2ος αι

κεφαλή από άγαλμα Αθηναίας δέσποινας, από πεντελικό μάρμαρο.

Η χαρακτηριστική κόμμωση ήταν στην μόδα τους χρόνους του αυτοκράτορα Τραϊανού (96-117)

~ Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

χρυσόν νόμισμα του Κοσσάνου μεγάλου βασιλέως της Αριανής, Κανίσκα (127-151 μ.Χ),

με την άλλη όψη του νομίσματος ν'απεικονίζει τον Βούδα, με την επιγραφή «ΒΟΔΔΟ»..!

Όμως ο Κανίσκα καμαρώνει ότι αντικατέστησε ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας του,

την παρωχημένη στην περιοχή ιωνική (ελληνική), με την δημοφιλέστερη άρια (βακτριανή).

Βεβαίως και δεν πλήττονται οι κοινότητες των Ελλήνων στην Άνω Ασία,

απλά υπονομεύεται η ικανότητά τους να προσελκύουν αλλοεθνείς.

Η Άνω Ασία, η Αριανή, ήτοι το ανατολικό τμήμα του Ιρανικού Κόσμου, οι «άνω σατραπείες» των Αχαιμενιδών, «η χώρα με τις χίλιες πόλεις» των Σελευκιδών, ακόμα βρίθει από Έλληνες αποίκους, οργανωμένους σε πόλεις[-αποικίες], κυρίως σε:

• Πενταποταμία: το Παντζάμπ, εντός του οποίου περιλαμβάνεται η Γανδάρα, με δύο τομείς:

  • Γανδαρίτις: με έδρα την Πευκέλα (<-- Πουσκαλαβατι, κοντά στο σημερινό Πεσαβαρ). Η Γανδαρίτιδα λογίζονταν ως χώρα της Αριανής.

  • Γανδαρίς: με έδρα τα Τάξιλα (κοντά στην σημ. Ισλαμαμπάντ, η σημ. Σιρκαπ). Η Γανδαρίδα θεωρούνταν ινδική χώρα.

• Παροπαμισάδες: η πυκνά ελληνοαποικούμενη περιοχή, με έδρα την Αλεξάνδρεια Καυκασία, κατοπινή Καφίσα, μσν Καπισα, σημ Μπέγραμ ή Μπαγραμ. κοντά στα Κάβουρα, την σημ. Καμπούλ

• Αριακή: η Σουραστρηνή/Σουράστρα, η Οζηνή, και η παράλιος Ινδική/Σινδική/Σιντ, με την μητρόπολη Μιννάγαρ, την Βαρβαρική, την Παταληνή και την Αβιρία, όπου οι πόλεις των Ελλήνων βοηθούν την κυριαρχία των σακικών Δυτικών Σατραπών στην περιοχή.

δηνάριο, χρυσό νόμισμα του Χουβίσκα (155-189 μ.Χ),

διαδόχου του μεγάλου βασιλέως της Αριανής, Κανίσκα (127-151 μ.Χ),

όπου στην κύρια όψη απεικονίζεται ο ίδιος ο Χουβίσκα,

να καβαλά ελέφαντα με παρθικό κράνος (φρυγικοπιλόσχημον),

ενώ στην άλλη όψη απεικονίζεται ο θεός Ηρακλής, ίσως με την τοπική εκδοχή,

ως Μποδισάτβα Βαϊραπάνι (Bodhisattva Vajrapani),

αλλά πάντως με λεοντή, ρόπαλο, και την επιγραφή «hϸΑΚΙΛΟ»..!

ο Αδριανός, ο πρώτος αύγουστος που καθιερώνει τακτικές περιηγήσεις ανά την αυτοκρατορία,

σε χρυσό δηνάριο που απεικονίζει ιππέα σε στάση που παραπέμπει σε κατοπινές αναπαραστάσεις του Αγίου Γεωργίου

επετειακό νόμισμα από την επίσκεψη του Αδριανού στην Αίγυπτο,

με την αλληγορική προσωποποίηση του π. Νείλου

η στήλη του Τραϊανού στη Ρώμη, όπου καταγράφει τις εκστρατείες του για την κατάκτηση του βασιλείου της Δακίας

Παρόμοιες στήλες ανήγειραν και οι Μάρκος Αυρήλιος και Αρκάδιος, και θ'αποτελέσουν πηγή εμπνεύσεως για τους μιναρέδες,

που θα εμφανιστούν σ'εξακόσια έτη από τώρα, σε πόλεις της Μεσοποταμίας, όπως η Σαμάρα.

