Geschiedenis van Staverden

Graaf Reinald I van Gelre bouwde rond 1300 het kasteel en een aantal huizen. Het was zijn bedoeling om Staverden uit te laten groeien tot een stad. Het is echter nooit meer geworden dan een kasteel met wat boerderijen. Het kasteel werd door de hertogen van Gelre gebruikt als jachtslot. Sinds 1400 woonden er leenmannen op Staverden, die het kasteel voor de graaf moesten bewaren en verdedigen. In 1400 wordt Gaedert van Staverden als leenman van Kasteel Staverden genoemd. Zij hadden de verplichting om witte pauwen te houden. Met de veren van deze pauwen werden de helmen van de graaf versierd. Daarom wordt Kasteel Staverden wel de 'Witte Pauwenburcht' genoemd.

Einde negentiende eeuw herstelde de toenmalige eigenaar van het kasteel de traditie. De veren werden niet meer gebruikt voor de helmen, maar jaarlijks aangeboden aan de Commissaris van de Koningin en vervolgens in de statenzaal van het provinciehuis gezet. Nog steeds zijn er witte pauwen op Staverden, en worden de veren ieder jaar aangeboden aan de commissaris van de Koning die vervolgens tweejaarlijks (elk even jaar) één witte pauwenveer uitreikt aan een persoon of instelling die zich verdienstelijk heeft gemaakt voor het cultuur- en natuurbehoud van Gelderland. Het huis was in de twintigste eeuw in het bezit van Frederik Bernard s'Jacob, oud-burgemeester van Rotterdam en diens zoon Herman Theodoor s'Jacob. Zijn erfgenamen verkochten het landgoed met het kasteel in 1963 – na zijn overlijden in 1962 – aan Stichting Het Geldersch Landschap. Het kasteel is daarop jarenlang als recreatieoord en hotel/restaurant gebruikt, en vervolgens verhuurd aan particulieren.

In 1999 ging een actie van start om de tuinen van Kasteel Staverden in oude stijl te herstellen. De buitenkant van het kasteel en het koetshuis werden geverfd. Het oude torenuurwerk in het koetshuis werd hersteld en de bijzondere houtconstructie in de zolder werd zichtbaar gemaakt. Grote restauraties vonden plaats in de tuinmanswoning en de oranjerie. Verder werd er een nieuw verblijf gebouwd voor de zeldzame witte pauwen die op het landgoed verblijven. Het project kostte in totaal circa 3 miljoen euro en werd in oktober 2007 afgerond. Het project is bekostigd met een Europese subsidie van ruim 1,9 miljoen euro, provinciaal geld en middelen uit fondsenwerving. De Postcodeloterij heeft een omvangrijke subsidie aan dit project verleend.

In 2008 is het huis verkocht aan een particulier die in 2014 failliet ging waarna de hypotheekhouder het huis in mei 2016 via internet in openbare veiling bracht. Voor de sluitingsdatum werd het huis onderhands verkocht aan Geldersch Landschap en Kasteelen, die reeds eigenaar van de grond was. Sinds de verbouwing van 2008 zit in de orangerie een Brasserie (Brasserie Staverden) en is de tuinmanswoning een (huur)woonhuis. Tot het faillissement van de particuliere eigenaar konden er in het kasteel en in het koetshuis feesten en partijen gegeven worden. Na de verkoop van het kasteel is dit alleen nog mogelijk in de Brasserie/orangerie en op het terras.

Bij het kasteel bevindt zich een watermolen. De molen was vele jaren als korenmolen in gebruik. Er is een project geweest om elektriciteit op te wekken maar dat was economisch niet haalbaar. In 2014 is een nieuw rad geplaatst. Deze bovenslagmolen bevindt zich bij de ingang en is van dichtbij in werking te zien.