Αλβανοί & Ρωμιοσύνη

οι λαοί των Ιλλυριών, 

πριν από την έλευση των Γαλατών (Σκορδίσκοι) στην Ανατολή

«Αλβανοί» ονομάζονται σήμερα οι εναπομείναντες γλωσσικοί απόγονοι των Ιλλυριών, αρχαίου λαού που ζούσε στους ορεινούς όγκους βόρεια από την Πίνδο, με λαλιά που ανήκε στην Αριοευρωπαϊκή Ομάδα. Είναι οι αμφιλεγόμενοι Αρμπερορ, που στην Ελλάδα ονομάζονται Αρβανίτες, στην Τουρκία ονομάζονται Αρναούτες (Αρναβουτλάρ), στην Ιταλία ονομάζονται Αρμπερέσσε, ενώ στην αρχική κοιτίδα τους έχουν αλλάξει όνομα και αυτοαποκαλούνται Σκιπτάριοι.

Ενώ αποτελούν τους φυλετικούς και γλωσσικούς προγόνους των σημερινών Αλβανών, οι Ιλλυριοί είχαν αρκετά ευρύτερη εξάπλωση, με φυλές τους να εκτείνονται και στο μεγαλύτερο μέρος της παλαιάς Γιουγκοσλαβίας (εκτός από την περιοχή των Σκορδισκών, δηλαδή της κοιτίδας των Βλάχων), αλλά και στις αδριατικές ακτές της Ιταλίας. Άλλωστε οι Ιλλυριοί πάντοτε αποτελούσαν φυτώριο έμψυχου δυναμικού τόσο για την Ιταλική Χερσόνησο, όσο και για τον Ελλαδικό χώρο. Γι'αυτό είναι θλιβερό όταν αμφισβητείται από αχάριστους Νεοέλληνες και Ιταλούς, η ιστορική συνέχεια των Αλβανών. Το υποτιθέμενο χρονολογικό χάσμα των Αλβανών από τους Ιλλυριούς, εξηγείται λόγω του σεβασμού τους για τον Ελληνιστικό Πολιτισμό, με την προτίμησή τους, είτε για την ελληνική, είτε για την λατινική, όσον αφορά τον γραπτό λόγο.

Οπότε η σημερινή Αλβανία αποτελούσε την πατρίδα λίγων μόνο ιλλυρικών φυλών, κυρίως των Βιλλιόνων, των Δασσαρετών, των Ταυλάντιων (=Χελιδόνιοι), και των Εγχελών (ο λαός που συνδέθηκε μυθολογικά με τους Κάδμο και Αρμονία, όταν υποτίθεται ότι βρέθηκαν αυτοί εκεί ..εν αποστρατεία!). 

Σχετικά με την ταύτιση των Χελιδονίων με τους Ταυλαντίους, αρχαίες ελληνικές πηγές αναφέρουν και τις δυο ιλλυρικές φυλές, αν και μάλλον υπήρξαν ..μία: 

• οι «Ταυλάντιοι»: αρχαιότερη αναφορά στον «Περίπλου» του ψευδο-Σκύλακος, 4ος αι π.Χ, αλλά και με αρκετές αναφορές αργότερα, περιλαμβανομένου και του Στράβωνος, και 

• «Χελιδόνιοι»: Εκαταίος ο Μιλήσιος, απόσπασμα F 100-101, 6ος αι π.Χ. 

Στην σύγχρονη αλβανική, χελιδόνι = tallandyshe/dallandyshe: ταλλαντούσσε <~ ταυλαντούσε <~ ταυλα- ~> Ταυλάντιοι = Χελιδόνιοι 

Πάντως ανάμεσα στις μικρότερες φυλές της περιοχής, αναφέρεται και η ύπαρξη των Αλβάνων. Στα πέριξ του έτερου αλβανικού κράτους, του Κοσόβου, κατοικούσαν οι Δευρίοπες, οι Παινεστές και οι Λαβεάτες, ενώ στην μτγ Ερζεγοβίνη κατοικούσαν οι Δαόρσιοι ή Δαόριζοι, φυλή εξίσου ελληνίζουσα με τις νοτιότερες ιλλυρικές. 

Στο πέρασμα των αιώνων, οι Αλβανοί και οι Έλληνες συνήθως είχαν φιλικές σχέσεις, ενώ ποτέ δεν έλειψαν και οι αναμείξεις ανάμεσα στους δυο λαούς, όπως προδίδουν π.χ η εύρεση πολλών ιλλυρικών κρανών σε αρχαιολογικές θέσεις της βορείου Ελλάδος, αλλά και η ίδρυση ελληνικών αποικιών σε ιλλυρικά εδάφη. Αξίζει ν’ αναφερθούν οι πόλεις: 

• Αμαντία ή Αβαντία (πανάρχαια αποικία Λοκρών και Αβάντων, στον κόλπο της Αυλώνας), 

• Απολλωνία  (αποικία Κορινθίων & Κερκυραίων, σημ. Πογιανι, κοντά στο Φίερ), 

• Ασπάλαθον (αποικία της Ισσού, σημ. Σπλιτ), 

• Αυλών (Vlorë)

• Βούτουα (ιλλυρική πόλη από την εποχή του Ορειχάλκου σε επαφή με το Αιγαίο, επίσης Βουθόη, σημ Μπούτβα, σήμερα το τουριστικό καμάρι του Τσέρνα-Γκόρα/Μαυροβουνίου),

• Επίδαμνος (αποικία Κορινθίων & Κερκυραίων, μτγ Δυρράχιο, σημ. Ντούρρες), 

• Επίδαυρος (Καυτατ), 

• Επίδαυρος (αποικία της Ισσού, μτγ. Επέτιον, σημ. Stobreč)

• Ίσσα ή Λίσσα (αποικία Συρακουσίων, σημ Βις/Vis), 

• Κέρκυρα Μέλαινα (αποικία Τρώων, αργότερα Κνιδίων, και ακόμα πιο μετά Κορινθίων & Κερκυραίων, σημ. Κόρτσουλα), 