Οι Αντωνίνοι δεν υπήρξαν δυναστεία, ενώ κυβερνήσαν περίφημα,

μέχρι που υποκύψαν στο σφάλμα της κληρονομικής διαδοχής.

Σημειώνεται σχετική εσωτερική Ειρήνη, και άνθιση της Οικονομίας. Όμως, αναθερμαίνεται η παλιά αντιμαχία με την Παρθία, που ξεσπά σε ανοικτή σύρραξη το 115, με αφορμή την διαδοχή στο ουδέτερο βασίλειο της Αρμενίας. Οι λεγεώνες του αποφασιστικού Τραϊανού κυριεύουν ολόκληρη την Αρμενία, και πέραν από αυτή, φτάνοντας τόσο στην Κασπία Θάλασσα, όσο και στον Περσικό Κόλπο. Πανικόβλητοι οι Πάρθοι, υποδαυλίζουν νέα εξέγερση των Ιουδαίων, ως αντιπερισπασμό στα μετόπισθεν των ρωμαϊκών φοσσάτων. Όμως, η Ρώμη βγαίνει κερδισμένη, αποκτώντας μέγιστη εδαφική έκταση (116, αλλά και αργότερα το 165), αν και σύντομα εγκαταλείπονται κράτη-πελάτες, που αποστατούν πίσω στην παρθική ηγεμονία.

ο αυτοκράτωρ Αδριανός

Ο πολυπράγμων Κλαύδιος Πτολεμαίος συνοψίζει με τα έργα του, την επιστημονική γνώση της εποχής για την Γεωγραφία, π.χ τις διαστάσεις της γνωστής Οικουμένης. Η γενική αντίληψη για το πραγματικό μέγεθος της Οικουμένης αποκαλύπτεται π.χ. και στο μυθιστόρημα «Τa υπέρ Θούλην άπιστa, λόγοι κδ΄ (= 24 απίστευτες ιστορίες πάνω από την Θούλη)», του Αντωνίου Διογένους. Σώζεται μονάχα σύνοψη του βιβλίου, που περιλαμβάνεται ως η 166η από τις 280 καταχωρήσεις στην Μυριόβιβλο, που θα γράψει για τον οκνηρό αδελφό του, Ταράσιο, ο κατοπινός οικουμενικός πατριάρχης Φώτιος, ο οποίος επαινεί τον συγγραφέα ενθουσιασμένος, για την δραματικότητα του λόγου του, για την σαφήνεια της γραφής του, και για την αληθοφάνεια της εξιστόρησης: «..Δραματικὸν οἱ λόγοι, σαφὴς ἡ φράσις καὶ οὕτω καθαρὰ ὡς ἐπ' ἔλαττον εὐκρινείας δεῖσθαι, καὶ τότε κατὰ τὰς ἐκτροπὰς τῶν διηγημάτων. Ταῖς δὲ διανοίαις πλεῖστον ἔχει τοῦ ἡδέος, ἅτε μύθων ἐγγὺς καὶ ἀπίστων ἐν πιθανωτάτῃ πλάσει καὶ διασκευῇ ὕλην ἑαυτῇ διηγημάτων ποιουμένη..».

Επίσης, ο οικ. πατριάρχης Φώτιος θα θεωρεί το μυθιστόρημα αυτό και ως «πηγή και ρίζα» έμπνευσης για την «Αληθή Ιστορία» του Λουκιανού, που έχει σωθεί ολόκληρη, και που θεωρείται ως το πρωιμότερο σωζόμενο σενάριο επιστημονικής φαντασίας/science fiction, αν και το γράφει με σαφώς σκωπτική διάθεση ο Σύρος φιλόσοφος Λουκιανός από το βασίλειο της Κομμαγηνής.

