quá, biếu không hẳn một cái đùi vịt. Rồi bỏ từ trong túi ra một chai whisky, rót vào hai cốc đầy, đẩy về phía Liên: tao với mày thử xỉn một hôm xem sao. Liên lắc đầu. Con My ngồi dậy bảo: mới sáng ra đã uống rượu mạnh. Mai Lan cười cười: mày có muốn làm một cốc không? cái này giải sầu tốt lắm. Con My bảo: sao mẹ biết con sầu. Mai Lan bảo: tao là mẹ mày, cái gì của mày tao chả biết. Con My bảo: nó chẳng thèm rủ con đi Việt Nam với nó. Mai Lan bảo: mày chưa đến tuổi vị thành niên, nó động vào mày tao kiện cho sạt nghiệp. Con My bảo: mẹ biết thừa là con với nó ngủ với nhau. Mai Lan không nói gì. Con My bảo tiếp: mẹ cứ yên tâm, con uống thuốc tránh thai nghiêm. Mai Lan hỏi: mày đi khám bác sĩ à? Con My lắc đầu: con lấy trong tủ của mẹ. Mai Lan hỏi tiếp: mày có xem hạn không đấy? Con My gật đầu, một lúc sau bảo: nó ở Sài Gòn sáu tháng, ngón nào cũng biết, nó kể từng chơi cả bọn con gái mười hai tuổi, gầy trơ xương, chưa có cả hành kinh. Mai Lan cau mày quay mặt đi. Cả ba ngồi xung quanh đĩa thịt. Con My rót một cốc rượu, uống hai ngụm liền hết sạch, lảo đảo vào phòng. Mai Lan nhìn theo lắc đầu: con này hỏng rồi. Lúc nãy giáo viên chủ nhiệm gọi điện, cả tháng trốn học liên tục, chưa chắc đã đủ điểm lên cấp ba. Liên gắp một miếng đùi cho vào bát Mai Lan, xong lấy miếng bé hơn để vào bát trước mặt. Mai Lan nói tiếp: nhưng tao không sợ, tao hỏi luật sư rồi, bộ Giáo Dục không có quyền đuổi học sinh dưới mười tám tuổi. Con My không đủ điểm thì học lại, trường này không nhận thì trường khác phải nhận. Mày uống đi chứ. Thử xỉn một hôm xem sao. Thế rồi ngồi uống tì tì, một lúc hết nửa chai rượu, nhìn miếng thịt trong bát xua tay: lúc đi qua tiệm ăn đầu phố, chú Tầu Chợ Lớn chặn lại đòi mua mở hàng, bỏ đi cũng ngại. Liên cất chai rượu sang một bên, rót cho một cốc đầy nước lọc, đứng lên thu dọn bát đũa. Vào đến bếp còn bị Mai Lan chạy theo, phả vào mặt một đống hơi rượu: chú Tầu Chợ Lớn cứ tưởng tao nhiều tiền, chỉ cái nhẫn thủy tinh bảo chắc phải năm ca ra là ít, nhìn bộ váy đũi Hàng Bông, bảo đồ hiệu có khác ôm người thật. Chú Tầu Chợ Lớn không biết tài khoản của tao âm hai tháng nay, ngân hàng đang dọa phạt, không có tiền trợ cấp của bố con My thì ra khỏi nhà từ lâu. Chú Tầu Chợ Lớn không biết thằng Tôm com-lê trắng, Mercedes cứng cựa, ngày lễ nào cũng mang hoa mang kẹo, nhưng tiền tao đi chơi tuần Noel vừa rồi vẫn chưa trả, hôm qua gọi điện đòi mượn năm trăm, tao cúp máy luôn. Chú Tầu Chợ Lớn không biết tao chỉ lo bốn năm nữa, bốn năm nữa là cái hạn của tao, con My mười tám tuổi, bố nó có quyền cắt trợ cấp, bộ Giáo Dục cũng có quyền đuổi học. Bốn năm nữa, tao hơn bốn chục, tăng lên bốn cân, có được rủ đi trượt tuyết hay lướt ván thÊ giá chỉ bằng một nửa bây giờ. Nói đến đây, gục đầu vào vai Liên rền rĩ: Liên ơi, tao còn mỗi mày là bạn. Liên thở dài, nghĩ tới vở cải lương từng xem ở vô tuyến Hà Nội, lâu ngày quá không nhớ nổi tên. Mai Lan lại rền rĩ: hóa ra chẳng ai hào phóng như đại ca Vinh, có lẽ nó yêu tao thật mày nhỉ. Liên im lặng. Giá mà biết thế nào là tình yêu.

Chương 18

Người ta cố giải thích rằng người cao tuổi bị tử nạn trong trận nắng nóng vừa qua là vì đã sống biệt lập. Cuộc điều tra của chúng tôi đã chỉ ra rằng chỉ có 16% trong số họ từng sống độc thân và 1% là vô gia cư. Số còn lại: 20% ở với gia đình, 63% sống trong các nhà dưỡng lão, các trại định cư, bệnh viện, trạm xá và trung tâm chữa bệnh chuyên khoa. Nạn nhân phần lớn (81%) ở lứa tuổi 75 trở lên, trong số đó 65% là phụ nữ. (France 2, 25/11/2003)

Bà gác cổng đợi sẵn ngoài đường thì thào: cô Liên có khách nhé. Liên im lặng. Trước mặt là bảy tầng thang gác. Hành lang vẫn tối như bưng. Nhưng cửa phòng Liên mở một góc bốn mươi lăm độ. Hai con chuột sạch đẹp chủ nhà ngồi chồm chỗm trên giường. Vẻ mặt nghiêm trang. Liên chưa kịp chào, chuột chồng đã lên tiếng: chúng tôi đến kiểm tra mạng điện. Chuột vợ tiếp lời: mạng điện vẫn chưa thay. Liên im lặng. Hai con chuột sạch đẹp đã có thời gian lục lọi bộ bát đĩa của khoa Tim-Phổi bệnh viện Đa Khoa Marseilles, chọc tay vào gói ruốc thăn Hà Nội, đổ lọ kim chỉ Trung Quốc, lật từng thứ một trong va-li giả da Sài Gòn. Làm xong cái công việc của cảnh sát ấy thì ngồi vật xuống giường, để không bao giờ phát hiện ra vỏ chăn vỏ đệm dưới mông cũng từng được các bệnh nhân ung thư phổi và nhồi máu cơ tim quấn quanh bụng. Chuột chồng lên tiếng lần thứ hai: chúng tôi đã ứng trước ba tháng tiền nhà. Chuột vợ tiếp lời: đúng theo pháp luật. Liên vẫn im lặng. Cách đây đã lâu, Liên từng có dịp bấm chuông căn hộ chiếm toàn bộ một tầng của hai con chuột sạch đẹp, có dịp ngồi sáu tiếng trong phòng khách hình lục lăng, sáu cửa sổ trông ra sáu hướng, sáu chiếc gương mài cạnh đỡ lấy sáu chùm nho mạ vàng. Chị người làm Mã Lai tạp dề trắng lốp ba mươi phút một lần lượn đến gần thỏ thẻ ông bà chủ vẫn trên sa lộ, chủ nhật tắc đường, tiếp tục đợi nhé. Chuột chồng lên tiếng lần thứ ba: chúng tôi có quyền lấy lại căn phòng. Chuột vợ tiếp lời: đúng theo pháp luật. Liên đợi đến tám giờ tối, chị người làm Mã Lai vào phòng khách lục lăng thắp lên sáu bộ nến, lượn đến gần đưa cho một cái ghế gỗ rồi thỏ thẻ đừng ngồi lâu quá trên đi-văng, đi-văng Louis XIV quí lắm, lõm một miếng ở nệm là giảm giá trị mấy nghìn euro. Chuột chồng lên tiếng lần thứ tư: cuối tháng chúng tôi sẽ quay lại. Chuột vợ tiếp lời: nếu mạng điện chưa thay, phải trả lại căn phòng ngay lập tức. Liên đợi đến chín giờ tối, chị người làm Mã Lai vào phòng khách lục lăng thả xuống sáu bộ rèm cửa, lượn đến gần dắt vào bếp, chỉ cho một chỗ cạnh la-va-bô rồi thỏ thẻ đừng để ghế gỗ lâu quá trên thảm lót sàn, thảm lót sàn Thổ Nhĩ Kì quí lắm, lõm bốn lỗ giữa thảm là giảm giá trị mấy chục nghìn euro. Đúng mười giờ tối, hai con chuột sạch đẹp đặt chân ở ngưỡng cửa. Chuột vợ bảo: một ngày khủng khiếp. Chuột chồng bảo: chỉ muốn lăn quay ra ngủ. Chị người làm Mã Lai lướt lại tháo áo, tháo khăn. Hai con chuột sạch đẹp đồng thanh: không ăn tối đâu đấy nhé. Nói xong rầm rập bước vào phòng khách. Ngồi xuống hai ghế bành bọc nỉ đỏ. Chị người làm Mã Lai lướt lại đặt trước chuột vợ một cốc nước cam, trước chuột chồng một cốc bia lạnh. Cả hai vừa uống vừa ca thán đường xá sao mà khó khăn, nước Pháp mỗi năm nhận nửa triệu người nước ngoài làm gì cho chật chội. Chị người làm Mã Lai lướt lại đưa cho hai cái khăn mặt ướt. Chuột vợ lau xong bảo: đi ngủ ngay kể cũng hơi có khoảng trống ở bụng. Chuột chồng lau xong bảo: sáu tiếng lái xe đốt hết sáu nghìn ca-lo năng lượng. Chị người làm Mã Lai lướt vào bếp, một phút sau lướt ra đặt trước chuột vợ một đĩa lườn gà luộc và dưa chuột thái mỏng, trước chuột c ồng một đĩa thịt bò rô-ti và khoai tây rán. Cả hai gặm một miếng rồi đồng thanh: có cái gì uống được không nhỉ. Chị người làm Mã Lai rút từ túi trái tạp dề ra một chai rượu hồng rót cho chuột vợ một cốc, rút từ túi phải tạp dề ra một chai vang đỏ rót cho chuột chồng một cốc. Liên ngồi trong bếp đau quặn ruột, xỉu đi trong cơn mơ cực ngắn về một bát phở gà vàng ngậy có lá chanh và ớt tươi thái chỉ. Chị người làm Mã Lai lướt lại vỗ vai thỏ thẻ ra gặp ông bà chủ nhé. Hai con chuột sạch đẹp đang ăn đét-xe, ngẩng đầu nhìn Liên, quay sang nhìn nhau. Chuột vợ nhún vai. Chuột chồng nhún vai. Rồi đống thanh: mỗi cái séc hai nghìn quan mà cũng phải đợi lấy hóa đơn. Liên đi bảy bến tàu điện ngầm, về đến nhà đúng mười một giờ đêm, không phải nhờ bát phở gà vàng ngậy mà nhờ một cốc kem sữa Haggen Dazs ngọt lịm lấm tấm sô-cô-la. Trận đói ấy, Liên vẫn chưa quên, định quay ra gườm gườm hai con chuột sạch đẹp thì cửa phòng mở một góc chín mươi độ, còn đệm giường lõm hai hình tròn đường kính bốn mươi lăm xăng-ti-mét. Hai sự kiện hình học cũng bắt đầu một buổi tối. Một buổi tối vừa húp mì ăn liền vừa lo mắc lại mạng điện. Hai ông trung niên chống nạng ngó bảng điện. Ông mũ lưỡi trai bảo: điện đóm thế này, cháy nhà chạy không kịp. Ông áo trấn thủ bảo: ai đời đến bây giờ còn giữ hai cái dây chì. Hai ông đưa mắt lướt căn phòng. Ông mũ lưỡi trai giơ tay gõ vào tường, lắc đầu: toàn thạch cao bên trong. Ông áo trấn thủ giơ tay gõ vào trần, lắc đầu: một trăm phần trăm bìa. Ông mũ lưỡi trai thở dài: đục ra vứt dây cũ cũng toi cả tuần. Ông áo trấn thủ thở dài: lắp dây mới, trát lại, toi thêm hai tuần nữa. Ông mũ lưỡi trai quay sang bảo Liên: nói thật với nị, bọn tôi ngại nhất những hợp đồng lắt nhắt thế này. Ông áo trấn thủ tiếp lời: nói xin lỗi nị, bao nhiêu hợp đồng quan trọng bọn tôi còn chưa có thời gian. Hai ông đeo túi, nhăm nhăm bước ra khỏi nhà. Liên đi theo. Hai ông bắt tay bảo: nị cảm phiền nha. Mai Lan đưa cho một địa chỉ, viết thêm mấy chữ bên dưới, bảo chịu khó đến tận nơi, thằng này không bao giờ cho điện thoại. Phòng tầng trệt. Cửa sổ trông ra phố chính. Chấn song dắt túi ny lông vàng siêu thị Tang Freres. Liên tìm nút bấm chuông thì ông gác cổng chạy đến, dí ngón tay chỏ vào trán: chủ nhật cấm ăn chơi nhảy múa. Liên gườm gườm nhìn lại. Ông gác cổng cau mày bảo: đứa nào cũng đầu bò đầu biếu cả. Chuông nhấn lần thứ ba, một cặp mắt sư tử thò ra: làm gì mà loạn xị lên thế. Ai đó nói thêm: không đợi được tiếng nữa hay sao. Liên đứng im. Sư tử hất hàm: nghe rõ chứ. Sập cửa. Xoay chìa khóa. Liên vào siêu thị làm năm vòng, quay về cửa vẫn đóng. Lại nhấn ba lần chuông. Sư tử giơ tay nhìn đồng hồ: căn giờ kinh thật, rồi đá cửa đánh rầm. Ông gác cổng chạy tới, chưa kịp nói câu nào, bị ngay cánh cửa đập vào giữa mũi. Hai tấm đệm chiếm gần hết phòng. Một cặp ôm nhau ngủ say sưa. Đầu thằng con trai rúc vào cổ đứa con gái. Bên cạnh, hai chiếc xi-líp gối lên nhau. Sư tử từ buồng tắm chui ra, cả cây thể thao trắng muốt, ngực áo in chữ Zidane Real Madrid. Liên trình tờ giấy của Mai Lan. Sư tử đọc xong bảo: trả tiền mặt đấy nhé. Liên gật đầu. Đứa con gái còm nhom không khác gì c n mèo ốm từ đâu tiến lại chui tọt vào lòng, kéo mặt sư tử xuống hôn chùn chụt lên môi, rồi vạch cả áo ra hôn chùn chụt lên vai, rồi cho tay vào lưng vuốt dọc theo xương sống. Đũng quần thể thao trắng giật cục liên hồi. Liên cầm túi đứng lên. Sư tử bảo: ở lại ăn sáng đã. Nói xong đẩy mèo ốm vào bếp. Mười lăm phút sau, cả ba ngồi quanh một thùng các tông, trên bày ba bát cháo tim gan nghi ngút. Sư tử đổ một thìa tương ớt vào bát Liên: cấm làm khách đấy. Chưa đầy phút sau, cháo hết sạch mà bát còn bốc khói. Lại đẩy mèo ốm vào bếp. Liên tục như thế không hiểu đến lần thứ bao nhiêu. Liên vừa thổi vừa xúc, quệt nước mũi, lau nước mắt, bụng đã đầy mà bát mèo ốm vẫn còn nguyên. Sư tử vành mồm xỉa răng, chữ Zidane ướt sũng dính chặt vào ngực, một lúc sau khạc ra một cục thịt to bằng đầu ngón tay. Liên ôm bụng chạy vào toa lét. Bát cháo tim gan chìm nghỉm dưới đáy bồn tiểu, để lại hai cái ợ chua cách nhau năm phút. Mèo ốm húp được hai thìa cháo lại bị đẩy vào bếp pha chè. Liên uống một hơi hết cả cốc đầy, cũng chèn được nỗi sợ vào dạ dày đang rỗng. Trên đệm, cặp kia vẫn ôm nhau ngủ say sưa. Sư tử lắc đầu bảo: cả đêm quần nhau, sức mấy nả mà đòi ra gió. Xong quay sang Liên hất hàm: biết thằng kia là thằng nào không? Liên lắc đầu. Sư tử hất hàm tiếp: biết Vietcombank không? Liên gật đầu. Sư tử bảo: ông bô thằng kia tay hòm chìa khóa ở đấy. Liên im lặng. Sư tử nói tiếp: thằng kia được gửi sang Mỹ học, học được nửa năm thì qua Anh thực tập thị trường chứng khoán, không đầy ba tháng lại đến Pháp lấy tài liệu nghiên cứu, chuyến nào cũng chơi máy bay hạng nhất, ông bô bảo muốn đi đâu cũng được, tiền bao nhiêu cũng không tiếc, miễn là năm năm vác được cái bằng em-bi-ây về. Liên không nói gì. Sư tử chỉ vào ngực, đúng chữ Zidane, hất hàm: biết thằng này là thằng nào không? Liên lắc đầu. Sư tử hất hàm tiếp: biết xứ bọ quê ta không? Liên gật đầu. Sư tử bảo: ông bô thằng này liệt sĩ, bà bô thằng này bán xăng lậu ngoài đường quốc lộ. Liên im lặng. Sư tử lại bảo: thằng này sang Nga buôn lậu, được ba mươi tờ thì nhẩy tàu qua Tiệp, được ba mươi tờ nữa thì luồn rừng qua Đức, được đúng một trăm tờ thì mua vé xe ca đến Pháp. Bà bô bảo muốn đi đâu cũng được, ở lại bao lâu cũng không kêu, miễn là năm năm vác được hai trăm tờ về. Sư tử uống một ngụm chè, ngửa cổ súc miệng sòng sọc. Mèo ốm từ bếp chui ra lại ngồi tọt vào lòng, kéo đầu sư tử xuống hôn chùn chụt lên môi, rồi vạch cả áo ra hôn chùn chụt lên vai, rồi cho tay vào lưng vuốt dọc theo xương sống. Liên im lặng nhìn. Sư tử chỉ mèo ốm hất hàm: biết con này là con nào không? Liên lắc đầu. Sư tử hất hàm tiếp: biết Hải Phòng thành phố hoa phượng đỏ không? Liên gật đầu. Sư tử bảo: ông bô con này là cán bộ trung cấp, bà bô con này là nhân viên thương nghiệp. Liên im lặng. Sư tử lại bảo: con này sang Pháp học cắt tóc, mở tài khoản mười hai nghìn ơ, định học xong mười hai kiểu tóc thì về. Được kiểu một thì chửa lần một. Rút tài khoản bốn nghìn ơ đi nạo. Được kiểu hai thì chửa lần hai. Rút tài khoản bốn nghìn ơ nữa đi nạo. Được kiểu ba thì chửa lần ba. Rút tài khoản bốn nghìn ơ cuối cùng đi nạo. Ông bà bô bảo muố đi đâu thì đi, muốn ngủ với thằng nào thì ngủ, muốn nạo bao nhiêu lần thì nạo, muốn bước chân xuống sân bay Nội Bài thì nôn mười hai nghìn ơ ra trả nợ. Liên thở dài đứng lên. Sư tử tiễn ra cửa dặn: chuẩn bị trước tiền mặt đấy nhé. Liên gật đầu. Một nỗi sợ từ đâu vụt đến, hoàn toàn vu vơ, nhưng cũng chẳng có gì để chèn vào dạ dày.

