Avatar (2009)

Avatar (marketed as James Cameron's Avatar) is a 2009 American[7][8] epic science fiction film directed, written, produced, and co-edited by James Cameron and starring Sam Worthington, Zoe Saldana, Stephen Lang, Michelle Rodriguez, and Sigourney Weaver. The film is set in the mid-22nd century when humans are colonizing Pandora, a lush habitable moon of a gas giant in the Alpha Centauri star system, in order to mine the valuable mineral unobtanium.[9][10][11] The expansion of the mining colony threatens the continued existence of a local tribe of Na'vi – a humanoid species indigenous to Pandora. The film's title refers to a genetically engineered Na'vi body operated from the brain of a remotely located human that is used to interact with the natives of Pandora.[12]

Development of Avatar began in 1994, when Cameron wrote an 80-page treatment for the film.[13][14] Filming was supposed to take place after the completion of Cameron's 1997 film Titanic, for a planned release in 1999;[15] however, according to Cameron, the necessary technology was not yet available to achieve his vision of the film.[16] Work on the language of the Na'vi began in 2005, and Cameron began developing the screenplay and fictional universe in early 2006.[17][18] Avatar was officially budgeted at $237 million.[4] Other estimates put the cost between $280 million and $310 million for production and at $150 million for promotion.[19][20][21] The film made extensive use of new motion capture filming techniques, and was released for traditional viewing, 3D viewing (using the RealD 3D, Dolby 3D, XpanD 3D, and IMAX 3D formats), and for "4D" experiences in select South Korean theaters.[22] The stereoscopic filmmaking was touted as a breakthrough in cinematic technology.[23]

Avatar premiered in London on December 10, 2009, and was released in the United States on December 18 to positive reviews, with critics highly praising its ground-breaking visual effects.[24][25][26] During its theatrical run, the film broke several box office records and became the highest-grossing film at the time, as well as in the United States and Canada,[27] surpassing Cameron's Titanic, which had held those records for twelve years.[28] Avatar remained the highest-grossing film worldwide for nearly a decade until it was overtaken by Avengers: Endgame in 2019, before a Chinese re-release saw Avatar retake the top spot in March 2021.[29] Avatar is the second highest-grossing movie of all time when adjusted for inflation after Gone with the Wind with a total of more than $3 billion. It also became the first film to gross more than $2 billion[30] and the best-selling video title of 2010 in the United States. Avatar was nominated for nine Academy Awards, including Best Picture and Best Director,[31] and won three, for Best Art Direction, Best Cinematography, and Best Visual Effects. The success of the film also led to electronics manufacturers releasing 3D televisions[32] and caused 3D films[33] to increase in popularity.

Following the film's success, Cameron signed with 20th Century Fox to produce four sequels: Avatar 2 and Avatar 3 have completed principal filming, and are scheduled to be released on December 16, 2022, and December 20, 2024, respectively; subsequent sequels are scheduled to be released on December 18, 2026, and December 22, 2028.[34] Several cast members are expected to return, including Worthington, Saldana, Lang, and Weaver.

In 2154, humans have depleted Earth's natural resources, leading to a severe energy crisis. The Resources Development Administration (RDA) mines a valuable mineral unobtanium on Pandora, a densely forested habitable moon orbiting Polyphemus, a fictional gas giant in the Alpha Centauri star system.^[10] Pandora, whose atmosphere is poisonous to humans, is inhabited by the Na'vi, a species of 10-foot tall (3.0 m), blue-skinned, sapient humanoids^[37] that live in harmony with nature and worship a mother goddess named Eywa.

To explore Pandora's biosphere, scientists use Na'vi-human hybrids called "avatars", operated by genetically matched humans. Jake Sully, a paraplegic former Marine, replaces his deceased identical twin brother as an operator of one. Dr. Grace Augustine, head of the Avatar Program, considers Sully an inadequate replacement but accepts his assignment as a bodyguard. While escorting the avatars of Grace and fellow scientist Dr. Norm Spellman, Jake's avatar is attacked by a thanator and flees into the forest, where he is rescued by Neytiri, a female Na'vi. Witnessing an auspicious sign, she takes him to her clan. Neytiri's mother Mo'at, the clan's spiritual leader, orders her daughter to initiate Jake into their society.