Στην εισαγωγή του βιβλίου του, ο Αντώνιος Διογένης το αφιερώνει στην αδελφή του, Ισιδώρα. Η χρονικά και τοπικά πολυεπίπεδη πλοκή του μυθιστορήματος αναφέρεται στις απίστευτες ταξιδιωτικές περιπέτειες Ρωμαίων (Φαυστίνος και η αδελφή του, Ισιδώρα), Ελλήνων (Δεινίας ο Αρκάς, με τον γιο του, Δημοχάρη) και Φοινο-Αραμαίων (η Δερκυλλίς και ο Μαντινίας, τέκνα του Μνάσωνος), σε διάφορες χώρες της Μεσογείου (Φοινίκη, Ρόδος, Κρήτη, Σικελία, Ιβηρική, Κελτική, Αστουρία (που κατοικείται από κελτικό λαό), Ακυτανία (= Ακουιτανία, που κατοικείται από πρωτο-βασκόφωνους)), αλλά και πέραν από αυτές, π.χ. από Υρκανία και Κασπία, προς τα Ριπαία (--> Ουράλια) Όρη και την Σκυθική, μέχρι Κιμμερία (η χώρα των Κίμβρων, στην σημ. Δανία) και την νήσο Θούλη (--> Ισλανδία ή Νορβηγία), αλλά και στο ..Διάστημα, μέχρι την Σελήνη και τον Ήλιο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αναφορά σε βρυκολακοειδή ή ζομπι-ειδή κατάσταση: Ο «κακός (villain)» του μυθιστορήματος, ο Αιγύπτιος Παάπις, που ακολουθούσε τα ίχνη των ηρώων, εμφανίστηκε μπροστά τους στην Θούλη, και με φρικτό μαγικό τέχνασμα τους επέβαλε, να πεθαίνουν την ημέρα και ν'ανασταίνονται όταν πέφτει η νύχτα. Και την δοκιμασία αυτή, τους την μετέδωσε φτύνοντάς τους δημόσια κατά πρόσωπον.

Τέλος, όπως π.χ. τα Αργοναυτικά του Απολλώνιου του Ρόδιου από τον 3_ο αι π.Χ υποστήριζαν την ορφική πίστη, έτσι και τα υπέρ Θούλην άπιστa αποτελούν και όχημα προπαγάνδας νεοπυθαγόρειων ιδεών, αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν υποστηρίζουν συγκεκριμένη αίρεση. Αυτό δεν πρέπει να ξενίζει, δεδομένου του συνωστισμού π.χ. σαϊεντολόγων, βουδιστών, και καββαλιστών στην μέκκα της Έβδομης Τέχνης, το Χόλυγουντ.

Ξέσπασμα καταστρεπτικής επιδημίας (166), μάλλον ευλογιάς, εξασθενεί δημογραφικά την Ρωμανία. Γερμανικές φυλές, επωφελούμενες από την αποδυνάμωση της Αυτοκρατορίας, προσπαθούν να καταπατήσουν τα σύνορά της. Πιθανόν η αρρώστια να έπληξε την Ρωμανία, μέσω της επικοινωνίας της με την Άπω Ανατολή. Πάντως, κατά την ίδια εποχή σημειώνεται εξάπλωση εναλλακτικών θρησκειών, από την Ανατολή ως επί το πλείστον. Ίσως με αφορμή αυτές τις συγκυρίες, προς το τέλος του αιώνα, ο θεσμός της καισαρικής υιοθεσίας θα εξασθενήσει για χάριν της κληρονομικής διαδοχής. Ο Ελληνορωμαίος αξιωματούχος και ιστορικός Κάσσιος Δίων (γιος του Ρωμαίου πατρικίου & συγκλητικού Κασσίου Απρονιανού, και εγγονός του Έλληνος Δίωνος Κοκκηιανού, του Χρυσοστόμου ρήτορος) αποκαλεί την συγκεκριμένη διαδοχή «μετάβαση από χρυσό βασίλειο, σε βασίλειο σιδήρου και σκουριάς».

