Μανιχαίοι & Ρωμιοσύνη

[Appendix presenting the most probable origin for the American affirmation "OK", underneath the greek-language essay conserning the Paulicians & the Cathars] 

Μανιχαίοι & Καθαροί

Τον ίδιο καιρό που αναβιώνει η Ρωμανία (επί Συριακής, Φρυγικής και Μακεδονικής δυναστείας, 717-1057), παραδόξως συνεχίζουν να ευημερούν λογιών λογιών ομάδες “αιρετικών”, με ποικίλη διαφοροποίηση ως προς την επικρατούσα εκδοχή του Χριστιανισμού, μερικές φορές και με μάλλον εκκεντρικές πεποιθήσεις, όπως π.χ. ο αγυνισμός. Από τέτοιους, αλλότρια Χριστιανούς -και μη-Χριστιανούς- της Ανατολίας, θα εξαπλωθούν εναλλακτικές δοξασίες και στην ανακτηθείσα ευρωπαϊκή Ρωμανία, από τον 9ο αι και μετά.

Ως αρχική προέλευση των αιρετικών του ευρωπαϊκού τομέα της Αυτοκρατορίας, αναφέρονται οι “Μανιχαίοι ή Αθίγγανοι”, μιαν αίρεση που έχει αλληλεπιδράσει και με ορισμένες ομάδες Γνωστικών, πρώιμους αντιρρησίες επί του ρωμαϊκού θρησκευτικού κατεστημένου.

Εντός της Αυτοκρατορίας, οι Μανιχαϊστές -ιρανικής προέλευσης δόγμα- μεταλλάσσονται φτιάχνοντας κοινότητας πιο κοσμοπολίτικες. Ενώ γενικά ενστερνίζονται τις διδαχές του Πέρση δασκάλου Μάνη (216-277 μ.Χ), εν καιρώ συγκρητίζουν ιδέες, π.χ συνδυάζοντας στις πεποιθήσεις τους και Χριστιανισμό, Γνωστικισμό και Ζωροαστρισμό. Αυτοί οι -τρόπον τινά ελληνίζοντες- Μανιχαϊστές είναι που θα διαδοθούν αργότερα, παράλληλα με τους Νεστοριανούς Χριστιανούς, και στα βάθη της Ασίας. 

Δεν είναι βέβαιο το αν αυτοί οι Μανιχαϊστές σχετίζονται άμεσα με τους Παυλικιανούς της Τεφρικής (ανεξάρτητο κράτος με επικεφαλής τον Καρβέα & τον Χρυσόχειρο), που ενώ επίσης συνδυάζουν ποικίλες θρησκευτικές πεποιθήσεις, εν τούτοις έχουν αναπτύξει  επιπροσθέτως και αντιπατριωτικό μένος, και μιλιταριστική συνοχή, περίπου όπως π.χ. οι Μορμόνοι στην Αμερική του 19ου αι.

Επίσης δεν είναι βέβαιο το αν οι κατοπινοί Μανιχαίοι της Ευρώπης σχετίζονται άμεσα και με τους Παυλικιανούς, και με τους Μανιχαϊστές. Πάντως, οι Μανιχαϊστές και οι Μανιχαίοι έχουν κάτι κοινό μεταξύ τους, πέραν από την ονομασία: Δεν είναι μισαλλόδοξοι, αφού οι Μανιχαϊστές (3ος - 11ος αι) συνυπάρχουν αρμονικά με Ζωροαστριστές (προγονική θρησκεία των Γιάζιντι/Γεζιντι), με Βουδιστές (Μαχαγιάνα), και με Νεστοριανούς (Χριστιανούς), ενώ οι Μανιχαίοι (12ος - 14ος αι) συμβιώνουν με κοινότητες Βαλδεσιανών Χριστιανών!   

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~Ηγέτες του Παυλικιανού κλάδου των Μανιχαίων:  7ος - 10ος αι~

• Κωνσταντίνος-Σιλουανός: Αρμένιος πρώιν Μανιχαϊστής, εκ της Μανάναλης. Κάποτε, προσηλυτίστηκε στο Χριστιανισμό, προφανώς ελλιπώς, από ένα διάκονο. Ονομάζει το ποίμνιό του «Χριστιανούς», σε αντιδιαστολή με τους «Ρωμαίους», όπως αποκαλεί τους γνήσιους Χριστιανούς. Απεχθάνεται άλλες αιρέσεις, όπως τους Μανιχαϊστές, τους Γνωστικούς και τους Μαρκιωνίτες. Ονομάζει την έδρα του, Κίβοσα, κοντά στην Κολώνεια του Πόντου, «Μακεδονία».

