InZicht video niet beschikbaar

naar alle andere InZicht video's

Geschiedenis van De Dellen

Wandelen door de Dellen ademt historie. Vooral als je wat van de geschiedenis van dit gebied kent en onderweg de informatie op borden tot je neemt. Het is bovendien een afwisselende wandeling door een mooi stukje natuur vlakbij Epe, helemaal als je ook nog een stukje van het Eperholt meeneemt. Het 454 hectare grote natuurgebied de Dellen (dat betekent ‘dalen’, hoewel vooral mensen van buiten Epe bij een ‘del’ andere gedachten hebben) was vroeger één grote woestenij met vooral heide. Alleen postkoetsen en handelslieden die tussen grotere plaatsen pendelden, kwamen er doorheen, over de Hessenweg van Zwolle naar Amersfoort en over de Hanzeweg van Elburg naar Deventer en omgekeerd. Op de kruising van beide wegen, in het verlengde van de huidige Dellenweg aan de andere kant van de Zuidweg, werd in 1785 een herberg gebouwd; het was in dit gebied de eerste bebouwing.

Dankzij illustere figuren als Daendels en vader en zoon Buys Ballot is de Dellen nu een prachtig, afwisselend natuurgebied met heide en bossen. Herman Willem Daendels, een patriottengeneraal van de Bataafse Republiek, begon vanaf 1803, toen hij het gebied in erfpacht nam, met de ontginning. Hij liet onder meer een landhuis bouwen. Aan hem herinnert nog het omwalde Erf van Daendels aan de Zuidweg, de plek waar vanaf Daendels zijn landbouwgronden aanlegde en behalve een landhuis, ook een schaapskooi, schuren en hooibergen bouwde.

De Dellen werd later ook rigoureus aangepakt door professor Christophorus Henricus Diedericus Buys Ballot (vanaf 1851 eigenaar) en diens zoon Cornelis Sebastiaan (vanaf 1890, na de dood van zijn vader). De grote natuurkundige liet aan het eind van de huidige Dellenweg, vlakbij de kruising met de Zuidweg, Martha’s Hoeve, Elisabeth’s Hoeve (voor zijn bosbaas), de boerderij Lommerlust en een schrijverskoepel bouwen, rechte lanen en slingerende wandelpaadjes aanleggen en vooral inheemse bomen planten. Zoon Buys Ballot deed er nog een schepje bovenop en liet onder meer een uitkijktoren bouwen (op Douwertskapje, aan het begin van de toenmalige Belvédèrelaan) en uitheemse boomsoorten planten.

In 1928 werd Buys Ballot junior begraven in wat het ‘Vrije Bosje’ werd genoemd; de plek ligt vlakbij het clubterrein van de Nederlandse Caravan Club en kampeerterrein van donateurs van Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen aan de Koekenbergweg, op een heideterrein, met achter het graf een haag rhododendrons die flink in de knop zat toen ik er wandelde en onderhand wel in bloei zal staan. Zijn hond Pipo ligt ook in het graf en ik heb wel eens geruchten gehoord dat Cornelis Sebastiaan zó verzot was op een butler, dat die er ook in ligt, maar dat zal wel een fabeltje zijn. Buys Ballot senior heeft in onze contreien trouwens meer sporen nagelaten, want hij is ook eigenaar geweest van Welna, Petrea en West-Raven. Hij kocht ook die landgoederen om de heidegronden te ontginnen, waarmee hij de waarde van zijn bezittingen verhoogde.

Nu is het grootste deel van de Dellen van Het Geldersch Landschap, dat het gebied in 1929 kocht; het was de eerste aankoop van de net opgerichte stichting Veel van het illustere verleden is er niet meer terug te vinden.  Tijdens een wandeling kun je naast het graf van Buys Ballot nog een restje van Martha’s Hoeve tegen komen. De door Buys Ballot junior gelegde gevelsteen staat er nog steeds, met daarop de tekst ‘La douceur m’attirez’ (‘de lieflijkheid trekt mij’). Maar alle gebouwen zijn verdwenen. Aan de Dellenselaan, die vanaf het Erf van Daendels aan de Zuidweg naar de Elburgerweg loopt, vind je nog de bak die vroeger de bootjesvijver bij het Meinhuis (van 1932 tot 1968) en hotel/theehuis De Dellen was. Het is haast niet voor te stellen dat er toen zelfs een bus tussen Heerde en deze locatie pendelde. Ook deze gebouwen zijn gesloopt. Bij het Erf van Daendels staat sinds een paar jaar wel een schaapskooi met Veluwse Heideschapen die vaak op een omrasterd terrein aan de andere kant van de Zuidweg grazen.

Maar die rijke geschiedenis is slechts een bonus; je gaat de Dellen natuurlijk vooral in om van de natuur en rust te genieten. Er staat een grote verscheidenheid aan boomsoorten en het barst er van de dieren. Op een informatiebord van Het Geldersch Landschap wordt melding gemaakt van onder meer de kuifmees, zwarte mees, goudhaantje, gekraagde roodstaart, kruisbek, specht, boomklever, bosuil, holenduif, boomleeuwerik, boompieper, roodborsttapuit, geelgors, buizerd, havik, wespendief, boomvalk, edelhert, wild zwijn en ree. Er zijn heidevelden en gemengde bossen die worden doorkruist door wandel- en ruiterpaden.