• Λαυς (η μτγ Ραγούσα, Ντούμπροβνικ), 

• Λισσός (αποικία των Συρακουσίων, η σημ Λέζα ή Λέζε), 

• Λυχνιδός (παραλίμνια μητρόπολη της λίμνης Αχρίδας ή Λυχνίτιδας, η μτγ. Αχρίς ή Οχριντ),

• Μελίτη (Μλιέτ), 

• Ναρώνα (εμπόρειον μεταξύ Ελλήνων θαλασσινών και Ιλλυριών ιθαγενών, στην κοιλάδα του π. Νερέτβα),

• Νίκαια και Βυλλίς (ελληνίζουσες πόλεις των Βυλλιόνων),

• Νυμφαιον (λιμήν της Λισσού), 

• Πελαγούσα (Παλαγκρουζα), 

• Πέτρα (Παλλες),

• Πόλα (Polae, πανάρχαια πόλη επί της Ιστρίας)

• Σάλωνα (εμπόρειον της Ισσού στην ενδοχώρα, σημ. Solin),

• Τραγούριον (αποικία της Ισσού, σημ Trogir), 

• Φάρος (αποικία της Πάρου, σημ Χβαρ). 

Ήδη από την Αρχαιότητα είχε καταγραφεί και συγκεκριμένη πρόσμειξη Ιλλυριών με Έλληνες, από την οποία π.χ. δημιουργήθηκε η φυλή των Περραιβών, με αρχέγονη μητρόπολη την Κύφο, στις όχθες του π. Τιταρήσιου. Οι Περραιβοί υπήρχαν ήδη από την εποχή του Τρωικού Πολέμου, όπου συμμετείχαν με το μέρος του Αγαμέμνονος των Μυκηνών και του Άργους, αν και μέσω του προστάγματος του Αχιλλέως της Φθίας και Ελλάδος. 

Εν τούτοις, οι μύθοι περί διακυβέρνησης της Ιλλυρίας -ακόμα και με ίδρυση πόλεων αρκετά άσχετων γεωγραφικά μεταξύ τους, όπως π.χ. η Λυχνιδός και η Μπούτβα- από τον Κάδμο και την Αρμονία, ύστερα από την παραίτησή τους από τον θρόνο της Θήβας, θα πρέπει ν'αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη, καθώς σκαμπάζουν από μακριά ως προϊόν συγκρητισμού ελληνικών με τοπικούς ήρωες. Ιστορικό ανάλογο ονοματικής μετάπτωσης λόγω συγκρητισμού, αποτελεί π.χ. και η περίπτωση των Ηράκλειων Στηλών, στο σημερινό στενό Γιβραλταρ: Στην πραγματικότητα, οι βράχοι Κάλπη (= Κούφιον, σημ. Γιβραλταρ <-- γκεμπέλ αλ Ταρίκ = βουνό του Ταρίκ, στην ισπανική πλευρά, αν και από το 1704 ανήκει στην Βρετανία, καταληφθέν από συνασπισμό δυνάμεων: αγγλική, ολλανδική, αλλά και αψβούργειον (ισπανική & αυστριακή)!!!) και Άβυλα (μσν Σέπτα, μτγ Σέουτα, σημ. Θέουτα, στην μαροκινή πλευρά, αν και ανήκει στην Ισπανία, ανελλιπώς από το 1668), αποτελούσαν τους Στύλους του Μελικέρτους/Μέλκαρθ, ενός χαναανίτικου θεού που θα συγκρητισθεί ως Ηρακλής, κατά κοινή αποδοχή των Ελλήνων και των Φοινίκων της Κλασικής & Ελληνιστικής Αρχαιότητας!

Βέβαια, περισσότερο απ'ότι με τους Αχαιούς/Έλληνες, οι Ιλλυριοί αναμείχθηκαν με το βαλτικό έθνος των Θρακών, με τους οποίους σχημάτισαν τους πολυπληθείς Δάρδανους (= "Αχλάδιοι"), αλλά και τους Μαιδούς, το έθνος στο οποίο μάλλον ανήκε ο Σπάρτακος, και η γυναίκα του. Όμως ακόμα και όταν οι Ελληνικοί Μύθοι αναφέρονται σε ξανθούς ανθρώπους, σίγουρα δεν υπαινίσσονται επιμειξία με Γότθους και άλλους πρωτο- Γερμανούς, η οποία επίσης πραγματοποιήθηκε, αλλά πολύ αργότερα. Το ξανθό στοιχείο πρωτοεισήλθε στο ελληνικό αμάλγαμα, κατόπιν επιμειξίας με φυλές πολύ πιο κοντινές στην Ελλάδα, ήτοι οι ιλλυρικές.

Κατά την διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας προέκυψε σειρά από Ιλλυριούς αυτοκράτορες, οι οποίοι κυβέρνησαν με ικανότητα, όσο και με αξιοσημείωτο φιλελληνισμό. Ο σωτήριος αιώνας των Ιλλυριών (περίπου 110 έτη) ξεκινάει με τον Κλαύδιο Β΄ το Γοτθικό, που αποτρέπει την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας αποκρούοντας μετανάστευση των Αλαμαννών στην Δύση, και μαζική εισβολή Γότθων & Έρουλων στην Ανατολή. Στη συνέχεια  ο Αυρηλιανός αποκαθιστά την ακεραιότητα της αυτοκρατορίας της Ρωμανίας μέσα  σε μόλις πέντε έτη, συντρίβοντας την ανταρσία της Gallorvm Imperivm σε Γαλλία, Ισπανία, και Βρετανία, αλλά και του φοιδεράτου συριακού  Βασιλείου της Παλμύρας σε Ανατολή (Oriens), Μικρά Ασία (Ανατολία), και Αίγυπτο (Μισίρι). Αλλά και ο Πρόβος προλαβαίνει και σε έξι έτη βασιλείας νικά Γότθους, Αλαμαννούς, Λογγίονες, Φράγκους, Λουγίους, και Βλέμμυες, ενώ φροντίζει και για την ευημερία του λαού. 

Το αντίπαλον δέος της Ρωμανίας, οι Πέρσες, συντρίβονται επανειλημμένως από τους Διοκλητιανό, Γαλέριο, Κωνσταντίνο, και Ιουλιανό.