• Συμεών-Τίτος

• Παύλος ο Αρμένιος: Με έδρα στην Επίσπαρη, κοντά στην Αμάσεια του Πόντου. Από αυτόν, ενδεχομένως, μερίδα των πιστών της αίρεσης αρχίζουν να αποκαλούνται και «Παυλικανοί» ή «Παυλικιανοί».

• Γεγνέσιος-Τιμόθεος: Μετέφερε την έδρα στη Μανάναλη, την οποία βαπτίζει «Αχαΐα».

• Ζαχαρίας και Ιωσήφ-Επαφρόδιτος: Είναι αδελφοί, γιοι του Τιμοθέου. Ο Επαφρόδιτος ιδρύει την κοινότητα των «Φιλιππησίων» στην Αντιόχεια της Πισιδίας.

• Βοάνης ο Ρυπαρός

• Σέργιος-Τυχικός: Η εποχή του αποτελεί την μεγάλη ακμή των Παυλικιανών. Ιδρύει την κοινότητα των «Κολoσσαέων» στην Αργαούν (στη Μελιτηνή), των «Λαοδικέων» στο Κυνοχώρι (κοντά στη Νεοκαισάρεια του Πόντου) και των «Εφεσίων», στη Μοψουεστία της Κιλικίας

• Καρβέας: Διαθέτει στρατηγικές ικανότητες, αφού έχει διατελέσει πρωτομανδάτωρ στο θέμα των Ανατολικών. Καθιστά την οχυρή πόλη Τεφρική ως το κατεξοχήν αρχηγείο και ορμητήριο των Μανιχαίων. Πολεμά νικηφόρα εναντίον του αυτοκρατορικού στρατού.

• Ιωάννης ο Χρυσόχειρ: Ανηψιός του Καρβέα. Επίσης ειδήμων σε τακτικές μάχες, πολεμά μέχρι τελικής πτώσεως εναντίον του αυτοκρατορικού στρατού. Πριν ηττηθεί θα γελοιοποιήσει επανειλημμένως τον στρατό του βαcιλέως αυτοκράτορος Βασιλείου του Μακεδόνος, ο οποίος εκλαμβάνει την επιδιωκόμενη καταστροφή του Χρυσόχειρος στην γκρίζα ζώνη μεταξύ Ρωμανίας και Αραπιάς, ως πολιτική δέσμευση, προσωπική υπόθεση, και εμμονή.  

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση της βαλκανικής μεθορίου με την εγκατάσταση πιστών υπηκόων, διάφοροι αυτοκράτορες (π.χ Συριακή δυναστεία, Βασίλειος Α΄ ο Μακεδών, Ιωάννης Τσιμισκής), ενισχύουν τον ευρωπαϊκό τομέα με ποικίλους, και ποικιλόδοξους, πληθυσμούς από την Ανατολία. Κάπως έτσι, αραιοκατοικημένες περιοχές της ευρωπαϊκής Ρωμανίας που παρουσιάζουν πάγιες αμυντικές ανάγκες, όπως π.χ η μεθόριος της Θράκης, καθίστανται συνηθισμένος προορισμός για δογματικά απείθαρχους αλλά πολιτειακά υπάκουους Μικρασιάτες. Παράλληλα λοιπόν με τον εγχριστιανισμό των σλαβικών εθνών της Ευρώπης από το επίσημο κράτος, διαδίδονται στον ευρωπαϊκό τομέα και πίστεις της Μικράς Ασίας, διαφορετικές από αυτήν της ορθοδόξου Μίας Αγίας Καθολικής Εκκλησίας. Εν καιρώ, εξελίσσονται ποικίλες δογματικές τάσεις, σε Ασία και Ευρώπη, που καλύπτουν τόσο τις θρησκευτικές ανάγκες των λαών της Ρωμανίας, όσο και τους κατά τόπους πόθους τους για ιδιαιτερότητα, ή και για αντίσταση, στο αυτοκρατορικό κατεστημένο. Πάντως, όλες οι τάσεις που αμφισβητούν το επίσημο ιερατείο, τον Κλήρο, χωρίς όμως να προσχωρούν στο Ισλάμ, φαίνεται ότι αρχίζουν ν'αποκαλούνται, συλλογικά πλέον, Μανιχαίοι.

