"υλικό Μήδειας" η παράσταση

Στο θέατρο της Παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας, στον Βόλο, παίχτηκε το έργο του Χάϊνερ Μύλλερ «υλικό Μήδειας», από Δευτέρα 22 Οκτωβρίου έως και Σάββατο 27 Οκτωβρίου 2012, στις εννέα (9) το βράδυ, με ελεύθερη είσοδο. Η μετάφραση, η σκηνοθεσία και η ερμηνεία ήταν του Γιάννη Φαρμακίδη. Η παράσταση αυτή έχει μια προϊστορία.

Ένα Σάββατο πρωί του Σεπτεμβρίου του προηγουμένου έτους 2011, ο Γιάννης Φαρμακίδης διάβαζε την εφημερίδα του στο επί της οδού Σκενδεράνη καφενείο-βιβλιοπωλείο «Η Χάρτα», στον Βόλο. Εκεί συνάντησε τυχαία μια παλιά γνωστή του, επαγγελματία ηθοποιό, η οποία είχε λείψει χρόνια από την πόλη και μόλις τότε είχε επανακάμψει. Στην συζήτηση που επακολούθησε η ηθοποιός εξέφρασε την επιθυμία της να συνεργαστούνε. Αυτός είχε από χρόνια μεταφράσει το έργο του Χάϊνερ Μύλλερ «υλικό Μήδειας», έψαχνε να βρει μια ευκαιρία να το ανεβάσει, και θεώρησε καλή την ευκαιρία να τής το προτείνει. Η ηθοποιός δέχτηκε και μετά από δύο μέρες αυτός πήγε σπίτι της για την πρώτη ανάγνωση. Ακολούθησαν άλλες τρεις πρόβες. Αυτός παρατηρούσε ότι η ηθοποιός απέδιδε τον ρόλο παρασυρμένη σε μιά ερμηνεία σχεδόν υστερίας. Αυτός προσπάθησε να της εξηγήσει ότι η Μήδεια δεν ήταν υστερική, δεν ήταν εκτός εαυτού, δεν ήταν φευγάτη. Βεβαίως η Μήδεια πονούσε πάρα πολύ και διακατέχονταν από τεράστιο μίσος για τον Ιάσωνα, αλλά ταυτόχρονα ήλεγχε πλήρως τον εαυτό της, παρέμεινε ψύχραιμη, τερατωδώς ψύχραιμη μάλιστα. Μόνον ένας απόλυτα ψύχραιμος άνθρωπος μπορεί να συλλάβει και να διαπράξει έγκλημα σαν κι αυτό που ετέλεσε η Μήδεια. Όλες αυτές τις περί την ερμηνεία επισημάνσεις του σκηνοθέτη, εκείνη, η ηθοποιός, δεν μπόρεσε να τις καταλάβει και να τις ενστερνιστεί. Εκείνη είχε κολλήσει σε μιά ερμηνεία και δεν έλεγε να ξεφύγει απ’ αυτήν. Όμως αυτός, ο σκηνοθέτης, επέμενε, και ευγενικά πίεζε. Μετά την τέταρτη πρόβα, αυτός, ο σκηνοθέτης, δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από την ηθοποιό η οποία του ανακοίνωσε ότι ερωτεύτηκε και ότι παρατούσε το έργο προκειμένου να αφοσιωθεί στον καινούριο της έρωτα. Ακριβώς αυτά, επί λέξη, τού είπε. Αυτός έκανε ότι την πίστεψε.

Ματαιώθηκε, λοιπόν, το ανέβασμα του έργου, αλλά η όλη υπόθεση δεν βγήκε από το μυαλό του σκηνοθέτη. Και μετά ένα χρόνο αποφάσισε να ερμηνεύσει ο ίδιος τον ρόλο και να ενσωματώσει στην σκηνοθεσία την ιστορία που εξετέθη ανωτέρω. Τελικά η παράσταση θα δοθεί στο θέατρο της Παλιάς Ηλεκτρικής, στον Βόλο, από Δευτέρα 22 Οκτωβρίου έως και Σάββατο 27 Οκτωβρίου 2012, στις εννέα (9) το βράδυ, με ελεύθερη είσοδο.