Ο Διοκλητιανός μεταφέρει την πρωτεύουσα από την Ρώμη στην ελληνική πόλη Νικομήδεια, ενώ συγχρόνως επιχειρεί την επανίδρυση του κράτους (πραγματική, όχι “καραμανλική”) για να εξαλείψει τρέχοντα προβλήματα, και κυρίως τα ελαττώματα του αυτοκρατορικού πολιτεύματος. Στα πλαίσια των μεταρρυθμίσεων που προωθεί, ο Διοκλητιανός είναι από τους λίγους ηγέτες με πλήρη δεσποτική εξουσία, που παραιτείται οικειοθελώς (Άλλο παράδειγμα στην παγκόσμια Ιστορία είναι ο Τζωρτζ Ουάσιγκτον). Λόγω της στρατοκρατικής φύσης του κατεστημένου (όπως στην κεμαλική Τουρκία), ο Γαλέριος αδυνατεί να ορθοποδήσει το πείραμα αυτό του Διοκλητιανού. Πάντως επιλέγει ως πόλη συνταξιοδοτήσεώς του, την επίσης ελληνική πόλη της Θεσσαλονίκης.

ο Άγιος Κωνσταντίνος

άγαλμα στο Γιορκ (York, αρχ. Εβόρακον, η έδρα του καίσαρος της Δύσεως)

CVRRE MECVM NVNC, MILES ROMANVS

ΕΛΑ ΜΑΖΙ ΜΑC, ΡΩΜΑΝΕ ΜΑΧΗΤΗ

Τον ίδιο καιρό, κι ενώ μαίνεται το στρατοκρατικό χάος, ο γιος του Ιλλυριού αυτοκράτορα Κωνστάντιου του Χλωρού και της Ελληνίδας αγίας Ελένας, Φλάβιος Κωνσταντίνος, εξορμά από την Βρετανία για να επικρατήσει σε ολόκληρη την Ρωμανία με την δύναμη του ξίφους και του σταυρού. Τότε θα μεταφέρει την πρωτεύουσα από την Νικομήδεια στο Βυζάντιο, το οποίο και μετονομάζει “Νέα Ρώμη”. Δηλαδή πρόκειται για την κατοπινή Κωνσταντινούπολη ή Σταμπόλη. Ύστερα από την ολέθρια ήττα του Ουάλη εναντίον των Γότθων στην Αδριανούπολη το 378, θα μειωθεί η επιρροή των Ιλλυριών στην διακυβέρνηση της Ρωμανίας. Περιστασιακά, πάντως, εξακολουθούν να εμφανίζονται στην Ρωμανία Ιλλυριοί με επιρροή, όπως ο ικανότατος αυτοκράτορας Αναστάσιος ο Δίκορος.

Όμως η Ρωμανία σχεδόν καταρρέει απρόσμενα. Ολέθριο πραξικόπημα που ξεκινάει με την εκτέλεση της αυτοκρατορικής οικογένειας του Μαυρικίου & της Κωνσταντίνας (602 μΧ), καταλήγει με την οριστική κατάρρευση της άμυνας στην υπαρχία του Ιλλυρικού, δηλαδή την Βαλκανική Χερσόνησο. Άβαροι & Σλάβοι κατακτητές προωθούνται σε ολόκληρη την χερσόνησο, σπέρνοντας δεινά στους Ρωμαίους πολίτες της περιοχής, οι οποίοι εδώ είναι κυρίως Έλληνες, Ιλλυριοί και Βλάχοι. Ανάμεσα στις συμφορές που θα πλήξουν την Ρωμανία στα επόμενα χρόνια, είναι και η συρρίκνωση της έκτασης των Ιλλυριών, στο δαλματικό αρχιπέλαγος, όπου θα αφομοιωθούν γλωσσικώς από τους λατινόφωνους και από τους σλαβοφώνους της περιοχής, αλλά κυρίως στις σημερινές χώρες των Αλβανών, στην νότια μεθόρο της αρχικής Ιλλυρίας, γειτνιάζοντας με τους έτερους Ρωμαίους, τους Ελλαδικούς/Έλληνες, με επίκεντρο την Epirvs Nova, επίσης γνωστή ως Illyris Graeca, ήτοι την σημερινή Αλβανία. Στη συνέχεια δεν αναφέρονται και πολλά στις ελληνικές πηγές για Ιλλυριούς, ή για τους κατοπινούς απογόνους τους, τους Αρμπερίτες.

Κατά την διάρκεια του 9ου και του 10ου αι, οι εναπομείνασες χώρες των υπολειμμάτων των Ιλλυριών, δηλ. των Αρμπαριτών, γίνονται "μήλον της έριδος", ανάμεσα στον Ρωμιό ιμπεράτορα, και τον ανταγωνιστή του στα Βαλκάνια -αν και διπλωματικό του "υιό"- τον Βούλγαρο τσάρο (<-- καίσαρ). Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ τα παράλια της σημερινής Αλβανίας παραμένουν "ρωμαϊκά", η ενδοχώρα -η ευρύτερη ηπειρωτική περιοχή, από την Δρουγοβιτία και την περιοχή των Λιμνών, έως το Κόσοβο- αποκτά ολοένα και περισσότερη σημασία για το βουλγαρικό χανάτο, με κορύφωση κατά την διάρκεια της δυναστείας των Κομητόπουλων, η οποία και κυβερνάει την Βουλγαρία από εδώ.   

