Casablanca (1943)

Rick - người đàn ông lạnh lùng và sắt đá một ngày kia gặp lại người yêu cũ khi đó đã có chồng. Cuộc đấu tranh nội tâm quyết liệt và sự giằng xé giữa tình yêu và bổn phận dường như khốc liệt hơn cả cuộc chiến tranh đang diễn ra lúc bấy giờ.

Bối cảnh phim là Chiến tranh thế giới thứ II, khi bóng đen của phát xít Đức đã bao trùm khắp châu Âu. Hàng triệu người tị nạn chạy trốn khỏi những cuộc tàn sát của Đức quốc xã. Casablanca – Morocco trở thành con đường tìm đến sự sống của rất nhiều người, cũng là điểm phân cách hai thế giới, một của nước Pháp thân Đức quốc xã và một là kẻ thù của Đức quốc xã.

Richard Blain - Rick (Humphrey Bogart) là một trong số những người tị nạn tự nguyện ở lại Casablanca. Anh mở một quán lấy tên là Rick’s Cafe và tuyên bố mình theo chủ nghĩa trung lập. Mọi sự đổi khác khi có sự xuất hiện của Ilsa Lund Laszlo (Ingrid Bergman). Ilsa là phu nhân của một thủ lĩnh kháng chiến quân Czech.

Rắc rối xảy ra khi hai người đưa thư người Đức bị giết và mọi tài liệu bị thất lạc. Ugarte (Peter Lorre) nhờ Rick chuyển một bức thư. Anh ta định bán nó nhưng rồi lại phải chạy trốn vì đã giết hai người đưa thư. Viên sĩ quan cảnh sát trưởng Renault (Claude Rains) với quan điểm chính trị trung lập đã báo với Rick rằng Victor Laszlo (Paul Henreid) đang có mặt ở Casablanca và tìm mọi cách để lấy visa. Renault được lệnh giữ chân Laszlo tại Casablanca. Laszlo đến quán Rick để gặp Ugarte để mua lại bức thư.

Tình yêu tưởng đã ngủ yên trong quá khứ một lần nữa bùng lên giữa người đàn ông trầm lặng đến sắt đá và lạnh lùng với người đàn bà xinh đẹp đã có chồng. Cuộc đấu tranh nội tâm và sự giằng xé giữa tình yêu và bổn phận tưởng chừng còn khốc liệt hơn cuộc chiến đang diễn ra xung quanh họ. Cuối cùng, Ilsa quyết định chôn vùi tình yêu mãnh liệt của mình để nguyện hết lòng chung thủy với chồng.

Khi nhắc đến Casablanca, chắc không phải là quá lời khi nói đây là một trong những bộ phim được yêu thích nhất trên toàn thế giới. Vào tháng 6 năm 1998, Viện Điện Ảnh Hoa Kỳ AFI – American Film Institute, đã bình chọn Casablanca là bộ phim đứng thứ hai trong 100 phim hay nhất mọi thời đại, sau Citizen Kane, và vào tháng 6 năm nay, AFI tổ chức bầu chọn 20 phim lãng mạn nhất mọi thời đại thì Casablanca chiếm vị trí số 1, trên cả Gone With The Wind. Casablanca được sản xuất trong năm 1942, phát hành tại Mỹ ngày 22 tháng 1 năm 1943. Phim dài 1 tiếng 42 phút, đạo diễn là Michael Curtiz, hãng sản xuất là Warner Brothers, các diễn viên chính (he he, toàn các tiền bối đỉnh cao của Hollywood) là : Humphrey Borgat (vai Richard “Rick” Blaine), Ingrid Bergman (vai Ilsa Lund), Paul Heinred (vai Victor Laszlo), Calude Rains (vai đại uý Louis Renaut), Conrad Veidt (vai thiếu tá Heinrich Strasser), Dooley Wilson (vai Sam).... Casablanca được dựng thành phim dựa trên vở kịch “Mọi người đều đến quán của Rick” (Everybody Comes To Rick’s), do Murray Burnett và Joan Alison viết. Bài viết của exorcist cũng chỉlà một trong vô vàn các bài đánh giá nhận xét của bao nhiêu người yêu thích điện ảnh đã từng xem và yêu mến Casablanca. Lần đầu tiên exorcist đi xem bộ phim này là ở Fansland, cách đây khoảng 6,7 năm. Từ đó tới nay, có lẽ exor đã xem lại Casablanca không dưới chục lần, lục tung Internet để tìm kiếm kịch bản phim, các giai thoại xung quanh nó, rồi kiếm DVD về cất vào bộ sưu tập movie của mình, he he, tiện đây nhắc luôn bác nào có ý định sưu tập phim thì chớ có quên Casablanca nhé.

