1081-1180

το cημείον της Ρωμανίας

το φλάμπουρον των Κομνηνών, με τα χρώματα της αυτοκρατορικής cημαίας/cημείου του Ηρακλείου

Ο Δικέφαλος Αετός αποτελεί αρχέγονο μικρασιατικό σύμβολο, που κατέστη οικόσημο των Κομνηνών, και που θα κληρονομηθεί και από τους Μεγαλο- Κομνηνούς. Με το πέρασμα των αιώνων θ'αντιγραφεί και από τους Σελτζουκίδες, τους Αγγέλους Δούκες Κομνηνούς, τους Δούκες - Λασκάρηδες, τους Ορσίνι, τους Βογισλαύλιεβιτς ή Νέμανιιτς (και κλάδους τους, όπως π.χ οι Λαζάρεβιτς), τους Καστριώτες & τους Αριανίτες, τους Ρουρικίδες, και τους Ρομανόφ. Κατά καιρούς αποτελεί το κατεξοχήν -αν και ανεπίσημο- λάβαρο της Ρωμανίας. Πανάρχαιο σύμβολο της Ανατολίας, ο Δικέφαλος Αετός θα υιοθετηθεί και από τους Παλαιολόγους, ενώ κατά την διάρκεια του 14ου αι ο αυτοκράτωρ Ιωάννης Στ' Καντακουζηνός θα προσθέσει στέμματα στα κεφάλια, ως σαφή αναφορά στην συγκυβέρνησή του επί του γαμπρού του, Ιωάννη Ε' Παλαιολόγου.

Η περίοδος που ξεκινάει με την παρακμή του οίκου των Πορφυρογέννητων (ύστερη Μακεδονική Δυναστεία), και καταλήγει με δεύτερο μέλος από τον οίκο των Κομνηνών, να ενδύεται την πορφύρα, τον Αλέξιο, αποτελεί εποχή αναρχίας, εισβολών και εμφυλίων συρράξεων, τόσο για την αυτοκρατορία της Ρωμανίας, όσο και για το σουλτανάτο των [Μεγάλων] Σελτζούκων (ο πυρήνας του οποίου είναι η περσική ενδοχώρα, με τις πόλεις Ισπαχάν & Νισαπούρ), τον κηδεμόνα, από το 1055, του χαλιφάτου των Αββασιδών (με έδρα την Βαγδάτη).

Η σύμπτωση αυτή διευκολύνει και την εδραίωση ανεξαρτήτου κράτους αποστατών Σελτζούκων, ως ισλαμικής εκδοχής της θρυλικής, αν και “άπιστης”, Ρωμανίας (με έδρα αρχικώς την Νίκαια, αργότερα το Ικόνιο), η οποία θα κατακτήσει και την μεγαλοπρεπή Αντιόχεια το 1085, ενώ τελικά θα κατορθώσει και να ενώσει όλους τους Μουσουλμάνους της Ανατολίας, το 1174, μετά από την προσάρτηση του αρχικώς κατά τι ισχυρότερου εμιράτου των Δανισμενιδών με έδρα την Σεβάστεια.

Ο γάμος της φιλόδοξης πρωτότοκης κόρης του Αλεξίου, της Άννας Κομνηνής με τον ικανό, αλλά και συνετό Νικηφόρο, τον εγγονό του Βρυέννιου, συμφιλιώνει τους [Παφλαγόνες] Κομνηνούς με τους [Αρμπερίτες] Βρυέννιους. Λόγω της δημοτικότητας των Βρυέννιων στην περιοχή, καθίσταται δυνατή η προάσπιση της ευρωπαϊκής Ρωμανίας.

Ύστερα από τον θάνατο του πανούργου, αλλά χαρισματικού, Νορμαννού δούκα Απουλίας & Καλαβρίας Ροβέρτου Γυισκάρδου, στο μεταγενέστερο "Φισκάρδο" της Κεφαλονιάς (το 1085, με την Λομβαρδή χήρα του, Σικελγκάιτα, και τον πρωτότοκό του Ρογήρο Μπόρσα, να επικρατούν στην Σικελία, και τον δευτερότοκο, και από άλλη μάνα, Βοημούνδο, ν'αναλαμβάνει την επέκταση προς Ρωμανία), ο βασιλεύς αυτοκράτωρ Αλέξιος (1081-1118) προσπαθεί να περάσει στην αντεπίθεση. Δωροδοκώντας με 360.000 χρυσά Νομίσματα τον Γερμανό ομόλογό του, αυτοκράτορα της Δύσης, Ερρίκο Δ΄ των Χοενστάουφεν, τον προτρέπει να επιτεθεί εναντίον των Νορμαννών, οι οποίοι αναγκάζονται έτσι ν’απαγκιστρωθούν από την Αλβανία και τον Ελλαδικό χώρο, για να προασπίσουν τις ιταλικές τους κτήσεις. Επόμενη επιδίωξη της διπλωματίας του Αλεξίου είναι ο προσεταιρισμός βαρώνων εντός της επικράτειας των Νορμαννών, για ν’αποκτηθούν ερείσματα που θα καταστήσουν δυνατή την ανάκτηση της ρωμέικης Ιταλίας. Όμως ανταποκρίνεται μόνο ο κόμης του Μόντε ντι Σαντ’Άντζελo, Ερρίκος, κύρις της χερσονήσου Γκαργκάνο.

Το 1088 αποτελεί ορόσημο για τις διαφορετικές τροχιές ανάπτυξης που θα πάρει η Σκέψη:

Στην Δύση, ιδρύεται φέτος πανεπιστήμιο στην Μπολόνια, επίσημα το αρχαιότερο με συνεχή λειτουργία μέχρι τις ημέρες μας. Βέβαια, ήδη από το 1077 υπάρχει και αξιόλογη [όσο και αμφίφυλος/unisex] ιατρική σχολή στο Σαλέρνο, ιδρυθείσα κατόπιν πρωτοβουλίας του τοπικού επισκόπου, αλλά με την αποφασιστική συνεισφορά Σαρακηνού πραματευτού, που γίνεται Βενεδικτίνος μοναχός, ως Κωνσταντίνος, και στη συνέχεια αποδεικνύεται ο καταλληλότερος άνθρωπος για το στήσιμο της σχολής, επιδεικνύοντας φιλομαθία, οργανωτικότητα και έφεση στην βιβλιοθηκονομία. Όμως η Ιατρική Σχολή του Σαλέρνου θα παρακμάσει στους επόμενους αιώνες, οπότε θα επισκιαστεί από νέα ιατρική σχολή στο Μονπελιέ της Οκκιτανίας (Νότιος Γαλλία) κατά την διάρκεια του 13ου αι, για να κλείσει κατά την διάρκεια του 14ου αι.

Αντιθέτως, η Ανατολή απομακρύνεται από το μονοπάτι της μάθησης, που έρχεται μέσα από την δοκιμή (trial & error). Είναι που στην Ανατολή, ακολουθείται πορεία προς την πνευματικότητα, μεταξύ των άλλων επενδύοντας και στον αναχωρητισμό. Φέτος ιδρύεται η μονή του Αγίου Ιωάννου του Ευαγγελιστού από φίλο του Αλεξίου Κομνηνού, τον μοναχό Χριστόδουλο τον Λάτμιο, ο οποίος και αναλαμβάνει ως μετόχιον (φέουδο), την Πάτμο και τα γύρω νησιά.