Colonel Miles Quaritch, head of RDA's private security force, promises Jake that the company will restore his legs if he gathers information about the Na'vi and the clan's gathering place, a giant tree called Hometree,^[38] which stands above the richest deposit of unobtanium in the area. When Grace learns of this, she transfers herself, Jake, and Norm to an outpost. Over the following three months, Jake and Neytiri fall in love as Jake grows to sympathize with the natives. After Jake is initiated into the tribe, he and Neytiri choose each other as mates. Soon afterward, Jake reveals his change of allegiance when he attempts to disable a bulldozer that threatens to destroy a sacred Na'vi site. When Quaritch shows a video recording of Jake's attack on the bulldozer to Administrator Parker Selfridge,^[39] and another in which Jake admits that the Na'vi will never abandon Hometree, Selfridge orders Hometree destroyed.

Despite Grace's argument that destroying Hometree could damage the biological neural network native to Pandora, Selfridge gives Jake and Grace one hour to convince the Na'vi to evacuate before commencing the attack. Jake confesses to the Na'vi that he was a spy, and they take him and Grace captive. Quaritch's men destroy Hometree, killing Neytiri's father (the clan chief) and many others. Mo'at frees Jake and Grace, but they are detached from their avatars and imprisoned by Quaritch's forces. Pilot Trudy Chacón, disgusted by Quaritch's brutality, frees Jake, Grace, and Norm, and airlifts them to Grace's outpost, but Grace is shot by Quaritch during the escape.

To regain the Na'vi's trust, Jake connects his mind to that of Toruk, a dragon-like predator feared and honored by the Na'vi. Jake finds the refugees at the sacred Tree of Souls and pleads with Mo'at to heal Grace. The clan attempts to transfer Grace from her human body into her avatar with the aid of the Tree of Souls, but she dies before the process can be completed. Supported by the new chief Tsu'tey, Jake unites the clan and tells them to gather all of the clans to battle the RDA. Quaritch organizes a pre-emptive strike against the Tree of Souls, believing that its destruction will demoralize the natives. On the eve of battle, Jake prays to Eywa, via a neural connection with the Tree of Souls, to intercede on behalf of the Na'vi.

During the subsequent battle, the Na'vi suffer heavy casualties, including Tsu'tey and Trudy, but are rescued when Pandoran wildlife unexpectedly join the attack and overwhelm the humans, which Neytiri interprets as Eywa's answer to Jake's prayer. Jake destroys a makeshift bomber before it can reach the Tree of Souls; Quaritch, wearing an AMP suit, escapes from his own damaged aircraft, then later finds and breaks open the avatar link unit containing Jake's human body, exposing it to Pandora's poisonous atmosphere. Quaritch prepares to slit the throat of Jake's avatar, but Neytiri kills Quaritch and saves Jake from suffocation, seeing his human form for the first time.

With the exceptions of Jake, Norm and a select few others, all humans are expelled from Pandora and sent back to Earth. Jake is permanently transferred into his avatar with the aid of the Tree of Souls.

Năm 2009, James Cameron trở lại với 1 bộ phim khoa học viễn tưởng mới, công nghệ 3D hoành tráng: AVATAR.

Nhân vật chính của câu chuyện, Jake Sully (Sam Worthington thủ vai), là một lính thủy đánh bộ sau một trận chiến ác liệt thì bị thương và liệt nửa người. Jake được lựa chọn tham gia chương trình Avatar, chương trình này có thể hồi phục dần sức khỏe của anh, giúp anh có thể đi lại được. Jake đã phát hiện ra Pandora – một hành tinh có sự sống được bao phủ bởi rừng rậm – hành tinh này được chiếm giữ bởi một tộc người kỳ dị. Trong số họ có những người rất xinh đẹp nhưng cũng có những người thật sự đáng sợ. Họ là tộc người Navi, có một sức khỏe phi thường, tài giỏi hơn người, tuy dáng dấp vẫn còn nguyên thủy. Khi đứng họ có thể cao đến 3 mét, có đuôi, da có màu xanh lấp lánh. Người Navi sống hòa thuận với nhau trong một thế giới rất hòa bình, chưa bao giờ xung đột. Quá trình tìm kiếm khoáng vật, loài người đã lấn sâu vào phần đất của họ đã đe dọa đến sự sống còn của những con người thân thiện này, vì thế họ phản kháng lại một cách dữ dội. Mặc dù không cố ý, Jake mặt nhiên cũng trở thành kẻ xâm phạm lãnh thổ của người Navi. Bởi vì con người không thể thở được ở hành tinh Pandora, họ phải được biến đổi gene giống như những người Navi, và chúng ta gọi họ là Avatar. Những Avatar vẫn sống, vẫn thở được ở ngoài Trái Đất, được điều khiển bởi “driver” xuyên qua con người( nó cũng giống như 1 con chip ). Trên một cơ thể Avatar của mình ở Pandora, cơ thể Jake trở nên lành lặn, đi lại được bình thường, không còn liệt. Trong một lần đi tuần vào sâu hơn vào rừng ở hành tinh Pandora, Jake tình cờ chạm trán với một tốp người Navi vô cùng xinh đẹp nhưng cũng nguy hiểm không kém. Ở đó anh gặp một cô gái Navi trẻ tên là Neytiri, đẹp tuyệt trần nhưng cũng rất hung tợn. Đã quá trễ giờ, Jake đành phải hòa vào dòng người theo Neytiri, và rồi Jake nảy nở tình yêu với nàng. Con người càng ngày càng xâm chiếm sâu Pandora, và trận chiến giữa người Navi và con người Trái Đất nổ ra. Liệu Jake sẽ lựa chọn như thế nào, giúp sức cho loài người xâm lượt Pandora hay đấu tranh cho người yêu Neytiri?