Από τις μονές του Άθω, η μονή του Καρακάλλου υπήρξε κατά καιρούς αρβανική δημογραφικώς, αν και σίγουρα Αλβανίτες καλόγεροι διέπρεψαν σε όλο το Άγιον Όρος. Ανάμεσα στους Χριστιανούς Ρωμιούς που θα εποικήσουν την Κρήτη για την αποκατάσταση της ορθής πίστης, ύστερα από την κατάκτηση του ισλαμικού αμιράτου των Κρητών (961 μΧ), θα είναι και μετα-Ιλλυριοί -Αρβαρίτες- όπως πιστοποιούν σκόρπια τοπωνύμια, π.χ στην Κίσαμο ("Σπάθα", από την φάρα των Σπάντα, εξού και "Σπάτα" στην Αττική: Τελικά η άγονη Χερσόνησος της Σπάθας θα καταστεί ακατοίκητη βορείως από τα Ροδωπού. Όμως, μέχρι της παρούσης, παραμένει δημοφιλές το προσκύνημα του Αγίου Ιωάννου του Γκιώνα, ήτοι του "Γιάννη" αλβανιστί), και τα Κεραμειά ("Μαλάξα", από την Μαλακάσια φάρα, εξού και "Μαλακάσα" στην Αττική, "Πούπα (αρχ. Βερέκυνθος)", από το πούπε = λόφος). Ενδεικτική της διαδραστικότητας των Ελλήνων με τους Αλβανούς Ρωμιούς, είναι η οικογένεια των Βρανάδων, που προκύπτει ως αλβανικός κλάδος του ελληνικού οίκου των Ουρανών.

Η αυτοκρατορική πορφύρα θα διεκδικηθεί εκ νέου από Αλβανό μόλις το 1078, όταν ο δούκας του θέματος του Δυρραχίου, Νικηφόρος Βρυέννιος ο Πρεσβύτερος, θα κινηθεί προς την Βασιλεύουσα, αλλά θ' αποκρουστεί σε μάχη στην Καλαυρή, κοντά στην Σηλυβρία. Στη συνέχεια όμως, ο οίκος των Βρυέννιων θα συμβιβαστεί με τον ελληνικό οίκο των Κομνηνών. Συγκεκριμένα, με αξιωματούχους, στρατηγούς και πατριάρχες, οι Ιλλυριοί, ως Αλβανοί πλέον, θα καταστούν στυλοβάτες του καθεστώτος των Κομνηνών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ την Άννα Κομνηνή την έχει πιάσει μανία να γίνει αυτοκράτειρα, ο σύζυγός της, Νικηφόρος Βρυέννιος ο Νεότερος, αρνείται ν’ ανατρέψει τον κουνιάδο του, Καλογιάννη, καταλύοντας την δυναστεία των Κομνηνών. 

Ύστερα από τον κατακερματισμό της Ρωμανίας, κι ενώ η πολεμική δεινότητα Αλβανών πατριαρχών έχει εκτιμηθεί δεόντως τόσο από τους Έλληνες «δεσπότες της Ρωμανίας» (1205-1337 [1479]), όσο και από τους Φράγκους της εφήμερης Ανδεγαυικής ωθήσεως προς Ανατολάς (1271-1281 [1368]), οι ίδιοι πολέμαρχοι επίσης επανδρώνουν και τα σερβικά φοσσάτα. Η νεόκοπη Αυτοκρατορία της Σερβίας χρησιμοποιεί και αλβανικά στελέχη, εν μέσω απανωτών συμφορών για τους λαούς της Ιλλυρικής Χερσονήσου κατά την διάρκεια του 14ου αι:

i. κάθοδος Καταλανικής Εταιρείας, 

ii. εμφύλιοι σπαραγμοί των Ρωμιών, 

iii. επέλαση Οθωμανών

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σταδιοδρομία του γιου του αυθέντη (--> αφέντης) Αργυροκάστρου & Δελβίνου, Πέτρου Μπούα Σπάτα. 

Είναι ο Γκίνης (Γιάννης) Μπούας Σπάτας, που αρχικά θα καταστεί πρωτοβεστιάριος (= πρωθυπουργός) του Σέρβου κράλη & αυτοκράτορα, Στεφάνου Ουρώς Δ' Ντουσαν. 

Λίγο αργότερα, και συγκεκριμένα κατά την διάρκεια της βασιλείας του Σέρβου δεσπότη Ρωμανίας (με έδρα τα Τρίκαλα) Συμεών Ούρεση, γνωστού και ως «βασιλέα Ρωμαίων, Σέρβων και παντός Αλβάνου», όπως και γαμπρού του Ρωμιού δεσπότη του Μοριά, Ιωάννη Παλαιολόγου, υφίσταται συμβίωση μεταξύ Σέρβων, Ελλήνων και Αλβανών, υπό την απειλή τόσο της πανούκλας όμως, όσο και του οθωμανικού στρατού που επιχειρεί πλέον σταθερά και στην καρδιά των Βαλκανίων, με ορμητήριο του Τουρκορωμιού στρατάρχη Νικηφόρου Ουρανού (ουτς μπεγί Γαζί Εβρενός), τα Γιαννιτσά (Γενιτσέ ι Βαρντάρ, ήτοι Νέο Βαρδάρι, στην θέση του μσν Βαρδαρίου). 

Οι ηπειρωτικές κτήσεις των Σέρβων, σε Ήπειρο & Μεγαλοβλαχία, θα μοιραστούν φεουδαλικά σε συνεργάτες του δεσπότη Συμεών Ουρώς:

Έτσι, ο Γκίνης Μπούας Σπάτας θα καταστεί διοικητής στην Μικροβλαχία, κυβερνώντας τις περιοχές Αχελώου (π. Άσπρος ή Αχελώος) & Αγγελοκάστρου (1358-99), ο Πέτρος Λιόσας θα καταστεί διοικητής της συμπρωτεύουσας Άρτας και του φρουρίου των Ρωγών (πέριξ της Πρεβέζης), αν και στο μεγαλύτερο τμήμα, με έδρα τα Γιάννενα, διοικητής θα καταστεί ο Σέρβος γαμπρός του δεσπότη Συμεών Ουρώς, ο Θωμάς Πρελιουμποβιτς. Στη συνέχεια, ο Γκίνης Μπούας Σπάτας θα επικρατήσει και σε Άρτα και Ναυπάκτο (1375-99), διεκδικώντας παράλληλα και τον τίτλο του «δεσπότη της Ρωμανίας», ανταγωνιζόμενος τον δεσπότη της Ρωμανίας (Γιάννενα), πλέον, Θωμά Β' Πρελιουμποβιτς (1366-84). 