Kể từ khi Casablanca ra mắt công chúng vào năm 1943, các lời đồn đại và những huyền thoại xung quanh việc làm bộ phim này được thêu dệt khắp nơi trên nước Mỹ. Một số giai thoại được nhiều người biết tới nhất đó là việc nhà sản xuất Hal B. Wallis’ tẹo nữa đã chọn Ronald Reagan và Ann Shridan vào vai Rick và Ilsa, có tận hai kịch bản phim cho tới trước giờ bấm máy (một kịch bản đã được dựng thành phim, kịch bản còn lại cho Rick và Ilsa hưởng hạnh phúc bên nhau), và sự căng thẳng của một số diễn viên.

Mặc dù những nhà bình luận điện ảnh có đưa ra bao nhiêu lời đánh giá nhận xét hấp dẫn, cho dù các giai thoại xung quanh bộ phim vẫn có sức quyến rũ mọi người..., nếu bạn muốn tận hưởng được hết những gì tuyệt vời nhất mà Casablanca có thể mang lại cho bạn, thật là đơn giản, bạn hãy đi xem bộ phim này (nếu bạn chưa được xem). Bạn cần biết chút ít cơ bản về lịch sử thế giới để có thể đánh giá được hết sức mạnh và sự quyến rũ của Casablanca. Bộ phim này là một trong những bộ phim ít ỏi thực hiện được hầu hết các yêu cầu chỉ có ở trong những kiệt tác điện ảnh, đó là: hoà nhập khán giả vào kịch bản phim, các diễn viên thể hiện vai diễn một cách xuất sắc (exor có cảm tưởng là không thể tách rời Casablanca ra khỏi các diễn viên đã thực hiện bộ phim), và các nút thắt chỉ được gỡ ra khi đến hồi cuối.

Không giống như nhiều tác phẩm điện ảnh mà sau này trở thành các tác phẩm kinh điển (khó xem, he he), Casablanca đã hấp dẫn người xem ngay từ buổi đầu công chiếu, cho dù các viên chức của hãng Warner Brothers đã tiên đoán trước nó sẽ là một thất bại. Bộ phim được đề cử 8 giải Oscar và được trao 3 giải chính là : Đạo diễn xuất sắc nhất, Kịch bản phim hay nhất và Phim hay nhất. Cho đến nay, việc Humphrey Borgat và Ingrid Bergman không được nhận hai giải Nam, Nữ diễn viên xuất sắc nhất năm 1993 vẫn là một điều ngạc nhiên đến khó hiểu đối với các nhà phê bình cũng như đối với những người đam mê môn nghệ thuật thứ bẩy này. Để em xem nào, năm 1943, hai giải Oscar của Best Actress và Best Actor được trao cho Jennifer Jones (phim The Song Of Bernadette) và Paul Lukas (phim Watch On The Rhine). Trong phim Casablanca có bao nhiêu là những câu nói đáng nhớ, he he, em thuộc được một số. Chẳng hạn như “Here’s looking at you, kid”, “Of all the gin joints in all the towns in all the world, she walks into mine”, “Round up the usual suspects” (Sau này có một bộ phim lấy tên là The Usual Suspects, là từ câu này mà ra), “Louis, I think this is the beginning of a beautiful friendship”, “We’ll always have Paris”... nhưng khoái nhất là đoạn hội thoại giữa Yvonne và Rick : “Where were you last night ?” “That’s so long ago, I don’t remember” – “Will I see you tonight ?” “I never make plans that far ahead”. (Tạm dịch cái đoạn này ra tiếng Việt phát : “Tối qua anh ở đâu ?” “Lâu quá rồi, tôi không nhớ.” – “Tối nay em gặp anh có được không” “Tôi không bao giờ lập kế hoạch xa như vậy.”) He he, các chị em trên HNC đọc đến đây có khi cười mình thối mũi, chả lãng mạn tí nào cả, thích cái đoạn dở hơi... dưng mà chính cái đoạn này cho em thấy rõ nhất cuộc sống của những người đang tị nạn ở Casablanca, ranh giới giữa sống và chết là hết sức mong manh, không thể nào lường được. Một điều khá thú vị và cũng buồn cười mà em được biết là sau khi xem Casablanca xong thì có rất nhiều người quả quyết là trong phim ấy có câu “Play it again, Sam”. Hì hì, cái này là do bị tình cảm làm mờ lý trí đây. Em ngồi xem lại mấy lần, đọc kịch bản toét cả mắt thì chỉ thấy có hai câu hơi hơi giống là : “Play it” mí lại “Play As Time Goes By”.