Khi James Cameron bắt tay vào làm Titanic, giới điện ảnh Hollywood trông chờ vào một thất bại lớn bởi không ai tin rằng khán giả sẽ mua vé ra rạp xem một siêu phẩm 300 triệu đôla về một con tàu bị đánh đắm mà ai cũng đã biết. Họ hoàn toàn sai lầm – James Cameron không làm phim về con tàu Titanic bị chìm ra sao, ông làm về chuyện tình của một đôi bạn trẻ khác biệt về giai cấp xã hội trên con tàu ấy cũng số phận của con người ở trên chuyến tàu định mệnh. Khi James bắt tay vào làm Avatar, một siêu phẩm với kinh phí khổng lồ đầu tư cho kỹ thuật phim không gian ba chiều, người ta lại đặt câu hỏi: liệu sức đột phá của kỹ nguyên 3-D sẽ là điều mà James dùng để kéo khán giả đến xem, hay lại một chuyện tình Jack và Rose khác trên hành tinh Pandora mới thực sự là điểm ăn khách?

Đến lúc này, không còn ai nghi ngờ sức quyến rũ của những hình ảnh 3-D trong phim Avatar, đây là bộ phim đầu tiên của James kể từ sau Titanic được ra mắt 12 năm trước. Những khán giả chọn lọc đầu tiên được xem đoạn phim quảng cáo vào hồi đầu năm 2009 tại Comic Con 2009 (một hội chợ dành cho các phim khoa học viễn tưởng tại Mỹ) đã thốt lên ‘thật sửng sốt, thật hoành tráng hùng vĩ, thật kinh ngạc và tuyệt mỹ’. Khi đoạn phim quảng cáo được tung lên trang apple.com, nó nhanh chóng trở thành trailer được xem nhiều nhất trong một thời gian ngắn (4 triệu lượt người xem trong vòng 24 tiếng, so với kỷ lục cũ là 1,7 triệu lượt). Hãng 20th Century Fox quyết định chọn ngày 21.8.2009 là Ngày Avatar khi đồng loạt công bố trò chơi điện tử Avatar cũng như lần đầu tiên công chiếu đoạn phim quảng cáo cũng như đồng loạt chiếu tại hệ thống rạp IMAX 3-D 15 phút phim chọn lọc trích từ phim Avatar. Cơn sốt Avatar ngay tức thì nóng lên khi hàng loạt những phản hồi tích cực từ phía khán giả và giới phê bình phim được lan truyền trên internet thông qua website twitter.

Không chỉ dừng ở đó, đoạn phim 3-D của Avatar đã đánh tan nghi ngờ bộ phim với kinh phí 500 triệu đôla (theo tờ New York Times, chi phí sản xuất phim khoảng 300 triệu đôla, chi phí tiếp thị khoảng 150 triệu đôla và khoảng 50 triệu đôla cho các chi phí phát sinh khác) có thể bị thất bại về doanh thu. Nhiều người còn nghi ngờ những ứng dụng của phim 3-D (không nhiều khác biệt so với phim 2D nhưng lại khiến một số khán giả thấy đau đầu hoặc chóng mặt hoặc thấy hình ảnh mờ, tối) đã hoàn toàn bị thuyết phục bởi sự khác biệt rõ rệt giữa hai phiên bản phim không gian ba chiều và phim hai chiều bình thường.

