"Το Θέατρο και το είδωλό" Αντωνέν Αρτώ (αποσπάσματα)

Το Θέατρο και η κουλτούρα Le théâtre et la culture

Υπάρχει ένας παράξενος παραλληλισμός ανάμεσα σ’ αυτήν την γενικευμένη κατάρρευση της ζωής η οποία κατάρρευση είναι στην βάση της σύγχρονης απογοητεύσεως και της έγνοιας για μιά κουλτούρα η οποία ποτέ δεν συνέπεσε με την ζωή και η οποία κουλτούρα δημιουργήθηκε για να εξουσιάζει την ζωή.

Il y a un étrange parallélisme entre cet effondrement généralisé de la vie qui est à la base de la démoralisation actuelle et le souci d’une culture qui n’a jamais coïncidé avec la vie, et qui est faite pour régenter la vie.

σελίδα 11

Ως πλέον επείγον δεν μού φαίνεται τόσο η υπεράσπιση μιάς κουλτούρας της οποίας η ύπαρξη ουδέποτε έσωσε έναν άνθρωπο από την έγνοια να ζει καλύτερα και να μην πεινάει, όσο η εξαγωγή ιδεών από αυτό που ονομάζεται κουλτούρα, ιδεών των οποίων η ζωτική δύναμη είναι όμοια με εκείνη της πείνας.

Le plus urgent ne me paraît pas tant de défendre une culture dont l’existence n’a jamais sauvé un homme du souci de mieux vivre et d’avoir faim, que d’extraire de ce que l’on appelle la culture, des idées dont la force vivante est identique à celle de la faim.

σελίδα 11

(Ένας πολιτισμένος άνθρωπος) είναι ένα τέρας στο οποίο έχει αναπτυχθεί μέχρι παραλογισμού αυτή η ικανότητα να εξάγει σκέψεις από τις πράξεις αντί να αναγνωρίζει τις πράξεις μέσα στις σκέψεις.

(Un civilisé) c’est un monstre chez qui s’est développée jusqu’à l’absurde cette faculté que nous avons de tirer des pensées de nos actes, au lieu d’identifier nos actes à nos pensées.

σελίδα 13

Το Θέατρο και η πανώλη Le théâtre et la peste

Τα μόνα δύο όργανα που πλήττονται και πληγώνονται από την πανώλη, ο εγκέφαλος και οι πνεύμονες, βρίσκονται και τα δύο κάτω από την άμεση εξάρτηση της συνειδήσεως και της θελήσεως.

Les deux seuls organes réellement atteints et lésés par la peste : le cerveau et les poumons, se trouvent être tous deux sous la dépendance directe de la conscience et de la volonté.

σελίδα 30

Από όλα αυτά προκύπτει η πνευματική φυσιογνωμία ενός κακού του οποίου τους νόμους δεν μπορούμε να ορίσουμε επιστημονικώς.

De tout ceci ressort la physionomie spirituelle d’un mal dont on ne peut préciser scientifiquement les lois.

σελίδα 31

Κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί η πανώλη πλήττει τον δειλό που το σκάει και αποφεύγει (η πανώλη) τον πρόστυχο που ικανοποιείται (σεξουαλικά) με πτώματα.

Personne ne dira pourquoi la peste frappe le lâche qui fuit et épargne le paillard qui se satisfait sur des cadavres.

σελίδα 32

(Στην πόλη με την επιδημία της πανώλης) οι τελευταίοι ζωντανοί επαναστατούν, ο γυιός, μέχρι τότε υπάκουος και ενάρετος, σκοτώνει τον πατέρα του· ο παρθένος σοδομεί τους πλησίον του. Ο λάγνος γίνεται αγνός. Ο τσιγκούνης πετάει με τις χούφτες το χρυσάφι του από το παράθυρο. Η ήρωας πολεμιστής καίει την πόλη για την οποία κάποτε θυσιάστηκε να την σώσει. Ο κομψευόμενος στολίζεται για να κάνει περίπατο στους τάφους. (…)Και είναι τότε που εγκαθιδρύεται το Θέατρο. (Διότι) και το Θέατρο ωθεί χωρίς κανένα νόημα σε πράξεις άχρηστες και χωρίς κέρδος για την ζωή.

Les derniers vivants s’exaspèrent, le fils, jusque là soumis et vertueux, tue son père; le continent sodomise ses proches. Le luxurieux devient pur. L’avare jette son or à poignées par les fenêtres. Le héros guerrier incendie la ville qu’il s’est autrefois sacrifié pour sauver. L’élégant se pomponne et va se promener sur les charniers. (…)Et c’est alors que le théâtre s’installe. Le théâtre, c’est à dire la gratuité immédiate qui pousse à des actes inutiles et sans profit pour l’actualité.