Άλλοι Αλβανοί άρχοντες της εποχής που μάλιστα χτυπιούνται μεταξύ τους, ο εκ των βασσάλων των Φράγκων, Κάρολος Θώπιας, και ο εκ των βλαστελίτσιτσοι  των Σέρβων, Μπάλσα Β' Μπάλσιτς. Αφέντης της νοτίου Ζέτας, ο Μπάλσα Β' παντρεύεται την Κομνήνα, θυγατέρα του πρώην βασσάλου των Φράγκων και στη συνέχεια επιδόξου «δεσπότου της Ρωμανίας» και της Αλβανίας, του εκλιπόντος Ανδρέα Β' Μουζάκα, και της Ευθυμίας Ματαράγκα. Σε σύμπνοια με τον κουνιάδο του, δεσπότη Θεόδωρο Β' Μουζάκη, ο Μπάλσα Β' αναλαμβάνει την ηγεσία των Μουζάκηδων (Τόσκηδες) στην επέκτασή τους εις βάρος των Θώπια (Γκέγκηδες). Όμως ο Θώπιας καλεί τους Οθωμανούς σε βοήθεια, βοήθεια που καταφτάνει μ'επικεφαλής τον Τσανταρλή Καρά Χαλήλ Χαϊρεντίν Πασά, τον ιδρυτή των γενίτσαρων, ο οποίος και συντρίβει τους Μουζάκηδες κι εκτελεί τον Μπάλσα στη μάχη της Σαύρας το 1385, μόλις τέσσερα έτη πριν από την καθολική συντριβή Αλβανών και Σέρβων στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου. 

Άλλος επίδοξος δεσπότης της Ρωμανίας, παραμένει και ο έτερος διαπρεπής Αλβανός πολέμαρχος, ο Πέτρος Λιόσας. Όταν το 1416/7 οι Αλβανοί θα εκδιωχθούν από την Μικροβλαχία (Αιτωλία - Ακαρνανία - Ευρυτανία), από τον νέο Ιταλό δεσπότη της Ρωμανίας, Κάρολο Α' Τόκκο, ενώ λίγο αργότερα θα εκδιωχθούν και από την Μεγαλοβλαχία (Θεσσαλία - Φθιώτιδα), φάρες όπως αυτές των Σπάτα, των Λιόσα και των Μαλακάσα θ'αναζητήσουν καταφύγιο νοτιότερα. Συγκεκριμένα, το δουκάτο των Αθηνών των Acciaioli/Ατζαγιόλων, αλλά και τα δεσποτάτα του Μορέως των Παλαιολόγων, θα ενθαρρύνουν την μετανάστευσή τους στις κτήσεις τους. Απόγονοι αυτών των αλλογλώσσων Χριστιανών Ρωμιών μετοίκων είναι οι «Αρβανίτες». 

Ήδη απ'την παρουσία τους στην επικράτεια του «δεσποτάτου της Ρωμανίας» στην Άρτα, όπου και επικρατούν για μερικά έτη έχοντας συντρίψει τον Νικηφόρο

 Β' Ορσίνι (1359-1416), αν και ως φεουδαλικώς κείμενοι του Σέρβου «δεσπότου της Ρωμανίας» στα Γιάννενα, οι αλβανικές φάρες που μετουσιώνονται σε «Αρβανίτες», ανήκουν πια στην Ρωμιοσύνη. 

Όταν το 1416-17 ο Φιορεντινέζος τραπεζίτης, παλατινός κόμης Κεφαλονιάς και Ζακύνθου (1376-1429), «δεσπότης Ρωμανίας»-Ιωάννινα (1411-29), «δεσπότης Ρωμανίας»-Άρτα (1416-29), Κάρολος Τόκκος, αποπέμπει ομαδόν τους «Αρβανίτες» απ'την επικράτειά του, και λόγω της λειψανδρίας, αυτοί γρήγορα γίνονται ευπρόσδεκτοι ως μετανάστες νοτιότερα, και συγκεκριμένα στο εξίσου φλωρεντινό, πλέον, δουκάτο των Αθηνών, αλλά και στα ελληνικά δεσποτάτα του Μορέα. 

Μιαν γενιά αργότερα, πίσω στην Αλβανία, ένα αρχέγονο μικρασιατικό σύμβολο, ο δικέφαλος αετός, θα γίνει εθνόσημο του αλβανικού λαού, ύστερα από επιγαμίες των αλβανικών αριστοκρατικών οίκων των Μουζάκηδων, των Αριανιτών, και των Καστριωτών με τους ελληνικούς οίκους των Κομνηνών και των Παλαιολόγων (μέσα του 15ου αι). Έτσι λίγο αργότερα οι Αλβανοί υπήκοοι των Καστριωτών, περήφανοι για τις επιτυχίες και τα λάβαρα των αρχόντων τους, θ’ αρχίσουν να αυτο-αποκαλούνται “Σκίπταρε” = “των αετών”. Πάντως οι Αλβανοί της Ελλάδας θα εξακολουθήσουν ν’ αποκαλούνται “Αρβανίτες”, ενώ της Ιταλίας “Αρμπαρέσε”.

Παρά την εξέχουσα θέση των πατριαρχικών οίκων που ηγούνται στις φάρες των Αρβανιτών, κατά το πέρασμα των αιώνων, αναδεικνύονται και απλοί άνθρωποι, μέσω προσωπικών τους ικανοτήτων, ή και μέσω αξιοκρατικών θεσμών που χαρακτηρίζουν κάποιες από τις ελλαδικές κοινότητες. Βέβαιη ένδειξη ταπεινής καταγωγής αποτελεί το μεταβλητό επώνυμο, από γενιά σε γενιά, είτε επαγγελματικό/σκωπτικό, είτε τοπωνυμικό, ιδίως όμως πατρωνυμικό: όπως π.χ. Οδυσσέας Ανδρούτσος, γιος του οπλαρχηγού Ανδρούτσου Βερούση (από Ανδρέας: η κατάληξη -ούτσος αποτελεί αλβανικό υπερθετικό μόριο, που προστίθεται σε αρκετές νεοελληνικές λέξεις, ανάμεσα στις οποίες και η λέξη «πέος»).

Αντιθέτως από τα συνήθη στερεότυπα των Νεοελλήνων, κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αρκετοί από τους Αρβανίτες, όχι μόνο θα συνεργαστούν με τους κατακτητές, αλλά θα τείνουν να καταφεύγουν σε απόμερα νησιά του Αργοσαρωνικού και των Κυκλάδων, πασχίζοντας να ξεφύγουν από την οθωμανική αλαζονεία. Λίγο αργότερα, ελληνοϊταλίδα αρχόντισσα με εκτεταμένα κτήματα στο Λεκανοπέδιο, η Ρηγούλα Μπενιζέλου, επίσης γνωστή ως Αγία Φιλοθέη, θ'αγκαλιάσει και θα προσεταιριστεί τους Αρβανίτες της Αττικής, οι οποίοι την αποκαλούν «Καλογρέζα». Kάπως έτσι, οι Αρβανίτες της περιοχής, θα παραμείνουν φιλέλληνες, ενισχύοντας την Ρωμιοσύνη.

Κατά την ίδια εποχή περίπου, όμως, ιδρύεται και η πολιτεία των Σουλιωτών. Το Σούλι χτίζεται στις αρχές του 17ου αι, από Χριστιανούς Ρωμιούς, ανυπόταχτους πρόσφυγες από τις γύρω περιοχές, κυρίως Τσάμηδες Αλβανούς & Ηπειρώτες Έλληνες, όπως προδίδει το ελληνοαλβανικό λεξικό που θα καταρτίσει ο Μάρκος Μπότσαρης για να μπορούν να συνεννοούνται οι άνθρωποί του. Σύντομα οι Σουλιώτες «σηκώνουν μπαϊράκι», δηλαδή αψηφούν την οθωμανική εξουσία, όπως π.χ οι αναρχικοί-αντιεξουσιαστές στα Εξάρχεια, οι Τσιγγάνοι στο Ζεφύρι και οι Κρητικοί σε διάφορα απόμερα σημεία του νησιού τους, αψηφούν σήμερα την εξουσία του ελληνικού κράτους. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η σύγκλητος των Σουλιωτών γινόταν στο χωριό Άγιος Δονάτος, ήτοι Άι Δονάτος, η χριστιανική εκδοχή του θεού Αϊδωνέα, δηλαδή του Άδη, που λατρεύονταν στις όχθες του π. Αχέροντα, την Ήπειρο και το Ιόνιο Πέλαγος γενικότερα, κατά την Αρχαιότητα!

Το Σούλι θα παταχθεί το 1803 από τον Μουσουλμάνο Αλβανό διοικητή των Ιωαννίνων, Αλή Πασά Τεπελενλή, κυρίως επειδή η πολιτεία των Σουλιωτών, αρχικά «το Τετραχώρι (η Σαμονίβα, το [Κακο] Σούλι, η Κιάφα και το Ναβαρίκο)», στο οποίο αργότερα προστίθενται άλλα εφτά χωριά (το Τσεκουράτι, το Περεχάτι, τα Βίλια, το Αλποχώρι, η Κοντάτες, η Γκιονάλα, και η Ρουσιάτσα), ανταγωνίζεται τ’οθωμανικό κράτος στην φορολόγηση των Χριστιανών σε εκτεταμένες περιοχές της Ηπείρου, έχοντας προσεταιριστεί την αφοσίωση περίπου 66 χωριών. 

Ενώ θα έχει φερθεί με τον χειρότερο τρόπο στους Σουλιώτες, ο αντιφατικός Αλί Πασάς θα επιτρέψει σε ομάδα τους, να επιστρέψει στα πατρογονικά τους εδάφη το 1820, με αντάλλαγμα πολεμική στήριξη εναντίον του σουλτάνου. Έτσι οι Σουλιώτες παρέχουν 3.000 άνδρες για την ενίσχυση της Νεμέσεώς τους, αν και τελικά οι δυνάμεις του Αλή θα ηττηθούν. Ο νεοδιορισμένος διοικητής του Μοριά, Μόρα βαλεσί Χουρσίτ Πασάς που ηγείται των οθωμανικών ασκεριών καταστολής του ατίθασου Τουρκαλβανού Αλή, εγκαταλείπει την έδρα του, Τριπολιτζά (από Ντρομπολιε = πεδίο δρυών σλαυιστί, η σημ. Τρίπολη), συντρίβει τις δυνάμεις του Αλή, και τον πολιορκεί επίμονα στα Γιάννενα (από αρχές του 1821, έως αρχές του 1822), τον ίδιο καιρό που οι Ρωμιοί ρέμπελοι πολιορκούν, κατακτούν και λεηλατούν ανηλεώς την Τριπολιτσά.

Είναι ενδεικτικό ότι από τους κυριοτέρους οπλαρχηγούς των ξεσηκωμένων Ρωμιών, περιλαμβάνεται και ο ξακουστός Θόδωρος Κολοκοτρώνης, αρχικά αρματολός, αργότερα πολέμαρχος ευρύτερης αποδοχής. Ο Θόδωρος είναι Αρβανίτης, εκ του οίκου Τσεργίνης (<-- Τσερ + Γκίνης = έξυπνος + Γιάννης), ενώ και το επώνυμο Κολοκοτρώνης προέρχεται από το αλβανικό παρατσούκλι, Μπιθεκούρ (<-- μπίθε + κουρ = κώλος + κοτρώνα! Βέβαια υπάρχουν και χειρότερα παρωνύμια, όπως κώλος + όρχις = μπιθεκότς --> ..Μπιθικώτσης!).

