Φρύγες

ΦΡFΓΙΑ

{Βρουγία}

όπου F- = συμφωνοφωνήεν Oυ-, όπως το αγγλικό W-

Παραδείγματος χάριν, η Έδεσσα στην [τότε ευρύτερη] Ημαθία, τα μσν Βοδενά εκ της σλαβικής ρίζας βοντ-, ίδια με τα γραικοφρυγικά υδατ- & υδρο-, πόλη με το αρχικό όνομα Fέδεσσα (= Υδάτουσσα/Υδρούσσα) εκ της φρυγικής ρίζας Fεδετ- <= ουδατ- => υδατ-.

Οι Φρύγες ήταν γλωσσικοί & φυλετικοί συγγενείς των Ελλήνων, με κοινούς προγόνους τους πρωτο- Αχαιούς, οι οποίοι μίλαγαν την αρχική λαλιά από την οποία ξεπήδησε η Αχαϊκή (Ελληνο-Φρυγική) Ομογλωσσία, με κοιτίδα στην κατοπινή ιστορική Θράκη. Κατά περιόδους, οι Φρύγες επεκτείνονται από την Θράκη, δυτικά έως την περιοχή της Μακεδονίας, αλλά και ανατολικά, έως τα βάθη της Ανατολίας, όπου στ'αρμενικά υψίπεδα συνδιαμορφώνουν το αρμενικό έθνος, ύστερα από ανάμειξή τους με το λαό Ναϊρι, τους Ουραρτού των ασσυριακών πηγών (εξού και Αραράτ, το όρος όπου προσγειώθηκε η κιβωτός του Νώε, ουσιαστικά το συμβολικό ground-zero των Αριοευρωπαίων, που αργότερα υιοθετήθηκε και ως ιστορία της Βίβλου), τους Αλαρόδιους των ελληνικών πηγών, ένα ιθαγενές υπόστρωμα συγγενικό με τους Χουρρίτες.

9ος - 7ος αι π.Χ

Ο χώρος δράσης των Φρύγων στην Ανατολία μπορεί να προσδιοριστεί, ιστορικά από τον 13ο αι π.Χ. και μετά, ανάμεσα στους π. Μαίανδρο και Άλυ, η ίδια περιοχή που είχε αποτελέσει και την κοιτίδα των Πελασγών & Πάλα, πριν αυτοί κατακτηθούν/εκτοπιστούν από πρώιμη εξάπλωση των Χετταίων (<-- Χάττι, οι Κάτειοι/Κήτιοι των ελληνικών μύθων) τον 21ο αι π.Χ.

Δηλαδή οι Φρύγες και οι Έλληνες έχουν κοινή προγονική προέλευση, από έθνος που ζούσε στην ενδοχώρα της Θράκης, πριν από το 4500 π.Χ. Όμως, ο μεσόγειος, στεριανός γεωγραφικός προσανατολισμός των Φρύγων, σε αντιδιαστολή με την μη δραστηριοποίησή τους στην παράκτια ζώνη Ιονίου-Αιγαίου (βλέπε σελίδα 11), τους διαφοροποιεί από τους κλασικούς Έλληνες, οι οποίοι δημιουργούνται κυρίως κατόπιν πρόσμειξης των Αχαιών με τους Λέλεγες ιθαγενείς (οι Λέλεγες υπήρξαν οι κατεξοχήν αυτόχθονες του Αιγαίου, αν και γλωσσικά συγγενείς με τους Λούβιους της Ανατολίας), στις ακτές και τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους. Έλληνες/Αχαιοί έγιναν όσοι στράφηκαν στην θάλασσα, με την καθοδήγηση των Λελέγων και των πλοίων τους με κυκνόσχημα ακρόπρωρα.

Οι Βρύγες, οι Βοττιαίοι, οι Μύγδονες, οι Ηδωνοί, οι Βισάλτες, οι Κρηστωνοί, και άλλα φρυγικά έθνη της Ευρώπης και της Ασίας, κατηγοριοποιούνταν εσφαλμένως από τους αρχαίους Έλληνες ως Θράκες. Εν τούτοις, οι Φρύγες δεν είχαν γλωσσική συνάφεια με τους Θράκες. Αντιθέτως, μιλούσαν την πιο πρωτόγονη μορφή μιας πρωτο-ελληνικής γλώσσας, χωρίς αιγαιακές προσμείξεις, και αρκετά πλησιέστερα προς την αρχική αριοευρωπαϊκή γλώσσα.