Ο πάπας Ρώμης Ουρβανός Β΄ παρερμηνεύει την έκκληση του Αλεξίου για στρατιωτική βοήθεια εναντίον των Σελτζούκων Τούρκων, καλώντας την Χριστιανοσύνη του σε επιστράτευση. Οπότε, πραγματοποιείται η Α΄ σταυροφορία (1096-99). Στην ουσία εξαπολύεται μιαν απείθαρχη και χαοτική αλληλουχία από στρατιές που δεν μπορούν να περιγραφούν, παρά ως εκρηκτικά συνονθυλεύματα από θρησκευτικά φανατικούς και εγκόσμια υστερόβουλους πολεμιστές. Παρά την αρχική αποκαρδίωση των Ρωμιών, ο εύστροφος αυτοκράτοράς τους, Αλέξιος, θα υποδεχτεί το σύνολο των σταυροφόρων (ένα πλήθος το οποίο μαζί με τον άχρηστο όχλο του Πέτρου του Ερημίτη εκτιμάται γύρω στις 100.000) στην περιοχή πρωτευούσης, όπου με σχολαστικές προετοιμασίες και προφυλάξεις, θα παράσχει την απαραίτητη αρωγή, υποστήριξη, και μεταφορά στην Ασία. Σύμπραξη των αυτοκρατορικών φοσσάτων (επίσης φωσάτο ή φουσάτο = στρατιά) με τους σταυροφόρους και από θαλάσσης υποστήριξη με μοίρα 10 πλοίων υπό τον ναύαρχο Ευστάθιο, αποδίδουν εδαφικά κέρδη για την Ρωμανία στην Ασία, αλλά και ανάπτυξη σχέσεων, ανεξάρτητα από την παπική πολιτική, με Δυτικούς άρχοντες, όπως π.χ. ο εύπορος και επιφανής Ραϊμόνδος Δ΄(Στ') του Σαιν Ζίλ , κόμης της Τουλούζης, ο Λατίνος που ενώ αρχικά θα δείξει μέγιστη επιφύλαξη ως προς τον Αλέξιο, εν τούτοις κατά την διάρκεια της σταυροφορίας θα τον στηρίξει με ειλικρίνεια - π.χ στην διένεξη για την κυριότητα της Αντιόχειας. Γενικά, ο οίκος Φρεντελον της κομητείας της Τουλούζης, όπως και ο υπήκοος λαός του, θα προσεγγίζουν συνεχώς την κουλτούρα του Λεβάντε (= Συρία & Άγιοι Τόποι) και της Ρωμανίας, τόσο ώστε κάποια στιγμή θα προκληθεί ανοικτή ρήξη με την Αγία Έδρα.

Την εντελώς αντίθετη συμπεριφορά επέδειξε ο γιος του ολέθριου Νορμαννού άρχοντα, του κόμητα της Απουλίας, Ροβέρτου Γυισκάρδου, ο Βοημούνδος de Hauteville, που επιδίωξε να βλάψει με κάθε τρόπο την Αγία Αυτοκρατορία. Αρχικά με πανουργία, “πήγε να παραστήσει τον Κρητικό, σε Κρητικό”, όπως χαρακτηριστικά λέει η Άννα Κομνηνή στην “Αλεξιάδα” της, όταν ζήτησε από τον Αλέξιο να τον διορίσει δομέστικο των Σχολών της Ανατολής (= αρχηγός των αυτοκρατορικών σωμάτων εκστρατείας για τα ανατολικά μέτωπα), για να συντονίσει δήθεν τους Ρωμιούς με τους σταυροφόρους, εναντίον των Μουσουλμάνων, με την υπόσχεση να του παραδίδει όλα τα ρωμαϊκά εδάφη που θα αποσπώνται από την κυριαρχία των Σελτζούκων. Απίστευτη κουτοπονηριά ή θράσος εκ μέρους του Βοημούνδου, από την στιγμή που το κύριο καθήκον του αντίστοιχου δομέστικου των Σχολών της Δύσεως, ήταν η αντιμετώπιση των εισβολών και των λεηλασιών του οίκου Χωτβίλ/Άλταβιλα.

Οι πάπες αρχίζουν πάλι να συμπεριφέρονται ηγεμονικά, και μάλιστα με όνειρα για παγκόσμια κυριαρχία. Επιζητούν αλαζονικά τον έλεγχο επί των κοσμικών αρχόντων της χριστιανικής Οικουμένης, χωρίς όμως η αυτοδίκαιη πολιτική τους να συμβαδίζει με την ηθική τους. Σχετικώς, ο πάπας Αλέξανδρος Γ' (1159-81) φέρεται να εκστομίζει: "Ο Θεός στέρησε από τον Κλήρο γιους, αλλά ο Διάβολος του χάρισε ανηψιούς", αναφερόμενος σε μια συνήθη πρακτική που έχει υιοθετηθεί και από πάπες ακόμα, την υποκριτική κάλυψη νόθων παιδιών ως "ανήψια", δίνοντας και μια "δυναστική" διάσταση στην έννοια νεποτισμός (εκ του nepvs, ανίψι λατινιστί).

Οι αυτοκρατορικές δυνάμεις περιλαμβάνουν κι ελαφρώς εξοπλισμένους ιπποτοξότες, συνήθως ουγγρικής προέλευσης (Hosarii Toxotae), εξοπλισμένους να πολεμούν με τον “σκυθικό τρόπο”, δηλαδή με τακτικές στέπας. Όμως τώρα εμφανίζεται και το σώμα των Τουρκόπουλων ή Τουρκόπωλων ιππέων. Πάντα υπήρχαν μηχανισμοί προσεταιρισμού, ενδεχόμενου προσηλυτισμού και μαζικής στρατολόγησης εχθρικών μαχητών. Όμως για πρώτη φορά δημιουργείται αυτοκρατορικό τακτικό σώμα, απαρτιζόμενο αμιγώς από Τούρκους, εγχείρημα που στέφεται με επιτυχία.

Έτσι, σημειώνονται νίκες επί του Σελτζούκου εμίρη της Σμύρνης (ο Τσεχα, γνωστός στους Ρωμιούς ως αμιράς Τζαχάς), αλλά και επί των στασιαστών διοικητών της Κρήτης (δούκας κατεπάνω (<-> capitano) Καρύκης) και της Κύπρου (στρατηγός Ραψομάτης). Ο αμιράς Τζαχάς (εμίρ Τσεχα, τουρκιστί) προσεταιριζόμενος τους Έλληνες της περιοχής, είχε δημιουργήσει στόλο από 33 ιστιοφόρα και 17 κωπήλατα. Η δράση του είχε ξεκινήσει με την κατάκτηση της Λέσβου & Χίου, ύστερα είχε νικήσει το ρωμέικον πλώιμον στις Οινούσες, ενώ στη συνέχεια είχε προχωρήσει σε εκτεταμένες καταδρομές που κατέληξαν στην κατάληψη της Σάμου, της Ρόδου, του Αδραμυττίου και της Αβύδου.

«..Οι Τούρκοι δεν περιορίστηκαν στο να κατακτήσουν την Ανατολή, αλλά απείλησαν και τα νησιά. Ο Τζαχάς (που ήταν άσημος Τούρκος αλλά παμπόνηρος) προσορμίστηκε με λίγα πλοιάρια στην νήσο Χίο και καταλαμβάνοντάς την αμαχητί, άρχισε να ναυπηγεί εκεί στόλο, με τον οποίο υπέταξε την Λέσβο, την Σάμο, την Ρόδο και πλήθος άλλων νησιών. Παρ’ όλα αυτά, όταν ο ρωμαϊκός στόλος χτύπησε τα πλοία του, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα κατακτημένα εδάφη του....», Επιτομή Ιστοριών, Ιωάννου Ζωναρά: ΙΗ', 22

Ο Τζαχχάς είχε απλώς ακολουθήσει την πάγια τακτική που χρησιμοποιούν οι εχθροί της Αυτοκρατορίας για ν’αποκτούν ναυτική υπεροχή έναντι των Ρωμιών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα:

1. Ο προσεταιρισμός των θαλασσινών του [ευρύτατα ελληνικού] βασιλείου του Βοσπόρου από τους Έρουλους (γερμανικό παγανιστικό μοναχικό τάγμα, εντός της επικράτειας των Οστρογότθων, στην σημερινή Ουκρανία) το 250-375, με αποκορύφωμα μια φρενίτιδα λεηλασιών σε Πόντο, Αιγαίο και Κύπρο, την διετία 267-69.