Ο αυτοκράτωρ Αλέξιος Κομνηνός θα προσπαθήσει χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία να μεταστρέψει τους αιρετικούς της Θράκης και του Αιμιμόντου στην Ορθή Πίστη, π.χ. κτίζοντας απέναντι από τη Φιλιππούπολη, την Αλεξιόπολη ή Νεόκαστρο, πόλη για τους «μετανοημένους». Το κατά πόσο πραγματικά «μετανοημένοι» ήταν αυτοί, είναι αμφισβητήσιμο, αν και είναι σαφές ότι αυτό δεν απασχολεί ιδιαίτερα τον Αλέξιο. Ο αυτοκράτορας αυτός προσεταιρίζεται ολόκληρο τον πληθυσμό της περιοχής, ενώ χρησιμοποιεί και τακτικά στρατιωτικά σώματα «Μανιχαίων», επανδρωμένα από πιστούς υπηκόους του, αν και δε θα διστάσει να εκτελέσει, δια πυρός στον Ιππόδρομο, το Βασίλειο, έναν αρχηγό Βούλγαρων αιρετικών που δραστηριοποιούνταν ύποπτα μέσα στην Βασιλεύουσα. Τουλάχιστον από το 11ο αι και μετά, οι Μανιχαίοι διαδίδονται και στην Δύση, κυρίως σε Ιταλία και Φραγκία.

Βέβαια, κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα, στις ψυχές του πόπολου της Λατινικής Δύσης διαμορφώνονται ποικίλες αποκλίσεις από την πνευματική απολυταρχία του πάπα Ρώμης. Μία από τις κυριότερες είναι π.χ. η σκιώδης σέκτα των Βαλδενσιανών/Βωντουά, που μάλλον ξεκίνησε από το Λούγδουνο/Λυών, αλλά διαδόθηκε και σε Ιταλία, Γερμανία και Βοημία, και που παρά τις άγριες διώξεις θα παραμείνει ενεργός μέχρι τους την Αντιμεταρρύθμιση και τους Ιερούς Πολέμους του 16ου αι! Πάντως, μέσα από τη φημολογία και τη λογοκρισία, είναι δύσκολη η ταξινόμηση και η χαρτογράφηση των "αιρέσεων" για τους χρονικογράφους της εποχής. 

Ίσως να είναι μέσω του λεβαντίνικου κομητάτου της Τριπόλεως, που οι Μανιχαίοι διαδίδονται και στην Δύση, κυρίως στην Ιταλία και στην Γαλλία, και δη στον Νότο (δηλαδή σε Λάγκεντοκ & Προβηγκία, στις κτήσεις του κόμητος της Τουλούζης). Ίσως απλά να πρόκειται για πρωτοβουλία απόστρατων σταυροφόρων της Α' Σταυτοφορίας (1097-1100), από συμπάθεια προς ευσεβείς κοινότητες Μανιχαίων που γνώρισαν στην Καθ'ημάς Ανατολή, αλλά και ως αντίδραση προς τις θηριωδίες άλλων σταυροφόρων, όσο και προς την δεσποτικότητα της Μίας Αγίας Καθολικής Εκκλησίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η λέξη “κρετίνος” προέρχεται από την έννοια που παίρνει στην νοτιο-Γαλλική γλωσσική ομάδα (π.χ στην Προβηγκιανή), η λέξη “Chretien”, δηλαδή “Χριστιανός”.

Μανιχαίοι επίσκοποι εν Εσπερίη, εν Σωτηρίω Έτει 1167:

• • Bernard Raymond, επίσκοπος Toulouse/Τουλούζης, νότιος Γαλλία. 

  • Gerald Mercier, επίσκοπος Carcassonne/Καρκασσόνος, νότιος Γαλλία. 

  • Raymond de Casals, επίσκοπος Agen/Αζέν, νότιος Γαλλία. 

