Κάμπτεται η αντίσταση των ντόπιων στην δυτική Κρήτη, οπότε οι Βενετοί προχωρούν στην επανίδρυση της πόλεως των Χανίων (La Canea = Η Σκύλλα) και μοιράζουν κλήρους γης σε Ιταλούς εποίκους, και σε αυτήν την περιοχή.
Για την κατάκτηση της Κρήτης, οι Βενετοί πάσχισαν για σαράντα χρόνια (1212-52).
Οι Οθωμανοί θα κατακτήσουν την Μεγαλόνησο σε μόλις τρία χρόνια (1645-48), αν και θα περάσουν επιπλέον εικοσιένα έτη στενής πολιορκίας (1648-69) με σκληρές μάχες, για να κατακτηθεί και η πρωτεύουσα Candia <-- Κάντια <-- Χάντακας (το σημ. Ηράκλειο). Όσο για τα φρούρια της Σπιναλόγκας, της Σούδας και της Γραμπούσας, θα παραχωρηθούν στους Τούρκους μόλις το 1715, μονάχα κατόπιν συνθήκης επιβληθείσας από τους Αψβούργους.
Οι Γερμανοί του Γ' Ράιχ θα κατακτήσουν την Κρήτη σε μόλις δέκα μέρες (κατά την διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, 20η Μαΐου -1η Ιουνίου 1941), λόγω της απουσίας της V' Μεραρχίας του Ελληνικού Στρατού, αλλά και λόγω της υπεροχής των νεοβαρβάρων του Γ' Ράιχ τόσο στη θάλασσα, όσο και από αέρος, υπεροχή η οποία και θα χρησιμοποιηθεί υπέρ του δέοντως, τσακίζοντας κυριολεκτικά με βομβαρδισμούς, ακόμα και κατοικημένες περιοχές, όπως η πόλη των Χανίων. Η V' Μεραρχία ΠΖ, η επονομαζόμενη και Κρητική, έχει εγκαταλειφθεί να επιχειρεί εξαντλημένη στα βουνά της Αλβανίας, στην πρώτη γραμμή του ελληνοϊταλικού μετώπου, όπου έχει σταλεί από τις φασιστοκυβέρνητες δυνάμεις του βασιλείου της Ελλάδος, όντας εξ αρχής σε δυσμένεια, λόγω και του φιλοβενιζελικού κινήματος του 1935. Βέβαια, οι δήθεν φιλοπάτριδες στρατηγοί αυτής της φασιστικής Ελλάδας δεν θα διστάσουν, να παραδοθούν αμαχητί στις δυνάμεις του Άξονος το 1941..!
Κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης της Κρήτης από την Ρωμανία έχουν πραγματοποιηθεί δύο αυτοκρατορικοί αποικισμοί, ο ένας τον 10o αι, όταν αναμείχθηκαν Χριστιανοί απ’όλες τις άκρες της Ρωμανίας (Έλληνες, Βούλγαροι, Αλβανοί, Αρμένιοι, Καππαδόκες και Σύριοι), και ο άλλος τον 12ο αι, με την εγκατάσταση των πρωτευουσιάνων Δυνατών, που θα εγκατασταθούν με φεουδαλικά δικαιώματα ως αρχοντορωμαίοι. Αυτοί οι αποικισμοί εμπέδωσαν τον ανεξάρτητο ψυχισμό που προϋπήρχε στον κρητικό λαό. Παρά τους δώδεκα και πλέον οργανωμένους αποικισμούς που θα διεξάγει και η Βενετία κατά την διάρκεια της κατοχής του νησιού, οι Κρήτες θα έχουν πάντα έντονο το αίσθημα της ιδιαιτερότητάς τους, το οποίο και μεταδίδουν εν καιρώ και στους Ιταλούς αποίκους, μαζί με την θρησκεία τους.
Είναι χαρακτηριστικό το ότι αρκετά ορθόδοξα μοναστήρια θα ιδρυθούν από Ιταλούς νεοφώτιστους, όπως π.χ η μονή Αγίας Τριάδας του μη-βενετσιάνικου ιταλικού οίκου των Τζαγκαρόλων/ΤζιάνΚάρολοι/GianCaroli, στο Ακρωτήρι Χανίων.
Ο πόθος των Ιταλών αποίκων για την νέα τους πατρίδα, θα κλιμακωθεί με δυναμική εξέγερσή τους, και την ανακήρυξη της εφήμερης «Δημοκρατίας του Αγίου Τίτου (1363-68, φευ!)», κατά την οποία επίσημο θρήσκευμα θ’ανακηρυχθεί το «Άγιον των Ιθαγενών Δόγμα», δηλαδή η Ορθοδοξία!