2. Ο προσεταιρισμός των στόλων των επαρχιών Αφρικής, Βυζακηνής, Νουμιδίας & Τριπόλεως από τους Βάνδαλους το 429-534. Συνέπεια, η συστηματική λεηλασία ανά την Μεσόγειο, με συμβολικό αποκορύφωμα την πλιατσικολόγηση της Ρώμης το 455.

3. Ο προσεταιρισμός των λαών της Αιγύπτου και της νότιας Συρίας από τους νικηφόρους Μουσουλμάνους Άραβες το 636-50. Συνέπεια ήταν η εδραίωση των πιστών του Ισλάμ στην Μεσόγειο Θάλασσα με την εμφάνιση θαλασσοπόρων Σαρακηνών (= ληστές).

4. Ο προσεταιρισμός των Ελλήνων της Κρήτης (824) και της Σικελίας (827) από Σαρακηνούς, με συνέπεια, την περαιτέρω εξασθένηση του αυτοκρατορικού ..υπολείμματος. Το πειρατικό αμιράτο της Κρήτης (824-961) χτυπάει εκεί που πονάει: Με μόνιμα ορμητήρια όπως την Πάρο, την Νάξο και την Αίγινα, λεηλατεί συστηματικά ό,τι δεν είχαν ρημάξει οι χερσαίως επιτιθέμενοι Αβαροσλάβοι, δηλαδή, Κυκλάδες, Ιόνιο, Αργοσαρωνικό, Κορινθιακό, Εύβοια, Χαλκιδική και Θεσσαλονίκη.

Οι Αλέξιος και Ιωάννης Κομνηνός αποκαθιστούν την αυτοκρατορική ισχύ στο Αιγαίο. Σε αυτά τα πλαίσια, αναδιοργανώνονται φεουδαλικώς οι νήσοι, πχ η Πάτμος με την Μονή Αγίου Ιωάννου, και η Κρήτη με την αποικιακή εγκατάσταση των Δώδεκα Αρχοντόπουλων.

Οι Κομνηνοί εδραιώνουν την εξουσία τους μέσω εκτεταμένης οικογενειοκρατίας και ευνοιοκρατίας. Όμως η βασιλεία του Αλεξίου Κομνηνού, καθ'όλη την διάρκειά της, θα είναι κάθε άλλο από αδιαμφισβήτητη, αφού θα απειλείται συνεχώς από συνωμοσίες και ανταρσίες. Ίσως η πιο κοσμοπολίτικη από τις ίντριγκες που θα ταλανίσουν την παντοδυναμία των Κομνηνών να είναι η συνωμοσία που οργάνωσε ο Ρωμανιώτης Εβραίος συγκλητικός Σαλομων, μαζί με μέλη της οικογένειας των Ανεμάδων (1094), τους απογόνους του Ανεμούν ιμπν Αμπντούλ Αζίζ (ελληνικά: Ανεμάς), του γιου του τελευταίου αμιρά της Κρήτης, Αμπντούλ Αζίζ Κορεβί (ελληνικά: Αβδελάς Κουρουπάς). Οι συνωμότες θα συλληφθούν και θα εκτελεστούν, με την εξαίρεση του Μιχαήλ Ανεμά, ο οποίος, ύστερα από παρέμβαση της Άννας Κομνηνής, απλά θα φυλακιστεί για ένα διάστημα στον Πύργο του Ανεμά, δημοφιλές αξιοθέατο στην σύγχρονη Σταμπόλη.

Άμεση αντίδραση στον νεποτισμό και την αναξιοκρατία της εποχής των Κομνηνών, πρέπει να αποτελεί και η υπόθεση του Θεοδώρου Στυππειώτου (περί εκλογής άρχοντος Δημοκρατίας από την Σύγκλητο, ύστερα από τον θάνατο του αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνού). Πάντως η υποταγή και η εκμετάλλευση της Κρήτης εξασφαλίζεται από τους Κομνηνούς, με το φεουδαλικό μοίρασμά της σε αποίκους - Δυνατούς, τους θρυλικούς “12_αρχοντόπουλους”.

πρόσωπο κυρίας από αναπαράσταση της Πεντηκοστής, σε ψηφιδωτό μωσαϊκό του 12ου αι, εκ του δυτικού τρούλου του Αγίου Μάρκου, καθεδρικού ναού της Βενετίας

Εν τω μεταξύ, οι Βενετοί που συνήθως κυκλοφορούν και δραστηριοποιούνται ελεύθερα στην Ρωμανία, δεν μπορούν παρά να επισημάνουν την έλλειψη υγιούς πατριωτικού φρονήματος στους πολίτες της Αυτοκρατορίας. Δηλαδή οι Ρωμιοί δεν αισθάνονται πλέον υπερήφανοι για την χώρα τους, ούτε διαθέτουν μαχητική διάθεση για να την υπερασπιστούν, π.χ. από τους Νορμαννούς. Έτσι λοιπόν οι όχι και τόσο πιστοί σύμμαχοί τους, οι Βενετοί, αποθρασύνονται.

Σταδιακά, η Βενετία μετατρέπεται από ημιαυτόνομη προκεχωρημένη στρατιωτική διοίκηση, σε εύρωστη και κυρίαρχη πόλη-κράτος που δρα ανταγωνιστικά ως προς την Ρωμανία, διαδικασία με κρίσιμο ορόσημο τον προδοτικό αστραπιαίο πόλεμο (1124-26) που εξαπολύει ο “Terror Graecorvm / Τρόμος των Γραικών” Δομήνικος Μικιέλι, ο 35ος δόγης της Βενετίας, καίγοντας τον εντυπωσιακό αυτοκρατορικό στόλο, που είχε στα σκαριά ο φιλόδοξος βασιλεύς αυτοκράτωρ Ιωάννης Β΄ Κομνηνός (ο επονομαζόμενος και “Καλός”, o A' Καλογιάννης, τόσο για την καλοσύνη του, όσο και για την ομορφιά του), για ν'αποκαταστήσει την ισχύ της Ρωμανίας στη θάλασσα. Συγκεκριμένα ο Καλοϊωάννης είχε σκοπό να προβεί στην ανάκτηση του Κατεπανάτου, με απόβαση στην Πούλια/Απουλία. Όμως η εκστρατεία ακυρώνεται όταν ο βασικός σύμμαχος εναντίον των Νορμαννών, οι Βενετοί, όχι μόνον αλλάζουν παράταξη, αλλά και πυρπολούν τα ναυπηγεία του αυτοκράτορα, και λεηλατούν δεόντως τις Κυκλάδες και τα νησιά του Ιονίου. Κατά την διάρκεια αυτού του άτιμου πολέμου, η Βενετία μετατρέπεται σε αδυσώπητο παράσιτο κράτος, παρ'όλο που αρχικά εμφανίζονταν με το προσωπείο του φίλου και συμμάχου κατά των Νορμαννών, που έχουν κατακτήσει τις ιταλικές κτήσεις της Ρωμανίας, και παγίως παρενοχλούν τις ελλαδικές.