Chương 19

Trận nắng nóng mùa hè 2003 đã không gây nên một tử vong nào ở Đức nhưng mang lại cái chết cho 15 000 người ở Pháp. Tại sao lại có sự khác biệt đến như vậy? Nguyên nhân chủ yếu nằm trong cách tổ chức hệ thống bệnh viện và y tế. Chúng ta biết rằng ngay từ tháng 7 năm 2003, các bác sĩ cứu thương đã yêu cầu được cung cấp thêm phương tiện để có thể đối mặt với trận nắng nóng...

Bạn tưởng là các giám đốc bệnh viện chỉ cần trưng dụng nhân viên rồi đẩy đến những nơi cần thiết. Không phải đơn giản thế đâu. Chúng ta đang ở trên lãnh thổ lục lăng của nước Pháp nên bất cứ cái gì cũng phải qua tay Nhà Nước. Kế hoạch cứu thương tháng 8 vừa rồi, có tên gọi là kế hoạch Màu Trắng, chỉ có thể được phát động từ chính phủ, sau đó mới dội đến các tỉnh trưởng, từng tỉnh một. Vậy mà ông Raffarin lại còn phát động nó vào ngày 13 tháng 8 khi mà cơn nắng nóng đã gần kết thúc, và cũng chỉ phát động trong vùng ngoại ô Paris. Đấy, sự thật đáng buồn này hầu như chưa báo nào nói tới.

Chính kiểu tổ chức hết sức tập trung của nền y tế đã là nguyên nhân của thảm họa. Việc bắt giam vào mùa thu 2003 một giám đốc nhà dưỡng lão và gán cho ông ta tội giết người không chủ ý thì đúng là một sì căng đan. Tháng 8 năm 2003, ông Patrick Allemand - phó chủ tịch vùng Provence-Alpes-Côte d'Azur, người của đảng Xã Hội, đã đã nghị thực hiện kế hoạch Màu Trắng trong vùng này nhưng không được chấp nhận. Ông ta cũng không có ý định đòi cho vùng quyền đồng quản lý các bệnh viện công. Tại sao vậy? Bởi vì các nhà lãnh đạo cả tả lẫn hữu đều không muốn cải tổ hệ thống hiện nay. Qui trình "chính phủ - tỉnh trưởng - giám đốc bệnh viện" sẽ chẳng bao giờ được đem ra bàn luận. Các bệnh viện công ở Thụy Sĩ phụ thuộc vào tỉnh, còn ở Đức thì các tiểu bang. Nhưng ở Pháp, chính phủ thống trị toàn bộ đất nước không chia cho địa phương một chút quyền hạn nào. (báo Alsace d'abord, 10/2003)

Mai Lan bảo: tháng này mày cho tao chịu nhé. Hôm nào thằng Tom thanh toán, tao trả mày ngay. Liên im lặng. Mai Lan bảo tiếp: tao bắt nó viết một tờ cam kết đúng mười lăm tháng này thanh toán đầy đủ, chậm một ngày phạt mười phần trăm. Xong phá lên cười: tao cũng khiếp thật, nó bảo tao còn sòng phẳng hơn Tây. Liên im lặng. Mai Lan hỏi: mày vẫn lo cái mạng điện à? Liên gật đầu. Mai Lan nghĩ ngợi một lúc bảo: hay mày đi làm trợ lí hội nghị 2005. Docteur Mignon mới gọi. Hóa ra phải chuẩn bị sớm hơn dự kiến. Được bao nhiêu, mày lấy hết, không cần chia cho tao. Ông thường trực bảo: giám đốc dự án đi công tác, gặp phó giám đốc nhé. Liên gật đầu. Ông thường trực chỉ thang máy: tầng bảy, phòng năm. Liên chưa kịp gõ, cửa đã mở. Một thằng tre trẻ, áo mút quần thun đen tuyền, nhào ra bắt tay. Bạn của Mai Lan hả, tên là gì nhỉ, mình là Tony, cứ gọi là Toto nhé, Mimi đi tỉnh họp, tuần sau về. Giời ơi, làm bọn này đợi mãi, hội nghị đến nơi rồi, quan trọng cực kì đấy. Nói được tiếng Pháp chứ? Liên gật đầu. Gõ được vi tính chứ? Liên gật đầu. Tuyệt vời. Nhìn này, cái ảnh này chụp ở Hà Nội năm ngoái, con trai nuôi đấy, mỗi tháng gửi cho hai mươi lăm đô, xinh trai không, ngoan lắm nhé. Nhìn này, cái ảnh này chụp ở Hạ Long, hai bố con đi tắm biển, thuyền buồm bơi cạnh núi đá nhấp nhô, đẹp mê li. Nhìn này, cái ảnh này chụp ở Đà Lạt, hai bố con đi nghỉ mát, hồ Than Thở đấy, lãng mạn ơi là lãng mạn. Nhìn này, cái ảnh này chụp ở Hội An, hai bố con đi thăm quan, cầu Nhật một trăm phần trăm, Nhật hơn cả Nhật thật, tinh tế chưa từng thấy. Đã đói chưa? Liên gật đầu. ăn được cơm Tây chứ? Liên gật đầu. Tuyệt vời. Hai đứa đi dọc hành lang. Các phòng làm việc đã tắt đèn. Mọi người lục tục kéo ra thang máy. Tony gặp ai cũng chào, rồi bảo: ăn ngon nhé. Một ông đeo kính đi ngược chiều, môi bóng nhẫy, dừng lại vỗ vai Tony: nhanh chân lên Toto, hôm nay có thăn đà điểu đấy. Tony khoái chí quay sang Liên: chịu khó chạy một tẹo nhé. Vút một cái đã đến cuối hành lang. Đám đông đứng quanh một bà đứng tuổi giả giọng bắt chước thủ tướng Raffarin: tôi tin rằng, đã đến lúc, chúng ta phải cắt giảm ngân sách vẫn dành cho các viện nghiên cứu khoa học, chúng ta cũng phải cắt giảm ngân sách vẫn dành cho bảo hiểm xã hội, chúng ta cũng phải cắt giảm cả ngân sách vẫn dành cho giáo dục và y tế, chúng ta phải cắt giảm hết, không những thế tháng sáu chúng ta phải làm thêm một ngày, những người cao tuổi cần số tiền đó để mùa hè không bị chết thiêu, tôi thì không cần vì tôi và gia đình sẽ đi tắm biển ở Guadeloupe, tổng thống Chirac cũng không cần vì tổng thống và phu nhân sẽ đi trượt tuyết ở Canada. Mọi người vỗ tay tán thưởng, hai cô gái ôm bụng cười sặc sụa. Bà đứng tuổi phấn khởi quay ra bắt chước Chirac: phục vụ bao giờ cũng là niềm sung sướng đặc biệt đối với tôi... Năm phút thang máy vẫn chưa thấy đâu. Tony lắc đầu bảo Liên: chịu khó leo cầu thang nhé. Nói xong vút sang hành lang khác, rồi biến mất sau một cái cửa màu xanh. Hai đứa đứng trong căng-tin rộng mênh mông. Một hàng dài, mỗi người một khay nhựa. Tony bảo: cá hồi hun khói nhé. Liên gật đầu. Tony bảo: xa lát ngô nhé. Liên gật đầu. Tony bảo: phó mát nhé. Liên gật đầu. Tony bảo: bánh a tô kem nhé. Liên gật đầu. Tony bảo: rượu vang nhé. Liên gật đầu. Khay nhựa nặng trĩu. Hai đứa nhích mãi cũng đến quầy đồ ăn nóng. Tony sung sướng nháy mắt với Liên. Hai ông phục vụ, tạp dề trắng, mũ trắng, tươi cười. Tony chỉ Liên bảo một ông: cho cô này đùi gà nướng và đậu cô ve luộc. Quay sang bảo ông kia: cho tôi thăn đà điểu rán và cà rốt xào hành. Hai ông phục vụ hì hụi cắt thịt, chan nước xốt, múc rau, lại cho thêm mỗi đĩa một quả cà chua nướng. Khay nhựa nặng gấp đôi. Tony tung tăng đi trước. Liên ì ạch theo sau. Hai đứa tìm được một bàn cạnh cửa sổ. Đang ăn, Tony nhăn mặt. Thế là vứt dao dĩa, vút ra chỗ hai ông phục vụ, nói nói, cười cười, một phút sau vác về một miếng thịt mới, máu chảy ròng ròng. Thang máy đông nghịt. Tony nhìn Liên bảo: giời ơi, sao bỏ lại nhiều thế, hèn nào gầy là phải. Rồi vừa xoay người vừa giang tay sang hai bên: nhìn Toto này, chẳng tập tành gì mà mông to bụng bé. Toto ăn trưa nhiều, tối chỉ làm một quả táo là xong. Hai đứa đứng trước tủ tài liệu cao quá đầu người. Tony hỏi: biết soạn hồ sơ không? Liên gật đầu. Thuộc bảng chữ cái không? Liên gật đầu. Tuyệt vời, hai mươi báo cáo viên, mỗi người một hồ sơ, một tuần có xong không? Liên gật đầu. Chịu khó chia với Toto cái phòng này nhé. Nói xong, vút ra ngoài, đùi mông nhớn nhác. Ngày làm việc đầu tiên cũng kết thúc sau hai đợt uống cà phê. Một tuần liền sau đó Tony vắng mặt. Không để lại chữ nào. Một tuần đủ để Liên làm quen với ba nhân viên của Viện. Hôm đầu tiên, bà thư kí gọi điện tìm Tony, năm phút sau Liên được biết bà ấy sống một mình với đứa con gái mười chín tuổi, suốt ngày đòi ra ở riêng. Hôm thứ hai, Liên tìm xu lẻ mua cà phê, một con bé tròn tròn lại gần đổi cho một vốc to. Tên nó là Nát, làm kế toán, gốc Liban, mới lập gia đình, anh chồng cuối tuần phải đến nhà vợ cũ mang thằng con trai đi chơi. Hôm thứ ba, một ông mũ bê-rê lên tận phòng gõ cửa tự giới thiệu là nhân viên thư viện, đảng viên đảng Cộng Sản Pháp, quyết tâm làm một vòng phe xã hội chủ nghĩa trước khi về hưu, đã đi Việt Nam cách đây mười hai năm, hè vừa rồi sang Cuba, năm tới muốn qua Bắc Triều Tiên, xin mãi thị thực chưa được. Ông khoe từng tự nguyện làm tài xế cho đoàn đại biểu Mặt Trận Dân Tộc Giải Phóng Miền Nam Việt Nam tại hội nghị Paris. Hội nghị kết thúc, lại xếp hàng mua thịt cho đoàn làm nem chiêu đãi bạn bè quốc tế, tiệc kéo dài suốt đêm, khách tặng hoa, chủ nhà tặng nem. Ông hỏi thăm hai bà tướng họ Nguyễn. Liên im lặng. Ông bảo có biết bà Định, bà Bình không. Liên gật đầu. Ông sung sướng khen nắm vững lịch sử rồi ca thán thanh niên Pháp chỉ biết hưởng thụ, hỏi một trăm đứa thì cả trăm đều không rõ tổng bí thư đảng Cộng Sản là ai. Trước khi về ông bảo ông có tên Việt Nam là Tanh. Liên nhướn mắt. Ông lấy bút viết lên giấy. Hóa ra là Thành. Ông bảo thích được gọi tên Việt hơn tên Pháp. Liên gật đầu, hứa từ nay sẽ gọi ông là Tanh. Thứ hai, Liên đẩy cửa bước vào, một mái đầu chẻ ngôi xịt gôm đang cúi xuống chồng hồ sơ. Liên chạy ra ngoài vác về một cái ghế đẩu, ngồi trong góc phòng hai tiếng liền, tê hết cả chân, mấy lần suýt ngã vì ngủ gật, mở mắt ra vẫn thấy mái đầu chẻ ngôi xịt gôm cúi chăm c ú trên bàn. Góc tường, bốn cái ảnh Toto chụp với con trai nuôi bị gỡ ra lúc nào không biết. Đi ăn trưa về, phòng vắng ngắt. Ba giờ chiều, chuẩn bị xuống nhà mua cà phê thì mái đầu chẻ ngôi xịt gôm bước vào. Bên dưới là một bộ com lê là ủi thẳng đơ. Dưới nữa là đôi giày đánh xi bóng lộn. Có biết Tony đi đâu không? Liên lắc đầu. Tony có dặn gì không? Liên lắc đầu. Có ai gọi điện tìm Tony không? Liên lắc đầu. Nửa tiếng nữa sang phòng 707. Liên gật đầu. Mang cho tôi chồng hồ sơ. Liên gật đầu. Phòng 707 không ghi số chỉ dán một băng năm dòng chữ in đậm:

Michel Mignon

Tiến sĩ Xã Hội học, đại học Sorbonne

Giáo sư danh dự, đại học Tổng Hợp Québec

Trưởng phòng nghiên cứu Gia đình-Phụ Nữ-Trẻ em Thế giới thứ Ba

Giám đốc dự án Phụ nữ Đông Nam Á trước thềm thiên niên kỉ mới

Docteur Mignon đặt chồng hồ sơ lên bàn, ánh đèn nê-ông phủ một lớp bụi tím lên mái đầu chẻ ngôi xịt gôm và bộ com lê là ủi thẳng đơ. Docteur Mignon ra hiệu cho Liên ngồi xuống ghế đối diện. Cô Liên sang đây năm 2000? Liên gật đầu. Cô Liên tốt nghiệp đại học Mỏ-Địa Chất Hà Nội? Liên gật đầu. Cô Liên chuẩn bị luận án tại đại học Paris7? Liên gật đầu. Cô Liên nói được tiếng Anh? Liên gật đầu. Cô Liên biết chương trình Excel? Liên gật đầu. Cô Liên có thể xử lý ảnh màu bằng máy vi tính? Liên gật đầu. Cô Liên sử dụng tốt internet? Liên gật đầu. O.K, đây là địa chỉ e-mail của hai mươi báo cáo viên, còn đây là pass word, chiều nay cô Liên có viết xong thư giới thiệu không? Liên gật đầu. Một tuần liền sau đó, lại đến lượt docteur Mignon vắng mặt. Cũng không để lại chữ nào. Tony vẫn mất tăm tích. Bà thư kí đi ngang bảo: sướng nhỉ, tha hồ mà ngủ. Buổi trưa gặp Nát trong căng tin. Một mình một bàn. Làm xong một đĩa thịt bò rán và mì ống trộn bơ, chạy ra xin thêm nửa đĩa, ông phục vụ dẻo tay múc cho một muôi nước sốt kem. Vừa nhai vừa hỏi: mày có tin là càng bị stress càng ăn nhiều không? Liên gật đầu. Hồi ở Việt Nam mày đã biết stress là gì chưa? Liên lắc đầu. Từ ngày sang Pháp tao học thêm một đống thuật ngữ về sợ. Tiếng bọn tao chỉ có một từ, sợ là sợ, thế thôi. Liên im lặng. Mày hợp đồng chín tháng à? Liên gật đầu. Sau đó đã biết xin đi đâu chưa? Liên lắc đầu. Tao hợp đồng sáu tháng, thay kế toán của Viện nghỉ đẻ. Liên im lặng. Mang cái bằng Liban đi xin việc, chẳng công ty tư nhân nào chịu nhận, người ta bảo cố mà thi lại bằng tương đương của Pháp. Liên im lặng. Tao gốc Liban nhưng theo Thiên Chúa giáo, cưới người đồng hương khó lắm. Trước khi gặp chồng tao bây giờ, tao có mấy thằng bồ, cứ nói đến chuyện đăng kí là chúng nó biến mất. Thằng đầu tiên bảo tao lấy nó để có quốc tịch. Thằng thứ hai bảo tao lấy nó để đến nhà nó ở. Thằng thứ ba bảo tao lấy nó để mang cả họ sang Pháp. Thằng thứ tư bảo cho tiền cũng chẳng dám lấy vợ A-rập, thế nào cũng có ngày bị anh em nhà nó đón đường đánh. Liên im lặng. Chồng tao gốc Tiệp. Nhạc sĩ vĩ cầm. Kéo đàn trong bến tàu điện ngầm Châtelet. Tai bị tiếng tàu làm hỏng hẳn, tay cũng hỏng hẳn vì suốt năm kéo ngần ấy bài, thỉnh thoảng kéo theo yêu cầu khán giả Tình ca du mục và Người đàn bà yêu. Cách đây mấy hôm có một ông khách du lịch cho mười euro để nghe Quốc Tế Ca, thiếu tướng KGB về hưu, nghe xong khoái lắm bảo phải tâm hồn Đông Âu mới chơi được bài này, lại cho thêm mười euro nữa để nghe Ca-chiu-sa, trước khi chia tay, chồng tao chơi tặng Chiều Mát-xcơ-va, thiếu tướng cảm động, rút tờ một trăm mới coong ra tặng. Khán giả hào phóng hiếm như bạn tri kỉ, cả đời mới gặp một lần. Khi li dị, toà bảo chồng tao không có phiếu lương nên xử thằng con về ở với mẹ. Liên im lặng. Căng tin chẳng còn ai. Quán cà phê bên cạnh cũng trống ngoác. Thang máy chạy một mạch lên tầng bẩy. Hành lang thăm thẳm. Nát hoảng hốt hỏi Liên: mọi người đi đâu hết rồi. Vừa nói hết câu thì chuông báo động nổi lên. Hai đứa lao ra hành lang, cửa hành lang đóng chặt. Hai đứa quay lại thang máy, cửa thang máy đóng chặt. Nát mặt tái mét. Tuần trước nó ở lại làm phi ?lương cho Viện, tám giờ năm xuống đến tầng trệt, cửa chính khoá trái, cửa phụ khóa trái. Chồng nó kéo đàn xong về đến nhà mười một giờ đêm, không thấy vợ đâu, gọi điện cho cảnh sát, cảnh sát bảo mất tích quá bốn tám tiếng mới đủ tiêu chuẩn điều tra. Mười hai giờ đêm, chồng nó gọi lại, đòi nói chuyện với thanh tra cảnh sát, thanh tra hỏi tên, họ, quê quán, xong khuyên chồng nó liên lạc với bố mẹ vợ, khả năng tội phạm nghiêng về phía Liban nhiều hơn phía Pháp, cuối cùng đưa cho danh sách mười nhân vật khủng bố nguy hiểm nhất vùng Vịnh. Một giờ sáng, chồng nó vẫy tắc xi đến cổng Viện, đập cửa mười lăm phút, dân xung quanh chõ ra chửi tới tấp. Chồng nó vẫy tắc xi về nhà lấy vĩ cầm rồi quay lại. Kéo xong sô-nát cung son trưởng của Bach thì nó nhận ra. Nát bảo năm năm sống với nhau, nó biết chồng nó yếu ở nốt nào. Liên im lặng. Chuông báo động vẫn kêu điếc tai. Bỗng một nhân viên cứu hỏa, đồng phục đỏ au, nhẩy từ cửa sổ vào kéo hai đứa đến một cánh cửa mở sẵn, đẩy xuống cầu thang rồi hét: chạy đi. Thế là ù té. Tim mấy lần suýt rớt khỏi lòng ngực. Xuống tới mặt đất, mồ hôi chảy ròng ròng trên mặt. Đám đông quay lại trợn mắt nhìn hai đứa, một giây sau phá lên cười, nghiêng ngả, lăn lội. Bà lớn tuổi từng bắt chước thủ tướng Raffarin rạp cả lưng xuống đất. Hai cô tre trẻ ôm nhau rú rít. Bên cạnh, hai mươi bộ quần áo đỏ chạy rầm rập, hai xe cứu hỏa đang kéo vòi rồng và thang dây. Không một sợi khói. Bà thư kí nín cười chạy đến bảo: Viện vừa sửa chữa xong cực kì tốn kém, chiều nay muốn thử bộ còi báo động, nhân viên được lệnh sơ tán xuống sân, nhân tiện gọi cứu hỏa đến tập một thể, chúng mày không đọc thông báo à. Liên im lặng. Nát gườm gườm nhìn bà thư kí. Bà thư kí hãi quá, quay mặt đi. Những người khác cũng im thin thít. Liên nhận ra vũ khí tự vệ của mình. Bỗng thấy Nát như là bạn lâu ngày. Cả viện lại đi lên làm việc. Trong thang máy, Liên nắm chặt tay Nát. Mọi người né ra một bên. Chẳng ai nói năng gì. Năm giờ chiều, hai đứa chia tay ở trạm Nation. Nát bảo: mày ở phía Tây cơ à. Liên ngượng ngịu quay mặt đi...