  • Sicard Cellarier, επίσκοπος Albi/Αλμπί, στην νότιον Γαλλία. Το όνομα των κατοίκων αυτής της πόλεως και περιοχής θ'αποκτήσει ευρύτερο νόημα, αφού ως «Αλβιγηνοί» θα μείνουν στην Ιστορία τα θύματα που θα σφαγούν ανελέητα ο πάπας Ιννοκέντιος Γ'.

  • Robert d'Espernon, επίσκοπος Francia/Φραγκίας, στην βόρειον Γαλλία.

  • Marco, επίσκοπος Lombardy/Λομβαρδίας.

Σε σύνοδο του 1167 στο St Felix-de-Lauragais (ή de-Caraman), παραβρίσκονται τέσσερις Μανιχαίοι επίσκοποι από την νότια Γαλλία (ή Occitania: Tolosa (Τουλούζη), Agen, Albi, Carcassona), ένας από την βόρειο Γαλλία (la Iglesia de Francia), 6 από την Ιταλία (κυρίως από την Λομβαρδία: Bagnolo San Vito (στην περιοχή της Μάντουας), Concorezzo (κοντά στο Μιλάνο), Desenzano (κοντά στην Brescia), Firenze (Φλωρεντία), Val di Spoleto, Vicenza), ενώ προεδρεύει ο Μανιχαίος επίσκοπος K/πόλεως, ο παπα Νικήτας[1] από το έθνος των Δραγοβιτών, αν και με την ένσταση των επισκόπων Πέτρου της Βουλγαρίας και Μάρκου της Λομβαρδίας, για την πρωτοβουλία του αυτήν. Λέγεται ότι η αμφισβήτηση της κανονικότητας του παπά Νικήτα και του επισκόπου που τον χειροτόνησε, του Σίμωνος της Δρουγοβιτίας, δίχασε και αποδυνάμωσε μη αναστρέψιμα τις κοινότητες των Μανιχαίων της Ιταλικής Χερσονήσου.

Από δυτικές πηγές γνωρίζουμε ότι η αυτοκρατορία της Ρωμανίας χωρίζονταν σε 8 Εκκλησίες Μανιχαίων, γεωγραφικά κατανεμημένες, αλλά και με σαφή εθνική υπόσταση, γεγονός που δεν αποκλείει την παρουσία πιστών της αίρεσης με εθνική συνείδηση ανεξάρτητη από γεωγραφικούς περιορισμούς, όπως π.χ. Ελλήνων και Βλάχων, αλλά και δεν την προϋποθέτει:

• Εcclesiae Romana                               =  Εκκλησία Μανιχαίων σε Βασιλεύουσα και πέριξ 

(Αιμιμόντο, νότια Θράκη, Προποντίδα, Πόντος και λοιπή βόρειος Μικρά Ασία)

• Ecclesiae Dragovitiae, Dragometiae =  Εκκλησία Μανιχαίων σε Δραγοβιτία και γενικότερα στην βόρεια Ελλάδα

• Εcclesiae Bulgariae                             =  Εκκλησία Μανιχαίων σε Βουλγαρία, Αιμιμόντο, βόρεια Θράκη και Ρουμανία

• Ecclesiae Sclavoniae, Bosniae            =  Εκκλησία Μανιχαίων σε Σλαβονία (ανατολική Κροατία) & Βοσνία, οι Βογομίλοι της περιοχής θα

μεταστραφούν στο Ισλάμ, ύστερα από την οθωμανική κατάκτηση.

• Εcclesiae Meliguae, Melenguiae        =  Εκκλησία Μανιχαίων σε Μηλιγγία και γενικότερα στον Μορέα (Πελοπόννησος) και την νότια Ελλάδα

• Εcclesiae Dalmatiae                             =  Εκκλησία Μανιχαίων σε Δαλματία (δυτική Κροατία) και σε άλλες χώρες στο Αδριατικό Πέλαγος

• Εcclesiae Philadelphiae                       =  Εκκλησία Μανιχαίων σε Φιλαδέλφεια και γενικότερα στην δυτική Μικρά Ασία, όπου οι κοινότητές τους είναι οργανωμένες σε Επτά Επισκοπές, στο πρότυπο των Επτά Εκκλησιών της Αποκαλύψεις του Ιωάννου.  