Εν τω μεταξύ, οι Νορμαννοί οργανώνουν αποδοτικά τις κτήσεις τους στην Κάτω Ιταλία, κυβερνώντας συνετά, με θρησκευτική μετριοπάθεια, και με εθνική οικουμενικότητα. Δείγματα της πολιτιστικής τους ανεκτικότητας επιβιώνουν μέχρι σήμερα σε γραπτά και κτιστά μνημεία. Όμως οι Νορμαννοί βαρώνοι εξακολουθούν να έχουν διαθέσεις εντόνως επεκτατικές. Επιδράμουν επανειλημμένως (1081-85, 1107, 1147-49 και 1185), και λεηλατούν τα θέματα του Δυρραχίου (Αλβανία), της Κέρκυρας, της Κεφαλληνίας, της Νικοπόλεως (Ήπειρος), της Δαλματίας, της Ελλάδος (1147-49, φροντίζοντας για την διαμετακόμιση στο ρηγάτο, πολυάριθμων Ρωμιών αιχμαλώτων, κυρίως τεχνίτες εξειδικευμένους σε προσοδοφόρες επιχειρήσεις, όπως η Μεταξουργία και η Αγγειοπλαστική, από πόλεις όπως η Κόρινθος, η Θήβα και ο Αλμυρός), της Πελοποννήσου, του Αιγαίου (Κυκλάδες), της Θεσσαλίας (άλωση Θεσσαλονίκης, 1185), του Στρυμώνος, του Βολερού, της Μακεδονίας (κοιλάδα του π. Έβρου) και της Κύπρου, επιδιώκοντας και περαιτέρω προσαρτήσεις. Επιπλέον, καταφέρνουν την διάρρηξη του μονοπωλίου μεταξιού και πολυτελών υφασμάτων, ενώ ολοκληρώνουν την κατάκτηση της Νοτίου Ιταλίας, προσαρτώντας και τα ναυσιφρούρητα δουκάτα Γαέτας (1137), Νάπολης (1139) και Αμάλφης (από τον Ρωμιό αμιρά αμιράδων Γεώργιο Αντιοχέα, το 1131. Παρεμπιπτόντως, οι παραδοσιακοί εχθροί των φιλελλήνων Αμαλφηνών, οι αρπακτικοί Πιζανοί, επωφελούνται από την αναστάτωση το 1135, όταν λεηλατούν το Αμάλφι, αφού πρώτα ολοκληρώνουν την καταστροφή του στόλου του. Έτσι και οι απαίσιοι Βενετοί δράττονται της ευκαιρίας, πετυχαίνοντας κάποια στιγμή μέσα στον 12ο αι, να τους εκχωρηθεί η εκτεταμένη ακίνητη περιουσία που διατηρούν οι Αμαλφηνοί εντός της Ρωμανίας. Πάντως, κατά την καταστροφή της πόλης ανακαλύπτεται ένα αντίγραφο των Πανδεκτών του Ιουστινιανού, γεγονός που θα συμβάλλει στην αναβίωση του Ρωμαϊκού Δικαίου στην Δύση).

Οι πόλεμοι της Ρωμανίας κατά των Νορμαννών είναι επιζήμιοι για το ανθρώπινο δυναμικό, αλλά και για την οικονομία του κράτους, ενώ δεν εμποδίζουν τα μέλη του οίκου των Hauteville, ή Altavilla, που κυρίως τους κυβερνάει, από το να συνδέσουν τις περιοχές της Κάτω Ιταλίας με την Σικελία σε ενιαίο δυνατό κράτος, το ρηγάτο της Σικελίας, με έδρα το Παλέρμο (1127).

Ο οίκος Χωτβίλ (Hauteville ή Altavilla) χρησιμοποιεί επιδέξια το ανθρώπινο δυναμικό των κατακτημένων ιθαγενών, προφανώς λαμβάνοντας υπόψιν το πόσο λίγοι είναι οι Νορμαννοί του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το αξίωμα του “αμιράλη”. Προερχόμενος από το αραβικό “αμίρ αλ Μπαχρ” (“ηγεμών της Θαλάσσης”) που χρησιμοποιούνταν με την έννοια του “ναυάρχου” από τους Μουσουλμάνους της Σικελίας, ο όρος υιοθετείται από τους Νορμαννούς της κομητείας της Σικελίας για τους ναυάρχους τους. Η ιδιαιτερότητα του θεσμού του αμιράλιου έγγυται στο γεγονός ότι ενώ ο προϊστάμενος των αμιραλών, ο “αμιράς αμιράδων”, αποτελεί ισχυρότατο αξίωμα, συνήθως δεν το κατέχει Νορμαννός.

Ιωάννης Β' Κομνηνός, ο πρώτος “Καλογιάννης”, ο “νέος Μάρκος Αυρήλιος” (1118-43)

Στην Ρωμανία εφαρμόζεται από τους αυτοκράτορες Καλογιάννη & Μανουήλ επεκτατική πολιτική προς όλες τις κατευθύνσεις, που όμως αποφέρει επιτυχίες μάλλον ασύμφορες, λόγω της χρήσης μισθοφόρων, π.χ:

• Ανατολία (1119-20),

• Ουγγαρία (1128, 1152-54),

• Ιταλία (1154-58), εισβολή με ορμητήρια:

  • στον Νότο, όπου με αφετηρία από την χερσόνησο Γκαργκάνο, ανακτώνται οι πόλεις Μπάρι/Bari, Τράνι/Trani, Τζιοβινάτσο/Giovinazzo, Αντρεία/Andria, Τάραντας/Τάραντο/Taranto, και πολιορκείται το Βρεντεσίνο/Μπρεντεσίνο/Μπρίντεζι.

  • και στον Βορρά, όπου με διπλωματικά και χορηγικά κίνητρα προσελκύεται η αφοσίωση της πόλεως-κράτους της Αγκώνας/Ancona, και γενικότερα επιδιώκεται επιρροή ανά την Ρωμανική Πεντάπολη, όντας γκρίζα ζώνη ανάμεσα στον πάπα Ρώμης και τον Γερμανό αυτοκράτορα.

• • στα Μάταρχα: Η αρχ. ελληνική Ερμώνασσα, μητρόπολη του φιλελευθέρου ελληνιστικού έθνους των Βοσπορανών, ως η ρωσική ηγεμονία του Τμουταρακαν, πλέον. Οι κτήσεις των πολυάριθμων ηγεμόνων Ρως εκτείνονται από δω, μέχρι την Λευκή Θάλασσα, με δεκάδες νέα έθνη να εκχριστιανίζονται, κυρίως σλαβικά και ουραλικά, και να συμμετέχουν στο ρωσικό έθνος. Π.χ μόλις το 1115 ξεκινάει ο προσηλυτισμός των Βιάτιτσων, αν και με παράπλευρη απώλεια, την θανάτωση από εμπαθείς του φωτιστή τους, του Αγίου Κουξα εκ των Σπηλαίων του Κιέβου. Πάντως οι Σκανδιναυοί Ρως κνυαζ ( =πρίγκιπες/δούκες/ηγεμόνες), υιοθετούν και την σλαυική χωρική οριοθέτηση, με τους όρους Λευκή, Μαύρη, Ερυθρά, Πράσινος, για Βορράς, Νότος, Ανατολή, Δύση, αντίστοιχα: ως i. Λευκή Ρωσσία αρχικά εννοούνταν τα πέριξ της Μπέλο Οζερο και του Παλαιού Νόβγκοροντ (πριν κατέβει η ονομασία στη σημερινή Μπελαρούς), ως ii. Μαύρη Ρωσσία/Ρουσθηνία εννοούνταν οι επίκτητες κτήσεις των Ρως νοτιώτερα, η Βολυνία, αρχικά εντός των Βαλτικών Χωρών (επίσης εντός και της σημερινής Μπελαρούς), ως iii. Κόκκινη Ρωσία/Ρουθηνία εννοούνταν η περιοχή του Γκαλίς, Γαλικία (η δυτική εσχατιά της σημερινής Ουκρανίας), συνήθως περιλαμβάνοντας και την Ποδολία (άρα άπασα η Δυτική Ουκρανία, επίσης «Ουκραϊνα της Δυτικής Όχθης»), ως iv. Πράσινη Ρωσσία εννοούνταν η Καρπαθική Ρουθηνία, ακριβώς δυτικώς της Κόκκινης Ρωσσίας.

• Κάτω ή Νέα ή Μικρή Αρμενία,

• Αντιόχεια (νορμαννική ηγεμονία, πλέον),

• Αίγυπτος, με εισβολή και πολιορκία της Δαμιέτης σε συνεργασία με το ρηγάτο της Ιερουσαλήμ (1169),

• και αλλού.

1159: ο αυτοκράτωρ Μανουήλ Κομνηνός καθιστά βασσάλον

τον Ιταλονορμαννό πρίγκηπα της Αντιοχείας, Ρεϊνάλδο των Χωτβίλ/Άλταβιλλα,

ο οποίος απεικονίζεται εδώ να ιπποκομεί συμβολικά το αυτοκρατορικό άτι.

