μανία θεάτρου
nobody, not even the rain, has such small hands
κανένας, ούτε ακόμη η βροχή, δεν έχει τόσο μικρά χέρια
E.E.Cummings
Και όμως!
Τετρακόσια χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση του «Η τραγωδία του Άμλετ, πρίγκιπος της Δανίας» οι οδηγίες που δίνει ο Άμλετ στους ηθοποιούς παραμένουν επίκαιρες και χρησιμότατες. Voilà!
Η μετάφραση είναι του Γιάννη Φαρμακίδη
ACT III SCENE II.
[Elsinore. A hall in the Castle.]
Enter Hamlet, and three of the Players.
HAMLET:
Speak the speech, I pray you, as I pronounced it to you, trippingly on the tongue. But if you mouth it, as many of our players do, I had as lief the town-crier spoke my lines. Nor do not saw the air too much with your hand, thus, but use all gently; for in the very torrent, tempest, and, as I may say, whirlwind of your passion, you must acquire and beget a temperance that may give it smoothness. O, it offends me to the soul to hear a robustious periwig-pated fellow tear a passion to tatters, to very rags, to split the ears of the groundlings, who, for the most part, are capable of nothing but inexplicable dumb-shows and noise. I would have such a fellow whipped for o'erdoing Termagant. It out-Herods Herod. Pray you avoid it.
FIRST PLAYER:
I warrant your honour.
HAMLET:
Be not too tame neither; but let your own discretion be your tutor. Suit the action to the word, the word to the action; with this special observance, that you o'erstep not the modesty of nature: for anything so overdone is from the purpose of playing, whose end, both at the first and now, was and is, to hold, as 'twere, the mirror up to nature; to show virtue her own feature, scorn her own image, and the very age and body of the time his form and pressure. Now this overdone, or come tardy off, though it make the unskilful laugh, cannot but make the judicious grieve; the censure of the which one must in your allowance o'erweigh a whole theatre of others. O, there be players that I have seen play, and heard others praise, and that highly, not to speak it profanely, that, neither having the accent of Christians, nor the gait of Christian, pagan, nor man, have so strutted and bellowed that I have thought some of Nature's journeymen had made men, and not made them well, they imitated humanity so abominably.
FIRST PLAYER:
I hope we have reformed that indifferently with us, sir.
HAMLET:
O, reform it altogether! And let those that play your clowns speak no more than is set down for them. For there be of them that will themselves laugh, to set on some quantity of barren spectators to laugh too, though in the meantime some necessary question of the play be then to be considered. That's villainous and shows a most pitiful ambition in the fool that uses it. Go make you ready.
[Exeunt Players.]
ΠΡΑΞΗ III ΣΚΗΝΗ ΙΙ.
[Ελσινόρη. Μιά αίθουσα στο Φρούριο.]
Μπαίνει ο Άμλετ και τρεις από τους Ηθοποιούς.
ΑΜΛΕΤ:
Να λέτε τα λόγια, σάς παρακαλώ, όπως τα προφέρω εγώ, ανάλαφρα. Διότι αν γκαρίζετε, όπως πολλοί από τους ηθοποιούς μας κάνουν, καλύτερα να δώσω στον τελάλη να πει τους στίχους μου. Ούτε να πριονίζετε τον αέρα με τα χέρια σας, να έτσι, αλλά να τα χρησιμοποιείτε με χάρη. Ακόμη και μέσα στον χείμαρρο, την καταιγίδα, θα έλεγα ακόμη και μέσα στον στρόβιλο του πάθους, εσείς πρέπει να αποκτήσετε, να δημιουργήσετε αυτοέλεγχο και να δώστε μιά απαλότητα στο παίξιμο. Ω, μου σπαράζει την ψυχή να ακούω έναν σαματατζή τύπο με περούκα να ξεσκίζει το πάθος, να το κάνει κουρέλια, να σπάζει τα αυτιά των θεατών που βρίσκονται ακόμη και μακριά από την σκηνή όπου να κατανοήσουν μπορούν μόνο θορύβους και παντομίμες. Θα τον έδερνα έναν τέτοιο τύπο που φωνάζει σαν δαίμονας, που ξεηρωδιάζει τον Ηρώδη. Σάς παρακαλώ, αποφύγετέ το.
ΠΡΩΤΟΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ:
Σάς το εγγυώμαι, υψηλότατε.
ΑΜΛΕΤ:
Αλλά ούτε να είσαστε πολύ συμμαζεμένοι, παρά να έχετε δάσκαλο τη φρόνησή σας. Ταιριάξτε την δράση στο λόγο και τον λόγο στη δράση, με την εξής ιδιαίτερη προσοχή, να μην παραμελείτε την φυσικότητα. Ό,τιδήποτε υπερβολικό είναι μακριά από το σκοπό του παιξίματος, που επιδίωξή του, πάντοτε και τώρα, είναι να καθρεφτίζει την φύση όπως είναι. Να δείχνει από την αρετή τα χαρακτηριστικά της, από την διαστροφή την εικόνα της, και από τον χρόνο το πνεύμα των καιρών. Τώρα αν τα παραβλέψετε αυτά ή τεμπελιάστε, μπορεί μεν να κάνετε τους άσχετους να γελάσουν, αλλά τους υποψιασμένους θεατές θα τους στεναχωρήσετε και η αποδοκιμασία τους πρέπει για σάς να μετράει περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο. Ω, είδα ηθοποιούς να παίζουν και να τους επαινούν, και μάλιστα πολύ, αλλά ας μη πω καμιά βαριά λέξη, πάντως αυτοί οι ηθοποιοί, έτσι που μούγκριζαν και τσαλαπατούσαν, δεν απήγγειλαν, ούτε περπατούσαν σαν άνθρωποι, εγώ τους πέρασα για κακοφιαγμένα δημιουργήματα της φύσεως που παρίσταναν αδέξια τους ανθρώπους.
ΠΡΩΤΟΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ:
Ελπίζω πως έχουμε βελτιωθεί αρκετά, κύριε.
ΑΜΛΕΤ:
Ω, να βελτιωθείτε εντελώς. Και μην αφήνετε αυτούς που παίζουν τους γελωτοποιούς να μιλάνε περισσότερο απ’ όσο είναι ο ρόλος τους. Διότι μπορεί μεν να γελάνε οι ίδιοι και να κάνουν και μερικούς άσχετους θεατές να γελάσουν, την ίδια στιγμή όμως κάποιο άλλο σημείο του έργου έπρεπε να τονιστεί περισσότερο. Αυτό είναι ανέντιμο και δείχνει μιά αξιοθρήνητη φιλοδοξία από μέρους του ηλίθιου που το κάνει αυτό. Πηγαίνετε να ετοιμαστείτε.
[Βγαίνουν οι Ηθοποιοί.]