σελίδες 34-35

Η κατάσταση του αρρώστου από πανώλη που πεθαίνει χωρίς καταστροφή της ύλης (του σώματός του) και (έχοντας) επάνω του όλα στα στίγματα ενός κακού απολύτου και σχεδόν αφηρημένου, είναι όμοια με την κατάσταση του ηθοποιού του οποίου τα συναισθήματα εξερευνούν τα πάντα και αναστατώνουν χωρίς ωφέλεια για την ζωή. Τα πάντα στο παρουσιαστικό του ηθοποιού, όπως και στο παρουσιαστικό του αρρώστου από πανώλη, δείχνουν ότι η ζωή αντέδρασε μέχρι παροξυσμού και όμως τίποτε δεν συνέβη.

L’état du pestiféré qui meurt sans destruction de matière, avec en lui tous les stigmates d’un mal absolu et presque abstrait, est identique à l’état de l’acteur que ses sentiments sondent intégralement et bouleversent sans profit pour la réalité. Tout dans l’aspect physique de l’acteur comme dans celui du pestiféré, montre que la vie a réagi au paroxysme, et pourtant, il ne s’est rien passé.

σελίδα 35

Πάνω απ’ όλα έχει σημασία να παραδεχτούμε ότι όπως και στην πανώλη, το παιχνίδι στο Θέατρο είναι ένα παραλήρημα, είναι μεταδοτικό.

Il importe avant tout d’admettre que comme la peste, le jeu théâtral soit un délire et qu’il soit communicatif.

σελίδα 39

Το μυαλό πιστεύει αυτό που βλέπει και κάνει αυτό που πιστεύει: αυτό είναι το μυστικό της γοητείας.

L’esprit croit ce qu’il voit et fait ce qu’il croit: c’est le secret de la fascination.

σελίδα 39

Η πανώλη παίρνει τις εικόνες που κοιμούνται, μιά κρυμμένη αταξία, και τις ωθεί ξαφνικά στις πιό ακραίες πράξεις· το Θέατρο επίσης παίρνει τις πράξεις και τις ωθεί στο έπακρο (…) (Το Θέατρο) ξαναβρίσκει τις έννοιες της μορφής και του συμβόλου οι οποίες ενεργούν ως ξαφνική σιωπή, ως παύση, ως σταμάτημα της κυκλοφορίας του αίματος, ως κυκλοθυμικά ξεσπάσματα, ως φλεγμονώδη συμπτώματα εικόνων μέσα στα κεφάλια μας που έχουν ξυπνήσει απότομα· (Το Θέατρο) όλες αυτές τις αντιθέσεις που κοιμούνται μέσα μας τις ξαναφέρνει μπροστά μας με όλες τους τις δυνάμεις και δίνει σε αυτές τις δυνάμεις ονόματα τα οποία εμείς χαιρετίζουμε ως σύμβολα.

La peste prend des images qui dorment, un désordre latent et les pousse tout à coup jusqu’aux gestes les plus extrêmes; et le théâtre lui aussi prend des gestes et les pousse à bout (…) Il retrouve les notions des figures et des symboles-types, qui agissent comme des coups de silence, des points d’orgue, des arrêts de sang, des appels d’humeur, des poussées inflammatoires d’images dans nos têtes brusquement réveillés ; tous les conflits qui dorment en nous, il nous les restitue avec leurs forces et il donne à ces forces des noms que nous saluons comme des symboles

σελίδες 39-40

Ένα αληθινό θεατρικό έργο αναταράσσει την γαλήνη των αισθήσεων, απελευθερώνει το καταπιεσμένο υποσυνείδητο, ωθεί προς μία εικονική επανάσταση και η οποία επανάσταση μπορεί να ολοκληρωθεί μόνον εφ’ όσον παραμένει εικονική, (ένα αληθινό θεατρικό έργο) επιβάλει στους ανθρώπους μια στάση ηρωϊκή και δύσκολη. Έτσι στην Ανναμπέλα (*) του Φορντ βλέπουμε, προς μεγάλη μας έκπληξη, από την στιγμή που θα σηκωθεί η αυλαία, ένα ανθρώπινο ον να ορμά προς μία παράλογη διεκδίκηση της αιμομιξίας και το οποίο ον διοχετεύει την ζωτικότητά του και την νεανικότητά του στο να διακηρύσσει και να δικαιολογεί την αιμομιξία.