Το 1809, αρκετά χρόνια πριν αναδειχθεί ως ο επιφανέστερος στρατηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης, ο Κολοκοτρώνης σχεδιάζει την δημιουργία ελληνοαλβανικού κράτους στον Μοριά και την δυτική Ρούμελη (Ήπειρος και Αιτωλοακαρνανία), μιαν πεφωτισμένη πολιτεία συμφώνως με τις αρχές του Διαφωτισμού, ενέργεια που ενθαρρύνεται από τους Γάλλους (αν και πρόκειται πια για υπήκοους του Βοναπάρτη, αντί για ελεύθερους πολίτες!). Αυτή η δημοκρατική πολιτεία θα συνδύαζε Έλληνες με Αλβανούς, και Χριστιανούς με Μουσουλμάνους, σαφώς και Μουσουλμάνους Αλβανούς όπως π.χ ο βλάμης (= αδελφοποιτός) του Θόδωρου, και αρχηγός της φάρας των Ισμαηλαίων, Αλή Φαρμάκης.

Έχει μάλιστα δοθεί εντολή σε επιφανείς νομομαθείς της Κέρκυρας να προχωρήσουν στην σύνταξη ενός δημοκρατικού Συντάγματος. Οι γαλλικές αρχές υπόσχονται να παράσχουν 500 Γάλλους πυροβολητές και τους 5.000 Έλληνες που ήδη υπηρετούσαν στον γαλλικό στρατό, ενώ ο Ντονζελώ (στρατιωτικός διοικητής της Επτανήσου Πολιτείας για λογαριασμό του αυτοκράτορα των Γάλλων, 7η Ιουλίου 1807 - 24η Ιουνίου 1814) απευθύνει προσωπική επιστολή προς τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα, ανακοινώνοντάς του, το τολμηρό αυτό σχέδιο. Έως ότου λάβει απάντηση, χορηγεί μεγάλα χρηματικά ποσά στον Κολοκοτρώνη και τον Φαρμάκη για την προετοιμασία. Εκείνοι μεταβαίνουν στην Ήπειρο όπου γίνονται δεκτοί με ενθουσιασμό. Όμως, οι μεγάλες προσδοκίες τους διαψεύδονται. Η απάντηση από τον Βοναπάρτη δεν ήλθε ποτέ. Είναι άγνωστο αν ο αυτοκράτορας διάβασε καν την επιστολή. Εντός του έτους 1809 πάντως, οι Κολοκοτρώνης και Φαρμάκης συγκεντρώνουν στην Πάργα 3.000 Αλβανούς, εχθρούς του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Έχοντας παραμείνει στην Ζάκυνθο, ο γιος του Αλή Φαρμάκη βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τους Αρβανίτες του Μοριά.

Όμως τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, όταν εμφανίζεται αγγλική μοίρα στις ακτές της Ζακύνθου, η μικρή γαλλική φρουρά δεν καταφέρνει ν'αποκρούσει την εισβολή. Σχεδόν ταυτόχρονα, οι Άγγλοι καταλαμβάνουν την Κεφαλονιά, την Ιθάκη και τα Κύθηρα. Στην Ζάκυνθο συλλαμβάνονται 400 συνωμότες, που βρίσκονταν εκεί αναμένοντας την υλοποίηση του σχεδίου, μεταξύ των οποίων και ο γιος του Αλή Φαρμάκη.

Τότε ο Κολοκοτρώνης καταφεύγει με 600 Αρβανίτες στην Αγία Μαύρα (Λευκάδα), αλλά η επέκταση της αγγλικής κατοχής και εκεί, ματαιώνει εις το διηνεκές τα σχέδιά του. Στη συνέχεια ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης θα καταταχθεί στον αγγλικό αποικιακό στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών των Ιονίων Νήσων, και θα προαχθεί στον βαθμό του ταγματάρχη.

ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης την εποχή του Ξεσηκωμού,

με το βρετανικό κράνος δραγόνου, το οποίο μετασκεύασε προσθέτοντας σταυρό

Πάντως υπήρξαν και κράτη με συμβίωση Ελλήνων με Αρμπερίτες που όντως στήθηκαν και λειτούργησαν για αιώνες, κράτη όπως η πολιτεία του Σουλίου, αλλά και άλλες δραστήριες κοινότητες όπως οι ναυτικές της Ύδρας, των Σπετσών, της Κούλουρης (Σαλαμίνα), του Πόρου και της Άνδρου, αλλά κι αυτό ακόμα το στυγνό, αν και αποσχιστικό από την οθωμανική τυραννία, αλλά και ιδιαζόντως φιλελληνικό, καθεστώς του Αλή Πασά του Τεπελενλή (που μέχρι και "Αληπασιάδα", επικό ποίημα 15.000 δεκαπεντασύλλαβων στίχων εις την ελληνική, του αφιερώνει ο αυλικός καλλιτέχνης Χατζί Σερέτης), αποτελούν έξοχα παραδείγματα αρμονικής συμβίωσης Ελλήνων και Αλβανών μέσα στην ίδια πολιτεία. 

Όλος ο κόσμος γιούρτισε (γιόρτασε), κι όλα τα βιλαέτια (επαρχίες)

Και φέρνουν στον Αλή Πασιά φλωριά με τα σεπέτια (κοφίνια)

Ώρα την ώρα Αλή Πασιάς ακόμη πλειό βαραίνει.

Το όνομά του ακούσθηκε στο Ήντε (Ινδία) στο Γεμένι (Υεμένη),

Σ'εφτά ρηγάτα Φράγγικα ακούσθη το‘νομά του,

Κανένας ως τα σήμερα δεν στάθηκε μπροστά του...

η Αληπασιάς του Χατζη Σερέτη

Είναι τουλάχιστον σημειολογικά χαρακτηριστικό ότι ενώ ο Αλί Πασάς εμπιστεύεται για χρονικό διάστημα την είσπραξη των φόρων στον Ζαγορίτη κοτζάμπαση Σταύρο Γιάννη -Τσαπαλάμο, το νεοσύστατο ελληνικό βασίλειον θα εμπιστευτεί τον γιο του ίδιου κοτζάμπαση, του αρχι-φοροεισπράκτορα, για την δόμηση χρηματοπιστωτικής ικανότητας. Θα είναι ο Γεώργιος Σταύρου, ο ιδρυτής και πρώτος διοικητής της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, αξιόπιστος -και μάλλον αποκλειστικός- θεσμικός εταίρος της χώρας από το 1841, μέχρι την Πτώχευση του 2008 και την εποχή των Μνημονίων (2008-14).  