Αντιθέτως με ό,τι νομίζεται, ανέπτυξε και η Ρωμανία οικόσημα, όπως τα δυτικοευρωπαϊκά Coat-of-Arms, με Heraldry, και με Blazon, ήτοι η τυποποιημένη περιγραφή των οικοσήμων αυτών. Μάλιστα η Εραλδική αποτύπωση των αριστοκρατικών οίκων εμφανίζεται πολύ συγκεκριμένα κατά την διάρκεια του 12ου αι, ανάμεσα στην Πρώτη και την Τρίτη Σταυροφορία, και ακριβώς λόγω της επαφής των βασιλέων και των βαρώνων τους με τους Κομνηνούς αυτοκράτορες και την οικογενειακή τους ευνοιοκρατία (με το ευρύτερο φαγανό σόι των Κομνηνών ν'αποτελεί έναν αστερισμό από π.χ Δούκες, Αγγέλους, Δαλασσηνούς, Βρυέννιους, Δοκειανούς, Μελισσηνούς, Παλαιολόγους, Αργυρούς, Βοτανειάτες, Μπαγρατιόνι, Ανζού/Σαντωτάν, Πουατιέ/Ραμνουλφίδες, και Άλταβιλλα/Χωτβίλ).

Γενικά οι Κομνηνοί διατηρούν καλές σχέσεις με τους ομολόγους τους στην Δύση, τους αυτοκράτορες των Γερμανών (ιδίως με τον Κορράδο Γ΄ των Χοενστάουφεν), υπήκοοι των οποίων αποτελούν και όσοι βόρειοι Ιταλοί δεν τάσσονται υπό την πολιτική κυριαρχία του πάπα, π.χ. οι Πιζανοί, οι Γενουάτες, και οι Λομβαρδοί. Βέβαια αποτελεί δίκοπο μαχαίρι η ανάμειξη της Ρωμανίας και στον ανταγωνισμό μεταξύ των ιταλικών εμπορικών Δημοκρατιών. Πχ συνεργασία με την Πίζα και την Γένουα το 1168, για την αντιμετώπιση της -ανοικτά εχθρικής πια- Βενετίας, επιβαρύνει περαιτέρω την Οικονομία της Ρωμανίας, εξαιτίας παραχωρήσεων και σε αυτές τις λατινικές Δημοκρατίες.

Πισανή Δημοκρατία: οι κτήσεις και η σφαίρα επιρροής της Πίζας

Οι Γερμανοί επίσης αποκαλούνται Νεμιτζοί ή Αλαμανοί, από τους Ρωμαίους της εποχής. Πάντως, σε μιαν περίσταση ο αυτοκράτορας Μανουήλ θα στραφεί εναντίον του Γερμανού ομολόγου του και υπέρ του παπικού κράτους, σε μια δεύτερη προσπάθεια “ανάκτησης” της Ιταλίας --με δόλωμα άφθονο χρήμα-- που όμως επίσης θ’αποτύχει. Ήδη από την προηγούμενη προσπάθεια ανάκτησης της Ιταλίας το 1156-58, ο Μανουήλ χρησιμοποιεί ως ορμητήριο την πολιτεία-κράτος Αγκώνα, πρώην ρωμέικη κτήση, μέλος της Πενταπόλεως, και νυν νευραλγικό παπικό επίνειο επί της Αδριατικής.

