Geschiedenis van kasteel Sandenburg

Kort voor 1400 en wellicht al eerder, werd begonnen met de bouw van het huis Sandenburg, dat in later jaren zou uitgroeien tot een ridderhofstad. De stichter was zeer waarschijnlijk een lid van de familie Van Zijl, een familie, die veelvuldig in de akten uit die tijd genoemd wordt als bezitter van gronden in deze omgeving. 

In het gebied van de Langbroekerwetering zijn in het verleden veel woontorens gebouwd. De meeste torens werden binnen een gracht gebouwd. Ze zijn vaak alleen toegankelijk via een trap naar de eerste verdieping. Van de overgebleven woontorens zijn er veel nog steeds in dit beginstadium van 'kasteel' gebleven. Andere zijn uitgegroeid tot gebouwen, die iets meer op een kasteel lijken. Zo ook Sandenburg. Dit kasteel groeide uit tot een complex gebouw, waarin de woontoren niet eens meer herkenbaar was.

Kort voor 1800 werd het oude kasteel gesloopt en kwam er op deze plaats een nieuw gebouw, het gebouw zoals we dit nu nog kennen. Het bestaat uit een grote vierkante toren met aan de ene zijde een aanbouw van enkele vertrekken en aan de andere zijde een toren. Zowel de toren als de aanbouw zijn opgesierd met kleine hoektorentjes. Sandenburg werd herbouwd in de zogenaamde neotudorstijl, een stijl, waarin meer kastelen in Nederland in die periode werden herbouwd. Het gebouw werd wit gepleisterd en maakt tussen het groen van het omliggende park en de gazons een frisse indruk.

Sandenburg is na de familie Van Zijl nog het eigendom geweest van verschillende andere families. Zo waren in de zestiende eeuw de eigenaren van het kasteel Amerongen, de Borres van Amerongen, ook bezitters van kasteel Sandenburg. Een tak van de familie Van Lijnden, die van kasteel Hemmen in de Betuwe stamt, werd rond 1800 eigenaar van Sandenburg. Deze familie bezit het kasteel tot op de huidige dag. Een bekend lid van dit geslacht was Constantijn Theodoor, die in 1855 heer van Sandenburg werd. Hij was onder meer lid van de Eerste Kamer, lid van Provinciale Staten en kamerheer van de koning. In 1882 werd hij verheven tot graaf, een titel die ook overgaat op zijn nakomelingen. Een zoon van hem, Frederik Alexander Carel, was onder meer Commissaris van de Koningin in Utrecht.

Om Sandenburg een literair centrum te noemen zou te ver voeren, maar het is toch wel aardig om te weten dat de dichter Gerrit Achterberg in een woning op het landgoed werd geboren, waarnaar hij in enkele van zijn gedichten ook verwijst. Beweerd wordt ook dat er van de dichter Roland Holst tijdens verschillende bezoeken hier enkele van zijn gedichten ontstonden, maar dit laatste wordt niet bevestigd door Querido's letterkundige reisgids!

Het wit gepleisterde kasteel Sandenburg kan men niet missen. Het ligt in een parkachtige omgeving, juist ten noorden van de Langbroekerwetering ongeveer een kilometer ten zuidoosten van Nederlangbroek aan de weg naar Overlangbroek. Beide plaatsen behoren sinds 1996 tot de gemeente Wijk bij Duurstede.