υβριδική περικεφαλαία του 4ου αι π.Χ,

μικτού φρυγικού και χαλκιδικού τύπου, που έχει βρεθεί στην Κάτω Ιταλία

η Αφροδίτη περιστοιχισμένη με έρωτες και ο Άδωνις με φρυγικό σκούφο/πίλο,

λιθογραφία του Louis Dupré, σε σχέδιο που έβγαλε από το πίσω μέρος αρχαίου ελληνικού μεταλλικού κατόπτρου το 1826

Οι φρυγικές φυλές που δρουν στην Ανατολία, δημιουργούν εκτεταμένο ομόσπονδο κράτος, που διαδέχεται κατά κάποιο τρόπο την Αυτοκρατορία των Χετταίων, κατά την ίδια εποχή που:

i. η Κίνα μεταβαίνει από την "μυθική" δυναστεία Σαγκ, στην "ιστορική" δυναστεία Τζου,

ii. η Αίγυπτος κυβερνάται από τις μεγαλομανείς -όσο και ανίκανες- δυναστείες 20 και 21 (με τους φαραώ να κυβερνούν από την Τάνιδα, αφού η παλαιά πρωτεύουσα Θήβες / Ουασέτ τελεί υπό την ανεξάρτητη διοίκηση των αρχιερέων του Άμμωνα) , ενώ

iii. ο Ελλαδικός χώρος βιώνει την αβεβαιότητα της Υπομυκηναϊκής Περιόδου, με τις -βίαιες ή μη- υποβαθμίσεις των ανακτορικών κέντρων.

Ιστορικά ανάλογα της μετάβασης από την Χετταία, στην Φρυγία υπάρχουν αρκετά. Εν τούτοις για την συγκεκριμένη περιοχή μπορεί ν'αναφερθεί η περίπτωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ένα συνάμα εχθρικό, όσο και διάδοχο, κράτος για την προγενέστερή της Ρωμανία. Όπως θα πράξουν αιώνες αργότερα και οι Οθωμανοί, έτσι και οι Φρύγες βασίζονται στους υπηκόους, τις υποδομές και την κουλτούρα των προηγούμενων ηγεμόνων. Πριν από την σαρωτική εξάπλωση των δεινών Ασσυρίων και στην Ανατολία, αρκετοί λαοί, κυρίως λουβικοί όπως αυτοί του νεο-χετταϊκού βασιλείου Ταμπάλ (βιβλικό Τουμπάλ), ανήκαν και συνεισέφεραν στην ομοσπονδιακή αυτοκρατορία των Φρύγων.

Φρύγες οπλίτες του 7ου αι π.Χ

Οι Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς καταγράφουν τον θαυμασμό τους για τους μεγαλοπρεπείς, γενναιόδωρους, αλλά και φιλέλληνες βασιλείς της Φρυγίας, που φαίνεται ότι συνήθως έφεραν τα ονόματα Μίδας και Γόρδιος. Η επικράτεια αυτών των βασιλιάδων αποτελεί την κλασική Φρυγία, την επονομαζόμενη και Μεγάλη, με πόλεις όπως το Γόρδιον (η πρωτεύουσα της Μεγάλης Φρυγίας, όπου και ο τύμβος ΜΜ, που θεωρείται ο τάφος του ιστορικού Μίδα ή του πατέρα του), η Άγκυρα και το Μιδάειον. Βέβαια φαίνεται ότι αρχικά η Μεγάλη Φρυγία απλά αποτέλεσε τον δυτικό κλάδο ενός ευρύτερου κρατικού μορφώματος φρυγικής ηγεμονίας. Μέχρι την αναβίωση της πολεμικής ισχύος των Ασσυρίων (9ος - 7ος αι π.Χ), υφίσταται και έτερος, διακριτός, χώρος δράσης φρυγικών λαών, ένα ανατολικό επίκεντρο, στην μεταγενέστερη Καππαδοκία, γύρω από την Μαζακα (μτγ Καισάρεια --> σημ Καϋσερί).