εμπορικοί δρόμοι της Ancona/Αγκόνας

~~~

Παράλληλα με την Ρωμανία, η Αγκώνα συμμαχεί και συνοδοιπορεί για αιώνες και με την Δημοκρατία της Ραγούσας.

Γι'αυτό και όταν το 1171, ο ιμπεράτωρ Φρειδερίκος Μπαρμπαρόσσα στέλνει πέραν από τις Άλπεις, τον αρχικαγκελάριό του, τον αρχιεπίσκοπο της Μαγεντίας/Mainz, Χριστιανό, για να πατάξει κάθε εκδήλωση συμπάθειας τόσο για τον Ιταλό πάπα, όσο και για τον Γραικό αυτοκράτορα, οι γερμανικές δυνάμεις καταλήγουν να πολιορκούν στενά την Αγκώνα, την πόλη-κράτος με την διπλή αφοσίωση, και προς την Αγία Έδρα, και προς την Κωνσταντινούπολη. Η πολιορκία της Αγκώνας από τους Γερμανούς υλοποιείται με την προδοτική σύμπραξη ολόκληρου του βενετικού στόλου (Μάρτιος έως Οκτώβριος του 1173).

Τελικά η Αγκώνα σώζεται, αλλά όχι χάριν στον αυτοκρατορικό στρατό, αλλά λόγω ενισχύσεων από τοπικούς συμμάχους, και συγκεκριμένα από τον Γουλιάλμο της Μαρκισέλα, από το αρχοντάτο της Φερράρας, της Μοδένας και του Ρέτζιο, και από την Αλτρούντα Φραγκιπάνε, κόμισσα του Μπερτινόρο. Γενικά η διεκδίκηση κυριαρχίας επί της Ιταλικής Χερσονήσου επιδιώκεται πια μονάχα φεουδαλικώς από τους Καλογιάννη και Μανουήλ Κομνηνούς. Δηλαδή φοσσάτα από εντοπίους μισθοφόρους συμμετέχουν στις τοπικές συρράξεις πετώντας πάντως με περηφάνεια περίσσεια τ' αυτοκρατορικά λάβαρα.

Η ύστατη ρωμαίικη νίκη στην Ιταλία έρχεται το 1179, με τον Λομβαρδό τυχοδιώκτη Κορράδο τον Μομφερρατικό να χτυπιέται με τις δυνάμεις του Γερμανού αυτοκράτορα εντός της Πενταπόλεως, όπου σε μάχη στο Καμερίνο νικά και να συλλαμβάνει τον αρχηγό των αντιπάλων, τον αρχικαγκελάριο του Φρήντριχ Μπαρμπαρόσσα, και αρχιεπίσκοπο Μαγεντίας, Χριστιανό. Αρχικά ο Κορράδος ετοιμάζεται να στείλει τον Χριστιανό στην Κωνσταντινούπολη. Όμως τελικά τον αφήνει στην φύλαξη του αδελφού του, Βονιφατίου του Μομφερρατικού, και σπεύδει ο ίδιος για την Βασιλεύουσα για ν' ανταμειφθεί απ'τον αυτοκράτορα Μανουήλ για το εξαιρετικό του κατόρθωμα. Επειδή αυτός και ο αδελφός του, Μπονιφάτσιο/Βονιφάτιος, είναι ήδη παντρεμένοι, ο ενθουσιασμένος Μανουήλ προσφέρει την θυγατέρα του, Μαρία Πορφυρογέννητη στον μικρό αδελφό τους, Ρενιέρο, που αναβαπτίζεται Ιωάννης, παντρεύεται την Μαρία, και χρίζεται και Καίσαρ πριν τελειώσει το 1179. Θα συνεχίσουν να υπηρετούν την Ρωμιοσύνη ο Κορράδος και τ'αδέλφια του, και μετά από τον θάνατο του Μανουήλ. Αν και ειδικά ο Κορράδος, θα παραμείνει στην Ιταλία, τα επόμενα χρόνια, της βασιλείας της πανέμορφης αλλά μισητής Μαρίας της Αντιοχείας και του πρωτοσεβάστου Ιωάννου Κομνηνού (1180-1182), στα γεγονότα που οδηγούν στο θάνατο του αδελφού του, Ρενιέρου/Ιωάννου, και της Μαρίας Πορφυρογέννητης το 1182, και της διακυβερνήσεως του παλαβού Ανδρονίκου Κομνηνού (1182-1185). Όμως ο Κορράδος θα επιστρέψει στην Ρωμανία το 1187 κατόπιν προσκλήσεως από τον Ισαάκιο Β' Άγγελο, ο οποίος και θα τον παντρέψει με την αδελφή του, Θεοδώρα Αγγελίνα, χρίζοντάς τον και Καίσαρα ύστερα από την καθοριστική συμβολή του με το βαρύ ιππικό του, στην αντιμετώπιση, ήττα, και θανάτωση του σφετεριστού Δυνατού Αλεξίου Βρανά. Η κεφαλή του Βρανά θα σταλεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου θα καταλήξει μπάλα για το έφιππο πόλο, που λατρεύουν πια να παρακολουθούν οι κάτοικοι της Βασιλευούσης. Στο κοινό θα παρίσταται υποχρεωτικά και η χήρα του Βρανά, Άννα.

Στη συνέχεια, ίσως και απηυδισμένος από την λατινοφοβία των Γραικών, ο Κορράδος αναχωρεί για το Λεβάντε, για ν'αποδείξει την αξία του ως υπερασπιστής της Πίστεως στους Αγίους Τόπους, όπου θ'ανακόψει την ορμή των δυνάμεων του Σαλαδίνου, την επαύριον της συντριβής της Χριστιανοσύνης στη μάχη στα Κέρατα του Χατίν. Συγκεκριμένα νικά τους Μουσουλμάνους πολιορκητές της Τύρου, κ'έτσι σώζει την ύστατη πόλη του βασιλείου της Ιερουσαλήμ, πριν τελειώσει το 1187. Έτσι κερδίζει την εύνοια και αγάπη των Λεβαντίνων, οπότε το 1190 χρίζεται de jure βασιλιάς των Ιεροσολύμων, κατόπιν του γάμου του με την Ισαβέλλα, αδελφή και διάδοχο της εκλιπούσας Σίβυλλας, κατ'απαίτηση της βασιλομήτορος Μαρίας Κομνηνής, του συζύγου αυτής, Μπάλιαν του Ίμπελιν, του Ρεϊνάλδου της Σιδώνος, και άλλων βαρώνων του Λεβάντε. Λόγω αμφισβήτησης του ενθρονισμού του, ο Κορράδος θα εκλεγεί κ' επίσημα βασιλεύς των Ιεροσολύμων το 1192. Ως ρήξ Ιερουσαλήμ, ο Κόνραντ/Κορράδος ηγείται της Outremer /Λεβαντίνικης Χριστιανοσύνης, και μάλιστα με πραγματικά οικουμενικό κύρος, αφού τον εξέλεξε το σύνολο των πόλων εξουσίας της Χριστιανοσύνης. Έτσι επιπλέον από την ευαρέσκεια της Ρωμιάς πεθεράς του και του [..Ορλάντο Μπλουμ] συζύγου της, Μπάλιαν αφέντη της Ίμπελιν, ο Κορράδος αποσπά επιπλέον την εύνοια του πάπα Καιλεστίνου Γ', μέσω του λεγάτου του στο Λεβάντε, του αρχιεπισκόπου Πίζας Ουμπάλντο, όλων των ιπποτικών ταγμάτων, της Δημοκρατίας της Γένοβας, του ρηγός της Φραγκίας Φιλίππου Β' Αυγούστου, της πλειονότητας των φεουδαρχών του Λεβάντε, ακόμα και των φεουδαλικώς υποκειμένων του εκλιπόντος πρώην αντιπάλου του, ιμπεράτορα Φρειδερίκου Μπαρμπαρόσα (+1190), που δρουν ακόμα στην περιοχή ως σταυροφόροι, όπως και του πρώην κουνιάδου του, βασιλιά αυτοκράτορα Ισαάκιου Β'. Δυστυχώς όμως, πριν παρελθει το 1192, ο βασιλεύς Κορράδος ο Καίσαρ δολοφονείται από Ασσασσίνους, μισθωμένους από φράγκικη ομάδα συνωμοτών με πιο επιφανείς, τον μοχθηρό Ανδεγαυό ρήγα της Αγγλίας, Ριχάρδο/Ρισάρντ Κουάγ-ντε-Λιόν, τον πρώην [αδιάφορο] σύζυγο της Ισαβέλας, Ουνφρίδο Δ' του Τόρον, και τον φαύλο πρώην σύζυγο της Σιβύλλης, και πρώην [όσο κ' επίδοξο ..εσαεί] βασιλιά της Ιερουσαλήμ, Γουΐδο/Γκυ ντε Λουιζιάν. Η 21χρονη χήρα του Κορράδου του Καίσαρος, η βασίλισσα Ισαβέλλα, παντρεύεται στη συνέχεια τον Ερρίκο, κόμητα της Καμπανίας (Champagne, τόπος προέλευσης της σαμπάνιας, με ετυμολογία εκ του λατινικού campvs = πεδίον), και ξάδερφο του Φιλίππου Β΄Αυγούστου, ρήγα της Φραγκίας, που μαζί με τον αυτοκράτορα της Γερμανίας, εξελίσσονται σε ορκισμένους εχθρούς του πιο ονομαστού εκ των συνωμοτών, του ρήγα της Αγγλίας, Ριχάρδου του Λεοντοκαρδου.

Στη συνέχεια ο αυτοκράτωρ Μανουήλ στρέφει το ενδιαφέρον του στην ανάκτηση της Ανατολίας. Όμως, εκστρατεία για την τελειωτική προσάρτηση του σουλτανάτου των Σελτζούκων αποτυγχάνει απρόσμενα, ύστερα από την καταστροφή των αποσκευών (που περιλάμβαναν και το σύνολο του αυτοκρατορικού πολιορκητικού εξοπλισμού) της κατακτητικής στρατιάς, στο Μυριοκέφαλο το 1176. Συντετριμμένος ο Μανουήλ παραλληλίζει στις σημειώσεις του το ασήμαντο αυτό πισωγύρισμα με πανωλεθρίες του παρελθόντος, όπως τις τρομερές ήττες στον Ιερομίακα και το Μαντζικέρτ.

καναπαράσταση από κάποια μάχη στην Ανατολία,

όπου διακρίνονται δυο γαλανόλευκα μπαϊράκια

των Σελτζούκων, ανάμεσα σε σταυρούς

της Χριστιανοσύνης

Εν τούτοις, κατά το επόμενο έτος ο ανηψιός του αυτοκράτορα, Ιωάννης Βατάτζης, σε συνεργασία με τους στρατηγούς Κωνσταντίνο Δούκα και Μιχαήλ Ασπιήτη, τσακίζει ισχυρό ασκέρι του Σελτζούκου σουλτάνου που βάδιζε εντός της Χριστιανικής Ρωμανίας κοντά στα χωριά Υέλιον και Λειμοχείρ, στην κοιλάδα του π. Μαιάνδρου. Αυτή την φορά διαψεύδονται οι ελπίδες του σουλτάνου της Ρωμανίας για προσαρτήσεις. Έτσι, το μέλλον της Αυτοκρατορίας προμηνύεται λαμπρόν. Τα σύνορα ανάμεσα στην Χριστιανική και την Ισλαμική Ρωμανία σταθεροποιούνται, ενώ προχωράει και ο προσεταιρισμός της Ουγγαρίας, αν και με αργό ρυθμό πια.

Όμως, το τέλος του αιώνα βρίσκει την Αυτοκρατορία με εξωτερική εμφάνιση ακέραια και κραταιά, αλλά στην ουσία οικονομικά εξουθενωμένη, ηθικά παρακμασμένη, και εσωτερικώς κατακερματισμένη από διάφορους ισχυρούς Δυνατούς (= αριστοκράτες), μερικοί από τους οποίους είναι και επίδοξοι αυτοκράτορες. Ενδείξεις της παρακμής είναι και τα εξής: Οι τοιχογραφίες αντικαθιστούν ακριβότερες μορφές απεικόνισης, όπως τα ψηφιδωτά και τ’αγάλματα, ενώ το Νόμισμα (Υπέρπυρον ή Σολδιον) σταδιακά παύει να κινείται διεθνώς. Η ναυτιλία και το εμπόριο παρακμάζουν, λόγω κακής πολιτικής αλλά και δυσμενών συγκυριών. Από το 1082 αρχίζουν να δίνονται σκανδαλώδη εμπορικά προνόμια στους Βενετούς, τα οποία μέχρι το 1126 προσεγγίζουν καθεστώς πλήρους εξκουσίας, δηλαδή φορολογικές απαλλαγές, ή ατέλεια. Έτσι, οι ντόπιοι απλά δεν μπορούν να τους ανταγωνιστούν με τους Κανόνες (= Νομοθεσία) του ίδιου τους του κράτους. Παρόμοια προνόμια αποσπούν και οι Πιζανοί το 1111.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~ ~~~~~~ ~~~~~~