Ανάμεσα στους αποίκους που εξεγείρονται είναι πχ οι ευγενείς Τίτος Βενιέρης, Πέτρος Γιαλλινάς, Βαγιάρδος Γραδενίγος, Λεουνάρδος Γραδενίγος, Μάρκος Γραδενίγος ο Πρεσβύτερος, Τίτος Γραδενιγος, Βαρθολομαίος Γριμάλδης, Γεώργιος Δραμολίνος, Μάρκος Κορνάρος, Παμπανίνος Κουερίνης, Φραγκίσκος Μουδάτσος, Γαβριήλ Μπάλδος, Τζώρτζης Μπάρμπος, Ανδρέας Πανταλέων, Τζανάκης Ρίτσος, Μάρκος Φραδέλλος. Ηγέτης της Κρήτης ως «Ντότζε/Δόγης/Δούκας της Δημοκρατίας», εκλέγεται ο απρόθυμος νέστωρ Marco Gradenigo (Μάρκος Γραδενίγος/Γραδόνικος). Όμως ο Μάρκος παραδίδεται απρόσμενα άμα τη αφίξει του βενετσιάνικου στόλου μπροστά από την πρωτεύουσα Χάντακα, και συγκεκριμένα στην παραλία του Παλιόκαστρου (Παλαιόκαστρον), όπου ξεκινά το επόμενο παράδοξο: Η Βενετία ν'αποβιβάζει εκεί μισθοφόρους πλείστων προελεύσεων, π.χ Εγγλέζους και Τούρκους Οθωμανούς, για να πολεμήσει και να σκοτώσει Βενετούς! Ο Μάρκος εκτελείται επιδεικτικά δι'αποκεφαλισμού στην κεντρική πλατεία του Χάντακος. Εν τούτοις, οι επαναστάτες συνεχίζουν τον αγώνα απ'άκρη σ'άκρη στο νησί, μ'επικεφαλής τους Τίτο Γραδένιγο και Τίτο Βενιέρη, και με την βοήθεια και αρχοντορωμαίων με προεξάρχουσα την οικογένεια των Καλλεργών, της οποίας ηγούνται οι Γιαννάκης, Αλέξιος, και Γεώργιος Καλλέργης. Όμως με την απροθυμία εξωτερικών δυνάμεων, όπως φέρ'ειπείν η Γένουα/Γένοβα ή οι Μαμελούκοι, να συνδράμουν στο νέο έθνος, η πλάστιγγα γέρνει υπέρ της Βενετίας, παραδείγματος χάριν με το εκστρατευτικό της σώμα να συντρίβει και να φονεύει τον Αλέξιο Καλλέργη με φρικτό τρόπο, μαζί με την οικογένειά του. Ο Γιαννάκης και ο Γεώργιος Καλλέργης καταφεύγουν στην Ανώπολη Σφακίων, σε μάχη ύστατης προσφυγής (last-stand fight) μαζί με τον Βενετσιάνο άρχοντα Τίτο Βενιέρη, όπου πολιορκούνται στενά απ'τους στρατηγούς της Βενετίας, Νικόλαο Τζουστινιάνι και Νικόλαο Τρεβιζάνο, οι οποίοι και επικρατούν την 12η Απριλίου του 1367, και εκτελούν επί τόπου άπαντες.
Πάντως, τους επαναστάτες του Αγίου Τίτου θα τους στηρίξει και η πολιτεία των Κυθήρων του ρωμιοβενετσιάνικου οίκου των Βενιέρων, που θα τιμωρηθούν γι’ αυτό από τη μαμά Βενετία. Συγκεκριμένα, οι Ενετοί θα κατασχέσουν τα 11 από τα 24 φέουδα των Βενιέρηδων στο νησί τους (1365). Βέβαια, ο οίκος που πρωτοστατεί στην επανάσταση και την ίδρυση της «Δημοκρατίας του Αγίου Τίτου», δηλαδή οι Gradenigi/Γκραντένιτζοι/Γραδενίγοι/Γραδονίκοι, τιμωρούνται ακόμα σκληρότερα, και εξαφανίζονται από την Μεγαλόνησο, είτε λόγω των πολλαπλών εκτελέσεων, είτε με μετονομασία κλάδων της οικογενείας.
CVRRE MECVM NVNC, MILES MORTVVS MARMOREVS
Ο αυτοκράτωρ της ασιατικής Ρωμανίας, Ιωάννης Γ' Δούκας Βατάτζης, ο επονομαζόμενος και Καλογιάννης, προσαρτά μεγάλες εκτάσεις του δεσποτάτου της Ηπείρου (που αποτελεί και την ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής Ρωμανίας), προσεταιριζόμενος φεουδαλικά στελέχη του δεσποτάτου, όπως πχ ο Θεόδωρος Πετραλίφας, ο Μιχαήλ Δούκας Γλαβάς (= κεφάλας, σλαυιστί) Ταρχανιώτης (= αλταϊκή ετυμολογία), και ο άρχων της Κρόιας, Γουλάμος. Μάλιστα ο Γουλαμ της Κροΐας νυμφεύεται φέτος και την θυγατέρα του ΕλληνοΑλβανού αυθέντου/αφέντη του Αρβάνου, Γρηγορίου Καμονά (1216-53), κληρονομώντας έτσι την επικράτεια του πεθερού του το επόμενο έτος, επικράτεια που και αυτός είχε κληρονομήσει κάποτε απ'τον αλβανικό οίκο των Προγόνων.
Στην Εγγύς Ανατολή, επίλεκτο σώμα από σκλάβους-πολεμιστές, αρχικά κυρίως Κιμπτσάκ Τούρκοι στην καταγωγή (Γραμμή Μπάχρι, 1252-1390), αργότερα κυρίως Κιρκάσσιοι (Ομοεθνία του Καυκάσου, που αυτοπροσδιορίζεται ως Αντυγαμπαζα. Γραμμή Μπούρτζι, 1390-1517), οι Μαμελούκοι, καταλύουν την δυναστεία των Αγιουβιδών στην Αίγυπτο (Μισίρι), αναλαμβάνουν την εξουσία και σταδιακά επανενώνουν τις κτήσεις του μεγάλου Κούρδου ιδρυτή των Αγιουβιδών, Σαλαδίνου.