James Cameron cho biết lý do Avatar không ra đời sớm hơn (kịch bản đã hoàn thành từ năm 2005), bởi ông chờ đợi công nghệ kỹ thuật điện ảnh phát triển đủ mạnh để có thể thể hiện ý tưởng của mình. Nếu trước đây, đạo diễn không thể biết kết quả của những hình ảnh kỹ xảo sẽ ra sao cho đến khi phần hậu kỳ kỹ xảo hoàn tất sau khi phim đóng máy rất lâu, thì với Avatar, James Cameron có thể thấy ngay tức thì hình ảnh của diễn viên ‘trong lốt’ những người hành tinh trên tinh cầu Pandora ra sao tại trường quay. “Nó như một cỗ máy mạnh kinh hoàng. Nếu tôi muốn bay vào không trung, hay muốn thay đổi góc nhìn, tôi có thể dễ dàng thực hiện điều đó. Nó cho phép tôi hoàn toàn chủ động sáng tạo, tôi có thể thêm cây, dời núi, thay đổi bầu trời, biến hoá thời gian trong ngày, ngay cả yêu cầu cho sợi tóc của diễn viên phải bay theo đúng ý của mình, tôi cũng chủ động kiểm soát được” – James Cameron phấn khích tiết lộ về công nghệ mới. Kỹ thuật performance-capture mới với tên gọi The Volume cho phép ghi nhận lại đến từng chi tiết nhỏ nhất của mọi biểu hiện cảm xúc của diễn viên để có thể ‘chuyển hóa’ vào các nhân vật CGI. James Cameron cho biết, 95% diễn xuất của diễn viên trong phim đều được ‘số hóa’. James mời những đồng nghiệp ‘đại gia’ của mình như Steven Spielberg, Peter Jackson và George Lucas đến tham quan trường quay và gợi ý họ ‘xài thử’ công nghệ mới này!

Với công nghệ này, cùng với kỹ thuật quay phim không gian ba chiều, James Cameron hứa hẹn sự trộn lẫn giữ diễn viên ảo, diễn viên thật và môi trường bối cảnh thật sẽ khiến cho khán giả ‘không còn biết họ đang xem cái gì, không thể phân biệt được thật giả”.

Để tạo ra khu đào mỏ của con người trên hành tinh Pandora, những nhà thiết kế bối cảnh đã đến vịnh Mexico để chụp ảnh, quay phim và đo đạc các thiết bị máy khoan ở đây. Dàn diễn viên của phim được đưa vào rừng sống cả tháng trời để học cách di chuyển trong rừng và sống giữa thiên nhiên trước khi vào vai.

“Cảm hứng của tôi đến từ tất cả những cuốn sách viễn tưởng mà tôi từng đọc khi tôi còn là một đứa trẻ. Một số cũng không hẳn là truyện viễn tưởng. Những cuốn sách của Edgar Rice Burroughs, H. Rider Haggard, những nhà văn viết truyện phiêu lưu mạo hiểm rừng rậm đầy nam tính. Tôi muốn làm một bộ phim phiêu lưu rừng rậm kiểu xưa, nhưng đặt bối cảnh rừng rậm ở một hành tinh khác. Nói một cách rõ nét hơn, tôi muốn bộ phim sẽ kết hợp mọi sở thích của tôi, từ sinh học, khoa học kỹ thuật đến môi trường. Tôi luôn yến thích những câu chuyện phiêu lưu/ viễn tưởng mà trong đó, những chiến binh đến một vùng đất xa xôi lạ lẫm đối mặt với những thử thách cam go về thể chất và cả những nỗi sợ hãi bởi sự khác biệt. Avatar sẽ đem đến những điều đó. Tôi đã bỏ ra 11 năm để chuẩn bị cho ý tưởng này” – James Cameron trả lời phỏng vấn trên tờ Entertainment Weekly về ý tưởng của bộ phim.

Kể từ khi có đề cương, James Cameron cùng những đồng sự đã bắt tay vào việc kiến tạo một thế giới khác, một hành tinh khác với những chủng loài trên đó. James Cameron đã phát tiển cả một nền văn hoá cho những con người trên hành tinh Pandora: họ săn bắn với cung tên, sống bầy đàn và gần gũi với thiên nhiên, nhưng cũng sẵn sàng đương đầu chống lại sự xâm lấn của con người đang tìm cách khai thác khoáng sản trên hành tinh của họ. Nói một cách khác, Avatar nhuộm màu chính trị với những ẩn dụ về chủ nghĩa thực dân – những cuộc xâm lấn và khai phá các nước thuộc địa của phương Tây được ‘hiện đại hóa’ bằng cuộc xâm lấn của con người trên những hành tinh khách.