όμορφο διμεταλλικό μετάλλιο του Κομμόδου,

αναμνηστικό για νικηφόρο έκβαση στην Βρετανία το 191

Ύστερα από αδυσώπητη αναμέτρηση στρατηγών (2η χρονιά 4 αυτοκρατόρων, όταν η φρουρά των Πραιτοριανών βγάζει την πορφύρα σε πλειστηριασμό), επικρατεί ο καρχηδονιακός οίκος των Σεβήρων (193-235), με την υποστήριξη λεγεώνων επανδρωμένων από Παννονούς και Ιλλυριούς.

χρυσή προτομή του Σεπτιμίου,

που βρέθηκε στο Διδυμότειχο, που τότε λέγονταν Πλωτινόπολη (εκ της συζύγου του Τραϊανού, Πομπηΐας Πλωτίνας)

Δηλαδή, επέρχεται η εκδίκηση της Καρχηδόνας επί της Ρώμης τρόπον τινά, 394 έτη ύστερα από την συντριπτική ήττα των Καρχηδονίων, στην μάχη της Ζάμας (202 π.Χ), και 338 έτη ύστερα από την οριστική καταστροφή της Δημοκρατίας της Καρχηδώνος, και την ισοπέδωση της πόλης (146 π.Χ, την ίδια χρονιά που η Ρώμη κατατροπώνει και την Αχαϊκή Συμπολιτεία, και ανακοινώνεται η τύποις Ελευθερία των ελληνικών πόλεων στην πρωτεύουσα της Συμπολιτείας, Κόρινθο.).

ο Σεπτίμιος και η οικογένεια του

Η φοινικόφωνη (όντας Λιβυφοίνικες στην εθνικότητα τα μέλη της) δυναστεία των Σεβήρων, εκ της Συρτικής, γνωστής και ως λιβυκής Τριπόλεως (όπως ονομάστηκε η περιοχή των τριών φοινικικών αποικιών: i. Λέπτιδα η Μεγάλη (Leptis Magna), ii. Σάβραθα και iii. Οία (όπως η ομώνυμη πολίχνη -των Δαναών?- στην νήσο Θήρα), μιαν χώρα που σήμερα αποτελεί την Τριπολιτανία της σύγχρονης Λιβύης), προβαίνει σε διαδοχικές επιγαμίες με το επιφανέστερο ιερατικό γένος της συριακής πόλης, Έμεσα (σημ. Χομς), έναν οίκο εξίσου σημιτικό. Παράλληλα διαδίδεται ανά την Ρωμανία και η λατρεία του πολιούχου της Εμέσης, του Κυρίου του Όρους/Ελαγκαμπάλ/Ηλιογαβάλου, μια τοπική αραμαϊκή θεότητα σχετιζόμενη με την απότιση σεβασμού σε συγκεκριμένο μετεωρίτη, που φέρεται ότι προήλθε από τον Ήλιο. Ο θεός Ηλιογάβαλος εντάσσεται επίσημα και θριαμβευτικά στο Ρωμαϊκό Πάνθεον, ενώ η λατρεία του θα ανανεωθεί αργότερα από τον ιμπεράτορα Αυρηλιανό, ως ο περισσότερο κοσμοπολίτικος «Ήλιος ο Αήττητος ή Ανίκητος»!

Σε άλλη μια τους καινοτομία με μακροπρόθεσμες συνέπειες, οι Σεβήροι ευνοούν την είσοδο Ιλλυριών & Παννονών και σε επίλεκτα σώματα του ρωμαϊκού στρατού, για να μειωθεί η επιρροή των ιθαγενών της Ιταλίας. Έτσι, καταργείται η φρουρά των Πραιτοριανών, και επανιδρύεται με την στρατολόγηση μη-Ιταλών.

Πραιτοριανοί φρουροί,

της εποχής του Σεπτιμίου Σεβήρου

Τελικά θ’αναδειχτούν Ιλλυριοί αυτοκράτορες, μέσω της στρατοκρατικής φύσης του πολιτεύματος στην Ρωμανία, κάποιοι από τους οποίους θα σώσουν το κράτος από βέβαιη καταστροφή, που σχεδόν θα επιφέρουν π.χ. η ισχυροποίηση της Περσίας του θρασύτατου οίκου των Σασσανιδών, οι εισβολές Γότθων και Σαρματών, και οι μαζικές αποσχίσεις επαρχιών. