"μετά την πρόβα" Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

μετά την πρόβα

μετάφραση Γιάννη Φαρμακίδη

Σ’ ένα θέατρο. Απόγευμα. Πάνω στην σκηνή. Τραβηγμένη η αυλαία. Σε μια πολυθρόνα, δίπλα σ’ ένα αναμμένο κηροπήγιο, κάθεται ακίνητος ο Χένρικ Βόγκλερ. Για ένα λεπτό δεν συμβαίνει τίποτα. Μετά ακούγονται βήματα. Ανοίγει μια πόρτα και μετά κλείνει. Η Άννα Έγκερμαν προχωρά αργά στην σκηνή ψάχνει κάτι ανάμεσα στα πράγματα. Στην αρχή δεν βλέπει τον Βόγκλερ.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τι ψάχνεις;

ΑΝΝΑ (γελάκι) Με τρόμαξες, δεν σε είδα! Ψάχνω το μπρασελέ μου. Είμαι από κείνες τις γυναίκες που χάνουν τα πράγματά τους.

ΒΟΓΚΛΕΡ Μεγάλης αξίας;

ΑΝΝΑ Για μένα όχι, αλλά για κείνον που μου το δώρησε, ναι.

ΒΟΓΚΛΕΡ Α!

ΑΝΝΑ Το φοράω για χατήρι του. Και θα…

ΒΟΓΚΛΕΡ …θα θυμώσει… θα λυπηθεί… θα ζηλέψει… θα απελπιστεί… θα υποψιαστεί… θα γίνει δυστυχισμένος…

ΑΝΝΑ (γελάκι) Περίπου έτσι. Γιατί κάθεσαι εδώ;

ΒΟΓΚΛΕΡ Μ’ αρέσει.

ΑΝΝΑ Μου έχεις πει ότι δεν σου αρέσουν οι απογευματινές και οι βραδυνές πρόβες.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ναι, το απόγευμα και το βράδυ είναι για παίξιμο!

ΑΝΝΑ Κι όμως θέλησες να κάνουμε πρόβα το απόγευμα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ήθελα να δουλέψουμε λίγο ακόμη. Αλλά εσύ είχες άλλα σχέδια γι’ απόψε.

ΑΝΝΑ Ο Πέτερ κι εγώ έπρεπε να… (διακόπτει)

ΒΟΓΚΛΕΡ (χαμογελά) Πραγματικά δεν μου πέφτει λόγος.

ΑΝΝΑ Τίποτα το ιδιαίτερο, ξέρεις.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τίποτα; Αλήθεια;

ΑΝΝΑ Αν θες μπορώ να κάνω πρόβα εικοσιτέσσερες ώρες το εικοσιτετράωρο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν χρειάζεται να δικαιολογείσαι.

ΑΝΝΑ Δεν δικαιολογούμαι, απλά προσπαθώ να…

ΒΟΓΚΛΕΡ Πες μου, Άννα Έγκερμαν, τι ηλικία έχεις κατά βάθος;

ΑΝΝΑ Μάντεψε!

ΒΟΓΚΛΕΡ Όσο και η μικρότερη κόρη μου. Μαζί με τον πατέρα σου γυρίζαμε μια ταινία τότε. Και οι δυό αποχτήσαμε από μια κόρη με διαφορά μιάς εβδομάδας. Το γιορτάσαμε με πολύ σαμπάνια. Είσαι εικοσιτριών ετών και τριών μηνών, έτσι δεν είναι;

ΑΝΝΑ Εκείνο τον καιρό ο μπαμπάς κι εσύ διασκεδάζατε αρκετά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Μου φαίνεται να ακούω κάτι σαν μομφή στη φωνή σου. Καθένας μας είχε μια μεγάλη οικογένεια να θρέψει. Κι έπειτα μας διασκέδαζε η δουλειά. Μας ήταν κάτι το φυσικό όπως η αναπνοή.

ΑΝΝΑ Κι ο μπαμπάς πάντοτε έφευγε και η μαμά ήταν πάντοτε λυπημένη. Ήταν καταπληκτική ηθοποιός, δεν ήταν;

ΒΟΓΚΛΕΡ Η μητέρα σου ήταν μια από τις πιο όμορφες γυναίκες που έχω δει και με μεγάλο ταλέντο. Μετά παντρεύτηκε τον Μίκαελ κι εγκατέλειψε το θέατρο.

ΑΝΝΑ Ήσουνα κι εσύ ερωτευμένος με την μαμά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Βέβαια.

ΑΝΝΑ Είχατε κάνει σχέση;

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι. (σύντομο γέλιο)

ΑΝΝΑ Γιατί δεν κάνατε;

ΒΟΓΚΛΕΡ Υπήρχε μια ένταση ανάμεσά μας που ήταν καλή για την δουλειά μας, αλλά όχι για μια ερωτική σχέση. Κρατούσαμε τις αποστάσεις. Ο πατέρας σου ήταν πιο γενναίος, πιο τολμηρός. Ξέρεις πως τέλειωσαν όλα αυτά.

ΑΝΝΑ Η μαμά έκανε μερικά παιδιά που δεν τα αγαπούσε. Έκανε δυό απόπειρες αυτοκτονίας και πέθανε αλκοολική. Όταν μια φορά την ρώτησα γιατί εγκατέλειψε το θέατρο, μου είπε ότι δεν ήθελε να σπαταλήσει τη ζωή της. Ήξερε να λέει ωραία ψέματα η μαμά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Μου κάνει εντύπωση που μιλάς έτσι για την μητέρα σου.

ΑΝΝΑ Μιλάω σκληρά;

ΒΟΓΚΛΕΡ Νομίζω ότι δεν δείχνεις κατανόηση.

ΑΝΝΑ Πως θες να δείξω κατανόηση, αφού δεν την καταλάβαινα καθόλου. Έζησα χρόνια μέσα στο φόβο μέχρι να καταφέρω να την μισήσω εντελώς. Τώρα που την έχω μισήσει, αισθάνομαι καλύτερα. Εσύ γιατί έπαψες ξαφνικά να έρχεσαι σπίτι μας; Μαλώσατε;

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν μαλώσαμε ακριβώς.

ΑΝΝΑ Να, αυτό δεν θα το μάθω ποτέ.

ΒΟΓΚΛΕΡ Άκουσέ με, Άννα Έγκερμαν. Αρκεί λίγο να σκύψουμε λίγο προς τα μπρος και το κεφάλι μας θα βυθιστεί σε μιάν άλλη πραγματικότητα. Οι νεκροί δεν είναι νεκροί και οι ζωντανοί φαίνονται φαντάσματα. Αυτό που πριν ένα λεπτό φαίνονταν λογικό, τώρα γίνεται παράξενο, ακατανόητο. Άννα! Άκου την σιωπή της σκηνής εδώ. Φαντάσου όλες αυτές τις πνευματικές δυνάμεις, όλα τα συναισθήματα, αληθινά και ψεύτικα, όλες τις κραυγές, όλα τα γέλια, όλα τα πάθη που πέρασαν απ’ αυτή την σκηνή. Όλα είναι ακόμη ζωντανά. Όλοι αυτοί που πέρασαν από δω είναι ακόμη ζωντανοί. Τώρα χαμογελάς ειρωνικά.

ΑΝΝΑ Όχι, δεν χαμογελώ καθόλου ειρωνικά. Είναι πολύ ωραία όλα αυτά που μου λες. Ώστε, λοιπόν, πιστεύεις ότι η μαμά, παρ’ όλο που έχει πεθάνει εδώ και πέντε χρόνια, υποφέρει από το μίσος μου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τρομάζω όταν μιλάς για μίσος. Ναι, υποφέρει από το μίσος σου.

ΑΝΝΑ Αν είναι έτσι όπως το λες, και για να σου πω την αλήθεια, τόσο το καλύτερο!

ΒΟΓΚΛΕΡ (Πάει κάτι να πει, αλλά σταματά.)

ΑΝΝΑ Ήθελες να πεις κάτι.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δική σου η επιλογή.

ΑΝΝΑ Γιατί θέλησες να παίξω την κόρη της Ίντρα; Η μητέρα μου είχε παίξει τον ρόλο της Ίντρα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Διότι έχεις ταλέντο.

ΑΝΝΑ (γελά) Αλήθεια;

ΒΟΓΚΛΕΡ Σε είχα δει κάποτε σε μια παράσταση της σχολής, έπαιζες τον ρόλο της Ανιές στον Μπραντ του Ίμπσεν. Ήσουνα απαίσια.

ΑΝΝΑ Ήμουνα απαίσια.

ΒΟΓΚΛΕΡ Για να είναι κανείς τόσο απαίσιος, χρειάζεται ταλέντο. Και μετά σε είδα σε μια ταινία. Μια κακή ταινία και ο ρόλος σου τίποτα το ιδιαίτερο. Όταν είδα την ταινία είπα μέσα μου: Θα ανεβάσω για πέμπτη φορά το Όνειρο του Στρίντμπεργκ με την Άννα Έγκερμαν στον ρόλο της κόρης της Ίντρα.

ΑΝΝΑ Είμαι πολύ νέα γι’ αυτόν τον ρόλο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όποια είναι να παίξει τον ρόλο της κόρης της Ίντρα είναι πάντοτε ή πολύ νέα ή πολύ μεγάλη. Κατά βάση αυτός ο ρόλος είναι αδύνατον να παιχτεί.

ΑΝΝΑ Στις προηγούμενες παραστάσεις από το Όνειρο είχες κάνει περικοπές και είχες ξαναδουλέψει το κείμενο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Για διευκόλυνση. Ό,τι δεν καταλαβαίνω, το αφαιρώ. Αν κάτι μου φαίνεται χαζό, το ξαναγράφω. Αν μια σκηνή δεν μου ταιριάζει εδώ, την μεταθέτω εκεί. Ασελγώ πάνω στον Στρίντμπεργκ. Αλλά περπατάει το πράγμα. Οι κριτικοί με υμνούν, διότι έχω βγάλει τον Στρίντμπεργκ από την ναφθαλίνη. Αυτή τη φορά όμως θα ανεβάσω το Όνειρο ακριβώς όπως είναι. Δεν θα αλλάξω ούτε μια λέξη. Ξέρω ότι δεν υπάρχουν ελπίδες επιτυχίας, αφού πολλές σκηνές είναι απλά αδύνατον να παρουσιαστούν στην σκηνή. Ο μεγάλος αυτός τιτάνας είχε κακό γούστο.

Φλυαρώ, το ξέρω. Θέλεις να σε κάνω να πιστέψεις ότι θα τα καταφέρεις σ’ αυτόν τον ρόλο. Ναι, αυτή είναι η δουλειά μου. Πιστεύεις ότι πιστεύω σε σένα και απαιτείς διαρκώς να επιβεβαιώνω αυτή σου την πίστη. Αν είμαι αρκετά πειστικός, στο τέλος θα με πιστέψεις και θα μου δείξεις εμπιστοσύνη. Όσο για μένα, η εμπιστοσύνη που μου δείχνεις και η εμπιστοσύνη που δείχνεις στον εαυτό σου, με οδηγούν σε εμπνεύσεις που μπορεί να μας είναι χρήσιμες. Κι έτσι μπορεί να έρθει το θαύμα, Άννα Έγκερμαν.

Όταν σε έβλεπα μικρή στα γόνατα του πατέρα σου, σαν μια μικρή νεράϊδα, έλεγα μέσα μου: αυτή αρνείται να δεχτεί την πραγματικότητα, ίσως γίνει ηθοποιός. Κι όταν σε είδα σε κείνη την ηλίθια ταινία, αισθάνθηκα ευτυχισμένος επειδή ήξερα ότι μαζί σου θα μπορούσα πάλι να γυρίσω αυτόν τον τροχό που με τα χρόνια γίνεται ολοένα πιο βαρύς.

ΑΝΝΑ Αν είναι έτσι, γιατί διαρκώς μου κάνεις παρατηρήσεις; Ανατρέπεις κάθε τι που κάνω. Κάποιες φορές έχω γυρίσει σπίτι κλαίγοντας από απελπισία.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ένας ηθοποιός που δεν πιστεύει στον σκηνοθέτη του μπορεί αυτήν την έλλειψη εμπιστοσύνης να την δείξει με πολλούς τρόπους. Δεν προσέχει, κοροϊδεύει, διαμαρτύρεται διαρκώς, προσβάλλει τον σκηνοθέτη μπροστά στους άλλους. Ένας σκηνοθέτης που δεν πιστεύει στον ηθοποιό του, μπορεί είτε να τον ενθαρρύνει, είτε να μείνει αδιάφορος, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει τον ηθοποιό σε νευρική κρίση. Ένας σκηνοθέτης μπορεί να σκοτώσει έναν ηθοποιό (δεν είναι και τόσο σπάνιο), αλλά κι ένας ηθοποιός μπορεί να σκοτώσει τον σκηνοθέτη. Μου λες ότι δεν πιστεύεις ότι πιστεύω σε σένα, Άννα Έγκερμαν. Αυτή είναι η μεγαλύτερη χαζομάρα που έχω ακούσει πέντε βδομάδες τώρα που κάνουμε πρόβες. Μου λες ότι κλαις, αλλά εγώ νομίζω ότι το φχαριστιέσαι να κλαις. Κάτι γκρεμίζεται μέσα σου και την ίδια στιγμή κάτι νέο δημιουργείται κι αυτό σε ταράζει, αλλά και σε ικανοποιεί. Γι’ αυτό σου λέω ότι γίνεσαι πολύ κακή ηθοποιός όταν επιμένεις να παίζεις και στην προσωπική σου ζωή.

ΑΝΝΑ Μάλιστα! Ένα μάθημα!

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν ήταν;

ΑΝΝΑ Ώστε, λοιπόν, πιστεύεις ότι παίζω και στην προσωπική μου ζωή.

ΒΟΓΚΛΕΡ (δεν απαντά, σηκώνει τους ώμους)

ΑΝΝΑ Οι άνθρωποι είναι πιο ικανοποιημένοι όταν τους δείχνεις τον εαυτό σου όπως αυτοί τον περιμένουν να είναι. Πώς να προφυλαχτώ από τον κόσμο γύρω μου, αν δεν υποκριθώ; Τι είναι αυτό που με κάνει να χρησιμοποιώ ψεύτικα συναισθήματα; Πότε άρχισε αυτό; Ίσως από παιδί. Η ανάγκη να αρέσω στους άλλους. Η μαμά ήταν απαίσια κι μπαμπάς…

ΒΟΓΚΛΕΡ Ισχύουν όλα αυτά, ξέρεις.

ΑΝΝΑ Όταν είσαι παιδί βρίσκεσαι σε μειονεκτική θέση, υποκρίνεσαι και μετά συνεχίζεις από συνήθεια. Τώρα μ’ έβαλες να σκεφτώ ένα σωρό πράγματα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Είσαι ακόμη στην αρχή της καλλιτεχνικής σου σταδιοδρομίας. Αισθάνομαι υποχρεωμένος να καθαρίσω τον κήπο σου. Υπάρχουν πολλά αγριόχορτα, αλλά τα τριαντάφυλλα είναι υπέροχα.

ΑΝΝΑ Μήπως σε κουράζω;

ΒΟΓΚΛΕΡ Τ’ απογεύματα τέτοια ώρα συνήθως κοιμάμαι λίγο. Είναι η ώρα που το ζάχαρό μου λιγοστεύει στο αίμα μου.

ΑΝΝΑ Ήθελες να κοιμηθείς εδώ;

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι. Απλά ήθελα να ξεκουραστώ. Και να γίνω λίγο συναισθηματικός.

ΑΝΝΑ Δεν ήθελα να σ’ ενοχλήσω.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όσο περισσότερο το σκέφτομαι, τόσο περισσότερο θυμάμαι ότι στην πρόβα δεν φορούσες μπρασελέ. Θυμάμαι χαρακτηριστικά αυτήν την λεπτομέρεια ότι σήμερα δεν είχες το μπρασελέ σου.

ΑΝΝΑ (γελά) Ώστε είσαι βέβαιος;

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν μ’ ενοχλείς καθόλου. Και δεν μπορείς να μ’ εμποδίσεις να είμαι συναισθηματικός. Το αντίθετο.

ΑΝΝΑ Τότε θα μείνω.

ΒΟΓΚΛΕΡ Έλα πιο κοντά για να σε βλέπω καλύτερα, είπε ο λύκος στην Κοκκινοσκουφίτσα. Αυτό το χτένισμα σου πάει.

ΑΝΝΑ Αφήνω τα μεγαλώσουν τα μαλλιά για τον ρόλο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τις πρώτες μέρες είχες κάτι το μοντέρνο πάνω σου, δεν ξέρω τι, αλλά σου πήγαινε.

ΑΝΝΑ Ήθελα να ήμουνα ελκυστική για σένα και γι’ αυτό πήγα στο κομμωτήριο. Αλλά ήταν μια αποτυχία.

ΒΟΓΚΛΕΡ Για μένα. Αισθάνομαι κολακευμένος.

ΑΝΝΑ Ήθελα να σε εντυπωσιάσω.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ποτέ δεν πίστευα ότι μια γυναίκα, ανεξάρτητη, μοντέρνα…

ΑΝΝΑ (με ευχάριστη διάθεση) Σ’ αυτό το σημείο δεν είμαι μοντέρνα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Κάθισε εδώ δίπλα μου. Θα σου κάνω παρέα. (Σηκώνεται.) Μ’ έχει πεθάνει στο πόνο αυτό το πόδι.

ΑΝΝΑ Είναι καιρός που πονάει;

ΒΟΓΚΛΕΡ Είναι ο θάνατος. Με ροκανίζει σιγά-σιγά.

ΑΝΝΑ Με τον μπαμπά είστε ίδια ηλικία;

ΒΟΓΚΛΕΡ Ναι, ίδια ηλικία. Και να, λοιπόν, βρισκόμαστε μαζί…

ΑΝΝΑ …και κυττάζουμε την σάλα που είναι μέσα στο σκοτάδι.

ΒΟΓΚΛΕΡ …και είμαστε τριγυρισμένοι από σβυσμένους προβολείς, με την σκόνη που πέφτει από την οροφή, κι εκεί πάνω…

ΑΝΝΑ …οι σκάλες, οι μηχανισμοί της σκηνής και…

ΒΟΓΚΛΕΡ Η σαιξπηρική σκηνή είναι η καλύτερη που υπήρξε ποτέ. Παίζανε στο φως της ημέρας κι όταν θέλανε να παραστήσουν την νύχτα, τοποθετούσανε αναμμένους πυρσούς και με αυλούς παίζανε λίγο μια μελωδία. Η νύχτα: δυό τρεις αυλοί και πυρσοί! Και τώρα φορτώνουμε τις σκηνές μ’ ένα σωρό πράγματα. Για το θέατρο, για μια παράσταση χρειάζονται μόνον τρία πράγματα: το κείμενο, ο ηθοποιός κι ο θεατής. Δεν χρειαζόμαστε τίποτ’ άλλο για να γίνει το θαύμα. Αυτή είναι η πεποίθησή μου, αλλά δεν έχω μείνει ποτέ πιστός σ’ αυτήν.

ΑΝΝΑ Το θέατρο είναι υπόθεση ηθικής;

ΒΟΓΚΛΕΡ Πιστεύω ότι η τέχνη μας είναι ηθική. Μ’ αυτό εννοώ ότι υπακούει σε νόμους. Αν απομακρυνθείς από τον νόμο, υπάρχει η τιμωρία. Κι αυτή είναι ότι δεν μπορείς ν’ αγγίξεις τον θεατή.

ΑΝΝΑ Δηλαδή ένας ηθοποιός που δεν αγγίζει τον θεατή είναι ένα πρόσωπο ανήθικο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ένας αληθινός ηθοποιός αγγίζει πάντοτε τον θεατή, όποιος και να είναι ο ρόλος του, με όποιους κι αν παίζει, όποιος κι αν είναι ο σκηνοθέτης. Ένας παλιός δάσκαλός μου, μου έλεγε ότι υπάρχουν δύο ειδών ηθοποιοί: αυτός που πρέπει να μπει στη σκηνή κι αυτός που πρέπει να βγει.

ΑΝΝΑ Δεν είναι και τόσο δίκαιο αυτό.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν μπορούν να υπάρξουν ίσα δικαιώματα. Ένας ηθοποιός είναι δυνατόν να χτυπιέται στη σκηνή και να μη σου προκαλεί καμιά εντύπωση κι ένας άλλος να παραμένει σιωπηλός στο βάθος κι όμως να σου προκαλεί την προσοχή.

ΑΝΝΑ Δεν μπορούν όλοι να είναι ιδιοφυΐες.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι, αλλά καθένας πρέπει να ξέρει τη δουλειά του.

ΑΝΝΑ Εγώ δεν ήθελα γίνω ηθοποιός.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ποιος σε πίεσε;

ΑΝΝΑ Έλεγα στον εαυτό μου: δεν θέλω να γίνω ηθοποιός σαν την μαμά. Μερικές φορές όταν τσακώνονταν, τους κύτταζα από την πόρτα. Χρησιμοποιούσαν τις δικές τους φωνές, αλλά πότε-πότε γλυστρούσε στα λόγια τους μια ατάκα από κάποιο έργο. Η μαμά ήταν η χειρότερη. Πως δεν καταλάβαινε ο μπαμπάς ότι η φωνή της γίνονταν ψεύτικη; Η μαμά έλεγε κάτι και ταυτόχρονα παρατηρούσε αν το είπε όπως έπρεπε. Μια μέρα της είπα: μαμά, σταμάτα να παίζεις θέατρο, δεν είμαι το κοινό, κανένας δεν σε υποχρεώνει να παίζεις θέατρο. Με κύτταξε τότε μ’ ένα βλέμμα που την φοβήθηκα και μου είπε: «Είναι ο μόνος τρόπος που μπορώ να εκφράζομαι. Δεν έχω άλλον, αυτός είναι, είτε αληθινός, είτε ψεύτικος. Υποφέρω, είμαι μόνη, προσπάθησε να το καταλάβεις αυτό.» (Αλλάζοντας τόνο.) Ποτέ δεν είχα φανταστεί μέχρι τότε πόσο παιδί ήταν η μαμά…

(Η Ράκελ μπαίνει στην σκηνή. Σταματά μέσα στην σκιά, πέρα από τον κύκλο φωτός που ρίχνει το κηροπήγιο, παραμένει αναποφάσιστη. Ο Χένρικ Βόγκλερ υψώνει το βλέμμα του και κυττά την Ράκελ.)

ΡΑΚΕΛ Βρέχει.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ναι, ε; Α, μάλιστα, τώρα το ακούω.

ΡΑΛΕΛ Μια πραγματική βροχή του φθινοπώρου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Είναι φθινόπωρο.

ΡΑΚΕΛ Σε είχε πάρει ο ύπνος;

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι.

ΡΑΚΕΛ Ψάχνω τα παπούτσια μου. Κάπου τα είχα αφήσει. ΄Εφυγα μ’ αυτά που φοράω στην πρόβα και τώρα τα έχω μουσκέψει.

(Η Ράκελ κάθεται σε μια καρέκλα στην μέση της σκηνής κι αλλάζει παπούτσια. Η φούστα της ανεβαίνει στα μπούτια της. Εκείνη βήχει. Ο Βόγκλερ την κυττά μ’ ένα αίσθημα ανησυχίας.)

ΒΟΓΚΛΕΡ Κρύωσες;

ΡΑΚΕΛ Δεν είναι τίποτα. Τέσσερα χρόνια έχω αυτόν τον βήχα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Καπνίζεις πολύ.

ΡΑΚΕΛ Αυτό είναι. Καπνίζω πολύ.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τι άλλα δυσάρεστα πράγματα έχεις να μου προσφέρεις;

ΡΑΚΕΛ Θες να κάνουμε έρωτα;

ΒΟΓΚΛΕΡ Εδώ στο θέατρο;

ΡΑΚΕΛ Στο δωμάτιό μου, αγάπη μου. Το έχουμε ήδη κάνει παλιά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Έχεις πιεί.

ΡΑΚΕΛ Δεν είναι ευχάριστο αυτό.

ΒΟΓΚΛΕΡ Πραγματικά δεν είναι ευχάριστο.

ΡΑΚΕΛ Έλα, λοιπόν, Χένρικ!

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν έχω όρεξη.

ΡΑΚΕΛ Έχεις όρεξη. Έχεις όρεξη, μόνο που αυτό σ’ ενοχλεί.

(Η Ράκελ παραμένει καθιστή, στρέφεται προς αυτόν, η φούστα της είναι πάντοτε ανεβασμένη, φορά παπούτσι μόνο στο αριστερό πόδι, το άβαφο πρόσωπό της είναι πρησμένο από το οινόπνευμα, τα μαλλιά της μούσκεμα.)

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν έχουμε πλέον τίποτα…

ΡΑΚΕΛ …για να πούμε εμείς οι δυό. Είναι αλήθεια. Αλλά δεν μπορεί να μας εμποδίσει να κάνουμε έρωτα. Δεν είχαμε διαφωνίες σ’ αυτό το ζήτημα. Έτσι δεν είναι, αγάπη μου;

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι.

ΡΑΚΕΛ Βύθισα το βλέμμα μου στα έγκατα του προσώπου σου, πίσω από την πρόσοψη. Δεν έχουμε μυστικά ο ένας από τον άλλον.

ΒΟΓΚΛΕΡ Μοιάζει με ατάκα από κακογραμμένο έργο.

ΡΑΚΕΛ (χαμογελά) Μήπως δικό σου έργο;

ΒΟΓΚΛΕΡ Ευχαριστώ για το κομπλιμέντο.

ΡΑΚΕΛ Είσαι ένα σκατό.

ΒΟΓΚΛΕΡ Είδες, το είπες μόνη σου.

ΡΑΚΕΛ Γιατί με υποχρεώνεις να παίξω έναν ρόλο που έχει μόνο δυό ατάκες; Γιατί σ’ αρέσει να με ταπεινώνεις μπροστά στους συναδέρφους μου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Θες πραγματικά να μάθεις την αλήθεια;

ΡΑΚΕΛ Πάντοτε με διασκέδαζαν οι δικαιολογίες σου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Θα προσπαθήσω να αδιαφορήσω για την προσβολή και να σου εξηγήσω πολύ σύντομα γιατί θέλησα να παίξεις το ρόλο της μητέρας της Έντιθ σ’ αυτή την παράσταση.

ΡΑΚΕΛ Έχεις κοκκινίσει κάτω από τα μάτια. Για μένα αυτό ήταν πάντοτε το σημάδι.

ΒΟΓΚΛΕΡ (κουρασμένος) Σημάδι για ποιο πράγμα;

ΡΑΚΕΛ (χαριτωμένη) Το σίγουρο σημάδι ότι τώρα βγαίνει ένα από τα ψέματα του Χένρικ.

ΒΟΓΚΛΕΡ Είσαι πραγματικά μια αρρώστια.

ΡΑΚΕΛ Αρρώστια κολλητική.

ΒΟΓΚΛΕΡ Πριν σχεδόν ένα χρόνο σου τηλεφώνησα και σου ζήτησα, στο όνομα της παλιάς φιλίας μας, να παίξεις το ρόλο της μητέρας της Εντίθ. Κι άρχισες να κλαις και να μ’ ευχαριστείς και να λες πόσο χαρούμενη ήσουνα που δεν σε είχα ξεχάσει και διάφορα τέτοια. Και μετά το ίδιο βράδυ μου τηλεφώνησες και ήσουνα πιωμένη και μου έλεγες πόση ευγνωμοσύνη ένοιωθες και ότι μ’ αγαπούσες ακόμη.

ΡΑΚΕΛ Μπορώ να φανταστώ την συζήτηση που είχες με τον καλλιτεχνικό διευθυντή. «Σκέφτομαι να ζητήσω από την Ράκελ να παίξει τον ρόλο της μητέρας της Έντιθ.» Και σου λέει αυτός: «Δεν είναι κάπως επικίνδυνο; Είναι σε κακή κατάσταση αυτόν τον καιρό, είναι τώρα τρεις μήνες που βρίσκεται σε ανάρρωση, δεν ξέρω αν μπορείς να την ανεχτείς. Έχει γίνει αδιάφορη, απείθαρχη». Μένετε οι δυό σας για μια στιγμή σιωπηλοί και σκέφτεστε την ξοφλημένη Ράκελ. Μετά σηκώνεις το κεφάλι, χαμογελάς και λες ότι θα της τηλεφωνήσεις. Λες: «Θα τηλεφωνήσω στην Ράκελ κι αυτή θα αποφασίσει».

ΒΟΓΚΛΕΡ Μένετε μαζί στο σπίτι σας;

ΡΑΚΕΛ Όχι.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ζεις μόνη σου;

ΡΑΚΕΛ Ξέρεις καλά ότι μένω στο νοσοκομείο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι, δεν το ήξερα.

ΡΑΚΕΛ Μη κάνεις ότι δεν το ήξερες, αγάπη μου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Λόγω_ι τιμής, δεν το ήξερα.

ΡΑΚΕΛ Εξ αιτίας της Άννας.

ΒΟΓΚΛΕΡ Κι ο Μίκαελ;

ΡΑΚΕΛ Ο Μίκαελ υπομένει τα πάντα κι ελπίζει. Είναι καλός.

ΒΟΓΚΛΕΡ Και η Άννα;

ΡΑΚΕΛ Ενδιαφέρεσαι γι’ αυτήν;

ΒΟΓΚΛΕΡ Ράκελ! (Χειρονομία αγανακτήσεως.)

ΡΑΚΕΛ Είναι καλά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τώρα μου έδωσες πλήρη αναφορά.

ΡΑΚΕΛ Τι θες να σου πω; Είναι καλά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Πόσο ετών είναι;

ΡΑΚΕΛ Θα κλείσει τα δώδεκα τον Ιούνιο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ο Μίκαελ πώς της συμπεριφέρεται;

ΡΑΚΕΛ Μια μεγάλη αγάπη. Εξ άλλου η μικρή σου μοιάζει στον χαρακτήρα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αισθάνομαι ότι αυτό είναι μια μπηχτή.

ΡΑΚΕΛ Η Άννα πουλάει τους ανθρώπους.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τι θα πει αυτό;

ΡΑΚΕΛ Για να ευχαριστήσει τον πατέρα της, πουλάει την μάνα της.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ίσως έχει λόγους.

ΡΑΚΕΛ Και βέβαια έχει. Καθόμαστε στο τραπέζι . Ο Μίκαελ διαβάζει την εφημερίδα του. Του ζητάω να σταματήσει να διαβάζει. Αυτός σηκώνεται, διπλώνει την εφημερίδα του, προχωράει προς το μέρος μου και με χτυπάει στο πρόσωπο με την εφημερίδα. Μετά βάζει το παλτό του και φεύγει. Την άλλη μέρα άκουσα την Άννα να του λέει ότι τον καταλάβαινε που δεν μπόρεσε να συγκρατηθεί. (Χαμογελά)

ΒΟΓΚΛΕΡ Ο Μίκαελ σε χτυπάει. Αυτό είναι…

ΡΑΚΕΛ …απίστευτο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ο Μίκαελ που είναι…

ΡΑΚΕΛ Τόσο καλός κι ευγενικός.

ΒΟΓΚΛΕΡ Καϋμένη Ράκελ.

ΡΑΚΕΛ Πάνω μου οι άλλοι κάνουν ό,τι θέλουν. Ό,τιδήποτε θέλουν. Δεν είναι έτσι, Χένρικ;

ΒΟΓΚΛΕΡ Αυτό είναι το επικίνδυνο μ’ εσένα.

ΡΑΚΕΛ Ήμουνα η καλύτερη. Δεν είναι αλήθεια, Χένρικ;

ΒΟΓΚΛΕΡ Ναι ήσουνα η καλύτερη.

ΡΑΚΕΛ Τόσα χρόνια ήμουνα η πρώτη.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ναι, ήσουνα, κι αν ήθελες θα μπορούσες ακόμη…

ΡΑΚΕΛ. Ευχαριστώ. Αλήθεια παρατήρησες ότι τα πάνω μου δόντια είναι ψεύτικα;

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι.

ΡΑΚΕΛ Σαπίζω λίγο-λίγο. Είχα αρχίσει να σαπίζω από τα είκοσί μου. Έπαιζα τότε την Μαργαρίτα στον Φάουστ. Αλλά δεν φαίνονταν ακόμη ότι σάπιζα. Θυμάσαι που έπαιξα στην Παντρεμένη του Στρίντμπεργκ ;

ΒΟΓΚΛΕΡ Ναι.

ΡΑΚΕΛ Τι σου συμβαίνει; Γιατί δεν θες να κάνουμε έρωτα; Έχω πιεί μόνον δυό ποτήρια κόκκινο κρασί. Δεν είμαι μεθυσμένη, αν αυτό νομίζεις.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν νομίζω τίποτα.

ΡΑΚΕΛ Τα μπούτια είναι λεία όπως σε μια κοπέλα. Το σώμα μου είναι μια χαρά. Και το στήθος μου! Κύττα το στήθος μου. Τι λες για όλα αυτά; Ο Χένρικ δεν λέει τίποτα. Σιωπά και κυττάζει. Ο Χένρικ δεν μπορεί να αποφασίσει. Ο Χένρικ καυλώνει, αλλά δεν αισθάνεται άνετος. Δεν κυττάει ούτε τα μπούτια μου, ούτε το στήθος μου. Ο Χένρικ κυττάει το πρόσωπό μου και το πρόσωπό μου είναι…

ΒΟΓΚΛΕΡ Γιατί μένεις στο νοσοκομείο;

ΡΑΚΕΛ Ο γιατρός μου είπε ότι είναι καλύτερα έτσι.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όταν έχεις κρίσεις;

ΡΑΚΕΛ Όταν έχω κρίσεις.

ΒΟΓΚΛΕΡ Και τις άλλες φορές;

ΡΑΚΕΛ Έχω ένα μικρό διαμέρισμα εδώ κοντά στο θέατρο. Στο δωμάτιό μου έχω βάλει πράσινο φως, είναι σαν ενυδρείο. Έλα, έστω για λίγο, έστω για πέντε λεπτά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι, περιμένω κάποιον.

ΡΑΚΕΛ Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο ενδιαφέρον δείχνει ο γιατρός μου. Συζητάμε για ώρες, αυτό το λένε ψυχοθεραπεία. Μετά μου μιλάει για τον εαυτό του και στο τέλος με πηδάει. Είναι ένα άθλιο, στεγνό πήδημα, το κάνει πολύ αργά και τα χέρια του είναι κρύα και υγρά. Μου λες ότι περιμένεις κάποιον. Περίεργο. Εσύ ποτέ στη ζωή σου δεν περίμενες κανέναν.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αυτό δεν σ’ ενδιαφέρει.

ΡΑΚΕΛ Σ’ αυτό έχεις δίκαιο. Και μετά το πήδημα ο γιατρός τηλεφωνάει στον Μίκαελ και ο άντρας μου μαζί με τον γιατρό συζητούν για την Ράκελ, ενώ η ίδια η Ράκελ έχει πάει στο μικρό της διαμέρισμα, ρίχνεται στο πάτωμα και αυνανίζεται.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν σου περνάει από το μυαλό ότι ο σύζυγός σου και ο γιατρός σου θέλουν το καλό σου;

ΡΑΚΕΛ Είμαι απόλυτα βέβαιη ότι και οι δύο τους είναι απόλυτα βέβαιοι ότι θέλουν το καλό μου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν θα μπορούσες να βρεις άλλον γιατρό;

ΡΑΚΕΛ Τι θα άλλαζε; Αυτός ο γιατρός με φροντίζει όπως πρέπει. Μου έχει δώσει ένα σημειωματάριο να χύνω μέσα του τις κραυγές μου, τις προσευχές μου, τους φόβους μου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τώρα φαίνεσαι καλύτερα απ’ ό,τι την τελευταία φορά που συναντηθήκαμε πριν δυό χρόνια.

ΡΑΚΕΛ Δεν θα μπορούσα ποτέ πιά να παίξω έναν μεγάλο ρόλο;

ΒΟΓΚΛΕΡ Αυτό εξαρτάται από σένα.

ΡΑΚΕΛ Βούλωσ’ το, Χένρικ, όχι αυτά σε μένα. Να απαντήσεις σ’ αυτό που σε ρωτάω. Τι πρέπει να κάνω για να παίξω; Να κάνω εμετό πάνω στη σκηνή, να έχω διάρροια, να χεστώ πάνω μου; Έχω πάντοτε μια αγωνία. Παίρνω χάπια, μου κάνουν ενέσεις, αλλά η αγωνία μένει. Πιστεύεις ότι έχω ξοφλήσει; Αν είναι έτσι, πρέπει να πεθάνω, αλλά φοβάμαι να πεθάνω. Πιστεύεις ότι έχω ξοφλήσει;

ΒΟΓΚΛΕΡ Κατά βάθος, όχι, δεν είναι έτσι.

ΡΑΚΕΛ Τους έχω πει τόσες φορές, μη μου το κάνετε αυτό, είναι η καταστροφή μου, το ξέρω ότι είναι η καταστροφή μου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Για ποιο πράγμα μιλάς;

ΡΑΚΕΛ Ξεκίνησε σαν ένας συνηθισμένος τσακωμός με τον Μίκαελ. Είχα προσπαθήσει να τον κάνω να πει την αλήθεια. Ήξερα ότι έλεγε ψέματα. Εντάξει, καταλαβαίνω ότι δεν συμπεριφέρθηκα σωστά. Χτύπησα την Άννα κι εκείνη άρχισε να ουρλιάζει. Ξέφυγε από τα χέρια μου κι έτρεξε στον Μίκαελ για να γλυτώσει. Θα έχω τύψεις γι’ αυτό σ’ όλη μου τη ζωή. Τσίριζα και κλειδώθηκα στο μπάνιο. Ο Μίκαελ τηλεφώνησε τον γιατρό κι αυτός ήρθε μαζί μ’ έναν κλειδαρά και την αστυνομία και οι νοσοκόμοι μου κάνανε ένεση. Αντιστάθηκα μ’ όλη μου την δύναμη αλλά αυτοί μου έκαναν κι άλλη ένεση. Και μετά έγινα σοβαρή. Κι εγώ το μόνο που ήθελα ήταν να μου έλεγε ο Μίκαελ την αλήθεια, έστω για μια φορά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Οι άνθρωποι δεν ανέχονται να απαιτείς μ’ αυτόν τον τρόπο την αλήθεια.

ΡΑΚΕΛ (γελάει) Ούτε κι εσύ.

ΒΟΓΚΛΕΡ Στο θέατρο ναι, αλλά όχι στην υπόλοιπη ζωή.

ΡΑΚΕΛ Δεν σου τα έχει πει όλα αυτά ο Μίκαελ;

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι.

ΡΑΚΕΛ Κι όμως ανακατεύτηκες κι εσύ.

ΒΟΓΚΛΕΡ Λόγω_ι τιμής, όχι.

ΡΑΚΕΛ Σου τηλεφώνησε ο Μίκαελ. Ήσουνα κάπου στο εξωτερικό. Σου ζήτησε να προσπαθήσεις να μου μιλήσεις.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αυτό δεν έγινε ποτέ.

ΡΑΚΕΛ Εσύ του είπες να τηλεφωνήσει το νοσοκομείο και την αστυνομία. Εσύ του είπες ότι υπήρχε κίνδυνος να αυτοκτονούσα, ενώ ήξερες καλά ότι ποτέ δεν είχα κάνει κάτι τέτοιο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Σταμάτα να με προκαλείς.

ΡΑΚΕΛ Εσύ, ο Μίκαελ κι εκείνος ο γιατρός, ο Γιάκομπι. (Γελά ελαφρά.)

ΒΟΓΚΛΕΡ Η θεωρία σου για συνωμοσία είναι αβάσιμη. Δεν ήξερα τίποτα.

ΡΑΚΕΛ Μόνος ο καθένας από σας δεν θα μπορούσε να με σπάσει. Ούτε καν δύο από σας. Χρειάστηκε και οι τρεις σας να ενώσετε τις δυνάμεις. Είχατε τους λόγους σας.

ΒΟΓΚΛΕΡ Λόγους; Επειδή είμασταν εραστές σου, μας είχες δεχτεί και τους τρεις μας ανάμεσα στα σκέλη σου, μας είχε ταλαιπωρήσει και μετά μας είχες πετάξει για να βρεις νέα θύματα. Ήδη από τότε που τα είχαμε έπινες αρκετά κι όταν ήσουνα πιωμένη γινόσουνα πολύ σκληρή.

ΡΑΚΕΛ Βοήθα με, για όνομα του Θεού, βοήθα με. Γιατί δεν θες μια ακόμη φορά να ποντάρεις σε μένα; Σου υπόσχομαι ότι δεν θα απογοητευτείς.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν τολμάω.

ΡΑΚΕΛ Τι ηλίθια απάντηση. Κι όμως είμαι ένα καταπληκτικό όργανο θεάτρου. Εσύ το έλεγες. Μέσα από μένα μπορείς ν’ ακούσεις ανήκουστους ήχους. Δεν αξίζει να δοκιμάσεις; (Στέκεται στην μέση της σκηνής κι απαγγέλλει.)

Γιατί του Κάδμου οι κόρες, οι αδερφάδες

της μάνας μου, που εκείνες ίσα ίσα

δεν έπρεπε έτσι να φερθούν, αρνιόταν

να δεχτούν πως του Διόνυσου πατέρας

ήταν ο Δίας και λέγαν πως, με κάποιον

θνητό εραστή σαν έσμιξε η Σεμέλη,

το σφάλμα της φόρτωσε στον Δία

-του Κάδμου πονηριές- και διαλαλούσαν

πως τη ζωή γι’ αυτό ο θεός της πήρε,

γιατί είπε ψέμα για το σμίξιμό τους.

ΒΟΓΚΛΕΡ Μάλιστα.

ΡΑΚΕΛ Ώστε είσαι τόσο φοβισμένος μέσα σου; Ώστε να μην αντέχεις το ξαφνικό;

ΒΟΓΚΛΕΡ Θέατρο μ’ αυτόν τον τρόπο θα ήταν απαράδεκτο.

ΡΑΚΕΛ Το πιστεύεις πραγματικά; (Γέλιο.) Τότε, συγνώμη.

ΒΟΓΚΛΕΡ Διαχειρίζομαι αυτό που δημιουργεί φόβο, αυτό που είναι επικίνδυνο. Δεν συμμετέχω στο έργο, απλά το υλοποιώ. Απεχθάνομαι τον αυθορμητισμό, την απερισκεψία, το περίπου. Είμαι εδώ για να κάνω τον ηθοποιό να ρυθμίσει την έμπνευσή του, ώστε μπροστά στους θεατές να προσφέρει την εικόνα μιάς εμπνεύσεως. Δεν αφήνω τόπο στα δικά μου συναισθήματα, τα χρησιμοποιώ μόνον για να ξεκλειδώνω τα μυστικά του κειμένου και να ωθώ τους ηθοποιούς στην δημιουργικότητα. Οι πρόβες μου είναι σαν χειρουργική επέμβαση, σαν χειρουργείο όπου υπάρχει πειθαρχία, καθαριότητα, φως και ηρεμία. Μια πρόβα είναι μια σκληρή εργασία, δεν είναι ψυχοθεραπεία για τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς. Εάν για μια μόνο στιγμή έβγαζα αυτήν την μάσκα και έλεγα τι αισθάνομαι και τι σκέφτομαι, θα στρεφόσασταν με θυμό εναντίον μου, θα με κάνατε κομμάτια και θα τα πετούσατε από το παράθυρο.

ΡΑΚΕΛ (Τρυφερά) Χαζέ, το θέατρο είναι τα σκατά, είναι η βρωμιά, η κάβλα, η αναστάτωση, η αταξία, η αηδία. Δεν πιστεύω στην θεωρία της καθαρότητας. Είναι ψεύτικη και ύποπτη. Και σου μοιάζει. Όσο για μένα ξέρω ότι είμαι εύπιστη. Έχω καταπιεί πολλά ψέματα που μου έχεις σερβίρει εσύ οι όμοιοί σου. Αλλά ευτυχώς για μένα, εχτός από εύπιστη, έχω ασθενική μνήμη.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τόσο το καλύτερο.

ΡΑΚΕΛ Με βαριέσαι, ε;

ΒΟΓΚΛΕΡ Καθόλου. Απλά αναρωτιόμουνα πόσα θύματα είναι στρωμένα…

ΡΑΚΕΛ (Γελά, έπειτα:) Ορίστε, βρίσκομαι μέσα στο αγαπημένο μου θέατρο. Είμαι σαράντα έξη ετών. Ο πρώην εραστής μου, έκανε χάρη και μου παραχώρησε δυό ατάκες σε μια παράσταση. Του προσφέρω το σώμα μου κι αυτός δεν έχει το όρεξη να με πηδήξει μέσα στα παρασκήνια, επειδή είμαι μεθυσμένη ή μπορεί μονάχα μισομεθυσμένη. Βρίσκει ότι είμαι άσχημη, φρικτή. Βρίσκει το πρόσωπό μου… το πρόσωπό μου. (Σχεδόν κλαίει.) Βρωμάω σαν μπαγιάτικο ψάρι, το δέρμα μου ιδρώνει, έχω πάνω μου αυτή τη βρώμικη υγρασία που βρωμάει σαν ψοφίμι. Ξέρω ότι μυρίζω σαπίλα. Δεν πιστεύεις ότι το ξέρω; Προσπαθώ να έχω τα νύχια μου καθαρά, αλλά αυτά σπάζουν και μαυρίζουν. Σκατά, σκατά. (Γελάει.) Και συ μιλάς για «θύματα που είναι στρωμένα στον δρόμο μου».

ΒΟΓΚΛΕΡ Καλή μου, Ράκελ, αυτό ήταν κομπλιμέντο.

ΡΑΚΕΛ Α, ναι, πραγματικά, ένα κομπλιμέντο. (Φυσάει την μύτη της.) Συγνώμη, ξέρω ότι αντιπαθείς τα δάκρυα, ξέρω ότι αηδιάζεις με το βρώμικο μαντήλι μου, αλλά δεν έχω άλλο. (Κλαίει.)

ΒΟΓΚΛΕΡ (σχεδόν τρυφερός) Δεν θέλω καθόλου να σου κάνω κακό. Μ’ ακούς; (Η Ράκελ φυσάει την μύτη της.) Ράκελ;

ΡΑΚΕΛ Αν δεν θέλεις να με βάλεις να παίξω σε κάτι σοβαρό, θα μπορούσα να παίξω σε κωμωδία. Κάτι του Φεϋντώ ή του Μολιέρου. Στον Ταρτούφο θα μπορούσα να είμαι μια καλή Ντορίνα. Δεν χρειάζεται η ηθοποιός να είναι πολύ νέα. Το σώμα μου είναι πολύ καλό, θα μπορούσα να φοράω βαθιά ντεκολτέ, λίγο το πρόσωπό μου βέβαια.. Και ο Μίκαελ μπορεί να παίξει τον ρόλο του Ταρτούφου. Δεν είναι καλή ιδέα;

ΒΟΓΚΛΕΡ Όποτε ανέβασα Ταρτούφο, ήταν αποτυχία.

ΡΑΚΕΛ Ακριβώς γι’ αυτό, δοκίμασε τώρα άλλη μια φορά.

ΒΟΓΚΛΕΡ Κατά βάθος αυτό το έργο είναι χωρίς ενδιαφέρον.

ΡΑΚΕΛ Ναι, ε;

ΒΟΓΚΛΕΡ Ποτέ δεν με ενθουσίασε.

ΡΑΚΕΛ Άρα δεν αξίζει τον κόπο.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι.

ΡΑΚΕΛ Καλά, φεύγω τότε.

ΒΟΓΚΛΕΡ Μείνε, αν θες.

ΡΑΚΕΛ Όχι, φεύγω, σ’ ενοχλώ.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι, δεν μ’ ενοχλείς καθόλου.

ΡΑΚΕΛ Αλλά μου είπες ότι περίμενες κάποιον.

ΒΟΓΚΛΕΡ Έτσι το είπα.

ΡΑΚΕΛ Σου ήταν μια δυσάρεστη έκπληξη που ήρθα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ράκελ, ποτέ δεν πιστεύεις αυτά που λέω, αλλά προσπάθησε μια φορά να πιστέψεις. Δεν περνάει ούτε μια μέρα χωρίς να σε σκεφτώ. Κάθε βράδυ πριν πάρω το υπνωτικό και βυθιστώ στο ασυνείδητο, σκέφτομαι εσένα. Είσαι πάντοτε μέσα στις σκέψεις μου. Αυτή είναι η αλήθεια, Ράκελ.

ΡΑΚΕΛ Είναι ευγενικό από μέρους σου.

ΒΟΓΚΕΛ Δεν είναι ευγενικό, είναι η αλήθεια.

ΡΑΚΕΛ Εννοώ ότι είναι ευγενικό από μέρους σου να μου μιλάς έτσι.

ΒΟΓΚΛΕΡ Πήγαινε σπίτι σου, θα έρθω σε μια ώρα.

ΡΑΚΕΛ Το λες αυτό για να απαλλαγείς από μένα. Εντάξει, εντάξει. Θα φύγω. Φεύγω. Αν θες, μπορώ να ετοιμάσω κάτι καλό να φάμε, όπως τον παλιό καιρό.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι, ευχαριστώ. Μη μπαίνεις σε φασαρία.

ΡΑΚΕΛ Δεν είναι φασαρία. Είναι ο τυπικός Χένρικ Βόγκλερ: «μη μπαίνετε σε φασαρία εξ αιτίας μου.» Μη θυμώνεις, Χένρικ. Μαζί σου μπορώ να αστειευτώ. Ή είναι κι αυτό απαγορευμένο;

ΒΟΓΚΛΕΡ Έχεις το πάνω χέρι. Όπως συνήθως.

ΡΑΚΕΛ Όταν έρθεις, θα έχω κάνει μπάνιο, θα μυρίζω ωραία και δεν θα είμαι μεθυσμένη. (Σηκώνει ψηλά τα χέρια της και σφίγγει τις γροθιές της.) Χένρικ, λατρεμένε μου, Χένρικ. Πιστεύεις ότι θα γινόμουνα πιο ευτυχισμένη, αν μάθαινα να είμαι κυνική;

ΒΟΓΚΛΕΡ Σου λέω, θα έρθω, πήγαινε τώρα.

(Του δίνει ένα ελαφρύ φιλί και βγαίνει γρήγορα.)

ΒΟΓΚΛΕΡ (φωνάζει) Ράκελ!

(Όμως εκείνη δεν απαντά, έχει φύγει.)

(Όμως εκείνη δεν απαντά, έχει φύγει. Η Άννα μένει όπως πριν, το κεφάλι της ελαφρά γερμένο προς τα μπροστά. Κυττά τα χέρια της, έχει ένα σύντομο, καταφατικό χαμόγελο.)

ΑΝΝΑ Ναι, είναι αλήθεια, είμαι ακόμη παιδί. Καταντάει ενοχλητικό.

ΒΟΓΚΛΕΡ Η παιδικότητα είναι στη δουλειά μας. Καμιά φορά παραξενεύομαι που μας παίρνουν στα σοβαρά.

ΑΝΝΑ Με κυττάς και φαίνεσαι να θες κάτι να μου πεις, κάτι ενδιαφέρον, κι εγώ σκέφτομαι: Έτσι φλερτάρει ο κύριος Χένρικ τις νεαρές κοπέλες;

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν είναι πολύ ευγενικό αυτό που λες.

ΑΝΝΑ Κι όμως είμαι κατενθουσιασμένη.

ΒΟΓΚΛΕΡ Α, ναι; Αλήθεια;

ΑΝΝΑ Τώρα, ξέρω, σου έχω καταστρέψει αυτό που ήθελες να μου πεις.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αν σ’ ευχαριστεί, μπορώ να σου πω ότι έχω μια αδυναμία για σένα και, αν θες, είμαι ερωτευμένος με σένα. Είμαι ευτυχισμένος που υπάρχεις, που είσαι απέναντί μου, που μπορώ να σ’ αγγίξω. Είμαι ερωτευμένος μαζί σου επειδή είσαι νέα, όμορφη και κυρίως πολύ καλή ηθοποιός.

ΑΝΝΑ Είναι πολύ όμορφο αυτό που λες, θα θυμάμαι σ’ όλη μου τη ζωή αυτήν την στιγμή.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ζηλεύω φυσικά. Ξέρω ότι ζεις μ’ έναν ατάλαντο βοηθό σκηνοθέτη, δεν θυμάμαι πως τον λένε. Εντελώς ατάλαντος. Είδα μια παράσταση με Μπρεχτ που είχε ανεβάσει στην σχολή. Απίστευτα κακή.

ΑΝΝΑ Ο Πέτερ κι εγώ περιμένουμε παιδί.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ήξερα ότι κάτι θα πήγαινε στραβά. Αυτό καταντάει γελοίο.

ΑΝΝΑ Ποιο είναι γελοίο;

ΒΟΓΚΛΕΡ Μέχρι να φτάσουμε στην πρεμιέρα, θα είσαι πέντε μηνών έγκυος. Και μετά πόσο καιρό μπορείς να παίξεις; Δυό-τρεις εβδομάδες. Επαγγελματική ευσυνειδησία… Συγνώμη που νευρίασα, αλλά…

ΑΝΝΑ (τον διακόπτει): Άρα δεν σ’ ευχαριστεί που δουλεύουμε μαζί.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν καταλαβαίνω. Είσαι νέα, έχεις φιλοδοξίες, σου προτείνουν τον καλύτερο ρόλο κι αυτήν την αποφασιστική στιγμή της σταδιοδρομίας σου που ξέρεις ότι θα παίξεις αυτόν τον ρόλο, πας και κάνεις παιδί.

ΑΝΝΑ Τελείωσε, λοιπόν, δεν είσαι πλέον ερωτευμένος.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αντίθετα.

ΑΝΝΑ Τι θες να πεις;

ΒΟΓΚΛΕΡ Είναι το πιό ευχάριστο πράγμα να ανεβάζω το Όνειρο με σένα στο ρόλο της Ανιές. Ακόμη κι αν οι παραστάσεις κρατήσουν μόνο δυό εβδομάδες, πάλι θα είναι ευχάριστο. Και μετά θα έρθει το παιδί και το τέλος των παραστάσεων, διότι ένα παιδί είναι πιο σπουδαίο από το θέατρο.

ΑΝΝΑ Θέλεις να κάνω έκτρωση;

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι. (παύση) Όχι. Δεν αξίζει το θέατρο μια έκτρωση.

ΑΝΝΑ Αύριο θα πάω να δω τον καλλιτεχνικό διευθυντή.

ΒΟΓΚΛΕΡ Για να του πεις ότι παραιτείσαι από τον ρόλο;

ΑΝΝΑ Ναι.

ΒΟΓΚΛΕΡ Και ποια θα σε αντικαταστήσει;

ΑΝΝΑ Υπάρχουν τόσες.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αλλά μόνον μία που ήθελα εγώ. Για σένα σκηνοθετώ αυτό το έργο.

ΑΝΝΑ Τώρα σου είπα αυτό που είχα να σου πω.

ΒΟΓΚΛΕΡ Και το μπρασελέ;

ΑΝΝΑ Ήταν ένα χαζό πρόσχημα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν θέλω να παρατήσεις τον ρόλο.

ΑΝΝΑ Και πως θα αντέξω την οργή σου;

ΒΟΓΚΛΕΡ Αφού σου είπα ότι.. (σιωπά)

ΑΝΝΑ Δεν θα υπάρχει παιδί.

ΒΟΓΚΛΕΡ Έκανες ήδη έκτρωση;

ΑΝΝΑ Την προηγούμενη εβδομάδα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Έριξες το παιδί;

ΑΝΝΑ Θέλω να παίξω τον ρόλο μου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Καταλαβαίνω.

ΑΝΝΑ Η σχέση με τον Πέτερ έχει πρακτικά τελειώσει. Μόνο που είναι δύσκολο να…

ΒΟΓΚΛΕΡ Καταλαβαίνω.

ΑΝΝΑ Εγώ πρόκειται να γυρίσω μια ταινία και ο Πέτερ θα δουλέψει στο εξωτερικό. Αυτό θα διευκολύνει τον χωρισμό.

ΒΟΓΚΛΕΡ Και γιατί μου είπες ότι…

ΑΝΝΑ Δεν ξέρω. Έτσι μου ήρθε.

ΒΟΓΚΛΕΡ Ήθελες να δεις πως θα αντιδράσω;

ΑΝΝΑ Ήθελα να δω πως θα συννέφιαζε το πρόσωπό σου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Και…

ΑΝΝΑ Ναι, συννέφιασε.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αποδοτικό το αστείο σου.

ΑΝΝΑ Και τώρα χαϊδεύω αυτό το λυπημένο πρόσωπο. (Ακουμπά το δεξί της χέρι στο πρόσωπο του Χένρικ.)

ΒΟΓΚΛΕΡ (δεν κινείται) Όχι.

ΑΝΝΑ (τον φιλά γρήγορα στο στόμα)

ΑΝΝΑ (χαμογελώντας) Λυπάμαι που σ’ έκανα να λυπηθείς. Δεν ξέρω τι να κάνω τώρα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Έκανες μια τρυφερή χειρονομία, ενῴ ήθελε να με χτυπήσεις.

ΑΝΝΑ Όχι, δεν είναι έτσι.

ΒΟΓΚΛΕΡ Πόσο μοιάζεις με την μητέρα σου.

ΑΝΝΑ Αν ξαναπείς άλλη φορά ότι μοιάζω με την μητέρα μου, αν το ξαναπείς… θα φύγω.

ΒΟΓΚΛΕΡ Πόσο μοιάζεις με την μητέρα σου. (Κυττιούνται)

ΑΝΝΑ Αυτό που θα σου πω θα σε εκπλήξει.

ΒΟΓΚΛΕΡ Είμαι περίεργος ν’ ακούσω.

ΑΝΝΑ Ο Πέτερ σε θαυμάζει. Σε εκπλήττει;

ΒΟΓΚΛΕΡ Με εκπλήττει.

ΑΝΝΑ Όταν έμαθε ότι θα δούλευα με σένα, ήταν πολύ χαρούμενος. Εγώ ήθελα να κρατήσω το παιδί, παρ’ όλο που ήξερα ότι δεν ήταν δικό του, έστω κι αν έχανα τον ρόλο. Αυτός με έπεισε να κάνω έκτρωση. Και να τώρα είμαι στα χέρια σου. (χαμογελά)

ΒΟΓΚΛΕΡ Κι εγώ στα δικά σου. Είναι τώρα οχτώ χρόνια που ζω μόνος. Μια ηλικιωμένη κυρία έρχεται κάθε τρεις μέρες συγυρίζει το σπίτι, μαγειρεύει, φεύγει. Βλέπω πότε-πότε μερικούς φίλους. Η γυναίκα μου έρχεται κάποιες φορές, περνάμε μαζί την νύχτα, είμαστε αρκετά δεμένοι μεταξύ μας.

ΑΝΝΑ Δεν θα έρθω σπίτι σου, παρά μόνον όταν με καλέσεις.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όλα τα σήματα κινδύνου μου λένε ότι τώρα έπρεπε να σηκωθώ να φύγω. Το είχα φανταστεί διαφορετικά, ότι θα μιλούσαμε μόνο για τη δουλειά μας.

ΑΝΝΑ Αν σου έχω χαλάσει τα σχέδια σου, σου ζητώ συγνώμη.

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν πρέπει να μ’ αγγίξεις. Δεν είμαι ενδιαφέρον πρόσωπο. Δεν θέλω να παίξω στο δικό σου έργο. Τι έχεις φανταστεί; Μια παθιασμένη ερωτική περιπέτεια; Έχεις ήδη έναν πατέρα που κάνει πολλά για σένα. Δεν χρειάζεσαι ακόμη έναν. Τι σε ελκύει πάνω μου; Που έχω αρχίζει να σαπίζω; Είναι απολύτως αληθινό ότι με ελκύεις. Θέλω να σε πάρω στην αγκαλιά μου, να σε χαϊδέψω, να κοιμηθώ μαζί σου. Σου έχω πει τόσες φορές ότι μοιάζεις με την μητέρα σου και ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να προσέξω. Νομίζω ότι εσύ μπορείς να είσαι όποτε θες σκληρή, ωμή. Σε θεωρώ αρκετά να ικανή να λες ψέμματα, όχι για να πετύχεις κάτι, αλλά επειδή σ’ αρέσει να χειραγωγείς τους άλλους. Νομίζω ότι έκανες αυτό το σχέδιο ίσως για να καλυτερέψεις την σχέση σου με τον Πέτερ.

ΑΝΝΑ Ε, εδώ, σταματώ. Δεν έχω τίποτα να πω.

ΒΟΓΚΛΕΡ Θα μπορούσες να μου πεις ότι έχω άδικο.

ΑΝΝΑ Και θα κατάφερνα να σε πείσω; Βάλε το χέρι σου στο στήθος μου. (Ο Βόγκλερ ετοιμάζεται να το κάνει, αλλά την τελευταία στιγμή σταματά.)

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι, όχι. (παύση) Όχι ευχαριστώ.

ΑΝΝΑ Λες όχι ευχαριστώ.

ΒΟΓΚΛΕΡ «Αν ήμουνα δέκα χρόνια νεώτερος». Τι ατάκα είναι αυτή! Θα έπρεπε να την απαγορεύσουν.

ΑΝΝΑ (γελά) Δεν δικαιολογείσαι με επιτυχία.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αν ήμουνα δέκα χρόνια νεότερος, θα είχαμε ήδη ερωτευτεί στην αρχή των προβών. Λίγο αργότερα θα κάναμε έρωτα για πρώτη φορά. Τρεις εβδομάδες πριν την πρεμιέρα εσύ θα έκανες διπλή ζωή με τον Πέτερ και με μένα, επειδή δεν θα μπορούσες να τον λυπήσεις. Η δημιουργικότητά μας θα ήταν στα ύψη. Ένας παλιός μου συνάδερφος θα μου έλεγε: «Έχεις γίνει όπως τότε που ήσουνα νέος». Όλος ο κόσμος θα το ήξερε, αλλά δεν θα μιλούσε κανένας. Θα αρχινούσαμε να βλεπόμαστε κανονικά, κυρίως το απόγευμα στις πρόβες. Εγώ θα περνούσα τα βράδυα μόνος, στον κινηματογράφο ή στο ξενοδοχείο. Τα ξημερώματα θα με έπιανε κρίση ζήλειας όταν θα σκεφτόμουνα ότι θα είσαι μαζί με τον Πέτερ. Αλλά στις δέκα και τέταρτο το πρωί θα σε ξανάβρισκα στο θέατρο ευτυχισμένος. Και θα διαπράξουμε το έγκλημα να σκεφτούμε ένα κοινό μέλλον. Θα προγραμματίζουμε να πάμε μαζί διακοπές στο εξωτερικό. Και θα σκέφτομαι μια ταινία όπου θα παίζεις εσύ. Μια μέρα θα τσακωθούμε. Αλήθεια σκέφτεσαι για τι πράγμα θα μπορούσαμε να τσακωθούμε; Για κάτι ασήμαντο βέβαια.