Chương 20

Nhìn từ bên ngoài, tầm quan trọng của vấn đề và những lời bình luận đã gây nên vài sự bối rối. Trước hết là bản tường thuật sự kiện. Sau đó là nỗi ngạc nhiên: làm sao điều ấy có thể xảy ra ở một quốc gia hùng mạnh, một chính quyền có tổ chức ?...Cuối tháng, xuất hiện những lời bình luận chua chát và những bức tranh biếm họa. Bức tranh trong một tuần báo ở Thụy Sĩ có vẻ là điển hình bởi vì nó kết hợp trực tiếp sự phê bình mang tính chính trị với sự phản kháng mang tính đạo đức: người ta nhìn thấy thủ tướng Raffarin đi nghỉ hè vội vã bỏ lại một bà già cằn cọc và đau khổ ngồi trên xe lăn... ở bên ngoài nước Pháp, điều đập vào mắt người ta nhất, rất tương phản với cuộc tổng động viên nhanh chóng và tập trung của các tổ chức chuyên nghiệp và các tổ chức vô chính phủ, đó là sự phối hợp yếu ớt của các cơ sở nhà nước, tính không năng động của chúng, và trên hết là sự thiếu thốn của các đài thiên văn cũng như các cơ quan truyền thông công cộng trung ương... Phải nói rằng hoàn cảnh rất thuận lợi cho những phe đối lập. Thủ tướng nghỉ trên núi, bộ trưởng y tế bị phỏng vấn khi đang mặc áo thun, sau lưng là màu xanh của cây lá, tổng thống thì nghỉ mát cách đất nước vài nghìn cây số. Rồi vô tuyến liên tục truyền đi những hình ảnh khủng khiếp với những vị giám đốc nhà dưỡng lão ngán ngẩm, những bệnh viện tắc nghẽn, những nhà xác dựng tạm trong kho chợ, trong lều và xe tải gắn điều hòa. Việc tố cáo cánh hữu thất đức và coi thường người dân thì quá dễ dàng (mà quên rằng chính thị trưởng Paris thuộc về cánh tả cũng chưa đi nghỉ hè về). Họ hét toáng lên: Chính phủ làm quái gì thế ? Việc qui tội cho chính quyền và lên án sự bất lực của nhà nước có thể có nhiều ẩn ý. Tính cách rất Pháp này, chúng ta ngày càng trở nên thận trọng vì nó hay bị mang ra châm biếm quá mức. Thế nhưng giờ đây nó lại được củng cố nhờ kết hợp với hoàn cảnh đặc biệt: các cụ già và các người bệnh của chúng ta đau khổ và bị bỏ rơi. Chính phủ làm quái gì thế ? Theo tôi, đó chỉ là một cách làm chính trị sặc mùi tình cảm. (tạp chí Cybergeo, 24/11/2003)

Bà gác cổng đợi sẵn ngoài đường thì thào: cô Liên có khách nhé. Liên im lặng. Bà gác cổng lại bảo: cô Liên cẩn thận đấy. Liên thở dài. Cầu thang vắng tanh. Hành lang đen đủi. Ai đó đã thay bóng đèn công cộng. Cửa phòng Liên bị nhấc khỏi khung, đặt dựa vào tường. Sư tử đứng giữa nhà hút thuốc. Mèo ốm chống cằm bên cửa sổ. Dưới sàn, một chiếc va li mỗi chiều một mét. Em bái phục chị, ngày nào cũng leo bộ hai lần bẩy tầng. Sư tử hôm nay mặc sơ mi trắng, quần tây tím than, gọi Liên bằng chị, xưng em. Liên phải dựa vào tường mới khỏi ngã. Em thay bóng đèn hành lang đấy. Tháo cả cửa ra mới cho được va li vào. Liên im lặng. Em và con này đến chị ở tạm vài hôm. Chị có gì ăn không? Nói xong đẩy mèo ốm ra mở tủ lạnh. Cơm bày lên bàn, Liên và mèo ốm ngồi trên giường, sư tử ngồi trên ghế. Liên ăn vào đĩa, nhường bát cho khách. Sư tử bảo: chị tâm lý thật, em cóc biết dùng đồ Tây. Vèo một cái hết năm lần xới, đứng lên ra hành lang hút thuốc. Đệm bị lôi khỏi giường rồi đặt lên sàn, chiếm vừa đúng lối ra vào. Sư tử nhún nhún mấy cái bảo: chị để em và con này nằm đất cho. Chỗ của đệm bây giờ là một cái chăn đơn gập đôi. Liên quay lưng thế nào cũng không thoát khỏi hai thanh sắt lạnh buốt, thiếp đi lúc ba giờ sáng trong tiếng ngáy vô tư của sư tử. Nát hỏi: mày mất ngủ à? Liên gật đầu. Có đồng hương đến ở nhờ đúng không? Liên ngạc nhiên nhìn nó. Tao từng bị nạn này, hỏi ra mới biết dân nước ngoài không ai thoát, bọn Ba Lan viết thư về nước còn không ghi địa chỉ người gửi trên phong bì, nhân viên bưu điện dám bán nó cho những ai muốn tìm nhà trọ miễn phí ở Paris. Liên im lặng. Nát lại hỏi: một cặp à? Liên gật đầu. Mày cẩn thận nhé. Theo kinh nghiệm, thế là lâu đấy. Mày có muốn xem bói tú lơ khơ không? Liên ngần ngừ. Tao xem cho mày một quẻ nhé. Không đợi Liên trả lời, nó mở túi lấy ra một bộ bài, tráo tanh tách bảo Liên rút lấy một con. Hai dãy quân bài bày trước mặt, toàn bích là bích. Nát vẻ mặt đăm chiêu. Liên ơi, mày cẩn thận nhé, một cặp sẽ làm khổ mày đấy, một cặp quái chưa từng thấy. Liên im lặng. Mày có biết là hai tháng nữa mày mới có tiền lương không? Liên lắc đầu. Đợi được tiền của nhà nước cũng chóng mặt. Tao là kế toán, tao báo trước cho mày. Hai đứa đi ăn trưa. Phòng ăn vắng vẻ. Mỗi ông phục vụ đứng khoanh tay kêu buồn, con dao hôm nay ít được dịp sử dụng. Nát ngó nghiêng, chỉ vào cái đùi vịt to nhất. Ông phục vụ khen mắt tinh rồi dẻo tay cắt thêm cho một miếng lườn, bảo mừng lễ Phục Sinh, ai ở lại làm việc xứng đáng được thưởng. Nát đang ăn, bỗng đá chân Liên. Tony bưng khay thức ăn đi vào, áo mút và quần thun đen tuyền, dây chuyền vàng lấp lánh giữa ngực. Liên giơ tay vẫy. Tony không đáp cứ thế đi thẳng. Mặt lạnh băng. Vừa nhai vừa nhìn ra cửa sổ. Làm một hơi hết cốc rượu vang, đứng lên lấy thêm cốc nữa. Liên cúi đầu ăn, cổ họng đắng ngắt. Nát bảo: thôi đừng lo quá. Liên nhìn xuống bàn thấy đĩa trống không. Bánh mì cũng được quệt với nước sốt đến mẩu cuối cùng, chui vào dạ dày từ lúc nào, chắc đang ngả ngốn cạnh nỗi sợ. Trên bàn làm việc đặt một tờ giấy A4, chữ như gà bới, không ghi tên nguời nhận, không giải thích lý do. Túi xách tay và hai mươi tập hồ sơ đã chuyển sang phòng khác, cạnh toa lét. Liên cầm tờ giấy ngần ngừ trước hai đầu hành lang, đầu nào cũng có một toa lét. Cuối cùng quyết định đẩy cửa phòng bé hơn. Hoá ra bên trong còn bé hơn nữa. Có một bàn, một ghế, một máy vi tính và một tủ đựng tài liệu, máy vi tính phải có pass word mới vào được còn tủ đựng tài liệu khóa cả ổ trên lẫn ổ dưới. Túi xách tay và chồng hồ sơ nằm dưới sàn. Trên tường, bóng đèn nê-ông chập chờn, mấy phút sau lịm luôn. Sư tử đẩy mèo ốm xuống đệm. Bờm sư tử căng như buồm gặp gió. Tóc mèo ốm tỏa như sóng biển đêm. Bốn cái đùi vật nhau đạp đổ tường. Con chuột bẩn thỉu đứng giữa hành lang chu chéo. Bốn cái đùi vật nhau chọc thủng sàn. Con chuột sạch đẹp tầng sáu chạy lên vò đầu bứt tai. Chùm nho mạ vàng và bộ đèn pha lê vỡ tan tành dưới nền gạch đá hoa cương. Văn phòng bảo hiểm gửi đến thợ nề tay nghề bậc tám. Thợ nề ngồi nghiên cứu nửa ngày, mở sổ ghi chép. Trước khi về còn xin mấy mảnh mẫu. Nửa ngày sau, văn phòng bảo hiểm gọi điện, đồng ý bồi thường năm chục euro cho chùm nho và ba chục euro cho bộ đèn. Con chuột sạch đẹp tầng sáu giận điên, liên lạc với luật sư. Luật sư đàm phán với văn phòng bảo hiểm, một tiếng sau thông báo chùm nho và bộ đèn đều đồ giả cổ, made in China, tuổi thọ cùng lắm là dăm năm. Con chuột sạch đẹp tầng sáu dọa kiện văn phòng bảo hiểm. Ông bà nó quí tộc mấy chục thế hệ, lẽ nào gỡ của gia bảo đem bán. Con chuột sạch đẹp tầng sáu thuê chuyên gia đồ cổ đến nhà xem xét một loạt, để làm bằng chứng đưa tòa án. Chuyên gia sờ đến đâu lắc đầu đến đấy. Trong số năm mươi hiện vật hai vị họ Đờ để lại chỉ có hai hiện vật tương đối lâu đời, niên đại chiến tranh thế giới thứ nhất, là cái bô và cái ống nhổ, nhưng chín mươi năm làm đồ nhật dụng, chất liệu đồng bị nước tiểu và đờm giãi huỷ hoại gần hết, giá trị tình cảm thì có thể còn nhưng giá trị vật chất là con số không tròn trịa. Ngủ ngon quá nhỉ. Liên giật mình mở mắt. Bà thư kí đứng ở ngưỡng cửa. Hai tay hai cốc cà phê. Tony về rồi đấy, hôm nay làm mình làm mẩy. Liên im lặng. Bà thư kí uống hết cốc cà phê bảo: mày tháo ảnh con trai nuôi nó ra à? Liên lắc đầu. Nó bảo docteur Mignon không nhận, chỉ có mày chứ ai đặt chân vào đấy. Liên nhướn mắt. Nó tìm khắp nơi không thấy. Nó đòi tao gạch tên mày đi. Tao không gạch. Nó lại đòi tao làm chứng để báo cáo lên ban giám đốc. Tao không làm. Nhưng mày cẩn thận nhé. Liên tiễn bà thư kí ra cửa, quay vào uống một ngụm cà phê. Cà phê loãng như nước lọc. Từ hôm đi làm ở Viện, chưa nhận đồng lương nào mà tốn vài vốc xu lẻ. ốc đảo của các nhà nghiên cứu khoa học hoá ra rất cần cà phê. Mỗi tầng, hai máy tự động mà không đáp ứng đủ nhu cầu. Viện mở thêm một quầy ngay cạnh căng tin, cô phục vụ không lúc nào ngơi tay, hết giờ làm việc cầm hai bao tải đầy vỏ cốc nhựa đi đổ. Liên nhấc cà phê giót lên bệ cửa sổ. Rồi ngó xuống nhìn. Không giọt nào bám tường quá một giây. Cửa sổ sáu tầng khép chặt. Lễ Phục Sinh, các nhà nghiên cứu nghỉ thông ba ngày, để chạy bộ trong rừng, đi ủng làm vườn, đốt than nướng thịt, dưới nắng đầu mùa vừa gặm dẻ cừu non vừa suy ngẫm về đất nước và con người thế giới thứ ba. Tony bảo thế là phong cách trí thức tiểu tư sản đặc Pháp. Tony một năm vài lần vác cặp đi thực tế. Vé máy bay, phí khách sạn, tiền tiêu vặt được các dự án khoa học trang trải. Đến Việt Nam có con trai nuôi Hà Nội. Đến Thái Lan có con trai nuôi Cheng Mai. Đến Senegal có con trai nuôi Dakar. Đến châu Mỹ La Tinh có con trai nuôi Peru, Nicaragua, Paraguay, Venezuela, Honduras. Thế kỉ 21, người dân thế giới thứ ba vẫn cảm động tặng con đẻ cho các bố nuôi tư bản; giới chuyên gia của thế giới thứ ba còn bận làm báo cáo tâm sinh lý phụ nữ nội địa, thời gian đâu mà đầu tư nghiên cứu tâm sinh lý đàn ông nước ngoài; giới ngôn ngữ học của thế giới thứ ba mải cãi nhau về mười ba cách dịch triết học Khai Sáng nên bỏ quên hoàn toàn từ pedophile. Tony không có con trai nuôi người Pháp, cảnh sát Pháp không cho Tony vào sổ đen. Tony không có con trai nuôi các nước G8, Interpol cũng không cho Tony vào danh sách tội phạm cần truy lùng. Tony thỉnh thoảng làm mình làm mẩy, thỉnh thoảng bỏ đi đâu cả tuần liền, cấp trên tặc lưỡi: công nhân viên chức nhà nước cũng phải có quyền văn nghệ sĩ một chút…