Một điều làm cho Casablanca được nhiều thế hệ khán giả yêu thích đó chính là tính hiện đại của nó. Trong khi một số phim sản xuất vào những năm 30, 40 đã trở nên lỗi thời đối với người xem bây giờ thì Casablanca vẫn giữ được tính hấp dẫn. Các đề tài nói về sự dũng cảm, đức hy sinh và chủ nghĩa anh hùng vẫn được các thế hệ khán giả đón nhận, các đoạn hội thoại đầy thông minh và dí dỏm, các nhân vật trong phim được thể hiện một cách hoàn hảo, tái hiện một cách sống động trong phim cho dù cho đến nay thì đã gần 60 năm trôi qua.

“With the coming of the Second War World, many eyes in imprisioned Europe turned hopefully, or desperately, toward the freedom of the Americas. Lisbon became the great embarkation point. But not everybody could get to Lisbon directly, and so, a tortous, roundabout refugee trail sprang up. Paris to Marseilles, across the Mediterranean to Oran, then by train, or auto, or foot, across the rim of Africa to Casablanca in French Morocco. Here, the fortunate ones, through money, or influence, or luck, might obtain exit visas and scurity to Lisbon, and from Lisbon to the New World. But the others wait in Casablanca...and wait...and wait...”

Như mọi người hầu hết đã biết cốt truyện của phim, diễn ra khoảng 1 năm trước khi phát xít Đức xâm lược nước Pháp. Ilsa (Ingrid Bergman) và chồng của cô, người chiến sĩ đấu tranh cho tự do Victor Laszlo (Paul Henried) chạy trốn đến Quán cà phê “Rick’s Cafe Americain” tại Casablanca. Hai người đang bị bọn phát xít săn lùng ráo riết , họ tới quán cafe này đển ẩn náu. Nhưng chính quyền địa phương, dẫn đầu là đại uý Louis Renaut đã bị phát xít Đức điều khiển, cũng tìm tới nơi và Laszlo cần nhanh chóng kiếm được giấy thông hành để trốn thoát. Sau đó Ilsa biết được rằng quán cafe này là của Rick Blaine (Humphrrey Borgat), người tình đích thực của đời cô. Hai người gặp nhau khi Ilsa yêu cầu Sam (Dooley Wilson) chơi bài “As Time Goes By”, bài hát gợi lại tình yêu của Rick và Ilsa khi còn ở Paris. Khi ánh mắt của họ chạm nhau cũng là lúc bao nhiêu kỷ niệm lãng mạn ở Paris tràn về...

Humphrey Borgat và Ingrid Bergman. Bất cứ một ai đã xem Casablanca thì khi nhắc đến bộ phim này chắc hai cái tên này xuất hiện ngay trong đầu. Họ đã thể hiện một vai diễn quá xuất sắc, đồng thời cũng tạo ra một trình độ diễn xuất mà khán giả không thể nào hình dung ra bất cứ ai khác lại có thể đảm nhận được hai vai diễn ấy (chắc bà con phải bất ngờ lắm khi biết rằng đây không phải là sự lựa chọn số một của các nhà làm phim). Trong sự nghiệp điện ảnh của cả Humphrey Borgat và Ingrid Bergman thì đây là hai đỉnh cao của họ. Humphrey Borgat nhập vai Rick, một anh chàng cay độc giấu trái tim tan vỡ đằng sau vẻ bề ngoài lạnh lùng. Ilsa tới Casablanca khiến trái tim đã tưởng chừng đã nguội lạnh của Rick lại đập trở lại, đoạn mô tả tính cách cá nhân cực kỳ phức tạp này của Rick đã bộc lộ hết khả năng diễn xuất tuyệt vời của Humphrey Borgat. Với Ilsa, Ingrid Bergman cũng đã chói sáng trong phim. Liệu có anh chàng nào trên thế giới này mà không từ bỏ tất cả mọi thứ để chạy trốn cùng nàng ?

Ít được biết tới hơn là Paul Henried, một diễn viên được hãng Warner Bros thuê . Hầu hết mọi người đều chỉ biết đến Paul Henried như là một người thứ ba trong tam giác tình cảm Rick – Ilsa – Victor, một phần cũng do trình độ diễn xuất của Paul Henried chưa bằng được Humphrey Borgat và Ingrid Bergman, nhưng Paul Henried cũng đã thể hiện vai diễn của mình một cách đáng trân trọng. Ngoài ra còn phải nhắc đến một số gương mặt quen thuộc xuất hiện trong phim : Conrad Veidt vào vai viên thiếu tá phát xít Strasser, Peter Lorre vào vai Urgate và Sydney Greentreet nhập vai Ferrari, ai cũng đã hoàn thành nhiệm vụ của mình. He he, em còn muốn nhắc đến Claude Rains (vai đại uý Louis Renaut), em nghĩ bác này diễn hay không kém Humphrey Borgat và Ingrid Bergman đâu. Đây là một vai diễn chói sáng trong một sự nghiệp điện ảnh không được thành công cho lắm của Claude Rains, và thật là thất vọng và khó hiểu khi Claude Rains cũng không được nhận giải Oscar cho Nam diễn viên phụ xuất sắc nhất (được trao cho Charles Coburn, phim the More The Merrier). Vai diễn Louis Renaut được Claude Rains thể hiện nổi bật trong bất cứ một cảnh quay nào nhưng là một diễn viên chuyên nghiệp nên ông nhường vinh quang cho các diễn viên đóng vai chính phần nổi tiếng hơn.

Nhắc đến Casablanca mà quên mất đạo diễn thì quả là thiếu sót. Không phải là do may mắn mà Michael Curtiz có được thành công này. Trong những năm 20 đến những năm 50, ông là một trong những đạo diễn cho ra lò nhiều phim nhất ở Hollywood, khoảng hơn 100 phim trong đó có những phim được xếp vào dạng “kinh điển” như : “Cabin In The Cotton” (1932), The Adventures of Robinhood (1938), Angels With Dirty Faces (1938), Yankee Doodle Dandy (1942), Mildred Pierce (1945)... Ông được các nhà phê bình đặt cho một cái ngoại hiệu khá kêu, đó là : “Hollywood’s Most Prolific, Skilled and Colorful Director”.

Không hiểu sao bây giờ người ta ít làm những phim kiểu như Casablanca, không biết có phải do các kết thúc có chút đắng cay đã lùi về quá khứ cùng các thước phim đen trắng ? Nếu Casablanca được dàn dựng trong thời buổi hiện nay, chắc là Rick và Ilsa có lẽ sẽ cùng trốn thoát trên một chuyến bay sau khi đã trải qua một trận đấu súng ác liệt (he he, nếu đạo diễn là bác Ngô Vũ Sâm thì có khi Rick sẽ là một tay súng cừ khôi, bắn hai tay như một...). Sẽ không có tình bạn đẹp giữa Louis và Rick. Không ai biết điều gì sẽ xảy ra với Victor Laszlo nhưng chắc là anh sẽ không có được Ilsa. Chính cái kết thúc không có hậu này của Casablanca đã làm cho bộ phim trở nên bất tử, bởi vì nó mô tả đúng sự thực những gì diễn ra trong thời điểm đó chứ không phải làm nhiệm vụ thoả mãn cho các khán giả vốn thích các kết thúc có hậu. (Em nói ngoài lề một tẹo : Khi diễn đoạn này, các bác có để ý đến vẻ mặt của Ilsa không : Một vẻ mặt thể hiện trạng thái ngập ngừng, bối rối rất thành công. Căn bản là do kịch bản phim đến đoạn này vẫn chưa xong, vừa diễn vừa viết tiếp nên Ingrid Bergman trong suốt quá trình đóng phim vẫn không biết là cuối cùng Ilsa sẽ lên máy bay theo Victor hay ở lại với Rick , đâm ra lại khiến Ingrid thể hiện vai Ilsa lúc đó quá là đạt ) Các nhà viết kịch bản phim bây giờ cũng nên suy nghĩ về vấn đề này một chút trước khi họ viết những kịch bản phim có một cái “happily ever after” ending .

Sau này, một số đạo diễn cũng đã cố gắng làm lại bộ phim này nhưng không ai vượt qua được cái bóng khổng lồ do bộ phim năm 1943 để lại. Gần đây nhất là vào năm 1990, khi Sydney Pollack dựng lại cốt truyện này dưới tên phim “Havana”. Mặc dù dàn diễn viên của phim đó khá là nổi tiếng : Robert Redford và Raul Julia, bối cảnh phim diễn ra cũng đã có sự thay đổi về địa điểm, đó vẫn là sự ăn theo do đó, sự thất bại là điều tất yếu (Hai vai chính diễn như dở hơi, he he, giống hai người tình nhiều hơn, chả có tí anh hùng mấy). Casablanca sẽ không còn là Casablanca nữa rồi khi không có Humphrey Borgat và Ingrid Bergman.

Khi làm phim Casablanca, chắc chẳng có ai trong đoàn làm phim nghĩ rằng họ đang xây dựng nên một kiệt tác nghệ thuật. Thậm chí họ còn không thuê được một chiếc máy bay thật trong cảnh quay ở phi trường nên đành phải dùng một mô hình bằng bìa cứng có vẽ phi hành đoàn đang chuẩn bị cho máy bay cất cánh. Họ chỉ dám hy vọng vào một thành công nho nhỏ và sự thành công ngoài mong đợi của Casablanca quả là niềm hạnh phúc lớn lao và cũng là một phần thưởng xứng đáng. Càng xem Casablanca ta càng thấy yêu quý bộ phim này. Nó như là một loại rượu vang, càng để lâu càng ngon. Kỹ thuật dựng phim đen trắng không hề bị thời gian làm cho cũ đi như các phim màu, các lời thoại đầy trí tuệ và sắc sảo không hề lạc hậu so với ngày nay. Cho dù tất cả những người ngày xưa ấy bây giờ đã không còn nữa, cho dù bộ phim đã gần tròn 60 tuổi thì người xem vẫn xếp Casablanca là một trong những đỉnh cao của nghệ thuật điện ảnh. Biết đâu đấy, khi Casablanca tròn 100 tuổi thì vị trí của nó trong danh sách các tác phẩm nghệ thuật vĩ đại nhất mọi thời đại có khi còn cao hơn bây giờ.

Recommendation:

1. Roman Holiday (1953) (diễn viên chính : Audrey Hepburn và Gregory Peck)

2.Sabrina (1954) (Phim này có Humphrey Borgat và Audrey Hepburn + William Holden)

3. Wuthering Heights (1939) (Có Laurence Olivier và Merle Oberon)

4. From Here To Eternity (1953) (Diễn viên chính là Burt Lancaster và Deborah Kerr + Frank Sinatra)

5. An affair to remember (1957) (Diễn viên chính là Cary Grant và Deborah Kerr)

6. When Harry Meets Sally (1989) (Diễn viên chính là Meg Ryan và Billy Crystal)

7. Sleepless In Seattle (1993) (Diễn viên chính là Tom Hanks và Meg Ryan)

AS TIME GOES BY

(Theme from “Casablanca”)

Written by Herman Hupfrid

Perform by Jimmy Duranie

You must remember this

A kiss is still a kiss

A sigh is just a sigh

The fundmetal things are apply

As time goes by

And when two lovers woo

They still say : I love you

On that you can rely

No matter what the future brings

As time goes by

Moonlight and love songs

Never out of date

Hearts full of passion

Jealousy and hate

Woman needs man

And man must have his mate

That no one can deny

It’s still the same old story

A fight for love and glory

A case of do or die

The world will always welcome lovers

As time goes by.