ΑΝΝΑ Στην διάρκεια των προβών θα υπάρχει ένα σημείο στο κείμενο που δεν θα μου βγαίνει καλά, θα έχω τις ανασφάλειές μου και συ θα νευριάζεις και…

ΒΟΓΚΛΕΡ … εγώ θα σου πω: θα το ξαναδούμε αυτό το σημείο το απόγευμα.

ΑΝΝΑ Θα ήταν άχρηστο αφού δεν θα μπορούσα καθόλου να καταλάβω εκείνο το σημείο του κειμένου.

ΒΟΓΚΛΕΡ Θα σου το εξηγούσα αρκετές φορές.

ΑΝΝΑ Δεν είμαι αρκετά έξυπνη και οι εξηγήσεις σου θα μου κάνουν το κείμενο ακόμη πιο σκοτεινό.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τότε εγώ θα σου πω να μάθεις καλά απ’ έξω το κείμενο και να το λες απλά και με δυνατή φωνή. Όταν πεισμώνει κανείς και δεν θέλει να καταλάβει, αυτή η μέθοδος είναι απλή και αποτελεσματική.

ΑΝΝΑ Πιστεύεις ότι είμαι πεισματάρα;

ΒΟΓΚΛΕΡ Δεν πιστεύω τίποτα. Το μόνο που θα χρειαστεί θα είναι να κάνουμε ένα μικρό διάλλειμα να χαλαρώσεις και να πλύνεις το πρόσωπό σου που θα έχει λερωθεί από το κλάμα σου.

ΑΝΝΑ Και μετά θα βρεθούμε στο ξενοδοχείο, θα μου ζητήσεις συγνώμη, θα είσαι υπέροχος, γεμάτος έρωτα και…

ΒΟΓΚΛΕΡ …καθόλου. Το αντίθετο. Θα ξεσπάσει η ζήλεια μου που θα την έχω κρατήσει μέσα μου πέντε εβδομάδες, θα σου κάνω μια ανυπόφορη σκηνή και θα σου πω πράγματα που είχα ορκιστεί να μην πω.

ΑΝΝΑ Τότε θα ανακαλύψουμε ότι εγώ είμαι πολύ πιο ζηλιάρα από σένα και θα σου κάνω σκηνή για την γυναίκα σου που είναι τόσο όμορφη και γοητευτική και που πριν συναντήσεις εμένα σου είχε κάνει επίσκεψη στο σπίτι σου. Εσύ δεν θα ξέρεις ότι εγώ το ήξερα και θα μείνεις άφωνος.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τότε όμως εσύ θα διαπιστώσεις ότι δεν με ξέρεις καλά. Δεν θα μείνω καθόλου άφωνος, θα σου προτείνω να χωρίσουμε. Θα σου επισημάνω ότι είμαι αρκετά γέρος για τα νεανικά σου καμώματα. Για πρώτη φορά θα διαπιστώσεις ότι είμαι αρκετά γέρος και γελοίος. Θα θελήσεις να μ’ αποτελειώσεις, θα σηκώσεις το χέρι σου να με χτυπήσεις, αλλά θα σταματήσεις.

ΑΝΝΑ Ξαφνικά θα σε δω με συμπάθεια και θα πλημμυρίσω από μητρική τρυφερότητα για σένα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι, δεν θα πλημμυρίσεις από μητρική τρυφερότητα. Θα σκεφτείς: «Μπορεί αυτός ν’ εκδικηθεί, αν χωρίσουμε. Και τι θα πούνε στο θέατρο; Καλύτερα να φτάσουμε στην πρεμιέρα και χωρίζουμε μετά.» Θα κατεβάσεις την γροθιά σου και θ’ αρχίσεις να κλαις. Εγώ θα εξαπατηθώ από τα κλάματά σου και θα σε παρηγορήσω. Θα καταλήξουμε στο κρεβάτι, σε μια απατηλή συμφιλίωση.

ΑΝΝΑ (χαμογελά) Είσαι κακός.

ΒΟΓΚΛΕΡ Τη έκτη εβδομάδα των προβών θα αρπάξεις ένα κρύωμα. Εγώ θα σε αποφεύγω διότι φοβάμαι τα μικρόβια. Εσύ θα με θεωρείς δειλό. Ο Πέτερ θα ξανάρθει σε πρώτο πλάνο, θα σε φροντίζει, θα σου φιάχνει ζεστά και θα σχεδιάζετε τις διακοπές σας. Θα θέλουμε τρεις εβδομάδες μέχρι την πρεμιέρα. Θα έχουμε συμφιλιωθεί, αλλά μόνον επιφανειακά. Θα έρθει η γενική δοκιμή.

ΑΝΝΑ Εγώ θα αισθάνομαι ότι δεν παίζω καθόλου καλά, διότι θα θέλω να είμαι η κόρη της Ίντρα που δεν θα ξεχάσεις ποτέ. Όμως θα καταλάβω ότι σχεδιάζεις να ανεβάσεις το ίδιο έργο με μια άλλη ηθοποιό. Θα είσαι γεμάτος τρυφερότητα για μένα, θα μου συμπεριφέρεσαι σαν να είχα ανίατη αρρώστια κι όμως θα απομακρύνεσαι από μένα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Θα πρέπει να χωρίσω από σένα και την παράσταση.

ΑΝΝΑ Και θα έρθει η τελευταία μας νύχτα μαζί, μετά την πρεμιέρα. Θα πιούμε και θα μιλάμε για επαγγελματικά σχέδια.

ΒΟΓΚΛΕΡ Θα σκεφτούμε ότι ίσως θα έπρεπε να παντρευόμασταν και να κάναμε ένα παιδί.

ΑΝΝΑ Και μετά ίσως γύριζα αυτήν την ταινία που μου έχεις υποσχεθεί.

ΒΟΓΚΛΕΡ Όχι, ο παραγωγός μου δεν θα μου έχει δώσει τα χρήματα και εσύ θα έχεις βρει μια καλύτερη πρόταση.

ΑΝΝΑ Κι όταν ξαναειδωθούμε;

ΒΟΓΚΛΕΡ Θα υπάρχει μια φιλική ατμόσφαιρα. Θα είναι και ο Πέτερ. Θα πάμε και οι τρεις για φαγητό και θα μιλάμε για την κατάσταση στο θέατρο που είναι ελεεινή. Έτσι θα συμβούν τα γεγονότα.

ΑΝΝΑ Θα συμβούν τόσο άσχημα;

ΒΟΓΚΛΕΡ (γελάει) Όχι. (παύση) Όχι, καθόλου.

Μακρά σιωπή. Μένουν και οι δυό τους βυθισμένοι στις σκέψεις τους. Ο Βόγκλερ έχει πιάσει το χέρι της Άννας. Εκείνη το τραβά πίσω απαλά. Εκείνη σηκώνεται και κατευθύνεται προς το σκοτάδι στο βάθος της σκηνής.

ΑΝΝΑ Μου έφερε λύπη αυτή η συζήτηση.

ΒΟΓΚΛΕΡ Αλήθεια;

ΑΝΝΑ Δεν μπορείς να με δεις.

ΒΟΓΚΛΕΡ Κι όμως σε βλέπω.

ΑΝΝΑ Ξέχασα να πάω στον ραδιοφωνικό σταθμό για μιά πρόβα.

ΒΟΓΚΛΕΡ Πες τους ότι εγώ φταίω. Πες τους ότι σε κράτησε ο Βόγκλερ.

ΑΝΝΑ Θα πάω να τους τηλεφωνήσω.

ΒΟΓΚΛΕΡ Εγώ θα μείνω εδώ για λίγο.

ΑΝΝΑ Δεν θέλω να είσαι λυπημένος.

ΒΟΓΚΛΕΡ Άδικα ανησυχείς.

ΑΝΝΑ Είσαι βέβαιος;

ΒΟΓΚΛΕΡ Ναι, βέβαιος.

ΑΝΝΑ Καλά, πάω να τηλεφωνήσω. Να τους πω πραγματικά ότι φταις εσύ που δεν πήγα;

ΒΟΓΚΛΕΡ Ναι, μπορείς να τους πεις ότι φταίω εγώ.

Η Άννα παραμένει αναποφάσιστη, στο βάθος της σκηνής. Πάει να πει κάτι, αλλά απλώς κουνά το κεφάλι και απομακρύνεται μέσα στο σκοτάδι. Ο Βόγκλερ κάθεται στην πολυθρόνα και ξεφυλλίζει αφηρημένος το κείμενο του έργου.