Không chỉ thế, James Cameron cùng làm việc với Paul Froemer, trưởng khoa ngôn ngữ học tại đại học Nam California (USC) để nghiên cứu một hệ thống ngôn ngữ riêng cho người hành tinh Pandora. Họ mất một năm trời để tổng hợp ngôn ngữ của người thuộc quần đảo Polynesia, một số ngôn ngữ của châu Phi, rồi nghiên cứu về cấu trúc câu, hệ thống phát âm cho ra hệ thống ngôn ngữ mới mà diễn viên có thể phát âm được nhưng nghe xa lạ và không giống ngôn ngữ của con người!

Cũng như con tàu Titanic, hành tinh Pandora chỉ là cái cớ để James Cameron kể một câu chuyện tình yêu. Nội dung phim Avatar (nghĩa đen: Hình đại diện/ Người đại diện) xoay quanh nhân vật chính Jake Sully (do nam diễn viên mới Sam Worthington thủ vai), một cựu lính thuỷ quân lục chiến Mỹ bị thương và tàn phế từ thắt lưng trở xuống trong một trận đánh trên trái đất. Jake được chọn lựa để tham gia chương trình mang tên Avatar, một thí nghiệm hứa hẹn cho phép Jake có thể đi lại được như xưa. Nếu bạn đã xem Surrogates (Kẻ thế mạng), bội phim khoa học viễn tưởng của Bruce Willis vừa ra mắt trong dịp cuối mùa hè vừa qua, bạn sẽ có ý niệm về cơ chế hoạt động của các avatar: trí não của con người được ‘kết nối’ với một cơ thể khác và điều khiển từ xa cơ thể này bằng ý chí của mình. Jack được đưa đến hành tinh Pandora, một hành tinh xa xôi đầy những rừng rậm âm u và khoáng sản, với những sinh vật sống tuyệt đẹp lẫn kinh sợ. Pandora cũng là hành tinh của giống người Na’vi, một giống người gần như nguyên thủy nhưng có sức mạnh về thể chất hơn hẳn loài người. Họ cao ba mét, da xanh sáng lấp lánh, có đuôi, sống chan hoà với thiên nhiên hoang dã trên hành tinh của họ. Khi con người xâm lấn Pandora, người Na’vi tập hợp lại, bộc lộ những khả năng tự vệ đáng kinh ngạc và hứa hẹn một cuộc chiến đẫm máu.

Để có thể tồn tại trên hành tinh Pandora, hít thở khí trời của hành tinh lạ này, con người chế tạo ra những cơ thể hợp nhất giữa người và người Na’vi, mang tên Avatar. Trong thân xác Avatar của mình, Jake có thể đi lại như xưa. Anh được đưa vào rừng sâu để do thám và mở đường cho những người lính đến đóng chiếm Pandora. Ở đó, anh đối mặt với những hiểm nguy không lường trước, và anh gặp Neytiri (Zoe Saldaña đóng), một nàng Na’vi trẻ xinh đẹp. Khi Jake hoà mình vào một bộ tộc của người Na’vi và tình yêu chớm nở với Neytiri, cũng là lúc anh nhận ra mình mắc kẹt giữa hai bên: nghĩa vụ của một người lính và nghĩa tình của một con người. Quyết định chọn lựa đứng về một bên của Jake cũng sẽ quyết định vận mệnh của chủng người Na’vi trên Pandora…

Phim 3-D (hay còn gọi là phim không gian ba chiều) là hình thức chiếu bóng với thiết bị máy chiếu đặc chủng cùng với mắt kính đặc chủng dành cho người xem cho phép khán giả được trải nghiệm những hình ảnh không gian ba chiều, khiến họ có cảm giác như chỉ cần đưa tay ra với sẽ chạm được vật thể, diễn viên trên màn hình, cũng như khán giả sẽ có cảm giác những vật thể trong phim như bật tung ra khỏi màn ảnh lao về phía họ, và (Trong khi đó, các phim chiếu thông thường chi có hình ảnh giới hạn trên mặt phẳng hai chiều).

Khác với phim 3-D không gian ba chiều, phim hoạt hình 3D là các phim hoạt hình sử dụng công nghệ máy tính để tạo ra những khối lập thể ba chiều mà không cần đến thiết bị hỗ trợ thị giác nào. Phim hoạt hình 3D khác với các phim hoạt hình hai chiều truyền thống ở phong cách thể hiện. Các phim hoạt hình 3D có thể được chiếu với phiên bản phim 3-D không gian ba chiều (phải có thiết bị chuyên dụng để có thể xem được) hoặc phiên bản phim trên màn ảnh phẳng bình thường.