Une vraie pièce de théâtre bouscule le repos des sens, libère l’inconscient comprimé, pousse à une sorte de révolte virtuelle et qui d’ailleurs ne peut avoir tout son prix que si elle demeure virtuelle, impose aux collectivités rassemblés une attitude héroïque et difficile. C'est ainsi que dans l'Annabella de Ford, nous voyons pour notre plus grande stupeur, et dès le lever du rideau, un être rué dans une revendication insolente d’inceste, et qui tend toute sa vigueur d’etre conscient et jeune à la proclamer et à la justifier.

(*) Ο Αρτώ αναφέρεται στην Αναμπέλλα, ηρωΐδα του έργου του Τζών Φορντ John Ford «Κρίμα που είναι πουτάνα» ('Tis Pity She's a Whore).

σελίδες 40-41

Όπως η πανώλη, έτσι και το Θέατρο είναι μιά φοβερή επίκληση των δυνάμενων οι οποίες επαναφέρουν το πνεύμα, δια του παραδείγματος, στην πηγή των αντιφάσεών του.

Comme la peste, le théâtre est donc un formidable appel de forces qui ramènent l’esprit par l’exemple à la source de ses conflits.

σελίδα 43

Εάν το Θέατρο είναι αναγκαίο όπως η πανώλη, δεν είναι επειδή είναι μεταδοτικό, παρά επειδή όπως και η πανώλη, έτσι κι αυτό είναι η αποκάλυψη, η παρουσίαση, η κίνηση προς την φανέρωση ενός βυθού αφανούς ωμότητας στην οποία ωμότητα βρίσκονται όλες οι δυνατές διαστροφές του πνεύματος, είτε πρόκειται για μεμονωμένο άτομο ή έναν λαό.

Si le théâtre est essentiel comme la peste, ce n’est pas parce qu’il est contagieux, mais parce que comme la peste il est la révélation, la mise en avant, la poussée vers l’extérieur d’un fond de cruauté latente par lequel se localisent sur un individu ou sur un peuple toutes les possibilités perverses de l’esprit.

σελίδα 44

Όπως και η πανώλη, έτσι και το Θέατρο είναι η εποχή του κακού, ο θρίαμβος των σκοτεινών δυνάμεων τις οποίες μιά δύναμη ακόμη πιό σκοτεινή τις τρέφει μέχρι εξαφανίσεως.

Comme la peste il (le théâtre) est le temps du mal, le triomphe des forces noires, qu’une force encore plus profonde alimente jusqu’à l’extinction.

σελίδα 44

Έτσι, λοιπόν, όλοι οι μεγάλοι Μύθοι είναι σκοτεινοί και δεν μπορούμε να τούς φανταστούμε έξω από μιά ατμόσφαιρα σφαγής, βασανιστηρίου, αιματοχυσίας, όλοι οι μεγάλοι Μύθοι που διηγούνται στα πλήθη την πρώτη σεξουαλική πράξη και την πρώτη σφαγή όπως παρουσιάζονται στην δημιουργία (κατά την Βίβλο).

Et c’est ainsi que tous les grands Mythes sont noirs et qu’on ne peut imaginer hors d’une atmosphère de carnage, de torture, de sang versé, toutes les magnifiques Fables qui racontent aux foules le premier partage sexuel et le premier carnage qui apparaissent dans la création.

σελίδα 45

Μπορούμε να πούμε τώρα ότι κάθε αληθής ελευθερία είναι σκοτεινή και ταυτίζεται πάντοτε με την ελευθερία του σεξ η οποία είναι επίσης σκοτεινή χωρίς να ξέρουμε πολύ καλά το γιατί.

On peut dire maintenant que toute vraie liberté est noire et se confond immanquablement avec la liberté du sexe qui est noire elle aussi sans que l’on sache très bien pourquoi.

σελίδες 44-45

Το Θέατρο, όπως και η πανώλη, είναι η εικόνα της σφαγής, (εικόνα) αυτού του στοιχειώδους χωρισμού. Λύνει τις αντιφάσεις, απελευθερώνει τις δυνάμεις, ανοίγει τις δυνατότητες και εάν αυτές οι δυνατότητες και αυτές οι δυνάμεις είναι σκοτεινές, το λάθος δεν βρίσκεται στην πανώλη ή το Θέατρο, παρά στην ζωή.

Le théâtre, comme la peste, est à l’image de ce carnage, de cette essentielle séparation. Il dénoue des conflits, il dégage des forces, il déclenche des possibilités, et si ces possibilités et ces forces sont noires, c’est la faute non pas de la peste ou du théâtre, mais de la vie.

σελίδα 45

Με την πανώλη αδειάζει συλλογικά ένα γιγαντιαίο απόστημα, ηθικό και κοινωνικό. Έτσι και το Θέατρο είναι φτιαγμένο για να αδειάζει συλλογικά τα αποστήματα.

Il semble que par la peste et collectivement un gigantesque abcès, tant moral que social, se vide ; et de même que la peste, le théâtre est fait pour vider collectivement des abcès.

σελίδα 45

Το Θέατρο όπως και η πανώλη είναι μία κρίση η οποία απολήγει στον θάνατο ή την ίαση.

Le théâtre comme la peste est une crise qui se dénoue par la mort ou par la guérison.

σελίδα 46

Η δράση του Θεάτρου, όπως και της πανώλης, είναι αγαθοεργή, διότι ωθώντας τους ανθρώπους να δούνε τους εαυτούς τους όπως είναι, κάνει να πέσουν οι μάσκες, ξεσκεπάζοντας το ψέμα, την τεμπελιά, την μικροπρέπεια, την υποκρισία (…) και αποκαλύπτοντας στους ανθρώπους την σκοτεινή ισχύ τους, την κρυμμένη τους δύναμη, τούς καλεί να πάρουν ενώπιον της μοίρας μιά στάση ηρωϊκή και ανώτερη από κάθε άλλη στάση που θα είχαν χωρίς την δράση του Θεάτρου.

«L’action du théâtre comme celle de la peste, est bienfaisante, car poussant les hommes à se voir tels qu’ils sont, elle fait tomber le masque, elle découvre le mensonge, la veulerie, la bassesse, la tartuferie (…) et révélant à des collectivités leur puissance sombre, leur force cachée, elle les invite à prendre en face du destin une attitude héroïque et supérieure qu’elles n’auraient jamais eue sans cela.

σελίδα 46

Και το ζήτημα που τίθεται τώρα είναι να γνωρίσουμε εάν σ’ αυτόν τον κόσμο που γλιστρά, που αυτοκτονεί χωρίς να το καταλαβαίνει, θα βρεθεί ένας πυρήνας ανθρώπων ικανών να επιβάλλουν αυτήν την ανώτερη ιδέα για το Θέατρο η οποία θα μάς δώσει πίσω το φυσικό ισοδύναμο εκείνων των δογμάτων στα οποία δεν πιστεύουμε πλέον.

Et la question qui se pose maintenant est de savoir si dans ce monde qui glisse, qui se suicide sans s’en apercevoir, il se trouvera un noyau d’hommes capables d’imposer cette notion supérieure du théâtre, qui nous rendra à tous l’équivalent naturel des dogmes auxquels nous ne croyons plus.

σελίδες 46-47

Το αλχημικό Θέατρο Le théâtre alchimique

Όπως τα αλχημικά σύμβολα είναι το πνευματικό Είδωλο μιάς χημικής διαδικασίας, τα οποία σύμβολα όμως έχουν αποτελεσματικότητα μόνον εάν γίνουν πράξη, έτσι και το Θέατρο πρέπει να εκλαμβάνεται ως το Είδωλο όχι της καθημερινής άμεσης πραγματικότητας της οποίας το Θέατρο έχει καταντήσει σιγά-σιγά να είναι ένα άψυχο αντίγραφο, άχρηστο και άχρωμο, αλλά το Θέατρο πρέπει να εκλαμβάνεται ως Είδωλο μιάς άλλης επικίνδυνης και αρχετυπικής πραγματικότητας, της οποίας οι Αλήθειες, όπως και τα δελφίνια, μόλις δείξουν το κεφάλι τους σπεύδουν να επιστρέψουν στο σκοτάδι των νερών.

Là où l’alchimie, par ses symboles, est comme le Double spirituel d’une opération qui n’a d’efficacité que sur le plan de la matière réelle, le théâtre aussi doit âtre considéré comme le Double non pas de cette réalité quotidienne et directe dont il s’est peu à peu réduit à n’être que l’inerte copie, aussi vaine qu’édulcorée, mais d’une autre réalité dangereuse et typique, où les Principes, comme les dauphins, quand ils ont montré leur tête s’empressent de rentrer dans l’obscurité des eaux.

σελίδα 73

Όλοι οι αληθινοί αλχημιστές γνωρίζουν ότι το αλχημικό σύμβολο είναι ένας αντικατοπτρισμός, όπως και το Θέατρο είναι ένας αντικατοπτρισμός. Και αυτή η αιώνια αλληγορία πραγμάτων και η οποία βρίσκεται και στην βάση του Θεάτρου, αλληγορία που την βρίσκουμε μέσα σε όλα σχεδόν τα αλχημικά βιβλία, πρέπει να κατανοείται ως η αίσθηση της ομοιότητας (της οποίας οι αλχημιστές είχαν την πλέον πλήρη συνείδηση), της ομοιότητας που υπάρχει ανάμεσα σε: α) τα πρόσωπα, τα αντικείμενα, τις εικόνες και κάθε τι άλλο που συνιστά την εικονική πραγματικότητα του Θεάτρου β) τα καθαρά υποθετικά και απατηλά σύμβολα της αλχημείας.

Tous les vrais alchimistes savent que le symbole alchimique est un mirage comme le théâtre est un mirage. Et cette perpétuelle allusion aux choses et au principe du théâtre que l’on trouve dans à peu près tous les livres alchimiques, doit être entendue comme le sentiment (dont les alchimistes avaient la plus extrême conscience) de l’identité qui existe entre le plan sur lequel évolue les personnages, les objets, les images, et d’une manière générale, tout ce qui constitue la réalité virtuelle du théâtre, et le plan purement supposé et illusoire sur lequel évoluent les symboles de l’alchimie.

σελίδα 75

Φαίνεται καθαρά ότι εκεί όπου κυριαρχεί η απλότητα και η τάξη, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε Θέατρο, ούτε Δράμα. Το αληθινό Θέατρο γεννιέται, όπως η ποίηση εξ άλλου, μέσα από άλλους δρόμους, από μία οργανούμενη αναρχία.II semble bien que là où règnent lasimplicité et l’ordre, il ne puisse y avoir de théâtre ni de drame, et le vrai théâtre naît, comme la poésie d’ailleurs, mais par d’autresvoies, d’une anarchie qui s’organise.

σελίδες 77-78

Να πετάξουμε τα αριστουργήματα En finir avec les chefs-d’œuvre

Δεν είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι πρέπει να αλλάξει ο πολιτισμός για να αλλάξει και το Θέατρο· αλλά πιστεύω ότι το Θέατρο όταν χρησιμοποιείται με μιά ανώτερη και δυσκολότερη έννοια έχει την δύναμη να επηρεάσει την όψη και την μορφή των πραγμάτων: το πλησίασμα πάνω στην σκηνή δύο εκδηλώσεων πάθους, δύο οικογενειών, δύο νευρικών μαγνητισμών είναι κάτι τόσο ολοκληρωμένο, τόσο αληθινό, τόσο αποφασιστικό, όπως στην ζωή το πλησίασμα δύο επιδερμίδων σε μιά ακολασία χωρίς αύριο.

Γι’ αυτό προτείνω ένα Θέατρο της Ωμότητας. Μ’ αυτήν την μανία που έχουμε όλοι μας να υποτιμούμε τα πάντα, όταν προφέρω την λέξη «ωμότητα», όλος ο κόσμος εννοεί «αίμα». Όμως αυτό το «Θέατρο της Ωμότητας» σημαίνει θέατρο δύσκολο και σκληρό πρώτα-πρώτα για ’μένα. Και σε επίπεδο παραστάσεως, δεν πρόκειται για αυτήν την ωμότητα που μπορούμε να ασκήσουμε ο ένας στον άλλον σφάζοντας ο ένας το σώμα του άλλου (…), αλλά πρόκειται για εκείνη την ωμότητα, πολύ πιό τρομερή και αναγκαία που η πραγματικότητα μπορεί να ασκήσει επάνω μας. Δεν είμαστε ελεύθεροι. Ο ουρανός ακόμη μπορεί να πέσει στα κεφάλια μας. Και το Θέατρο έχει γίνει για να μάς μαθαίνει πρώτα-πρώτα αυτό.

Je ne suis pas de ceux qui croient que la civilisation doit changer pour que le théâtre change; mais je crois que le théâtre utilisé dans un sens supérieur et le plus difficile a la force d’influer sur l’aspect et sur la formation des choses: et le rapprochement sur la scène de deux manifestations passionnelles, de deux foyers vivants, de deux magnétismes nerveux est quelque chose d’aussi entier, d’aussi vrai, d’aussi déterminant même, que dans la vie, le rapprochement de deux épidermes dans un stupre sans lendemain.

C’est pourquoi je propose un théâtre de la cruauté. - Avec cette manie de tout rabaisser qui nous appartient aujourd’hui à tous, « cruauté » quand j’ai prononcé ce mot, a tout de suite voulu dire « sang » pour tout le monde. Mais ce « théâtre de la cruauté » veut dire théâtre difficile et cruel d’abord pour moi-même. Et sur le plan de la représentation, il ne s’agit pas, de cette cruauté que nous pouvons exercer les uns contre les autres en nous dépeçant mutuellement les corps (...) mais de celle, beaucoup plus terrible et nécessaire que les choses peuvent exercer contre nous. Nous ne sommes pas libres. Et le ciel, peut encore nous tomber sur la tête. Et le théâtre est fait pour nous apprendre d’abord cela.

σελίδες 122-123

Το Θέατρο είναι το μόνο μέρος στον κόσμο και το τελευταίο γενικό μέσο που ’μάς απομένει για να επιδράσουμε απ’ ευθείας στον ανθρώπινο οργανισμό και, σε περιόδους νευρώσεως και χαμηλής ευαισθησίας, όπως η εποχή που ζούμε, (με το Θέατρο) να πλήξουμε αυτήν την χαμηλή ευαισθησία με υλικά μέσα στα οποία αυτή (η χαμηλή ευαισθησία) δεν θα αντισταθεί.

Le théâtre est le seul endroit au monde et le dernier moyen d'ensemble qui nous reste d'atteindre directement l'organisme, et, dans les périodes de névroses et de sensualité basse comme celle où nous plongeons, d'attaquer cette sensualité basse par des moyens physiques auxquels elle ne résistera pas.

σελίδες 125-126

Εάν η μουσική επιδρά πάνω στα φίδια, δεν το κάνει αυτό προσφέροντάς τα κάποιες πνευματικές ιδέες, παρά το κάνει διότι τα φίδια είναι μακρουλά, κυλιούνται διαρκώς πάνω στην γη, το σώμα τους αγγίζει την γη σχεδόν στην ολότητά του· και οι μουσικές δονήσεις που φτάνουν σε αυτά μέσω της γης επιδρούν σαν διακριτικό, παρατεταμένο μασάζ· λοιπόν, προτείνω να επιδρούμε πάνω στους θεατές όπως (οι μουσικές δονήσεις) επιδρούν πάνω στα φίδια και να φέρουμε τους θεατές, μέσα από την επίδραση αυτή στον οργανισμό τους, μέχρι (στο να συλλάβουν) και τις πιό λεπτές έννοιες.

Si la musique agit sur les serpents ce n’est pas par les notions spirituelles qu’elle leur apporte, mais parce que les serpents sont longs, qu’ils s’enroulent longuement sur la terre, que leur corps touche à la terre par sa presque totalité; et les vibrations musicales qui se communiquent à la terre l’atteignent comme un massage très subtil et très long; eh bien je propose d’en agir avec les spectateurs comme avec des serpents qu’on charme et de les faire revenir par l’organisme jusqu’aux plus subtiles notions.

σελίδες 125-126

Γι’ αυτό στο «Θέατρο της Ωμότητας» ο θεατής είναι στο κέντρο και το θέαμα τόν περιβάλει.

C’est pourquoi dans le “théâtre de la cruauté” le spectateur est au milieu tandis que le spectacle l’entoure.

σελίδα 126

Μιά δράση συσσωρευμένης βίας είναι μια προσομοίωση λυρισμού: καλεί εικόνες υπερφυσικές, αιματοχυσία εικόνων και έναν αιμάτινο πίδακα εικόνων τόσο στο κεφάλι του ποιητή όσο και στο κεφάλι του θεατή.

Une action violente et ramassée est une similitude de lyrisme: elle appelle des images surnaturelles, un sang d’images, et un jet sanglant d’images aussi bien dans la tête du poète que dans celle du spectateur.

σελίδα 127

Προτείνω ένα Θέατρο όπου υλικές, βίαιες εικόνες συντρίβουν και υπνωτίζουν την ευαισθησία του θεατή ο οποίος παρασέρνεται μέσα στο Θέατρο όπως σε μιά δίνη υπερτέρων δυνάμεων.

Je propose un théâtre où des images physiques violentes broient et hypnotisent la sensibilité du spectateur pris dans le théâtre comme dans un tourbillon de forces supérieures.

σελίδα 128

Το Θέατρο και η Ωμότητα Le théâtre et la cruauté

Κάθε τι που δρα είναι μιά ωμότητα. Πάνω σ’ αυτήν την ιδέα τραβηγμένη στα άκρα πρέπει να ανανεωθεί το Θέατρο. Το Θέατρο της Ωμότητας πιστεύει στην ιδέα ότι οι άνθρωποι σκέφτονται πρώτα-πρώτα με τις αισθήσεις τους, πιστεύει ότι είναι παράλογο, όπως συμβαίνει στο συνηθισμένο ψυχολογικό Θέατρο, να απευθυνόμαστε πρώτα-πρώτα στην νόηση των ανθρώπων και γι’ αυτό προτείνει την καταφυγή στο μαζικό θέαμα: την αναζήτηση μέσα στην διέγερση των μαζών, ρίχνοντας την μία μάζα στην άλλη και ταράζοντάς τες, κάπως σαν την ποίηση που υπάρχει στις γιορτές και στα πλήθη, τις μέρες, σήμερα πολύ σπάνιες, όταν ο λαός κατεβαίνει στον δρόμο.