~~~~~~ ~~~~~~ ~~~~~~ ~~~~~~ ~~~~~~ ~~~~~~

Λατινικά κράτη που δημιουργούνται, κατά την διάρκεια της Α΄ σταυροφορίας,

στους Αγίους Τόπους, ή Outremer, ή Λεβάντε:

i. κομιτάτο Έδεσσας - θα αποσπαστεί/κληροδοτηθεί από τον Μελχίτη Αρμένιο άρχοντα Τόρος (κουροπαλάτης Θεόδωρος), στον φλαμανδικό οίκο της Βουλώνης --> 1098-1149

ii. πριγκηπάτο Αντιοχείας - ιταλονορμαννικός οίκος Χωτβίλ (ή Αλταβίλλα), και δια γάμου ο φραγκικός Πουατιέ --> 1098-1268

iii. κομιτάτο Τριπόλεως - νοτιογαλλικός οίκος Φρεντελον --> 1109-1289

iv. ρηγάτο Ιερουσαλήμ, ύστερα από ανηλεή σφαγή απάντων των κατοίκων της αγίας πόλης - φλαμανδικός οίκος της Βουλώνης --> 1099-1291

Με τις ευλογίες της Αγίας Έδρας ιδρύονται και ιπποτικά τάγματα για την παροχή "ποικίλων" υπηρεσιών, όπως: i. επιμελητεία, ii. πρόνοια & περίθαλψη, iii. στρατιωτική κάλυψη στον αγώνα εναντίον των Απίστων, και iv. περιφρούρηση των συμφερόντων της Χριστιανοσύνης στους Αγίους Τόπους, αλλά και γενικότερα, από τον Λεβάντε, μέχρι την Πορτογαλία, και από την Κωνσταντινούπολη, μέχρι το Νόβγκοροντ.

Τα πιο επιφανή από τα Τάγματα, αυτήν την εποχή είναι οι:

Χοσπιταλιέροι/Ιωαννίτες

1. Ιωαννίτες ή Χοσπιταλιέροι - Αρχικά ήταν φιλανθρωπικό ίδρυμα με ονομαστό χοσπιτάλιον/νοσοκομείο στα Ιεροσόλυμα, που ξεκίνησε από δραστηριότητα ιδιωτών από τα φιλορωμέϊκα ιταλικά κράτη Αμάλφι και Σαλέρνο, η οποία επιτρέπεται από τον Φατιμίδη χαλίφη της Αιγύπτου Αλή αζ-Ζάχιρ ([1021]1023-36), ύστερα ακριβώς από την αντιφατική βασιλεία του αλλοπρόσαλλου προκατόχου του, Φατιμίδη χαλίφη αλ-Χακίμ (997-1020, προφήτου των Δρούζων). Ισχυροί οίκοι εμπόρων, όπως π.χ. ο ιταλορωμέικος οίκος των Μαύρων (με μέλη ορμώμενα από Αμάλφη, Σμύρνη και Κ/πόλη) εκμεταλλεύονται αυτήν την ευκαιρία διεύρυνσης στις πλούσιες αγορές του Λεβάντε, επιδοτώντας την παρουσία της Χριστιανοσύνης στην περιοχή, π.χ. με την ίδρυση της μονής του Αγίου Λαυρεντίου στην Ιερουσαλήμ.

Ύστερα από αρκετές μετακινήσεις και μεταλλάξεις, το "Τάγμα των Iπποτών του νοσοκομείου του Αγίου Ιωάννου" υφίσταται μέχρι σήμερα.

Τέμπλαροι/Ναΐτες

2. Ναΐτες ή Τέμπλαροι (1118-1314), επίσημα ονομάζονταν "Φτωχοί Συμμαχητές τω Χριστώ και τω Ναω του Σολομώντος (= Pavperes commilitones Christi Templiqve Solomonici)". Θ'αποδειχτούν υπερδραστήριοι με ό,τι καταπιάνονται. Ξεκίνησαν με αρχηγείο στο τζαμί αλ Ακσά, στον λόφο Μορία της Ιερουσαλήμ. Θ'αγοράσουν την Κύπρο από τον ρήγα της Αγγλίας, Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, αλλά κατόπιν αιματηρής εξέγερσης θα προτιμήσουν να την πουλήσουν στον Φράγκο τέως ρήγα της Ιερουσαλήμ, Γκυ ντε Λουζινιάν, πριν κλείσει ο χρόνος. Η άδικη δίωξή τους από τον αχόρταγο ρήγα της Φραγκίας, και η επακόλουθη εξολόθρευσή τους με τις ευλογίες της Αγίας Έδρας, αποτελούν συγκλονιστικό παράδειγμα αγριότητας στην Ευρωπαϊκή Ιστορία.

Τεύτων Ιππότης, περιβαλλόμενος εραλδικώς με χαρακτηριστικά στοιχεία του εξοπλισμού του

3. Τεύτονες, Ordo domvs Sanctæ Mariæ Thevtonicorum Hierosolvmitanorum - Ύστερα από αρκετές μετακινήσεις και μεταλλάξεις, το Τάγμα υφίσταται μέχρι σήμερα.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Επιπλέον, η Ρωμανία έχει να αντιμετωπίσει την μια σταυροφορία μετά από την άλλη. Και οι Ρωμιοί συμφωνούν με τους Μουσουλμάνους γείτονές τους σε ένα πράγμα: Εκτός από το θάρρος την στιγμή της μάχης, οι αφερέγγυοι Φράγκοι (Φερέγκοι, στ’αραβικά) δεν κατέχουν απολύτως καμία άλλη αρετή.

Σε αυτήν την εποχή έχουν τις ρίζες τους οι παραδοσιακές καλές σχέσεις Αγγλίας - Πορτογαλίας, που θα διαρκέσουν τουλάχιστον μέχρι τον 20ο αι (αδιάλειπτα μέχρι την ατυχή προσάρτηση της Πόρτουγκαλ από την Εσπάνια). Πάντως, η δράση των Άγγλων καταδρομέων υπακούει το θέλημα της Αγίας Έδρας, η οποία έχει εξαγγείλει παράλληλη σταυροφορία για την απελευθέρωση της Ιβηρικής Χερσονήσου, αν και εδώ και χρόνια οι Χριστιανοί της περιοχής κινούνται μια χαρά και από μόνοι τους προς αυτήν την κατεύθυνση.

Κατά το ξεκίνημα της αποτυχημένης Β΄ σταυροφορίας (1147-49), που θα πραγματοποιηθεί με αφορμή την φρικαλέα κατάληψη του κομητάτου της Εδέσσης από τον ισλαμικό οίκο των Ζεγκιδών το 1144, ο γιος του Γερμανού αυτοκράτορα Κορράδου Γ΄, ο Φρειδερίκος (ο Μπαρμπαρόσσα, ο μελλοντικός αυτοκράτωρ), επιτίθεται με εξίσου απάνθρωπο τρόπο σε Ορθόδοξο μοναστήρι στην Αδριανούπολη και σφάζει όσους βρίσκει μέσα.

Εν μέσω της γενικευμένης δυσαρέσκειας που φουντώνει ανάμεσα στους λαούς της Χριστιανοσύνης, οι Καθαροί πληθαίνουν και οργανώνονται.