Ο Χάϊνερ Μύλλερ (Γερμανία, 1929-1995) είναι ένας από τους σπουδαιότερους θεατρικούς συγγραφείς του εικοστού αιώνα. Τα έργα παίζονται κάθε χρόνο σ’ όλον τον κόσμο. Μια μικρή έρευνα στο YouTube είναι αρκετή να το δείξει. Ο Μύλλερ ζούσε στην τότε Ανατολική Γερμανία, υπήρξε αγνός κομμουνιστής ο οποίος πίστευε ειλικρινά στα ιδεώδη του κομμουνισμού, την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Όμως συνειδητοποίησε την διαστρέβλωση του κομμουνισμού που συνέβαινε τότε, εξέφρασε την ανησυχία του, με αποτέλεσμα να περιπέσει στην δυσμένεια του καθεστώτος.

Το «υλικό Μήδειας» συνιστά μια τολμηρή επανερμηνεία από τις Μήδειες του Ευριπίδη και του Σενέκα και ταυτόχρονα το όλο έργο το διαπερνά η αίσθηση και το ύφος του ποιήματος του Τ. Σ. Έλιοτ «Έρημη χώρα». Για την δική του εκδοχή της Μήδειας ο Μύλλερ έχει συνδυάσει αποσπάσματα από τα κείμενα του Ευριπίδη, του Σενέκα με δικές του περιγραφές ονείρων με την τεχνική της αυτόματης γραφής και συσχετισμούς σημερινών εικόνων από τοπία με αρχαίες σκηνές. Το κείμενο, το οποίο γράφτηκε κατά περιόδους από την δεκαετία του 1950 μέχρι το 1982, αποτελείται από τρία μέρη: ΡΗΜΑΓΜΕΝΗ ΑΚΤΗ, ΥΛΙΚΟ ΜΗΔΕΙΑΣ, ΤΟΠΙΟ ΜΕ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ. Στην παράσταση στην Παλιά Ηλεκτρική θα παρουσιαστεί το μεσαίο μέρος, «ΥΛΙΚΟ ΜΗΔΕΙΑΣ» που είναι το μεγαλύτερο και μπορεί να σταθεί αυτόνομο.

Ο Μύλλερ βλέπει τον μύθο του Ιάσωνα και της Μήδειας ως την πρωϊμότερη μορφή αποικιοκρατίας. Ο ίδιος λέει: «Το τέλος αυτού του μύθου σηματοδοτεί το πέρασμα από τον μύθο στην ιστορία. Ο Ιάσωνας σκοτώνεται από το πλοίο του. Η ευρωπαϊκή ιστορία άρχισε με αποικιοκρατία. Το ότι το όργανο της αποικιοκρατίας (εδώ το πλοίο) σκοτώνει τον αποικιοκράτη προλέγει το τέλος της αποικιοκρατίας. Αυτό είναι το απειλητικό τέλος που έχουμε μπροστά μας, το ‘τέλος της αναπτύξεως’».

Η αρχή του ευρωπαϊκού «πολιτισμού» με την αποικιοκρατία μπορεί να ιδωθεί και ως αναλογία της υποταγής της γυναίκας. Η Μήδεια αντιπροσωπεύει την μητριαρχία, είναι βάρβαρη και μάγισσα, ειδικεύεται στα ερωτικά φίλτρα και τα δηλητήρια. Αντιπροσωπεύει επίσης τον αρσενικό φόβο ενώπιον της Γυναίκας. Η Μήδεια αρνείται στον Ιάσωνα την ιδιότητα του πατέρα καθώς τού σκοτώνει τους αρσενικούς του απογόνους. Η Μήδεια αρνείται επίσης τον ρόλο της ως μητέρας και ορίζει τον εαυτό της ως άρνηση. Λέει στο κείμενο του Μύλλερ: «Εγώ ούτε γυναίκα, ούτε άντρας». Κατά τον Μύλλερ η ανδρική κυριαρχία είναι αυτοκαταστροφική. Από την άλλη πλευρά η Μήδεια ανατρέπει τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού και, παραδόξως, αντιπροσωπεύει την ελπίδα επιβιώσεως στο μέλλον.

Ο Γιάννης Φαρμακίδης ψάχνει πάντοτε για άτομα που γουστάρουν να κάνουν θέατρο έξω από τα συνηθισμένα. Όσοι ενδιαφέρονται ας επικοινωνήσουν στο maniatheatrou999@gmail.com ή στο Φέϊσμπουκ στον λογαριασμό μανία θεάτρου. Και υπάρχει πάντοτε ο ενδιαφέρων ιστότοπος https://sites.google.com/site/maniatheatrou για το θέατρο και όχι μόνον.