In December 1941, American expatriate Rick Blaine is the proprietor of an upscale nightclub and gambling den in Casablanca. "Rick's Café Américain" attracts a varied clientele: Vichy French and German officials; refugees desperate to reach the still neutral United States; and those who prey on them. Although Rick professes to be neutral in all matters, it is later revealed he ran guns to Ethiopia during its war with Italy and fought on the Loyalist side in the Spanish Civil War.

Petty crook Ugarte shows up and boasts to Rick of "letters of transit" obtained by murdering two German couriers. The papers allow the bearers to travel freely around German-controlled Europe and to neutral Portugal, and are thus almost priceless to the refugees stranded in Casablanca. Ugarte plans to sell them at the club that night, and asks Rick to hold them. Before he can meet his contact, he is arrested by the local police under the command of Captain Louis Renault, an unabashedly corrupt Vichy official. Ugarte dies in custody without revealing that he entrusted the letters to Rick.

At this point, the reason for Rick's bitterness—former lover Ilsa Lund—walks into his establishment. Upon spotting Rick's friend and house pianist, Sam, Ilsa asks him to play "As Time Goes By." Rick storms over, furious that Sam has disobeyed his order never to perform that song, and is stunned to see Ilsa. She is accompanied by her husband, Victor Laszlo, a renowned fugitive Czech Resistance leader. They need the letters to escape to America to continue his work. German Major Strasser has come to Casablanca to see that Laszlo does not succeed.

When Laszlo makes inquiries, Ferrari, a major underworld figure and Rick's friendly business rival, divulges his suspicion that Rick has the letters. In private, Rick refuses to sell at any price, telling Laszlo to ask his wife the reason. They are interrupted when Strasser leads a group of officers in singing "Die Wacht am Rhein." Laszlo orders the house band to play "La Marseillaise." When the band looks to Rick, he nods his head. Laszlo starts singing, alone at first, then patriotic fervor grips the crowd and everyone joins in, drowning out the Germans. In retaliation, Strasser has Renault close the club.

That night, Ilsa confronts Rick in the deserted café. When he refuses to give her the letters, she threatens him with a gun, but then confesses that she still loves him. She explains that when they met and fell in love in Paris in 1940, she believed her husband had been killed attempting to escape from a concentration camp. Later, while preparing to flee with Rick from the imminent fall of the city to the German army, she learned that Laszlo was alive and in hiding. She left Rick without explanation to nurse her sick husband.

Rick's bitterness dissolves. He agrees to help, letting her believe that she will stay with him when Laszlo leaves. When Laszlo unexpectedly shows up, having narrowly escaped a police raid on a Resistance meeting, Rick has waiter Carl spirit Ilsa away. Laszlo, aware of Rick's love for Ilsa, tries to persuade him to use the letters to take her to safety. When the police arrest Laszlo on a minor, trumped-up charge, Rick convinces Renault to release him by promising to set him up for a much more serious crime: possession of the letters. To allay Renault's suspicions, Rick explains that he and Ilsa will be leaving for America. When Renault tries to arrest Laszlo as arranged, Rick forces him at gunpoint to assist in their escape. At the last moment, Rick makes Ilsa board the plane to Lisbon with her husband, telling her that she would regret it if she stayed—"Maybe not today, maybe not tomorrow, but soon and for the rest of your life."

Strasser, tipped off by Renault, drives up alone. Rick kills him when he tries to intervene. When policemen arrive, Renault pauses, then orders them to "round up the usual suspects." Renault suggests to Rick that they join the Free French in Brazzaville. As they walk away into the fog, Rick says, "Louis, I think this is the beginning of a beautiful friendship."