…Liên về nhà sớm hơn nửa tiếng. Sư tử bảo: chị đưa em vài trăm mua dụng cụ. Liên nhướng mắt. Tuần sau em bắt đầu đục tường. Cả ba ngồi xuống ăn tối. Em báo chị biết nhà đã hết gạo. Trưa nay em và con này phải xơi đống đồ hộp dưới gậm giường. Trông chẳng khác gì mỡ vòng bi ô tô, nhưng được cái nhiều pờ-rô-tít. Liên hoảng hốt nhớ lại những túi ny lông liên tục được đặt trước của phòng bà thường trực, suốt tháng hai vừa rồi. Đến bây giờ vẫn không biết chủ nhân là ai. Sư tử xới cho Liên một bát cơm, ấn vào một miếng cánh gà. Chị làm em áy náy quá. Nói xong đổ các thứ còn lại vào xoong cơm, dùng thìa xúc nhồm nhoàm, hình như nuốt hết cả xương, xong bữa thì cán thìa vừa vặn gãy. Bàn được dọn lấy chỗ đặt vô tuyến. Đệm được chuyển xuống sàn, sư tử nằm dạng chân, một tay vành mồm xỉa răng, một tay ôm mèo ốm. Liên ngồi trên giường. TF2 chiếu hình sự nhiều tập, hai thanh tra cảnh sát đang tranh luận, mặt đỏ bừng. Sư tử bảo: chị chuyển kênh khác cho em nhờ, tìm thì đéo tìm cứ đứng nói ra rả. M6 truyền lại trung kết cuộc thi Những hạt giống âm nhạc. Một nữ thí sinh váy ngắn, tóc xù, song ca với một nam thí sinh quần bò áo chẽn. Anh ốm, anh ốm thật rồi. Cả hai vừa hát vừa đong đưa tình tứ. Sư tử bảo: giả vờ giả vịt, lôi nhau ra huỵch mẹ nó cho xong. Mèo ốm liếc nhìn Liên rồi thọc tay vào quần đùi sư tử. Liên quay mặt đi. Con gấu chắc cũng đang nghe Anh ốm thật rồi, khéo đang hát váng cả buồng tắm cũng nên, khéo đang trần như nhộng cũng nên. Quái đản số ba trăm linh mốt. Sư tử hổn hển: chị tắt đèn cho đỡ tốn điện. Rồi không đợi Liên phản ứng, bật dậy vật mèo ốm xuống đệm. Liên trợn mắt, nhớ lại giấc mơ giữa giờ làm việc. Ra đến hành lang vẫn thấy sàn nhà quằn quại dưới chân. Bà gác cổng đón ở sân, lắc đầu: cô Liên cẩn thận, mọi người mới đâm đơn lên đồn cảnh sát, từ hôm cặp ấy về đây, cả khu mất ngủ. Liên im lặng bỏ đi. Bà gác cổng chạy theo đưa cho mấy phong bì: cặp ấy xuống hỏi, nhưng ai mà dám đưa. Đường không một bóng người. Trời lất phất mưa. Hai rặng cây im lìm. Những giọt nước chen chúc dưới ánh đèn cao áp. Chọn một bậc thềm khô ráo để đọc thư. Chị dâu Liên chữ nghuệch ngoạc như trẻ con, câu văn ngắn ngủn, có vẻ bốn chục năm gõ máy chữ văn kiện bộ Ngoại Giao không để lại một dấu vết nào. Chị thông báo anh trai Liên từ mấy tháng nay bị chứng bệnh lạ, nhắm mắt cả ngày mà không ngủ được, bác sĩ cho thuốc an thần, liều gấp đôi người thường, vẫn không kết quả. Tóc bạc hết thái dương. Không sút cân nhưng ăn uống ngày càng khó tính. Chị chăm sóc rất vất vả. Ô-sin lấy chồng rồi. Một hôm bảo đi mua ốc luộc, thế là tếch theo một thằng thợ nề vô gia cư. Hai đứa leo lên xe máy, phóng một mạch về Thái Bình, chẳng buồn nhắn tin. Nửa tháng sau, bưu điện mang đến một tấm ảnh màu. Cô dâu khăn vành dây, áo dài hoàng hậu Nam Phương. Chú rể khăn đống, áo dài hoàng đế Bảo Đại. Chị dâu Liên nhìn mãi không biết là ai, hàng xóm cũng chịu. Cách đây một tuần, ô-sin ghé qua nhà, bụng chửa vượt mặt, cười cười chỉ chồng bảo: tay này khen cháu dai sức, thợ nề mà còn chào thua, thỉnh thoảng cháu giở mấy võ học mót của cô Linh, tay này sướng rủn tỉ. Một tiếng liền chỉ nói chuyện láo lếu. Không nhắc gì đến cái xe máy. Bây giờ thuê nhà cấp bốn ở gần cầu Long Biên, chồng lái xe ôm, vợ bán nước và đại lý xổ số, ngoài ra còn cho thuê truyện, bảo Mạc Ngôn vẫn đắt khách nhất. Chị dâu Liên hỏi có nhớ bánh ngọt Pháp không. Ô-sin bảo lúc nào nhớ thì lôi nhau ra vật, vật xong nằm trên giường ăn bánh lá, uống nước vối, lâu ngày cũng quen. Xong chỉ mặt chị dâu Liên hỏi: sao cô không treo ảnh cưới bọn cháu lên. Lúc ấy chị dâu Liên mới ớ cả người. May mà tấm ảnh vẫn để trong ngăn kéo bếp. Cuối thư chị hỏi bao giờ cô Liên cho cả nhà ăn kẹo, nếu có tin mừng phải gọi điện báo, có khi anh khỏi bệnh cũng nên. Chữ kí to như gà mái ghẹ. Dấu mũ là mỏ, dấu hỏi là mào, dấu chấm chữ i là mắt. Nhìn một lúc tưởng con gà đang cựa quậy chuẩn bị vươn cổ cục tác. Hơn mười năm làm công việc hành chính, đọc biết bao lá đơn, Liên chưa thấy chữ kí nào như thế bao giờ. Nếu không đi Pháp chắc chẳng có dịp biết chữ kí chị dâu. Anh trai Liên không bao giờ viết thư. Chị dâu bảo anh mệt. Bố mẹ Liên thì chẳng nói làm gì, cả đời hình như chưa gửi thư đi đâu, chị dâu bảo bố mẹ già rồi ngại cầm bút. Chị gái Liên tết đầu tiên gửi cho một cái thiếp chúc mừng năm mới đúng ba dòng, đứa con gái út viết, chị kí bên dưới, chữ kí cũng to xù, đầy đủ ba dấu, nhưng tuyệt nhiên không khiến Liên nghĩ tới một con gì, chỉ thấy bè bè và vô duyên khủng khiếp, vô duyên hơn cả câu: thôi thư đã dài chị chúc em chóng tìm được chồng đỡ phụ công sinh thành cha mẹ. Cuối cùng, chị dâu lại là người chăm viết thư nhất. Phong bì của chị có một không hai, đến bà gác cổng còn biết, có lần đợi Liên đến 11 giờ đêm để xin con tem của bưu chính Hà Nội in đôi hạc cuối cùng bay tới Đông Nam-á. Phong bì ngân hàng, không bao giờ có tem, chỉ mỗi cái dấu đỏ ngoằn ngoèo, nhưng cũng nhận ra ngay, bỏ sang một bên cho đỡ cao huyết áp. Phong bì ANPE, lại một dấu đỏ ngoằn ngoèo khác, Liên vẫn viết thành Leng, để ngày mai đến văn phòng sẽ đọc, đỡ tốn mấy cốc cà phê. Một phong bì dán tem rất to, vẽ đoàn thuyền buồm màu trắng. Mở ra thấy một lá thư ngắn ngủn, không có chữ kí:

Paris, 11 tháng 8 năm 2003

Cô Liên ơi, tôi đã gặp cái nóng thiêu đốt này cách đây năm mươi năm, ở làng Ninh Phục, châu thổ Sông Hồng. Cô Liên ở lại. Tôi đi đây.

Liên đọc thêm lần nữa, chẳng hiểu gì, cũng không biết người viết là ai, lý do nào mà tám tháng sau thư mới được gửi. Trong năm chục cụ già Liên từng tắm, có ba cụ cứ đợi tay Liên xoa đến bụng dưới là mang bầu kỉ niệm Đông Dương ra trút, đến độ Liên thuộc lòng, có khả năng vặn vẹo mỗi khi các cụ nhầm một chi tiết nào đấy, cô Diễm Lan thành cô Minh Nguyệt, áo lụa Hà Đông thành áo gấm Thượng Hải, ông giám đốc nhà in Tân Dân thành ngài tuần phủ Đắp Cầu, mùa thu năm Quí Hợi thành mùa đông năm Đinh Thìn, đánh tổ tôm thành xoa mạt chược, chế mà phù thành chè đậu xanh, chọi gà thành húc trâu, du thuyền hồ Tây thành nghe hát quan họ, đánh giáp lá cà thị trấn Đông Triều thành bao vây không bộ huyện ủy Sơn La. Không có cụ nào nhắc đến làng Ninh Phục và tháng tám năm 1953. Không có cụ nào nhắc tới Điện Biên và mùa xuân năm 1954. Một ô-tô xịch ngay trước mặt, đèn chiếu trúng mắt, còn kịp thấy hai cái đầu đàn ông. Đầu tóc dài hỏi: bao nhiêu một giờ. Liên chưa kịp phản ứng, đầu húi cua hỏi tiếp: làm tới đi, bọn tao cưa đôi. Liên co chân chạy. Xấp thư trên tay gió thổi phần phật. Mưa như trút. Bức thư của cụ già vô danh bỗng dưng tuột khỏi tay, chỉ còn lại cái phong bì, mấy giây sau cũng bay nốt. Ô-tô bám theo. Một trong hai cái đầu bảo: cửa mở đấy, lên luôn đây cho tiện. Liên ngoái lại, mắt gườm gườm. Hai cái đầu cười phá lên. Đầu tóc dài bảo: em này xấu kinh nhưng lên giường là ác đấy. Đầu húi cua bảo: chưa chắc, khéo lại thẳng đuôn đuỗn. Đầu tóc dài bảo: nhìn hai cái đùi nó kìa, xiết chặt phải biết. Đầu húi cua bảo: tao lạy mày, đừng nói nữa. Liên quay đầu chạy tiếp. Ô-tô cách người có vài mét. Một trong hai cái đầu bảo: nhanh lên, bọn tao cứng lắm rồi. Cốt cửa bỗng dưng có vấn đề. Liên bấm đi bấm lại, hai cánh cửa vẫn im phăng phắc. Tiếng ô-tô phanh két. Hơi rượu nồng nặc phả vào gáy: lên đây, bọn tao chơi đẹp lắm, sẽ chẳng nhảy cẫng lên ấy chứ. Liên quay phắt lại, mắt gườm gườm. Hai cái miệng ngoác ra cười sằng sặc. Một bóng đen lù lù tiến lại. Rồi cán chổi từ đâu lao tới. Hai cái đầu rối rít thụt vào. Ô-tô lạng một vòng xong biến thẳng. Con chuột bẩn thỉu nhìn Liên lắc đầu. ánh đèn cao áp soi rõ một đôi mắt trợn trừng, lòng đen bé như hạt đỗ. Vừa leo cầu thang, vừa thở hổn hển. Đến trước cửa phòng, con chuột bẩn thỉu dừng lại bảo: cứ để cặp ấy làm cho bọn tầng năm phát điên phát đảo. Tôi với cô Liên cùng lắm là ra ngồi bậc thềm mấy tiếng. Đêm về đỡ phải uống thuốc ngủ. Liên vào trong nhà mới thấy cánh cửa bên kia mở ra rồi đóng lại, tổng cộng chưa đầy một giây…

Chương 21

Phủ thủ tướng không ưa các nhà báo vô kỉ luật. Và cũng chẳng ngần ngại tỏ ra điều ấy. Bà Francoise Miquel, giám đốc Vụ Thông Tin Chính Phủ (SIG) đã gửi thư đến ông Bertrand Evano chủ tịch hãng Thông Tấn Pháp (AFP) để báo cho ông này biết sự ‘phẫn nộ’ và sự ‘thất vọng’ của mình về việc tin nhanh ngày 22 tháng 8 đã đề cập đến những thất bại chính trị của thủ tướng Raffarin. Kì lạ làm sao, bức thư của bà ta lại ghi ngày 7 tháng 8. Nhà báo bị bà ta buộc tội có tên là Frederic Dumoulin, từ lâu được hãng Thông Tấn Pháp ủy nhiệm viết tin về phủ thủ tướng. Một chức vụ chiến lược bởi vì các tin nhanh của anh được tất cả các cơ quan truyền thông và các báo địa phương lấy lại. Trong bức thư gửi cho ông Bertrand Evano mà báo Liberation có một bản cô-py, bà Francoise Miquel phàn nàn anh nhà báo đã sử dụng cụm từ ‘thiếu chính quyền‘ để nói về sự im lặng của chính phủ trong trận nắng nóng vừa qua. ‘Một vài từ đã khiến tôi nghi ngờ tính khách quan của câu bình luận vì chúng sao lại y nguyên lời của chủ tịch đảng đối lập’, bà ta viết như vậy và kết thúc bức thư bằng một câu dọa dẫm: ‘ Thế nên tôi sẽ chuyển bức thư lên thủ tướng’. Frederic Dumoulin bị chính phủ cho vào sổ đen từ nhiều tháng nay. Các nhân viên của bộ phận báo chí của thủ tướng Raffarin và cả cố vấn thông tin của ngài cũng nhiều lần gọi điện cho những người quản lý Frederic Dumoulin để nói rằng lời bình luận trong các tin nhanh của anh về hoạt động của chính phủ đều có tính ‘thiên vị’.

Đây không phải là lần đầu tiên chính quyền tấn công các nhà báo của hãng Thông Tấn Pháp. Thủ tướng Lionel Jospin cũng từng buộc tội cho người tiền nhiệm của Frederic Dumoulin về câu bình luận trong một tin nhanh nhân chuyến đi công tác của thủ tướng ở Brasil mùa xuân năm 2001 (báo Liberation 27/08/2003)