• Ecclesiae Aransensis                           =  Εκκλησία Μανιχαίων σε Αρράν (ανάμεσα στην αρμενική Ορχηστηνή και την ατροπατηνή Σιρβάν, μεταξύ των π. Κύρου & Άραξη), ενδεχομένως και δυτικότερα εντός της Ανατολίας

Η νότια Γαλλία, γνωστή και ως περιοχή Λάνγκεντοκ (Langue d' Oc, η γλώσσα του «Οκ», δηλαδή του «Ναι», σε αντιπαραβολή με τη χώρα της γλώσσας του «Ουί», Langue d'Oϊl), ανθίζει πολιτιστικά αυτήν την εποχή (10ος-13ος αι). Η γλώσσα των ιθαγενών, μια νεο- λατινική λαλιά συγγενική με την καταλανική, χάρισε στην Ανθρωπότητα λέξεις όπως «τροβαδούρος», «κρετίνος» (εκ του «Χριστιανός»), αλλά και την αμερικάνικη κατάφαση «ΟΚ», προφανώς μέσω Ουγενότων  προσφύγων στις Νέες Κάτω Χώρες (Nieuw-Nederland), και τις μεταγενέστερες αγγλικές αποικίες της Νέας Υόρκης και της Πενσυλβανιας! Ουγενότοι ονομάζονται οι Καλβινιστές/Ρεφορμιστές από την Γαλλία (σε Βορρά και Νότο). Χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη της New Rochelle (la Rochelle Nouvelle) στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, που ονομάστηκε έτσι από το ονομαστό προπύργιο των Ουγενότων στην Γαλλία, το οποίο αλώθηκε από τις δυνάμεις του καρδιναλίου Ρισελιέ το 1628.

Λέγεται ότι οι Μανιχαίοι είχαν συλλέξει στοιχεία που, ναι μεν αποδείκνυαν την ιστορικότητα του Ιησού Χριστού, ήτοι ζηλωτής Ναζωραίος ή Ναζαρηνός, όπως και γόνος αρχοντικού οίκου εκ των Γαμάλων της Γωλανίτιδος (σημ. Γκολάν), αλλά επίσης αμφισβητούσαν οιανδήποτε θεϊκή φύση του, γνώση που μεταφέρθηκε και στους υψηλά ιστάμενους του Τάγματος του Ναού. Αυτοί οι Ναΐτες αναπτύσσουν κρυφή θεϊστική ιδεολογία και μυστική ιεραρχία, κατά την διάρκεια του 13ου αι, βασιζόμενοι στις απόψεις επιζώντων από την γενοκτονία των ιθαγενών της Οκκιτανίας (1209-29), όπως π.χ ο μυστικός μέγας μάγιστρος, Ρονσελιν ντε Φως (Ronselin de Fos), άρχοντας του Fos Sur Mer, στη λιμνοθάλασσα Berre, που δρα ανενόχλητος από τους σφαγείς του πάπα, όντας υπό την προστασία του Καταλανού ρήγα της Μαγιόρκας, ο οποίος έχει αντικαταστήσει τους ρήγες της Αραγόνας, σε ότι αφορά την αρωγή των Καθαρών της Οκκιτανίας, ύστερα από τον χαμό του Πέτρου Β΄ της Αραγώνος κατά την ατυχή μάχη του Μουρρέ.

Πάντως για αρκετά χρόνια ακόμα, η πίστη των Μανιχαίων θα παραμείνει ριζωμένη στην νότια Γαλλία, ήτοι Οκκιτανία. Έτσι, προφανώς κάτω από την επίδραση της ιερής αγαμίας των Τέλειων ή Καθαρών, δημιουργήθηκε και η έννοια του ρομαντικού Έρωτος, l'Amor, που καλλιεργήθηκε και τιμήθηκε δεόντως από τους τροβαδούρους, στην γλώσσα τους, αλλά και στις γλώσσες των πατρώνων τους. O Γουλιέλμος Φιγουέιρα, τροβαδούρος από την νότια Γαλλία, που έδρασε στις αυλές του κομιτάτου (ήτοι κομητεία) της Τουλούζης, των αρχοντάτων (ήτοι ηγεμονίες) της Λομβαρδίας, αλλά και του ρηγάτου (ήτοι βασίλειο) της Σικελίας, μας βεβαιώνει για το μίσος που έτρεφαν αυτοί οι άνθρωποι για την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ειδικά ύστερα από την σταυροφορία εναντίον των Καθαρών (1209-29), που κατέληξε σε πραγματική γενοκτονία εις βάρος του νοτιογαλλικού έθνους. Παρακάτω είναι ένα περιβόητο απόσπασμα ποίησής του, σε ρυθμό αντιγραμένο από δημοφιλή ύμνο για την ..Παρθένο Μαρία:

  Δόλια Ρώμη, η πλεονεξία σε παγιδεύει

                   Τόσο ώστε      υπερκουρεύεις τα πρόβατά σου.

                                        Είθε το Άγιο Πνεύμα     που ανθρωπίνως ενσαρκώνεται

       Ν'ακούσει τις προσευχές μου

      Και να σπάσει τα ράμφη σας,

                                  Ω Ρώμη! Ποτέ δεν θα'χεις ειρήνη με μένα,

                Γιατί είστε απατεώνες και άπιστοι

        Με εμάς και με τους Γραικούς!

                              . . .

                              Ρώμη, στους Σαρακηνούς       προκαλείς μικρή ζημιά

                                                Ενώ στους Γραικούς και τους Λατίνους μακελειό και σφαγή.

                                           Στον πυθμένα της αβύσσου,       Ρώμη, έχεις την έδρα σου,

                            Στην Κόλαση.

Τελικά η Ρουμελία (ευρωπαϊκή Ρωμανία) και η Ανατολία (ασιατική Ρωμανία) θα υποκύψουν στην προέλαση των οθωμανικών ασκεριών, που σε μεγάλο βαθμό επανδρώνονται και οδηγούνται από Ρωμιούς, όπως οι Μάλκοζογλου (Μαρκόπουλοι. Σερβικής καταγωγής), οι Εβρενόζογλου (Ουρανοί), οι Μιχάλογλου (Μιχαλόπουλοι), και οι Τουραχάνογλου. Τότε οι κατά τόπους Μανιχαίοι & Βογομίλοι θα προσχωρήσουν μαζικά στο Ισλάμ, υπό την μαλαγάνικη επιρροή δερβίσηδων, σούφηδων και μπεκτάσηδων, αλλά και λόγω εμπάθειας προς την επικρατούσα Χριστιανοσύνη, ύστερα από αιώνες έντονης αντιπαράθεσης και καταπίεσης. Έτσι δημιουργούνται και οι Πομάκοι.

Παράρτημα

 Appendix regarding the origin of the American affirmation "OK"

The American affirmation "ΟΚ (Okay)" derives from the Occitan "Oc", through Huguenot refugees in New England.

For several centuries (10th-13th c) before the anti-Cathar Crusade, the south of France flourished as the "Pays de Langue d'Oc" (or the "Pais de Lenga d'òc", i.e. the Land of the "Oc" language). "Oc" is the affirmation word in Occitan, as opposed to "Oui" of the rest of France. Occitan, the local variety of the neo-Latin linguistic subgroup that also includes Catalan, offered Humanity words like "cretin" (allegedly from "Christian"), "troubadour", as well as the American affirmation "OK", as a derivative of "OC". Apparently, there were also Occitans, among the Huguenot refugees that settled down in the New Netherlands (Nieuw Nederlands), a land which soon evolved into the English colonies of New York and Pennsylvania, roughly the area where the american "OK", actually appeared. Even though generally considered as French, many of the Huguenots originated from the southern parts of France. Mainly through the Netherlands, as well as England, several Huguenot groups made it to the Americas, where they settled down in communities granted by the Dutch, like "New Pfalz", named after the Palatinate, a land in Germany that had also sheltered -largely Walloon- Huguenot refugees.

Most revealing however is the existence of "New Rochelle", also in the State of New York, named after the famous last stronghold of the Huguenots in France, which was captured by the forces of Cardinal Richelieu in 1628. The co-existence of French and Occitan Protestants in the original "La Rochelle", just beyond the boundaries of Langue d'Oc, is all too likely!  

    11ος-12ος αι

                1209

                1229

    αρχική σελίδα