Αν και ο Ρωμιός αυτοκράτωρ Μανουήλ Κομνηνός πασχίζει να ηρεμεί κάπως τα πνεύματα, όπως είχε πράξει και ο παππούς του, Αλέξιος, κατά την διάρκεια της Α΄ σταυροφορίας, οι Χριστιανοί ερίζουν μεταξύ τους ολοένα και περισσότερο. Ειδικά ο ρήγας της Φραγκίας, Λουδοβίκος Ζ΄, θα τα βάλει με περισσή εμπάθεια με τον Μανουήλ, ύστερα με τον Γερμανό αυτοκράτορα Κορράδο Γ΄, στη συνέχεια με τον πρίγκηπα της Αντιοχείας, και αγαπημένο θείο της γυναίκας του, της ισχυρής Ελεονώρας, δούκισσας της Ακουιτανίας & της Γασκόνης, αλλά και με την ίδια την Ελεονώρα, η οποία θα τον χωρίσει με το πέρας της σταυροφορίας, για να παντρευτεί τον Ερρίκο (Β΄) Πλανταζενέτ, κόμητα του Ανζού, δούκα της Νορμανδίας, κόμητα του Μαιν και μελλοντικό ρήγα της Αγγλίας (1154-89). Στο βασιλικό ρεζιλίκι του Λουδοβίκου Ζ', προστίθεται τότε και το ποιμαντορικό τσατσιλίκι του πάπα Ευγενίου Γ': Αντί να επικυρώσει το διαζύγιο της Ελεονόρας, της στέλνει ένα τεράστιο κρεββάτι, με την θεόπνευστον διαταγή "να κοιμηθεί σε αυτό, με τον κύρι της, Λουδοβίκο".

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Με την ανάρρηση του Ερρίκου (Β') των Πλανταζενέτ στον θρόνο του ρηγάτου της Αγγλίας το 1154, θα τερματιστεί και μιαν μακρά περίοδος πολιτικής παρακμής για την Αγγλία, η λεγόμενη "Αναρχία" ή "Δεκαεννεατής Νύκτα". Αιτία αυτής της Κρίσης υπήρξε ο θάνατος του μοναδικού άρρενος κληρονόμου του αγγλο-νορμαννικού οίκου και διαδόχου του αγγλικού θρόνου, στο ναυάγιο του Blanche Nef (= Λευκή Ναυς, το Άσπρο Καράβι) το 1120. Η δυναστική διαμάχη θα ξεσπάσει 1135, με τους Φράγκους των ρηγάδων Λουδοβίκου Στ' & Λουδοβίκου Ζ' και τους Σκοτσέζους του ρήγα Δαυίδ μακ Μαλκολμ, να προσπαθούν να επωφεληθούν εις βάρος των Άγγλων.

Εν τούτοις, η εποχή παρακμής, παραδόξως, θα καταλήξει με μιαν Αγγλία ισχυρότερη, ιδίως ύστερα από την δυναστική συγχώνευσή της με την Ακουιτανία, μέσω του δευτέρου γάμου της δούκισσας Ελεονώρας. Έτσι, σύντομα η Αγγλία θ'αρχίσει να επιβάλλεται επί των γειτόνων της, Ουαλία, Σκοτία, Φραγκία (Γαλλία), Ναβάρρα και Έιρε (Ιρλανδία), αν και όχι πανομοιότυπα, και σε διαφορετικούς χρόνους. Π.χ, ύστερα από μικρή ύφεση που δεν θα προλάβει να εκμεταλλευτεί η Αγγλία, η Φραγκία θα ευημερήσει για μεγάλο διάστημα, με αφετηρία την βασιλεία του ικανού Φιλίππου Β' Αυγούστου (1180-1201). Όμως, η Ουαλία υποτάσσεται σταδιακά, με ήττες ήδη από την εποχή του Ερρίκου Α' (1106-35), αν και μονάχα κατόπιν ουσιαστικής βοήθειας από τον ρήγα της Σκοτίας, Αλέξανδρο Α' μακ Μάλκολμ (1107-24).

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Παρά τις συμβουλές και τις παραινέσεις του Ρωμιού αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνού, οι σταυροφόροι αντιμετωπίζουν διαιρεμένα τους Σελτζούκους της Ισλαμικής Ρωμανίας, με ολέθρια αποτελέσματα. Στη συνέχεια, οι σταυροφόροι, αντί να προελάσουν προς την Βέροια (Χαλύβη, Χαλέπι, Αλέπο), για ν'ανακτήσουν το κομιτάτο της Έδεσσας, κινούνται λανθασμένα με στρατηγικό στόχο την κατάληψη της Δαμασκού, η οποία παραδόξως κυβερνάται από το μοναδικό ουδέτερο Μουσουλμάνο άρχοντα. Έτσι η Β΄σταυροφορία αποτυγχάνει (1149), τόσο λόγω έλλειψης συνεργασίας, όσο και λόγω καθαρής ανικανότητας.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Στην μακρινή Δυτική Ήπειρο, που αργότερα θα ονομαστεί Αμερική (η "Μεροπίδα" του Θεοφράστου, η "Δυτική Ήπειρος που περικλείει τον Ωκεανό", του Πλούταρχου), το 1142, ιδρύεται η Χαουντενοσαουνεε, ήτοι οι "άνθρωποι της Μακράς Καλύβας". Είναι μια δυναμική Ομοσπονδία πέντε ιθαγενών φυλών (Μοχώκ, Ονέιντα, Ονονταγκα, Καγιουγκα, Σενεκα), αυτών που θ'αποκαλεστούν συλλογικά Ιροκουά (Iroquois, Ιροκέζοι) από τους Φράγκους του 16ου αι.

Η Πενταεθνία των Ιροκουά θα κυριαρχήσει σε μεγάλο τμήμα της βορειοδυτικής Αμερικής, και προτού βρεθεί στριμωγμένη στενάχωρα ανάμεσα στην Νέα Αγγλία και την Νέα Φραγκία (Νέα Γαλλία) αρχικά, και ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον Καναδά αργότερα, θα ευημερήσει, αλλά θ'αποτύχει να σταθεί κυρίαρχη στην δίνη των ευρωπαϊκών αποικισμών και ανταγωνισμών, στους οποίους και θα εμπλακεί με οδυνηρά αποτελέσματα. Πάντως, κύριος λόγος της αποτυχίας των Ιροκουά, θα σταθεί, όχι τόσο η ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαίων αποίκων, όσο η αδυναμία ενδυνάμωσης κι επέκτασης της Ομοσπονδίας, μέσω της ανάπτυξης συστήματος υποδοχής & αποδοχής νέων μελών. Θα μπορούσε, ας πούμε, η Πενταεθνία ν'αποδεχτεί στις δυνάμεις της και τους εκ του Βορρά γείτονες, τους δυναμικούς Χιουρόν, όπως και τις φυλές της ήδη υποτελούς Ομοσπονδίας των Λεννι Λεναπε(γνωστότεροι ως Ντέλαγουερ, εκ του π. Delaware, που θα ονομαστεί προς τιμήν του Άγγλου (νορμαννικής καταγωγής) κυβερνήτη της Βιργινίας (Βιρτζίνια), του λόρδου de la Warr).

Ιστορικά ανάλογα παρόμοιας πολιτειακής αποτυχίας αποτελούν η Σπάρτη και η Αθήνα της Κλασικής Ελλάδας, και οι δυο ελλαδικές Συμπολιτείες της Ελληνιστικής Εποχής.

Εξαίρεση στον κανόνα του εκλεκτικού απομονωτισμού που θα εξασθενήσει μακροπρόθεσμα και την Ομοσπονδία των Ιροκουά, θ'αποτελέσει μονάχα η προσχώρηση των Τουσκαρορα, που θ'αναβαθμίσει την Ομοσπονδία σε Εξαεθνία, στις αρχές του 18ου αι.

πίσω στον 11-12ο αι

1000-1081

1180

πίσω στην αρχική σελίδα

www.friesian.org/romania

Συνολική αξιολόγηση