Docteur Mignon hất hàm: cô Liên làm gì tuần qua? Không để Liên kịp trả lời, lên giọng: chúng tôi trả tiền không phải để cô Liên ăn căng tin, uống cà phê và ngủ gật. Liên im lặng. Chúng tôi nhận được thư của ba báo cáo viên phàn nàn cô Liên không trả lời các câu hỏi của họ, ba mươi sáu tiếng đồng hồ đối với những nhà nghiên cứu khoa học là một khoảng thời gian khổng lồ. Trong vòng một giờ nữa cô Liên không làm xong việc này, chúng tôi buộc phải tìm người thay thế. Nát hỏi: cần gấp thế ư? Liên gật đầu. Không đứa nào mở cho mày cái máy trong phòng à? Liên lắc đầu. Tao phải chuẩn bị kế toán cho đoàn chuyên gia Viện gửi đi Nigeria, hội thảo quốc tế Trẻ em mồ côi, ngày mai lên đường sớm. Liên im lặng đi ra cửa. Nát chạy theo: thử xuống thư viện xem sao. Liên không trả lời, cắm đầu bước. Tanh chạy ra tận cửa nắm tay kéo vào, chỉ ghế mời ngồi, rồi vác đến một máy vi tính cầm tay, bảo mang xuống phòng mà làm việc. Ba lá thư của ba báo cáo viên quả là rất khẩn cấp. Vị thứ nhất, giáo sư một trường đại học Bắc Âu, nhờ Liên đặt hộ vé máy bay Copenhagen-Toulouse-Genève, sau hội nghị muốn qua Thụy Sĩ mấy ngày, đăng kí chỗ trước sáu tháng để được ngồi cạnh cửa sổ. Vị thứ hai, tiến sĩ tâm lý học trẻ em, chuyên gia viện khoa học xã hội Hy Lạp, yêu cầu Liên tìm khách sạn ở trung tâm Toulouse, cạnh nhà hát Lớn, nhất định không bỏ lỡ vở ba lê hiện đại lúc 19 giờ, ngay buổi tối đầu tiên. Vị thứ ba, đại diện một tổ chức vô chính phủ Bắc Mỹ tại Trung Cận Đông, sẽ đi công tác ở Nam Phi, rồi từ Nam Phi qua Pháp, rất có khả năng đến muộn một ngày, đề nghị Liên ra đón tại sân bay Toulouse, đưa thẳng về hội nghị, đỡ mất thêm thời gian một cách vô ích. Tanh gõ cửa xin phép vào chơi. Liên lắc đầu. Nhai hết nửa gói bích qui mà ba lá thư khẩn cấp chưa biết trả lời làm sao. Chuyên gia quốc tế có lịch công tác chặt không kém thương gia quốc tế. Nát chạy lên, ném gói bích qui vào sọt rác, gõ một lèo tiếng Anh: cám ơn Ngài đã viết cho tôi. Tôi đang xem xét, sẽ có thông tin chính xác. Kính thư. Liên. Gõ thêm địa chỉ của ba vị thành viên. Tách một cái, phủi tay, đóng máy, hất hàm bảo Liên xuống cà phê. Hai đứa khuân ghế ra ngồi cạnh cửa sổ. Các vị khách đồng hương vẫn tạm trú à? Liên gật đầu. Cẩn thận nhé. Con bé ấy mà có bầu là không đuổi được đi đâu. Cảnh sát bó tay. Chủ nhà bó tay. Tòa án cũng bó tay. Liên im lặng nhìn xuống phố. Hai cây tử đinh hương nở hoa tím ngắt. Chẳng mấy đã hết tháng. Các con chuột sạch đẹp chủ nhà, trong lịch công tác, thế nào bên cạnh ngày 30 chẳng viết thêm cụm từ: cực kì quan trọng. Bút dạ đỏ hằn sang cả trang sau. Có khi đã báo cáo cảnh sát rồi cũng nên. Có khi đã chuẩn bị luật sư rồi cũng nên. Nát chạy ra mua thêm cốc cà phê nữa. Đổ một lúc hai gói sữa bột vào khuấy loạn xạ. Từ hôm gặp Liên đến giờ phải tăng vài cân là ít. Nhưng khuôn mặt vẫn hiền hậu dễ thương. Mắt nâu trong veo. Cổ cao ba ngấn. Tóc mây óng ả. Thế mà vẫn phải lo giữ chồng. Phụ nữ Praha đẹp nổi tiếng, vừa đẹp vừa tình tứ. Nát bảo chồng nó nghệ sĩ, thoáng thấy bóng hồng là tim loạn nhịp, một lá thùy dương cũng đủ tâm hồn xao xuyến. Chân Liên nhận một cái đá đau điếng. Nát hất đầu về phía cửa sổ. Rất xa, ở tít đầu phố, Toto mở cửa xe cho một người đàn ông đứng tuổi, kính đen, tóc chải keo, từ cổ tới chân đồ da bóng lộn. Mày không nhận ra ai à? Liên lắc đầu. Thủ trưởng của mày chứ còn ai. Liên nhướn mắt. Nát nói tiếp: một tuần hai lần đưa nhau đi nhẩy. Thay quần áo ở tiệm Mc Donald. Trong Viện nhiều người biết nhưng không cho ý kiến, còn bận bắt chước Raffarin và Chirac. Nát nhìn vào mắt Liên thì thầm: mày cẩn thận nhé. Đừng phát biểu lung tung. Thủ trưởng của mày cuối năm có khả năng lên thay viện phó, viện phó sắp về hưu. Liên im lặng thở dài. Nát vuốt tay Liên bảo: hèn gì hôm trước xem bói cho mày, tao thấy một cặp khác thường, con bảy bích và con tám bích. Liên ơi, mày bị hai cặp hại một lúc cơ đấy. Liên nghĩ đến các vị chủ nhà, định chữa lại là ba, nhưng cuối cùng chẳng nói gì, đứng lên mua một cốc cà phê mang lên phòng, ra tới cửa còn quay lại lấy thêm hai gói sữa bột. Nát lắc đầu im lặng, trước khi rời thang máy, quay sang bảo: bình tĩnh nhé. Liên mở máy vi tính, đọc được thêm hai lá thư nữa, của hai báo cáo viên Việt Nam, viết song ngữ Anh-Việt. Một báo cáo viên tên là Nguyen Ngoc Trau (không hiểu là Trâu hay Trấu), xin dự án (chứ không phải Liên) không ghi ngày về trong vé Paris-Hanoi, để có thể ở lại Pháp thêm một tuần với con trai, sinh viên cao học tổng hợp Nantes. Một báo cáo viên tên là Tran Van Dam (không hiểu Đàm hay Dâm), tự giới thiệu là phó đoàn, nhờ đích danh Mr. Lien (chứ không phải dự án) dịch báo cáo của đoàn sang tiếng Pháp, đoàn cần gấp, để tuần sau có thể gửi cho một dự án khoa học khác ở Bruxelles, do ủy ban khối Pháp ngữ đăng cai. Liên lấy lá thư Nát gõ lúc nãy gửi cho Nguyen Ngoc Trau và Tran Van Dam. Cũng không đính chính là Miss Lien. Tự nhủ để Mr lại hóa hay. Trút hai gói sữa bột vào cốc cà phê. Uống xong mới phát hiện cà phê hôm nay sao mà đắng, còn công việc thì ngay ngày đầu đã biết là rất nhàm, cái mặt Toto khó hiểu hơn là khó chịu. Tanh gõ cửa bảo: chăm chỉ quá, đi ăn phở không. Liên tặc lưỡi leo lên xe. Tanh nhắc cài dây bảo hiểm, giọng rất ấm. Trước khi quay vô lăng, giơ tay bật cát xét. Quốc Hương hát: đêm Trường Sơn, chúng cháu hành quân, đêm đêm chúng cháu bước, Bác như đang đứng nơi này. Tanh hỏi : biết Đêm Trường Sơn nhớ Bác chứ. Liên gật đầu. Tanh hỏi tiếp: biết nghệ sĩ nhân dân Quốc Hương không. Liên gật đầu. Tanh bảo: tha thiết hào hùng nhỉ. Liên gật đầu. Liên chưa bao giờ xem Quốc Hương biểu diễn. Khi Liên đủ tuổi nghe ca nhạc thính phòng thì nghệ sĩ nhân dân đã mất từ lâu. Huyền thoại để lại khá nhiều. Giật gân nhất là cô vợ trẻ hơn ba mươi tuổi, chỉ số một và chỉ số ba vượt xa phụ nữ cùng thời. Đêm Trường Sơn nhớ Bác không cần nhờ Quốc Hương và các huyền thoại mới trở nên tha thiết hào hùng. Đêm Trường Sơn nhớ Bác được bọn con trai đại học Mỏ-Địa Chất luyện một năm vài lần, được các cán sự văn nghệ vắt óc tìm mọi cách trình diễn. Tha thiết hào hùng là yêu cầu đầu tiên. Một đoàn mấy chục thằng sơ mi trắng, quần xanh sĩ lâm, tay chắp trước ngực. Tóc đồng loạt cắt hở tai, chải ngôi bên phải, vuốt nước bọ gậy kí túc xá. Mắt nhìn quốc kì, hai mươi phút không chớp. Nhớ về trường là nhớ về một đám đông. Chẳng khuôn mặt nào dừng lại hơn một giây. Chẳng kỉ niệm nào vượt được ngày mồng 8 tháng 3 nằm nhà thở dài.