Αλλά και κατά την διάρκεια του ταραγμένου 19ου αι, διαπρεπείς Μουσουλμάνοι Αλβανοί, όπως π.χ ο Αλή Φαρμάκης, ο Ταχσίν Πασάς, ακόμα και ο απόγονος του οίκου των Βρυέννιων, Ομέρ Βρυώνης, δρουν δίχως να είναι θανάσιμοι εχθροί του μιλλετίου των Ρωμιών, ή των ξεσηκωμένων “Ελλήνων” πιο συγκεκριμένα. 

ο γηραιός Αλβανός -και ουχί μισέλλην- αντιστράτηγος Χασάν Ταχσίν Πασάς, 

διοικητής του Η' Σώματος, επέλεξε την συνθηκολόγησή του στους Έλληνες, 

και την παράδοση της Σαλονίκης "σε αυτούς από τους οποίους την πήραμε", 

ώστε ν'αποφύγει την άσκοπη αιματοχυσία.

Βέβαια στην συνύπαρξη Μουσουλμάνων και Χριστιανών Αλβανών, με Μουσουλμάνους και Χριστιανούς Ελλαδίτες, και Μουσουλμάνους και Χριστιανούς Ανατολίτες, τίποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δεδομένο, μαύρο άσπρο: Όσες οι παράμετροι, τόσοι οι συνδυασμοί των σχέσεων που διέπουν τους ομιλούντες τουρκική, ελληνική, αρμανικη, σλαβική, με τους απανταχού Αρβανίτες, που διατηρούν πάντως την συνείδηση ότι οπουδήποτε και αν βρίσκονται, "κατέχουν το ίδιο αίμα".  

ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΗ ΧΑΡΤΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Όσον αφορά, πάντως την γενικότερη αφοσίωση των Χριστιανών Τόσκηδων προς την Ρωμιοσύνη, είναι χαρακτηριστική η περίπτωση των Αρμπαρέζων κατοίκων του χωριού Μπαντέσσα, στην Ιταλία, που το 1875 ζήτησαν επίσημα και τους επετράπη η μετοίκηση στο νεοσύστατο ρένιο ντι Γκρέτσια / βασίλειον της Ελλάδος. Ήταν οι τελευταίες, και χειρότερες, μέρες του παρανοϊκού πάπα Ρώμης Πίου Θ' (1846-78), του ιεράρχη που επέβαλλε το παιδαριώδες «Αλάθητον». Το καθεστώς του ίδιου αλαζονικού ιεράρχη διατάζει τον αφανισμό της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Κάτω Ιταλία, ήδη συρρικνωμένης, κατόπιν αιώνων Ρωμαιοκαθολικής προπαγάνδας. Πάντως, οι ακλόνητα Ορθόδοξοι κάτοικοι της Μπαντέσσας, όντας απόγονοι Αρβανιτών, επιστρέφουν στο Μοριά, δηλαδή στην γη που είχαν αφήσει πρόγονοί τους, κάμποσους αιώνες πίσω. Τους παραχωρούνται τα Σουλιμοχώρια της Τριφυλίας, και από τους Ελλαδίτες Αρβανίτες αποκτούν και την προσωνυμία «Ντρεθ», ήτοι οι «Γυρισμένοι», που προσχωρούν στους ήδη υπάρχοντες ντόπιους, τους «Ντρέδες», ήτοι οι «Ευθυτενείς/Ντρέττοι». 

Γενικά, η σύγχρονη Ελλάδα οφείλει πολλά στους Αρβανίτες/Αλβανούς από την εποχή του ναυάρχου και αντιβασιλέα Κουντουριώτη, μέχρι την εποχή του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Καρόλου Παπούλια. Επίσης, η πολυφωνική μουσική, αλλά και η φουστανέλα, αυτός ο τόσο ιδιαίτερος τρόπος ένδυσης, φέρνουν κοντά τους δυο λαούς.  Παρά τον υφέρποντα ρατσισμό, και την επέλαση του φασισμού, στην ημετέρα πατρίδα, δεν νοείται σύγχρονη Ελλάδα χωρίς Αρβανίτες.-

Αλβανός γερακάρης του 19ου αι

πίνακας του σερβικής καταγωγής Αυστριακού Paulus Joanovitch 

(Павле "Паја" Јовановић / Pavle "Paja" Jovanović)

~ Σουλιώτης πρόσφυγας στην Κέρκυρα ~

Πάντως, και η φουστανέλα (εκ του αρχ. χιτώνα), και οι

ξυρισμένοι κρόταφοι (που είχαν π.χ και οι Αρχαίοι Αιτωλοί, Άβαντες κ.ά), 

χαρακτηριστικά δημοφιλή σε όλη την Ρούμελη (ηπειρωτική Ελλάδα), 

παραδόξως ενδέχεται να αποτελούν στοιχεία ιστορικής συνέχειας με την Αρχαιότητα! 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Σε δυσφημιστική αγγλική καρικατούρα του 1774, όπου απεικονίζονται Αμερικανοί πατριώτες 

να τιμωρούν με πίσσα και πούπουλα φιλομοναρχικό αντιδραστικό, 

κάτω από το δέντρο της Ελευθερίας, μιαν φτελιά-ορόσημο 

στην Βοστώνη της Μασσαχουσέτης, φαίνεται καθαρά 

ως φουστανελάς, ο ένας από τους δράστες! 

Άραγε ήθελε να λοιδορήσει τους Αμερικανούς 

ως άξεστους, "σαν Βαλκάνιους", ο 

Βρετανός γελοιογράφος, ή μήπως 

γνώριζε κάτι που αγνοείται σήμερα; 

άρχοντας Σκεντέριος

άρθρο στο Free Inquiry.gr

άρθρο στην Βικιπαίδεια

το Σούλι (από ιστολόγιο) 

ψαγμένο ιστολόγιο

(ο Τουραχάν μπέης που αναφέρεται είναι ένας από τους 4 αρχικούς Ρωμιούς εξομώτες πολέμαρχους που στήριξαν τους Οθωμανούς)

γνώμη κ. Σαραντάκου

πίσω στην αρχική σελίδα