CGI là viết tắt của cụm từ Computer-generated imagery (hình ảnh tạo ra từ máy tính). Các nhân vật trong phim hoạt hình 3D đều được xem là các nhân vật CGI. Những ‘avatar’ trong phim Avatar cũng là những nhân vật CGI vì chúng được tạo ra từ máy tính

Người ta nói rằng Avatar sẽ làm thay đổi lịch sử điện ảnh, giúp điện ảnh bước sang một trang mới, một kỷ nguyên mới. Có lẽ, để hiểu rõ điều đó, người ta cần có một kiến thức nhất định về phim ảnh*.

Vậy thì với những người không hiểu công nghệ phim ảnh, liệu họ có thấy sự 'đột phá, thay đổi lịch sử' không? Có, họ thấy, nhưng có thể không nhận ra. Nó cũng giống như chuyện các ông chồng đều thấy vợ mình mặc bộ áo đầm đẹp mà không hề nhận ra đó là một bộ váy mới, thấy vợ mình có kiểu tóc trẻ trung mà cũng chẳng hề nhận ra đó là kiểu tóc nàng vừa mất 6 tiếng để uốn xong chiều hôm đó....

Avatar được sử dụng công nghệ The Volume để thực hiện. Khi tận mắt chứng kiến bộ phim này, tui mới thiệt kinh hoàng mà nghĩ rằng James Cameron và cả bộ sậu làm kỹ xảo cho Avatar thực sự là những thiên tài, bởi không một phút giây nào trong bộ phim này tui nghĩ 'ôi, chỉ là một đám người CGI' (trong khi đó xem Superman Returns, mỗi khi anh Superman bay trên trời là tui thấy sao mà nó giả hết sức), mà hoàn toàn tin vào cả cái thế giới trong bộ phim ấy, cái hành tinh Pandora ấy là thật. James Cameron không chỉ dừng ở đó.

Khác với Robert Zemeckis cũng là ‘fan’ của Mo-cap (Motion captured) và phim 3-D, James Cameron không hề tận dụng những gimmick của thể loại phim 3-D. Để so sánh, hãy lấy Beowulf và Christmas Carol của Robert Zemeckis ra đặt cạnh Avatar. Công nghệ Mo-Cap mà Robert theo đuổi bao nhiêu năm qua, thử nghiệm từ The Polar Express đến Christmas Carol cũng không thể khiến người xem hoàn toàn tin những ‘diễn viên’ trong phim, dù mang hình hài người, là người thật. Trong khi đó, không chỉ con người mà cả người Na’vi của Avatar lại sống động như thật, dù họ cũng là những CGI. Cũng không như Robert Zemeckis rất yêu thích tận dụng các gimmick của thể loại phim 3-D, với những cú máy lao vun vút qua những hàng cây, những ngõ ngách hẹp, những đường hầm để tạo ra cảm giác sâu hun hút được thể hiện rõ với kỹ thuật phim không gian ba chiều, James Cameron cho chúng ta thấy những đại cảnh từ trên cao nhìn xuống cánh rừng bạt ngàn của hành tinh Pandora, với những đám núi trôi lững lờ trong mây tuyệt đẹp. Bob thích cho những mũi giáo, những tảng sắt, những quả cầu lửa phóng thẳng về phía ống kính, mà với sự hỗ trợ của không gian ba chiều, khán giả sẽ kinh hoàng nghiên người qua lại để né tránh vì tưởng tượng rằng chúng đang lao về phía mình, thì James lại vẫn quay bộ phim của mình theo lối quan truyền thống, mà 3-D chỉ đem đến cho bạn một trải nghiệm rằng bạn đang được chứng kiến những cảnh tượng này như nó đang diễn ra trước mắt, và bạn được sống trong không gian đó, và sống trong câu chuyện đó. Bạn đặt hết sự quan tâm của mình vào bộ phim, chứ không phải ngồi chăm bẵm chờ đợi những màn né người như đang chơi trò rollcoaster hay những trò chơi cảm giác mạnh. Và với những khán giả xem Avatar 2D, họ không bị cảm giác khó chịu như khi xem những phim 3-D đầy gimmick với những thứ cứ lao về phía mặt mình (nhưng không cho họ một trải nghiệm khác biệt nào vì nó là một phim 2D). Trải nghiệm hơi khác biệt nhất mà khi xem phim 3-D chính là những góc máy qua vai – bởi trong đời thường chúng ta hiếm khi thấy mặt người đối thoại với mình… qua vai người khác.

