InZicht video niet beschikbaar

naar alle andere InZicht video's

Geschiedenis van slot Loevestein.

In 1361 laat ridder Dirc Loef van Horne een blokhuis bouwen op de strategische plaats waar Maas en Waal samenkomen. Dirc Loef begint met een simpele toren (het blokhuis), maar al snel – binnen 10 jaar – bouwt hij Loevestein uit tot een heus kasteel: het stenen huis van Loef. Dirc’s leenheer, de machtige graaf van Holland, laat zijn oog vallen op het imposante bouwwerk op de grens van Holland en Gelre. Zo’n belangrijk kasteel op de grens van zijn graafschap wil hij zelf bezitten. Holland en Gelre verkeren immers regelmatig in oorlog! En Slot Loevestein is een klein stukje Holland omgeven door Gelders gebied. Vanaf 1372 is Loevestein inderdaad in grafelijke handen. In Loevestein wonen dan geen ridders meer, maar kasteleins: in opdracht van de graaf van Holland. 

In de 16e eeuw zijn de Nederlandse provinciën in een heftige strijd verwikkeld met de Spaanse koning. In 1568 is de Nederlandse Opstand (ook bekend als Tachtigjarige Oorlog) een feit. Ook Slot Loevestein raakt bij deze vrijheidsstrijd betrokken. De Spanjaarden zien de strategische ligging van Loevestein en legeren er troepen. Maar op 7 december 1570 weet een klein groepje watergeuzen, onder leiding van Herman de Ruijter, met een list het Slot in te nemen. Maar de overwinning is van korte duur. Al snel bestormen de Spanjaarden het slot en nemen het weer in. Herman de Ruijter sneuvelt tijdens de strijd. Zijn hoofd wordt op een spies op de Grote Markt van Den Bosch tentoongesteld. Zijn lichaam hangt wekenlang bij Slot Loevestein om andere opstandelingen af te schrikken. De paar geuzen die de strijd overleven, wacht de galg of het rad. 

Toch is het geuzenverhaal dan nog niet afgelopen. In 1572 weten de geuzen Loevestein definitief in te nemen. Loevestein is voortaan in Staatse handen. Willem van Oranje laat Slot Loevestein versterken. Rondom het kasteel worden vestingwallen aangelegd. Daaromheen wordt een gracht gegraven. Binnen de vestingwallen wonen soldaten; aanvankelijk in houten barakken, later in stenen huisjes. Het kasteel staat kaal en leeg midden in de vesting. Het lijkt heel geschikt als gevangenis. Vrijwel alle kamers worden als cel gebruikt en de grote zaal op de tweede verdieping, die we nu nog ‘Staatsgevangenis’ noemen, wordt met houten scheidingswanden verdeeld. De gevangenen zijn geen criminelen, maar staatsgevangenen van de Republiek der Verenigde Nederlanden. In Loevestein zitten politiek en religieus andersdenkenden gevangen, evenals krijgsgevangenen. De bekendste gevangene is Hugo de Groot, die Loevestein beroemd maakt door zijn spectaculaire ontsnapping in een boekenkist. 

Tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) in de Nederlandse Opstand laait een religieus meningsverschil tussen Remonstranten, aanhangers van professor Arminius (rekkelijken), en Contra-Remonstranten, aanhangers van professor Gomarus (preciezen), steeds hoger op. Er breken ernstige rellen uit tussen beide partijen. Prins Maurits en zijn leger krijgen grote bevoegdheden om de orde te handhaven. Er wordt een kerkvergadering belegd. Tijdens de Synode van Dordrecht in 1618 wordt bepaald dat het rekkelijke standpunt verwerpelijk is en verboden wordt. De remonstrantse leden van de Staten van Holland worden meteen gevangen genomen. Johan van Oldenbarnevelt (de landsadvocaat), Hugo de Groot (pensionaris van Rotterdam), Rombout Hogerbeets (pensionaris van Leiden en Gilles van Ledenberg (secretaris van Utrecht): allemaal verdwijnen ze in de gevangenis. Na een half jaar voorarrest worden de vonnissen geveld: Van Oldenbarnevelt krijgt de doodstraf en wordt in 1619 onthoofd. De Groot en Hogerbeets worden tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld en naar Slot Loevestein overgebracht. Van Ledenberg wacht niet op zijn vonnis: hij neemt zijn eigen leven.

Tijdens zijn gevangenschap leest Hugo de Groot veel. Stapels boeken worden gebracht en gehaald in een grote kist. Bij elke levering wordt deze kist door bewakers goed gecontroleerd. Er mogen alleen boeken in zitten. Maar omdat de bewakers nooit iets verdachts vinden, kijken ze na een poosje niet meer zo vaak in de kist. Maria van Reigersberg, zijn vrouw, en hun dienstmeisje Elsje bedenken een list. Op 22 maart 1621 vlucht Hugo de Groot in de boekenkist uit Loevestein. Hij vermomt zich bij de familie Daetselaar in Gorcum als metselaar en ontvlucht de stad. Hugo gaat naar Parijs en richt, gesteund door de koning van Frankrijk, een verzoek aan de Staten van Holland om zijn vrouw en kinderen ook naar Frankrijk te laten vertrekken. Dit verzoek wordt ingewilligd, op voorwaarde dat De Groot nooit meer in Nederland terugkomt. In 1634 wordt Hugo de Groot benoemd tot ambassadeur voor de koningin van Zweden in Frankrijk. In 1645 lijdt zijn schip op een terugreis uit Zweden schipbreuk. Hugo overleeft deze ramp niet en sterft in Rostock (Duitsland). Hij ligt begraven in de Nieuwe Kerk in Delft.