Tout ce qui agit est une cruauté. C’est sur cette idée d’action poussée à bout et extrême que le théâtre doit se renouveler. Pénétré de cette idée que la foule pense d’abord avec ses sens, et qu’il est absurde comme dans le théâtre psychologique ordinaire de s’adresser d’abord à son entendement, le Théâtre de la Cruauté se propose de recourir au spectacle de masses: de rechercher dans l’agitation de masses, mais jetées l’une contre l’autre et convulsées, un peu de cette poésie qui est dans les fêtes et dans les foules, les jours, aujourd’hui trop rares, où le peuple descend dans la rue.

σελίδα 132

Με μιά λέξη, πιστεύουμε ότι υπάρχουν μέσα σε ό,τι ονομάζεται ποίηση δυνάμεις ζωντανές και μάλιστα η εικόνα ενός εγκλήματος μέσα στο Θέατρο είναι για το πνεύμα κάτι πολύ πιό τρομερή από το ίδιο το έγκλημα.

En un mot, nous croyons qu’il y a, dans e qu’on appelle la poésie, des forces vives, et que l’image d’un crime présenté dans les conditions théâtrales requises, est pour l’esprit quelque chose d’infiniment plus redoutables que ce même crime, réalisé.

σελίδα 133

Για να δράσουμε στην ευαισθησία του θεατή από κάθε της πλευρά, προτείνουμε ένα κινούμενο θέαμα το οποίο αντί να χωρίζει την σκηνή και την πλατεία σε δύο κόσμους αμοιβαία αποκλεισμένος, χωρίς οποιαδήποτε επικοινωνία, (προτείνουμε το θέαμα) να εξαπλώνει τις οπτικές και ηχητικές εκρήξεις σε όλη την μάζα των θεατών.

C’est pour prendre la sensibilité du spectateur sur toutes ses faces, que nous préconisons un spectacle tournant, et qui au lieu de faire de la scène et de la salle deux mondes clos, sans communication possible, répandre ses éclats visuels et sonores sur la masse entière des spectateurs.

σελίδα 134

Οι λέξεις λένε λίγα πράγματα στο μυαλό· Η δράση και τα αντικείμενα είναι που μιλάνε.

Les mots parlent peu à l’esprit; L’étendue et les objets parlent.

σελίδα 135

Το Θέατρο της Ωμότητας (πρώτη διακήρυξη) Le théâtre de la cruauté (premier manifeste)

Στην χονδροειδή απεικόνιση αυτού που υπάρχει, το Θέατρο δια της ποιήσεως αντιτάσσει τις εικόνες αυτού που δεν υπάρχει. Μιά θεατρική εικόνα υπακούει σε όλες τις απαιτήσεις της ζωής. Από πλευράς δράσεως δεν μπορούμε να συγκρίνουμε μιά εικόνα του κινηματογράφου, η οποία όσο ποιητική και να είναι, παραμένει περιορισμένη πάνω στο φιλμ, με μιά εικόνα θεατρική η οποία υπακούει σε όλες τις απαιτήσεις της ζωής.

À la visualisation grossière de ce qui est, le théâtre par la poésie oppose les images de ce qui n'est pas. Une image de théâtre obéit à toutes les exigences de la vie. D’ailleurs au point de vue de l’action on ne peut comparer une image de cinéma qui, si poétique soit-elle, est limitée par la pellicule, à une image de théâtre qui obéit à toutes les exigences de la vie.

σελίδα 153

Χωρίς ένα στοιχείο ωμότητας στην βάση κάθε θεάματος, το Θέατρο δεν είναι δυνατόν. Σ’ αυτήν την κατάσταση εκφυλισμού στην οποία βρισκόμαστε, μόνον από το δέρμα θα ξαναφέρουμε την μεταφυσική στα μυαλά.

Sans un élément de cruauté à la base de tout spectacle, le théâtre n'est pas possible. Dans l’état de dégénérescence où nous sommes, c’est par la peau qu’on fera rentrer la métaphysique dans les esprits.

σελίδα 153

Επιστολές περί της γλώσσας Lettres sur le langage

Το πραγματικό αντικείμενο του Θεάτρου είναι η δημιουργία Μύθων.