Câu chuyện của Avatar không có gì mới mẻ. Hoàn toàn công thức kinh điển như mọi bộ phim nổi tiếng khác: Khiêu vũ với bầy sói, Võ sĩ đạo cuối cùng, Pocahontas... Chàng Jake Sully (Sam Worthington) là cựu lính Thủy Quân, bị liệt hai chân, nhận nhiệm vụ trà trộn vào bộ tộc người Na’vi da xanh, cao gần 4m, có đuôi và sống chan hòa với thiên nhiên trên hành tinh Pandora trong thân xác của một Avatar để tìm hiểu và đưa thông tin về cho cấp trên trong cuộc tìm kiếm một khoáng sản quý. Khi Jake gặp nạn, đúng hơn là Avatar của Jake (bởi theo lý thuyết thì nếu Avatar của anh bị nạn thì cơ thể của anh vẫn an toàn ở phòng thí nghiệm), anh được nàng công chúa bộ tộc Na’vi cứu, được nàng đưa về bộ tộc, dạy anh nói tiếng dân tộc nàng, học những kỹ năng sống và dĩ nhiên, cuối cùng lỡ yêu nàng và nhận ra chính nghĩa. Một Trong Thủy Mỵ Châu với happy ending. Một 'Chiến thắng Điện Biên Phủ' kiểu khoa học viễn tưởng. (Chúng ta cũng chẳng rõ vì sao thứ khoáng sản đó lại đắt giá như thế, và mục đích khai thác khoáng sản đó bỗng bị … quẳng mất vào cuối phim!). Thế nhưng, như đã nói trong review phim Bẫy Rồng, với những phim mà đạo diễn muốn phô diễn những thứ hoa hòe xinh đẹp ly kỳ thì kịch bản càng đơn giản càng tốt. Avatar có một kịch bản đơn giản vừa phải để người xem có thể tập trung vào những hình ảnh tuyệt mỹ của hành tinh Pandora, dành thời gian chiêm ngưỡng và khám phá hành tinh này đến từng chi tiết nhỏ nhặt, từ những đám hoa sứa bay trong không trung đến những quái thú khổng lồ vừa quen vừa lạ. Kịch bản cũng đơn giản vừa phải đến đưa ra những thông điệp cũng vừa đủ ‘lộ liễu’ cho người xem nhận ra: chiến tranh rất tàn ác, và môi trường đang chết giãy vì con người. Thật buồn cười khi Avatar kể về câu chuyện trong tương lai, ở một hành tinh xa xôi không có thật, nhưng có lẽ bất kỳ người Việt Nam nào quan tâm đến lịch sử và thời sự nước nhà hẳn cũng có những liên tưởng gần gũi. Phải chăng đó là cuộc chiến chống thực dân Pháp đến Việt Nam để khai thác khoáng sản và gặp sự chống trả quyết liệt, để rồi cuối cùng chúng đầu hàng cúi đầu về nước? Hay câu chuyện chưa có hồi kết về những người ‘Na’vi trí thức’ thảm thiết kêu gọi đừng khai thác quặng bauxit ở Tây Nguyên bởi nó sẽ gây ảnh hưởng xâu đến môi trường và cả an ninh quốc phòng, nhưng ngườita vẫn mặc kệ và sớm muộn gì cũng đốn hạ những cây cổ thụ mang linh hồn của đất.

Concept Art của Avatar có thể thấy từ nhiều phim Nhật Bản xưa nay, đặc biệt là sự ảnh hưởng nặng nề từ Hayao Mizayaki. Chưa kể Avatar đang có khả năng bị nhà làm phim Delgo kiện vì tội chôm ý tưởng. (Delgo là bộ phim hoạt hình độc lập được ghi nhớ như bộ phim ế khách nhất mọi thời đại khi đạt doanh thu chưa đầy 700.000 đôla!).