φρυγικού τύπου κράνος από την Αρμενία, αν και παρόμοια κεφαλοκαλύμματα και κράνη,

είχαν και άλλοι λαοί της Ασίας, όπως π.χ οι Σάκες και οι Πάρθοι

Τους αφέντες αυτής της ανατολικής εσχατιάς, οι εχθρικοί γείτονές τους, οι Ασσύριοι, τους αποκαλούν «Μουσκοι», με όνομα όμοιο με αυτό των εξίσου Φρύγων «Μυσών», αν και οι κανονικοί Μυσοί έχουν παραμείνει στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, όπου θα εκφυλιστούν σε ειρηνικό, αγροτικό έθνος, το οποίο και θα περιφρονείται από τους κλασικούς Έλληνες, όπως υποδηλώνουν π.χ. οι χαρακτηρισμοί: «Μυσών έσχατοι (= χειρότεροι κι από Μυσούς)» & «Μυσών λεία (= αυτοί που ακόμα και οι Μυσοί μπορούν να τους ξεγελάσουν/νικήσουν)».

πλακίδια από φρυγικό μνημείο του 7ου αι π.Χ,

διακοσμημένα με στοιχεία μεικτής αιγαιακής και ανατόλιας τεχνοτροπίας,

με κενταύρους, σφίγγες και γρύπες, αν και σε ναΐφ εκτέλεση

Πάντως, πρέπει να τονισθεί ότι ο ασσυριακός προσδιορισμός «Μουσκοι» υποδηλώνει δύο εντελώς διαφορετικούς λαούς (σε μια σύγχυση παρόμοια με το «Ίβηρες» των Αρχαίων Ελλήνων που σήμαινε, και τους μη-αριοευρωπαίους ιθαγενείς της Ισπανίας, και τους καρτβελικούς ιθαγενείς της σημερινής Γεωργίας):

1. οι φρυγικοί πληθυσμοί της κατοπινής Καππαδοκίας (όπου το όνομα «Καππαδοκία» δεν αποτελεί εθνωνύμιο, αλλά ξεκίνησε ως ονομασία σατραπείας, δηλαδή διοικητικής περιφέρειας της Περσικής Αυτοκρατορίας: είτε με περσική ετυμολογία Χασπαντουγια ⬅️Χουβ-🐴Άσπα-Νταχγιου = *Καλλιππία, είτε χιττιτική/χεττιτική/χετταϊκή/χάττεια/κάτεια/κήτεια: ΚάτταΠέδα🏞️ = [Κάτω Πεδίο] *Κάτω Χώρα)

2. οι Μεσχέτοι (οι Μόσχοι ή Μίσχιοι των ελληνικών πηγών), καρτβελικό έθνος, συγγενικό με τους Ίβηρες (Γεωργιανοί), τους Ιαννούς (Τζάνοι) και τους Κόλχους (πρόγονοι των Λαζών, των Μιγκρέλιων και των Σουανών/Σβανέτων), με κοιτίδα στην Μοσχία ή Μεσχετία (η χώρα των Μάσχων = Σα Ματσχα --> η Σαμάτσχη ή Σαμάτζχη του Μεσαίωνα), που όμως επεκτάθηκε και νοτιότερα προσεγγίζοντας έτσι την βόρεια μεθόριο της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας.

Οι Θράκες ανήκαν στην κάποτε ζόρικη Βαλτική Ομογλωσσία, με την εκπληκτική διάδοση που αργότερα θα χαρακτηρίσει και την Σλαβική Ομογλωσσία (6ος αι μ.Χ), μεταξύ των ποταμών άνω Βόλγας (π. Ρα, πριν από την αφομοίωσή των εκεί βαλτικών εθνών στο μεγάλο ρωσικό έθνος), Ντον (π. Τάναϊς ή Αμαζόνιος, πριν από την έλευση του ιρανικού φύλου των Σκυθών, που όμως θ' αφήσει τον θρακικό θύλακα των Ταύρων στην Κριμαία), Αξιός (πριν από την ακμή των Μακεδόνων), άνω Δούναβης (π. Ίστρος ή Δάνουβης, πριν από την μετανάστευση του κελτικού φύλου των Σκορδισκών), και Βιστούλας (πριν από την εκτόνωση των Σλάβων κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα, που θα καταστήσει σλαβική την περιοχή, παρ' όλες τις απανωτές ωθήσεις προς Ανατολάς, "Drang nach Osten" των Γερμανών, κατά τον ύστερο Μεσαίωνα). Από αυτή την κάποτε κραταιά Βαλτική Ομογλωσσία, επιβιώνουν μέχρι σήμερα μόνο τα λιθουανικά και τα λεττονικά. Βαλτο-θρακικής προέλευσης υπήρξαν και οι Δάκες/Γέτες, αλλά και οι Μοισοί, γνωστοί και με το συλλογικό εθνωνύμιο Μοισιοδάκες, από την εποχή που συγκατοικούν στην Άνω Μοισία. Ενδεχομένως, στην ίδια ομογλωσσία ανήκαν και οι Κιμμέριοι, που, ύστερα από την εκδίωξή τους από την πατρίδα τους από τους Σκύθες, θα ταλαιπωρήσουν την Αλαροδία (714 π.X), την Ασσυρία (705 π.Χ) και την Φρυγία (696 π.Χ).

Εν τούτοις, επειδή κατά την ίδια εποχή, δηλαδή κατά την Αρχαιότητα, ανάμεσα στους βαλτικούς και τους θρακικούς λαούς, παρεμβάλλεται ολόκληρη η έκταση της Σλαβικής Ομοεθνίας, με φυλές που μιλούν διαλέκτους με σημαντική διαφοροποίηση από την αρχική αριοευρωπαϊκή λαλιά, άλλη πιθανή εκδοχή είναι ότι οι Θράκες αποτέλεσαν ένα συντηρητικό κλάδο εντός των πρώιμων Σλάβων, που απομονώθηκε μετακινούμενος προς τον μακρινό Νότο, και που όμως διατήρησε κοινά στοιχεία με την αδελφή Βαλτική Ομογλωσσία, παρ' όλη την όποια απουσία επικοινωνίας ανάμεσά τους.

Αυτοί οι -βαλτικής συνάφειας- Θράκες πρόκοψαν στα Βαλκάνια, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το βαcίλειον των Οδρυcών (επικυρίαρχο επί των Μακεδόνων, 6ος - 5ος αι, αλλά υποτακτικό των Μακεδόνων, 5ος - 2ος αι, και ύστερα των Ρωμαίων, 2ος αι π.Χ - 1ος αι μ.Χ), που εκμεταλλευόμενο τους πόρους της επικράτειάς του, όσο και το διεθνές εμπόριο, φέρεται ότι έχει εισοδήματα, υπερδιπλάσια από τα συνολικά έσοδα που έχει η Αθηναϊκή Δημοκρατία, από την εκμετάλλευση της Συμμαχίας της Δήλου!

Η Αρχυλίς απ' την Φρυγία,

θαλαμηπόλος της Κυβέλης, που πλάι στα πεύκα

πολλές φορές τις ιερές των μαλλιών της πλεξίδες έλυσε,

και πολλές φορές εκστόμισε τον ήχο, οδυνηρό στην ακοή,

την τελετουργική κραυγή των ιερέων της Κυβέλης,

στην ορεινή θεά αφιέρωσε αυτήν εδώ την κόμη, στη δίφυλλη πόρτα της,

όπου ανάπαυσε το ζεστό απ' τη μανία του χορού της πόδι.

επίγραμμα

Ριανός ο Κρης, γραμματικός στο Μουσείον της Αλεξάνδρειας, 3ος αι π.Χ

Οι Φρύγες και οι απόγονοί τους υπήρξαν γλεντζέδες. Αυτό υποδηλώνεται και από το γεγονός ότι τα όρια της πολιτιστικής σφαίρας επιρροής των Φρύγων προσδιορίζονται μέχρι τις μέρες μας από την ζώνη προέλευσης των χορών τσιφτετέλι και καρσιλαμάς!