Geschiedenis van Oudwoude

Het dorp is waarschijnlijk in de 10e en 11e ontstaan. De bewoning aan de Foarwei waar de Oudwoude is ontstaan kent een opstrekkende verkaveling van ontginning uit 11e of 12e eeuw. Oudwoude zou vervolgens door ontginning in zuidelijke richting ontstaan zijn vanuit Wijgeest. Er wordt ook wel gesteld dat Oudwoude ouder is dan Wijgeest. Deze buurtschap zou in de 20e eeuw aan de rest van Oudwoude vastgroeien.

Oudwoude werd in 1444 vermeld als Oldewolde, in 1470 als Oltwolt, in 1480 als Oldwaldt, in 1505 Oldwoldt, in 1543 Altwalt (de oudste Friese variant), in 1664 als Oldwolde en vanaf de 18e eeuw als Oudwoude en Oldwoude. De plaatsnaam verwijst waarschijnlijk naar een ligging bij een oud bos of broekbos, al zou de naam ook oorspronkelijk Holtwâlde geweest kunnen zijn.

Oudwoude speelde een sleutelrol in het Kollumer Oproer van 1797, een volksverzet tegen de dienstplicht en burgerbewapening. In deze oranjegezinde regio verzamelden zich dan ook velen uit Kollumerland en omstreken in Kollum na het opsluiten van een Oranjegezinde Burumer. Vervolgens trok een mensenmassa van zo'n 2000 à 3000 man via Huis ter noord naar Dokkum. Eén van de voormannen van deze revolte was Jan Binnes, afkomstig van Oudwoude. Al bleek hij in Veenklooster te hebben gewoond. Nadat troepen uit Leeuwarden de opstand de kop in hadden gedrukt, werd hij meegevoerd en in Leeuwarden tot de dood veroordeeld. Naar hem is later ook de Jan Binneswei vernoemd. Voor het oproer kregen de inwoners van Oudwoude en de omringende dorpen hoge boetes opgelegd. Enkel de patriotten werden vrijgesteld, dit waren er in Oudwoude vijf.

In de periode 1811-1816 vormde het dorp samen met Westergeest de gemeente Westergeest/Oudwoude. In 1816 werd de gemeente weer bij Kollumerland gevoegd. Tot 2019 viel het onder de gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland waarna deze is opgegaan in de Noardeast-Fryslân.

Kerk.

De 15e-eeuwse kerk van Oudwoude bevindt zich op het westelijke einde de bebouwing van Oudwoude. Bij de bouw van de laat-gotische kerk werd gebruik gemaakt van kloostermoppen van de voorganger. Puinrestanten wezen erop dat de kerk in westelijke richting langer is geweest; de kerk had oorspronkelijk nog een travee en een toren. Tussen 1689 en 1694 werd de toren afgebroken en Andreae vermeldt het vervangen van de toren door een dakruiter. De ingekorte kerk werd weer gesloten met een recht opgaande muur.

Rond 1880 werd de buitenkant van de kerk bepleisterd, maar dit is ten tijde van de restauratie van 1965 weer verwijderd. Het interieur van de kerk wordt bepaald door acht rouwborden en een herenbank in het driezijdig gesloten koor. De kerk fungeerde als slotkerk van de Fogelsanghstate te Veenklooster en een aantal rouwborden zijn dan ook afkomstig van eigenaren van de state. Op het kerkhof zijn alle graven naar het oosten gericht. Er bevinden zich ook twee grafkelders van de families Van Heemstra en Van Limburg Stirum. Het kerkgebouw wordt eens per twee weken gebruikt door de Protestantse Gemeente Oudwoude-Westergeest, welke de dorpen Oudwoude, Westergeest, Triemen en Veenklooster omvat.