Chẳng hề gì. Picasso nói rằng, cái gì chôm được thì tôi chôm hết. Pedro Almodovar cũng nói, cái gì chôm được tôi cũng chôm hết. James Cameron cùng đội ngũ làm phim của mình đã chắt lọc hết những tinh túy của những tác phẩm ra đời trước đó để tạo nên một thế giới đầy sức sống thuyết phục trong Avatar, rất độc đáo không lẫn vào đâu được. Đó là một tổng hòa về mỹ thuật, về văn hóa, về lịch sử. James Cameron không chỉ tạo ra một thế giới phong phú, đa dạng và sống động trong Avatar, ông còn tạo ra cả ngôn ngữ riêng của người Na’vi (cũng như trong Chúa tể những chiếc nhẫn với ngôn ngữ của người Elf), về văn hóa người Na’vi, về cả cấu tạo sinh học của họ (với cái đuôi tóc để kết nối với đất trời). Cũng phải thừa nhận là những người Na’vi trong phim không chỉ có cá tính và dễ nhận ra ai là ai, mà họ còn rất quyến rũ và duyên dáng (với 90% cơ thể là… khỏa thân!). Không phải ai được giao cho 300 triệu đôla cũng có thể làm ra một bộ phim như James Cameron đã làm. Hay nói cách khác, 300 triệu đôla đã được ông tiêu đến xứng đáng từng đồng cho bộ phim này.

Một cảm giác rờn rợn khi trở về nhà và suy nghĩ về Avatar chính là khi tui nhớ đến niềm phấn khích của đám đông khán giả khi thấy kẻ ác bị tiêu diệt. Kẻ ác ấy, để nhắc cho bạn đã xem phim nhớ, hoặc để nói cho bạn chưa xem phim biết, là một con người Trái Đất, là đồng loại của chúng ta. Điện ảnh có thể khiến cho người ta phấn khích và sung sướng khi thấy đồng loại của mình bị những chủng loài khác tiêu diệt. Giả sử đây không phải là câu chuyện của người Trái Đất và người Na’vi mà là câu chuyện của đất nước này với đất nước khác, của người Pháp với người Việt, của người Mỹ với người Iraq, của người Anh với người Ấn Độ, liệu người ta sẽ hò reo hay không?

Avatar có đáng xem không? Đáng xem, nhất là đáng để xem 3-D. Liệu nó có làm nên chuyện ở giải Oscar sắp tới không? Tui nghĩ là có, khi mà giải thưởng này đang trong cơn giãy giụa tìm khán giả xem truyền hình trực tiếp như lúc này…

Nói Avatar là đột phá công nghệ, thay đổi lịch sử điện ảnh thế giới, thực ra đúng chỉ với những ai hiểu về công nghệ làm phim. Còn với những người như một số nhà báo ở Việt Nam chỉ biết viết theo thông cáo báo chí, ai đút gì ăn ấy, đưa gì copy theo mà không biết tìm hiểu để viết những câu quảng cáo kinh hoàng kiểu “Avatar là bộ phim đầu tiên của Hollywood không thuộc thể loại hoạt hình mà lại được dựng với công nghệ 3D”, rồi “phim Avatar phiên bản 3D không giống như các phim 3D đã có trên thế giới mà là một công nghệ hoàn toàn mới - RealD 3D - với hình ảnh sắc nét, rực rỡ, sống động một cách siêu thực với chiều sâu của hình ảnh đưa khán giả bước vào giữa những pha hành động trong phim” thì hoàn toàn sai lầm. Avatar không phải là phim 3-D không phải hoạt hình đầu tiên. Công nghệ trình chiếu 3-D của Avatar không phải là mới có trên thế giới. Một tàu thám hiểm từ trái đất phát hiện ra hành tinh Pandora và lên kế hoạch khai thác nguồn tài nguyên đa dạng của vùng đất này. Sau cùng, chính Sully – người thám hiểm – đã lãnh đạo dân Pandora (Navi) chống lại cuộc xâm lăng của con người.

Avatar là câu chuyện về người anh hùng "bất đắc dĩ" Jake Sully - một cựu sĩ quan thủy quân lục chiến bị liệt nửa thân. Anh được chọn để tham gia vào chương trình cấy gien với người ngoài hành tinh Na'vi nhằm tạo ra một giống loài mới có thể hít thở không khí tại hành tinh Pandora. Giống người mới này được gọi là Avatar. Sau khi đã trở thành một Avatar, Jake có nhiệm vụ đi tìm hiều và nghiên cứu hành tinh Pandora. Những thông tin mà anh thu thập được rất có giá trị cho chiến dịch xâm chiếm hành tinh xanh thứ hai này của loài người.

James Cameron được biết là một đạo diễn lừng danh với thể loại phim khoa học viễn tưởng rất ăn khách ở Việt Nam như Terminator (Kẻ hủy diệt), Alien (Quái vật không gian), Dark Angel (Thiên thần bóng tối) và siêu phẩm đặt biệt nổi tiếng Titanic (1997) thu về 1,8 tỷ USD và đạt 11 giải thưởng lớn.