Fotoblog 1212

Helga Deen is de Tilburgse variant van Anne Frank. In het hart van de binnenstad is een klein parkje vernoemd naar dit Joodse meisje die tijdens haar gedwongen verblijf in een SS-concentratiekamp (Nationaal Monument Kamp Vught) een dagboek bijhield. De Helga Deen tuin telt slechts een paar struiken, een border met wat groen en negen stoeltjes. Toch is deze zestien vierkante meter centrum niet willekeurig neergelegd ter opvulling van een straathoek. In de straatstenen zie je de vormen van meerdere Jodensterren terug. Het parkje is met gevoel voor geschiedenis vernoemd naar de achttienjarige Helga die omkwam in het Duitse (op Pools grondgebied gelegen) concentratiekamp Sobibór. Wie hier komt kan in alle rust stilstaan bij een zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis.

Helga Deen (Stettin 1925 - Sobibór 1943) is de dochter van de uit Tilburg afkomstige Willy Deen en dr. Käthe Wolff uit Neurenberg. Dit joodse echtpaar woonde in Berlijn en vertrok in 1923 naar Stettin. Toen Hitler in 1933 een boycot tegen het jodendom beval, vertrok het gezin, inmiddels uitgebreid met zoon Klaus, naar Tilburg. Zij woonden aanvankelijk bij de moeder van Willy in de Heuvelstraat en een jaar later aan de Pelgrimsweg. Helga bezocht de Openbare lagere school aan de Korte Schijfstraat (1933-1937) en de Rijks-HBS Koning Willem II (1937-1941). Daar leerde zij haar hartsvriendin Hanneke Gerritsen en diens vriend Gérard van Kalmthout kennen. Door de anti-joodse maatregelen van de bezetter moesten Helga, Klaus en de sinds 1940 bij de Deens inwonende Duits-joodse vluchtelinge Gerda Nothmann naar het speciaal opgerichte Joods Lyceum in Den Bosch (1941-1943). In die tijd werd Helga verliefd op Kees van den Berg. In 1942 begon de deportatie van de joden. Die van de familie Deen werd vanwege hun werkzaamheden voor de Joodse Raad uitgesteld tot 1 juni 1943. Zij werden overgebracht naar Kamp Vught. Al vanaf de eerste dag hield Helga daar een dagboek bij, een aangrijpende en ontroerende getuigenis van het dagelijks leven in een concentratiekamp. Op 2 juli 1943 werd de familie Deen getransporteerd naar Westerbork. Op 13 juli werden vanuit Westerbork 2417 joden afgevoerd naar Sobibór, onder hen Willy, Käthe, Helga en Klaus. Op vrijdag 16 juli 1943 werden ze vermoord. In 2005 zijn het dagboek en enkele brieven, die door de zoon van Kees van den Berg (1923-2001) waren ondergebracht in het Regionaal Archief Tilburg, wereldkundig gemaakt. In 2007 volgden de publicatie Dit is om nooit meer te vergeten: Dagboek en brieven van Helga Deen 1943, en een Duitse en Italiaanse (2008) vertaling daarvan.

In 2013 is het kunstwerk 'Verbondenheid' van kunstenares Margot Homan ter nagedachtenis aan Helga Deen onthuld. Het kunstwerk symboliseert overleven, jeugd en hoop en is geïnspireerd op het dagboek van Helga Deen. Het beeld is mede een eerbetoon aan de omgekomen Joodse stadsgenoten.

Iedere week een mooie stad bekijken? Abonneer u op de Microtoerisme Nieuwsbrief!

Klik hier voor gratis abonnement Microtoerisme nieuwsbrief

Vul uw email adres in en bevestig met 'Subscribe'. U krijgt daarna op dat email adres eerst nog een mailtje dat u moet bevestigen. Pas dan is de inschrijving voltooid.