Quốc Hương hát xong thì Tanh cho xe lượn xát vỉa hè. Quán phở quận Năm có treo cờ búa liềm và khẩu hiệu Đời đời nhớ ơn Hồ Chủ Tịch. Chủ quán chạy lại bắt tay nói bằng tiếng Việt: anh Thành hôm nay đẹp trai quá, hai tái nhé. Tanh sung sướng, cười hé hé, quay sang hỏi Liên, cũng bằng tiếng Việt: gôi cuông hông. Liên lắc đầu. Chủ quán bảo: nó hỏi gỏi cuốn không. Liên lắc đầu. Chủ quán bảo tiếp: chuột sa chĩnh gạo đấy. Liên không hiểu gì, im lặng. Tanh lại hỏi: nuốc zùa hông. Liên quay sang nhìn chủ quán. Chú quán bảo : nó hỏi nước dừa không. Liên lắc đầu. Từ đấy trở đi, Tanh sử dụng toàn tiếng Việt, chủ quán làm thông dịch viên, Liên vật vã bên bát phở tái và chiếc gỏi cuốn to đúng bằng bắp tay. Bàn bên cạnh, hai chị trung niên ngồi gẩy bún bò, vài phút lại liếc về phía Liên. Chị mặc áo len bảo: con này trông như đượi, ở nhà chó nó thèm lấy. Chị đeo dây chuyền bảo: chắc tán được thằng già này ở Hạ Long. Bọn Tây ngu bỏ mẹ, toàn rước về nước của tồn kho. Chị mặc áo len bảo: nhìn da mặt nó kìa, bánh đa kê gọi bằng cụ. Chị dây chuyền bảo: sao ngửi hơi trai lâu thế mà không đỡ nhỉ. Liên bỏ đũa, cầm túi đứng lên. Trước khi ra khỏi quán, quay lại gườm gườm nhìn hai chị Hà Nội. Cánh cửa sập lại, còn nghe hai tiếng cười the thé trộn vào nhau, cái bát trên bàn rơi xuống đất vỡ toang. Tanh chạy theo. Chủ quán chạy theo. Tanh mở cửa xe. Chủ quán đưa cho cốc nước dừa. Xe chạy được một đoạn, Tanh bảo: việc quái gì mà giận. Liên im lặng. Miễn mình không thế thì thôi. Hóa ra Tanh bập bẹ tiếng Việt nhưng có khả năng thẩm âm, hiểu từ đầu đến cuối cuộc đối thoại tế nhị của hai chị trung niên Hà Nội, hiểu cả những từ vựng đương đại mà chủ quán Việt kiều cũng bó tay. Tanh bảo: qua nhà uống chè nhé. Liên gật đầu. Gật xong cũng thấy ngạc nhiên, rồi tặc lưỡi đằng nào chẳng phải ngồi bậc thềm, sư tử và mèo ốm đang say sưa vật nhau. Địa chỉ Tanh độc nhất vô nhị: quận 13, nhà 13, tầng 13, phòng 13. Thang máy ươm mùi đậu rán. Hành lang ươm mùi nước tương. Cứu hoả một năm vài lần đến dập hương cháy và hỏa lò lẩu than. Tanh bảo ở đây tiện lắm, tám giờ sáng xuống đường ăn phở rồi phóng xe đi làm. Tanh lâu lắm không dùng điểm tâm Pháp bánh sừng bò, cà phê sữa. Tanh bảo hàng xóm tốt lắm. Tanh không bao giờ phải lo khóa cửa. Tường chính của phòng khách treo bộ sơn mài bốn mùa, bên dưới khắc chữ hoa nghiêng: Mặt Trận Dân tộc Giải Phóng Miền Nam Việt Nam Kính Tặng - Paris 1972. Tanh bảo: quà của bà Bình. Nóc vô tuyến bầy cây đàn Tơ-rưng bằng tre. Không có ghi chú nhưng bụi phủ trắng xóa. Tanh bảo: quà của đại sứ đặc mệnh toàn quyền. Dưới sàn là tấm thảm trống đồng Ngọc Lũ, mấy con chim Lạc đã bợt hết cánh. Tanh bảo: quà của đảng bộ nhà máy thảm cói Đống Đa. Trên bàn để bộ tách giả cổ men rạn. Tanh vừa rót chè vừa bảo: quà của đảng ủy xí nghiệp sứ Hải Dương. Mấy phút sau, chè rỉ hết ra ngoài, còn mỗi tách không. Tanh vào bếp mang ra một chiếc cốc thủy tinh, cười cười rót nốt chỗ chè còn lại. Một cô gái tí hon khỏa thân hiện ra, ngực, đùi, bướm, trọn vẹn. Liên trợn mắt nhìn mấy sợi lông nhỏ xíu rung rinh trong nước. Tanh lắc đầu, không giới thiệu quà của ai, ngồi xuống, hai tay đặt lên đùi. Liên cũng ngồi xuống, hai tay đặt lên đùi. Giữa hai người là một hộp mứt tổng hợp, mở ra chỉ thấy dừa nạo khô nhuộm phẩm màu. Tanh bảo: tết Hà Nội xếp hàng mậu dịch dài lắm nhỉ. Liên gật đầu. Tanh bảo: phiếu trẻ em không có trứng nhỉ. Liên gật đầu. Tanh bảo: phiếu cán bộ mỗi quí một mét vải chéo nhỉ. Liên gật đầu. Tanh bảo: không có dầu, phải đun trấu và mùn cưa nhỉ. Liên gật đầu. Tanh bảo: không có điện phải quạt tay nhỉ. Liên gật đầu. Tanh im lặng một lúc rồi lại mang kho kỉ niệm hội nghị Paris ra kể. Tập trung cả sứ quán được hai trăm bánh đa nem. Sau phải mua lại của đầu bếp sứ quán Trung Quốc. Giá chặt đẹp mà bánh thì vỡ. Bạn bè quốc tế vẫn hoan hỉ. Vui nhất là đoàn Liên Xô. Tùy viên văn hóa đứng lên đọc thơ Việt Nam dịch sang tiếng Pháp. Giữa hai cái ngáp, Liên nghe Tanh ngân nga một đoạn không hiểu Huy Cận hay Tố Hữu. Giữa hai cái ngáp, Liên buồn bã nghĩ trong số các bài báo được bà già láu cá sưu tập và đánh sao, chẳng có bài nào về các thèm khát của đàn ông lớn tuổi. Mười một giờ đêm, Tanh bảo: về nhé. Liên gật đầu. Ra gần đến cửa, xách tay rơi xuống đất, Liên cúi xuống nhặt. Bỗng một vòng tay quàng lấy hông. Đèn tắt phụt. Rồi một hơi thở nong nóng sau lưng. Liên được kéo qua một hành lang tối om và rất hẹp. Được đặt lên mặt giường đệm êm ái, nồng nồng một mùi chưa bao giờ biết tên. Được cởi quần áo, từng cái một, theo thứ tự từ trên xuống dưới. Được hai bàn tay xoa lên hai bầu ngực. Lần sang eo. Trượt qua bụng. Miết xuống đùi. Môi khô cong còn âm hộ thì ẩm ướt. Năm phút sao mà dài. Dài hơn ba mươi chín năm kiên nhẫn cộng lại. Liên kéo hai bàn tay vào môi. Hai bàn tay rụt về. Liên kéo hai bàn tay vào âm hộ. Hai bàn tay rụt về. Liên bật khóc. Điều kì lạ không bao giờ xảy ra. Chỉ có trí tưởng tượng là tồn tại. Trong bóng tối, nước mắt cũng có màu rất đậm. Một tấm chăn nhẹ nhàng rơi lên người, chiếc mùi xoa đáng ghi vào từ điển Guinness. Liên thức dậy khi trời vẫn tối. Giường thênh thang. Còn chăn thì đẫm nước. Đệm vẫn êm ái và có thêm một mùi nữa, cũng chưa bao giờ biết tên. Liên quay mặt vào tường nhớ lại chuyện đêm qua. So sánh với cảm giác bồng bềnh ở Salsa Cuba. Chỉ thấy một bàn tay mềm mềm. Và một cơn mơ khác thường. Khung cảnh là quán ăn Mc Donald. Hai nhân viên phục vụ là hai chị trung niên Hà Nội, mặc áo len và đeo giây chuyền, nhưng có thêm tạp dề trắng. Docteur Mignon trần truồng, đùi và bụng hóa ra khá mắn, tay trái giữ một bông hoa màu đỏ giữa háng, tay phải đưa cho hai chị Hà Nội một bộ com lê đen phủ ny lông trong suốt, bảo cất ngay vào tủ sắt khóa kín, tránh mùi khoai tây rán và nước sốt cà chua. Liên nhỏm dậy thì nhớ ra bông hoa trà Mai Lan để bắt bụi trên giá sách, không hiểu đến tay docteur Mignon bằng cách nào. Tanh ngồi đọc báo Nhân Đạo trong phòng khách. Hai bài ngắn về đất nước và con người Việt Nam. Số đặc biệt kỉ niệm hai mươi chín năm Sài Gòn sụp đổ. Bài đầu tiên của một chuyên gia sử học nổi tiếng với những phát biểu phản đối Mỹ xâm lược Irak, từng là bạn thân của Arrafat, Fidel Castro và Phạm Văn Đồng, có trong tay nhiều tư liệu lịch sử quí, ví dụ năm mươi bức ảnh đen trắng chụp dinh Độc Lập ngày 30 tháng 4. Bài thứ hai của một phóng viên thường trú ở Băng Cốc, kể lần đầu tiên đến Hà Nội, thời bao cấp, đi uống cà phê với các cựu sinh viên trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, được họa sĩ Bui tặng một kí họa phố cổ trên bao thuốc lá, được họa sĩ N’guyen X’ang kéo về nhà riêng uống Whisky, được một nữ họa sĩ chuyên vẽ mẹ bồng con dẫn đi chơi phố Hàng Lụa. Tanh bảo: bàn chải, thuốc đánh răng, khăn mặt trong buồng tắm, tự nhiên nhé. Mười lăm phút sau cả hai vào thang máy. Một đám trẻ con đeo cặp, gặm bánh mì. Liên bị đẩy sát vào Tanh. Gần đến nỗi thấy cả những chân tóc li ti màu trắng. Đành thở dài nhìn xuống chân, dù sao chân cũng dấu trong tất, tất dấu trong giầy da, giầy da lại được đánh xi bóng. Tanh bảo: tối hôm qua ăn phở, bây giờ ăn cháo nhé. Liên gật đầu. Bồi bàn bưng ra một ấm chè, hai cái tách và hai bát gạo nấu thịt băm. Tanh hỏi: có bột mì rán không. Bồi bàn gật đầu. Tanh bảo: cho hai miếng cắt nhỏ. Nhà hàng tám giờ sáng, cả chủ lẫn khách đều chưa tỉnh ngủ, gạo chưa nở hết, thịt băm vón cục, hành mùi sống nhăn, cái bơi đằng cái, nước bơi đằng nước. Một ông đeo kính mang thằng con trai vào ăn phở. Thằng con đòi ăn phở tái. Bồi bàn bảo: thịt chưa kịp xả đá, ăn bò viên được không. Thằng con lắc đầu. Hai bố con lại dắt nhau đi. Tanh lắc đầu bảo: tiếng Nam khó nghe thật. Ba mươi phút sau bồi bàn vẫn chưa ra. Tanh viết séc để lại, lèn lên mấy đồng xu lẻ. Hai bát cháo còn nguyên, mỡ váng một lớp trên cùng. Ra đến cửa, bồi bàn chạy theo ấn vào tay hai hộp nhựa, bảo quên bột mì rán à. Mở ra mới biết là quẩy nóng. Đến Viện muộn năm phút. Ông thường trực thông báo: cô Liên có người gọi điện tìm, bảo phải liên lạc gấp, khẩn cấp lắm. Mai Lan khóc rưng rức, hỏi gì cũng không trả lời, mấy phút sau mếu máo: tao đang ở bệnh viện, mày đến ngay. Thế rồi cúp máy. Quên cả cho tên bệnh viện. Ông thường trực nhanh ý bảo: gọi lại nhé. Liên gật đầu. Đầu kia trả lời : bệnh viện đa khoa Sainte Anne nghe đây. Ông thường trực xin địa chỉ, lại hỏi bến tàu điện ngầm gần nhất, ghi hết vào một mẩu giấy. Liên ngần ngừ. Ông thường trực nháy mắt: viết mấy chữ cho docteur Mignon rồi đi vô tư. Liên ngoáy hai dòng, đại để phải đến Air France để hỏi vé máy bay cho vị giáo sư Bắc Âu, sau đó lại phải ra ga để hỏi vé tàu cho vị chuyên gia Hy Lạp. Viết xong, phát hiện hai lỗi chính tả, một lỗi ngữ pháp, sửa đè lên rồi tặc lưỡi đưa cho ông thường trực. Bệnh Viện Sainte Anne, ba xe cấp cứu chặn cổng chính và hai cổng phụ. Y tá trưởng lắc đầu: tìm khoa khác đi, không có madame Tran nào cấp cứu ở đây đâu. Liên đọc thêm tên Mai Lan. Vẫn lắc đầu nguầy nguậy, sau cho một số điện thoại bảo thử hỏi bên quản lý xem sao. Bên quản lý cũng bó tay. Rồi cho một số điện thoại bảo thử hỏi bên hành chính xem sao. Bên hành chính bảo đợi nhé. Cuối cùng cho một số phòng. Mười lăm phút sau qua hết hai cái sân rộng, leo năm tầng cầu thang, cũng đến nơi. Gõ cửa, không ai trả lời. Đẩy cửa vào, một cặp đang hôn nhau, người đàn ông quần áo thể thao luồn tay vào ngực người phụ nữ nằm trên giường. Trên bàn, bó lay ơn đỏ chưa kịp cắm vào lọ, đôi bánh bao nằm nguyên trong túi ny lông. Người đàn ông quay ra bảo: mù à, rồi sập cửa lại. Bên hành chính hỏi: có chắc bệnh nhân họ Tran không. Liên im lặng. Bên hành chính bảo: thử họ N’guyen xem sao nhé. Liên gật đầu. Bên hành chính hỏi tiếp: con trai hay con gái. Liên bảo: con gái. Bên hành chính bảo: tên Trung à. Liên lắc đầu. Bên hành chính bảo: tên Nam à. Liên lắc đầu. Bên hành chính hỏi: tên My à. Liên gật đầu. Bên hành chính bảo: tên Trung Quốc rắc rối quá, chẳng biết giống đực hay giống cái. Cuối cùng cho một số phòng. Qua năm tầng cầu thang và hai cái sân rộng để ngược lại chỗ cũ. Cô y tá trưởng hất hàm hỏi: tìm thấy chưa. Liên đưa số phòng. Cô y tá trưởng lạnh lùng bảo: người thân mà nhầm họ nhầm tên được kể cũng tài. Mai Lan mặc py-ja-ma, ngủ gật trong góc phòng. Con My nằm trên giường. Đầu quấn băng trắng, toàn thân phủ vải trắng, hai bàn chân thò ra ngoài cũng bó bột trắng. Mai Lan nghe tiếng cửa mở, bật dậy, ôm Liên nức nở. Con My thất tình, lao từ cửa sổ lớp học xuống sân trường. Ban giám hiệu gọi điện cho Mai Lan, rồi viết thư khẩn thông báo cho bố con My, không hiểu tìm đâu ra địa chỉ. Kiến trúc sư đang kiện diễn viên điện ảnh Hà Nội tội thiếu tư cách nhận tiền trợ cấp. Luật sư vừa xách cặp đến tận đây làm việc. Chụp ảnh con My rồi quay ra dọa nạt. Mai Lan mếu máo: nếu mất nhà, tao đến mày ở tạm nhé. Liên im lặng. Mai Lan vẫn mếu máo: mày có tiền không cho tao vay. Liên im lặng. Mai Lan òa lên: ít thôi cũng được. Không thấy nhắc tờ giấy cam kết trả nợ của thằng Tom. Liên thở dài im lặng. Mai Lan nói tiếp trong nước mắt: Liên ơi, tao còn mỗi mày là bạn. Hai đứa chia tay khi cô y tá trưởng xộc cửa bước vào: phòng này ồn ào nhất viện, hết đánh nhau lại khóc lóc. Về đến Viện thì năm giờ chiều. Ông thường trực nhìn Liên lắc đầu: mới đến làm việc đã biết trốn đi chơi. Phòng sáng choang. Đèn nê-ông đã được thay. Máy vi tính đã được bật. Tủ tài liệu mở tung, hai mươi tập hồ sơ xếp thành hai hàng thẳng tắp. Sau bàn làm việc là một thằng con trai, vẻ thư sinh, tóc chải mượt, sơ mi trắng nõn. Thấy Liên, đứng lên bắt tay tự giới thiệu: Alfred Thomas N’go N’goc Fuck. Rồi lại ngồi xuống gõ tiếp, mười ngón tay vuốt ve bàn phím, lúc ghì vào lúc đẩy ra, yết hầu chạy rần rật trên cái cổ dài như cọng rau cần. Giữa màn hình là bức thư bằng tiếng Anh, người nhận là vị đại diện tổ chức vô chính phủ Bắc Mỹ: Ngài quí mến. Bức thư của Ngài là một vinh dự lớn đối với chúng tôi. Chúng tôi sẽ cố gắng hết sức.... Docteur Mignon bảo: cô Liên lên gặp thư kí làm thủ tục nhận lương, hai tuần mỗi tuần ba buổi, tổng cộng là bốn tám giờ. Chúng tôi đã tìm được người thay thế cô Liên. Các báo cáo viên đều lo lắng cho trình độ tiếng Anh của trợ lí hội nghị. Thật là đáng tiếc. Nát bảo: sao mày ngốc thế, kí hợp đồng ngay từ đầu thì chẳng thằng nào dám đuổi mày, nó đang rình chức viện phó, nó cũng sợ phạm luật lao động chứ. Liên im lặng. Nát nói tiếp: đi làm ba tuần, được một trăm bảy mươi chín euro, vừa đủ trả vé tàu điện và uống cà phê. Lúc chia tay, nó đưa cho Liên địa chỉ bảo lúc nào rỗi ghé chơi, chồng nó cũng thích Việt Nam lắm, mối thông cảm mang tính xã hội chủ nghĩa. Tanh mở cửa đỡ lấy máy vi tính xách tay, xin số điện thoại riêng. Có vẻ như đã biết chuyện nhưng tránh bình luận. Dẫn ra thang máy, bắt tay một cái rồi quay lưng, thư viện đang chuẩn bị tài liệu cho hai cuộc họp khẩn cấp. Liên không nhớ chi tiết nào trên đoạn đường về nhà. Vì nước mắt chảy ra quá nhiều, tìm mãi không thấy khăn mùi xoa. Hay vì đã bước xuống lòng đường mà ông thường trực còn chạy theo, yêu cầu trả thẻ ra vào. Hay vì lúc đi ngang cây tử đinh hương, chạm mặt Toto, hai cặp mắt gườm gườm nhìn nhau, hai đôi môi mím chặt. Một cái mặt vừa khó hiểu vừa khó chịu.

Chương 22

Các bạn yêu hoa thân mến, chúng tôi xin hiến tặng các bạn danh sách top ten mười hoa cảnh đã chiến thắng vẻ vang tháng 8 năm 2003.

Nổi tiếng hay không, chúng đều tươi tốt trong đợt nắng nóng cao độ vừa qua, và cho một mùa hoa bền bỉ, tuyệt đẹp. Khả năng kì diệu đó phải chăng được bắt nguồn từ quê hương của chúng là các vùng đất có khí hậu nóng và khô.

1. Dừa Cạn Madagascar. Nữ hoàng của mùa hè 2003. Không chỉ sống một cách thoải mái dưới 40 độ C mà còn chịu đựng được những giai đoạn không có nước, nở hoa triền miên. Cả giống đứng lẫn giống rủ đều tỏ ra có sức bền bỉ khác thường trước cái nóng như sa mạc.

2. Thiên Thần Sương Mù. Nguồn gốc Mexico, là một loại cây ít được biết nhưng làm chúng tôi kinh ngạc khi tận mắt quan sát một mùa hoa kéo dài không dứt suốt tháng tám vừa qua, những đốm trắng mỏng manh chưa bao giờ bị khuất phục bởi sức thiêu đốt của mặt trời.

3. Ngôi Sao Nhỏ. Hoa di nha lá hẹp, ít được biết tới trừ các công nhân của công ty công viên. Họ đã không nhầm trong sự lựa chọn này. Dẻo dai đặc biệt trước nhiệt độ cao và sự khô cằn, Ngôi sao nhỏ lấp lánh ngay cả trong những hôm nóng nhất của mùa hè 2003.