Créer des Mythes voila le véritable objet du théâtre.

σελίδα 180

Αυτό που είπα είναι ότι το Θέατρο που ήθελα να κάνω προϋπέθετε, για να είναι εφικτό, για να είναι αποδεκτό από τον κόσμο, μιά άλλη μορφή πολιτισμού.

J’ai dit que le théâtre que je voulais faire supposait pour être possible, pour être admis par l’époque, une autre forme de civilisation.

σελίδα 181

Το ασιατικό Θέατρο επεδίωξε να δώσει στις λέξεις μια ευρύτερη αξία, η ακριβής έννοια δεν είναι το παν, σημασία έχει η μουσική του λόγου ο οποίος μιλά κατ’ ευθείαν στο υποσυνείδητο.

Le théâtre oriental a su conserver aux mots une certaine valeur expansive, puisque dans le mot le sens clair n’est pas tout, mais la musique de la parole, qui parle directement à l’inconscient.

σελίδα 184

Το φως αντί να είναι απλώς διακοσμητικό στοιχείο παίρνει την μορφή μιάς πραγματικής γλώσσας και τα σκηνικά αντικείμενα γεμάτα από σημασίες μετατρέπονται σε μορφές. Ο σκηνοθέτης είναι ο απόλυτος κυρίαρχος αυτής της άμεσης και υλικής γλώσσας. Και ιδού μιά ευκαιρία για εκείνον να δημιουργήσει μέσα σε ένα είδος απόλυτης αυτονομίας.

La lumière au lieu de faire décor prend les apparences d’un véritable langage et les choses de la scène toutes bourdonnantes de signification s’ordonnent, montrent des figures. Et de ce langage immédiat et physique le metteur en scène dispose seul. Et voila pour lui une occasion de créer dans une sorte d’autonomie complète.

σελίδα 186

Το Θέατρο της Ωμότητας (δεύτερη διακήρυξη) Le théâtre de la cruauté (second manifeste)

Λογαριάζουμε να βασίσουμε το Θέατρο πρώτ’ απ’ όλα πάνω στο θέαμα και μέσα στο θέαμα θα εισάγουμε μιά νέα έννοια του χώρου, θα χρησιμοποιούμε όλα τα επίπεδα και όλες τις γωνίες της προοπτικής κατά βάθος και κατά ύψος και σε αυτήν την ιδέα θα προστεθεί μιά άλλη ιδιαίτερη ιδέα της συνδέσεως του χρόνου και της κινήσεως.

Nous comptons baser le théâtre avant tout sur le spectacle et dans le spectacle nous introduirons une notion nouvelle de l’espace utilisé sur tous les plans possible et à tous les degrés de la perspective en profondeur et en hauteur, et à cette notion viendra s’adjoindre une idée particulière du temps ajoutée à celle du mouvement.

σελίδα 192

Οι χρησιμοποιούμενες εικόνες και οι κινήσεις δεν θα είναι μόνον για την εξωτερική ευχαρίστηση των ματιών ή των αυτιών, παρά για την πιό μυστική και πιό αποδοτική ευχαρίστηση του πνεύματος.

Les images et les mouvements employés ne seront pas là seulement pour le plaisir extérieure des yeux ou de l’oreille, mais pour celui plus secret et plus profitable de l’esprit.

σελίδα 192

Αλλά εκτός από την λογική τους έννοια, οι λέξεις θα χρησιμοποιηθούν με μιά έννοια απόκοσμη, πραγματικά μαγική, θα χρησιμοποιηθούν για την μορφή τους, για την ατμόσφαιρα που αναδίδουν και όχι πλέον μόνον για τις έννοιές τους.

Mais, à cote de ce sens logique, les mots seront pris dans un sens incantatoire, vraiment magique, pour leur forme, leurs émanations sensible, et non plus seulement pour leur sens.

σελίδα 193

Έτσι οργανωμένο και φιαγμένο το θέαμα θα εξαπλωθεί, δια της καταργήσεως της σκηνής, σε όλη την αίθουσα του θεάτρου και αρχίζοντας από το δάπεδο θα καταλάβει τους τοίχους και τους διαδρόμους, θα τυλίξει υλικά τον θεατή, θα τον κρατήσει μέσα σε ένα διαρκές λουτρό φωτός, εικόνων, κινήσεων και θορύβων.

Le spectacle, ainsi composé, ainsi construit, s’étendra, par suppression de la scène, à la salle entière du théâtre et, parti du sol, il gagnera les murailles sur les légères passerelles, envelopper matériellement le spectateur, le maintiendra dans un bain constant de lumière, d’images, de mouvements et de bruits.