4. Dipladenia. Cũng là một cây của xứ nóng đòi hỏi được trồng ở hướng Nam, càng nóng khô càng phát triển mạnh, thường được trồng trong nghĩa trang, chấp nhận thiếu nước trong thời gian dài, hoa đằm thắm nở giữa tháng tám.

5. Hoa Cứt Lợn. Những người từng du lịch các nước phương Nam (Tây Ban Nha, Tuy-ni-si, Ma-rốc, Thái Lan, Việt Nam...) kể với chúng tôi về những bụi hoa hay những hàng rào hoa cứt lợn, bây giờ thì chúng tôi đã hiểu tại sao ! ! ! Không ngừng nở hoa dưới trời nắng gắt và không tham nước, nó tràn đầy sức sống cả trong chậu cảnh lẫn ngoài vườn cây.

6. Hoa Mỏ Hạc. Còn được mệnh danh là ông vua của ban công. Chúng tôi cho điểm cao loại hoa quen thuộc này vì tư cách xuất sắc. Mùa hè 2003 đã làm nó nhớ lại những tổ tiên xa xưa của mình ở Nam Phi. Ghét các nguồn nước, hoa mỏ hạc có thể chịu đựng nhiều tuần liền không cần giọt mưa nào, cho những gam màu vô cùng rực rỡ.

7. Cúc bách nhật. Một loại hoa chúng tôi khám phá vào tháng tám vừa qua. Trận nắng nóng kéo dài đã không gây một tác động nào đến những bông hoa bé nhỏ màu đỏ tía. Chúng chỉ cần vài giọt nước, và kì lạ làm sao, càng nhiệt độ cao càng nở dữ dội.

8. Thu hải đường cánh rồng. Loại hoa này đã tìm thấy trong mùa hè 2003 điều kiện sống lý tưởng. Những ngày nóng kỉ lục là cơ hội để chúng khoe ra các phẩm chất tuyệt vời: phát triển cực mạnh (thậm chí tới 1 m bề ngang), hoa không bao giờ tàn trước ba tuần và mang vẻ đẹp đặc biệt quyến rũ.

9. Portulaca. Là một loại sam giâm cành. Rất thích hợp với nhiệt độ tháng tám vừa qua. Hoa có một màu hồng độc đáo, tỏa hương thơm rất xa.

10. Chuông Thần Tiên. Loại hoa trắng đẹp nhất mùa hè 2003. Chúng tôi có dịp chứng kiến một vườn cây không được tưới vào tháng tám, những hoa khác vật vã vì thiếu nước, riêng Chuông Thần Tiên vẫn giữ nguyên những bông chuông trắng yểu điệu và xinh đẹp. (http.www.lebonplant)

Sư tử nằm trên giường, thở khói theo đường mũi. Lọ hoa gốm ngồi bên cạnh, làm nhiệm vụ gạt tàn. Mèo ốm tựa lưng vào cửa sổ, gửi theo gió ba tràng hắt xì hơi và một chùm đờm. Vô tuyến bật hết cỡ, hai thanh tra cảnh sát tranh luận rất hăng, lần này tình nhân của vợ cho thuốc ngủ quá liều vào bát súp của chồng, nạn nhân là bà người làm sáu mươi lăm tuổi. Sư tử không nhỏm dậy, không quay ra, mắt lim dim theo làn khói mỏng: chị đi chơi cả đêm, không về mà xem mấy con chuột sạch đẹp tầng năm bắt nạt bọn em. Liên im lặng, con chuột bẩn thỉu quả là có khả năng phù thủy, chưa đầy một ngày đã truyền đạt xong cụm từ tuyệt tác. Nhưng bắt nạt thế đếch nào được bọn em. Cảnh sát phá cửa bọn em cũng không ngán. Liên thở dài quay đầu nhìn hành lang, giọng sô-pra-nô của sư tử không cần mi-cờ-rô cũng xuống được tầng năm, chắc đang tấn công ri-đô nhung đỏ và cửa kính hai lớp. Con này chửa đếch còn tiền nạo, bây giờ đâm hay. Chị đưa em mấy chục mua gạo, mạng điện tính sau. Liên giật mình quay lại. Sư tử tỉnh bơ: mấy con chuột sạch đẹp chủ nhà mà đến, chị để em xử lý, chỉ cần một mồi lửa là xong. Qui luật cách mạng thế giới của Pát hóa ra cũng được truyền đạt nhanh không kém. Liên mở túi, chưa kịp cho tay vào, sư tử đã lôi ra cái ví vải, kéo phéc mơ tuya nhấc lên tờ hai chục, cười cười bảo: hôm nào phá tài khoản tiết kiệm, chị báo em nhé. Liên không trả lời, moi thêm được năm đồng xu lẻ. Sư tử vơ hết cho vào túi ngực, đi ngang cánh cửa giơ chân đạp, một nhát thôi mà cánh cửa đứt làm đôi, ngay lỗ thủng cạnh ổ khóa. Mèo ốm ngắm mây ngoài cửa sổ, gửi tiếp vào gió một vắt nước mũi trắng phau. Hai thanh tra cảnh sát tiếp tục tranh cãi, tình nhân của vợ hóa ra là bác sĩ gia đình, năm ngoái đã tận tình chữa cho chồng khỏi bệnh hen mãn tính. Liên đờ đẫn nhìn võ trường la-va-bô, đũa cháy đấu với nồi cháy, thìa gãy trong vai trọng tài. Còn sàn nhà là hiện thực huyền ảo, khăn mặt ướt ôm bàn chải đánh răng ướt, quần đùi bộ đội sóng đôi dép nhựa Tiền Phong. Giờ mới biết mùi chân con bé bác sĩ chưa phải là cực hình. Đống thịt hộp cả rau lẫn thịt cũng chưa phải là cực hình. Chị dâu Liên thông báo nó mới lấy chồng, bác sĩ đồng nghiệp bệnh viện Lao trung ương, hai vợ chồng chia đôi giường, nằm xoay đầu, ngay từ đêm tân hôn. Sư tử khuân về một túi gạo năm cân và một bọc phổi lợn, hùng hổ từ ngoài cửa: mai em kiếm búa tạ đập mẹ khóa cổng ra. Chúng nó thay cốt cửa không báo chị câu nào à. Liên lắc đầu. Bà gác cổng thấy Liên đi qua là cúi xuống tìm mũi len tuột, hai ngày rồi không đưa thư, hai ngày rồi hành lang tầng bảy hai đầu hai đống vỏ chuối, không biết để bẫy Liên hay con chuột bẩn thỉu. Mèo ốm thái phổi, sau mấy lần ôm bụng chạy toa lét, cũng lọc được một bát bầy nhầy. Sư tử nhẩy tới tát cho một tát, bắt đút tay vào sọt rác móc ra. Mèo ốm vật vã khóc, cắt nhầm phải ngón trỏ, dao ngập nửa phân, máu thẫm hơn cả máu lợn. Nửa tiếng sau, cơm cũng được dọn, ba cái đầu cúi xuống đôi nồi cháy. Liên không động đến thức ăn, cục cơm nguội khó khăn vượt qua cổ họng, lại khó khăn tìm đường xuống dạ dày. Mèo ốm nuốt xong nửa bát ngồi im, ngón trỏ quấn khăn mùi xoa Trung Quốc, bông cúc vàng nhận thêm mấy cánh hoa màu đỏ mận. Sư tử xua một lèo hết cả mâm, miếng cuối cùng nhổ phụt xuống sàn. Nắm tóc rối bay vèo. Miếng phổi tươi bay theo. Cái tát rơi trúng mũi mèo ốm. Liên bước vội ra hành lang. Hành lang đen đúa. Liên bước vội xuống cầu thang. Cầu thang rên rỉ. Liên đi một mạch đến địa chỉ không cần ghi cũng nhớ. Quận 13. Nhà 13. Tầng 13. Phòng 13. Không ai biết đi bằng cách nào, trốn vé tàu điện ngầm hay vẫy tắc xi. Hôm sau, cảnh sát hình sự Paris tìm thấy một tập vé RATP trong túi quần thể thao của sư tử. Hôm sau nữa, ngân hàng Crédit Lyonnais phát hiện tài khoản của Liên âm 25, 50 euro. Phòng 13 không bao giờ khóa. Tanh ngồi đọc báo Nhân Đạo, vẫn số đặc biệt ngày hôm qua. Sau lưng là bộ sơn mài tứ quí. Bên cạnh là cây đàn tơ-rưng. Dưới chân là thảm cói trống đồng Ngọc Lũ. Liên quì trên một con chim Lạc đã bợt cánh. Cởi quần áo, từng cái một, theo thứ tự từ trên xuống dưới. Hai giọt nước mắt lăn trên hai gò má. Hai bàn tay xoa lên hai bầu ngực. Lần sang eo. Trượt qua bụng. Miết xuống đùi. Môi khô cong còn âm hộ thì ẩm ướt. Liên cắn chặt môi, luồn tay vào âm hộ, âm hộ nóng như bánh chưng mới vớt, ngoằn nghoèo hơn địa đạo Củ Chi. Liên bật khóc. Tanh thở dài đứng lên. Báo Nhân Đạo nằm lại trên bàn. Ngôi sao năm cánh bay trong gió tháng tư. Tanh đứng dậy bảo: mặc quần áo vào đi. Liên vẫn khóc. Tanh thở dài bảo tiếp: có biết đi đâu không. Liên lắc đầu. Thang máy im lìm. Tanh đứng giữa. Trên đầu là ngọn đèn năm trăm oát, soi rõ từng lỗ chân lông. Liên nhắm mắt. Hai năm lao động trên da người già, Liên biết những lỗ chân lông kia bao nhiêu tuổi. Cục cơm nguội ngược từ dạ dày chặn ngang cuống họng. Xấu xí là bất hạnh đầu tiên. Nhút nhát không bao giờ là bất hạnh cuối cùng. Thế rồi cùng chui vào xe. Hai dây bảo hiểm bắt chéo. Hai đôi vai làm thành một đường thẳng. Tanh bảo: đi đâu cũng được nhé. Liên gật đầu. Xe vượt khỏi địa phận Paris, lao vút vào xa lộ A13. Lê Dung rền rĩ tiếng ai hát chiều nay vang lừng trên sóng, nhớ Lưu Nguyễn ngày xưa lạc tới đào nguyên. Tanh bảo: biết Văn Cao không. Liên gật đầu. Tanh bảo : biết Lê Dung không. Liên gật đầu. Tanh bảo : chết hết rồi nhỉ. Liên gật đầu. Tanh bảo: buồn quá. Liên im lặng. Bốn năm trước, trong một bức thư nhoè nhoẹt nước mắt, chị dâu Liên cũng bảo buồn quá, Lê Dung chết rồi, giữa tết âm lịch, bất đắc kì tử trong buồng tắm, còn ai hát Thiên Thai bây giờ. Tanh nhắc lại: buồn quá. Liên không phản ứng. Giữa tiếng rên rỉ của Lê Dung, Tanh bỗng kể về một chiều mưa bão cách đây ba mươi năm, về một phụ nữ có đôi mắt xanh không sao tả nổi, về một sân bay phía Nam Paris ngập tiếng than khóc. Liên thở dài. Xa lộ 13, mười ba Peugeot mui trần làm thành một hàng dọc. Mười ba cái đầu trọc lốc. Mười ba hồi còi rú rít. Mười ba tiếng cười hô hố. Mười ba cái miệng nhăn nhở. Tanh mím môi tăng tốc độ. Môi người lớn tuổi mà mím lại thì bao giờ cũng rung rung. Gió gào rú bên ngoài. Lê Dung rền rĩ bên trong. Liên bấm tay vào đệm. Đệm phòi ra cục mút. Liên dựa gáy vào ghế. Ghế long lên xòng xọc. Liên bịt tai. Tai đau nhói. Giữa hai lần đập trán vào thành xe, Liên nghe Tanh bảo người cộng sản không có niềm tin tôn giáo, nhưng Tanh muốn được lên thiên thai, ba mươi năm nay lòng Tanh trong sạch như tuyết Py-rê-nê. Giữa hai lần bánh xe xiết lấy mặt đường nhựa, Liên nghe Lê Dung hỏi có muốn về với gia đình không. Liên lắc đầu bảo thôi, con cháu sau này lại phải đặt một bát hương nữa trên bàn thờ, ngày rằm ngày tết mất thêm mấy trăm tiền âm phủ. Liên nói xong quay sang nhìn Tanh. Tanh im lặng. Mắt gườm gườm. Mắt người lớn tuổi mà gườm gườm thì bao giờ cũng run run. Xa lộ A13. Cây số 13. Mười ba Peugeot mui trần làm thành một hàng ngang. Mười ba cái đầu trọc lốc nhe mười ba hàm răng trắng nhởn. Trong tốc độ hai trăm cây số giờ, Liên nghĩ đến cảnh chị dâu chui vào gậm giường, mở lọ thủy tinh lấy ra một nghìn đô la, thuê Vietnam Airlines mang xác Liên về Việt Nam. Có lẽ đây mới là bất ngờ cuối cùng của chị, anh trai Liên sau đó sẽ phải đính chính lại trong hồi kí. Hồi kí của anh bốn năm rồi chưa hoàn thiện. Xác Liên đặt giữa nhà, hàng xóm thế nào cũng mang ba mươi chín bông hồng trắng sang viếng, nửa tiếng sau cả phố biết mặt Liên còn bao nhiêu cái trứng cá bọc, nửa ngày sau cả Hà Nội biết đi Tây kiếm chồng khó ra làm sao. Liên nhắm mắt. Mắt cay xè. Nước mắt chảy lúc nào, rồi khô lúc nào, Liên không biết. Liên sẽ chẳng bao giờ mở mắt để thấy một đám lửa cao 13 mét. 0h13. Ngày 13. Con số 13 chưa bao giờ hoàn thiện hơn thế.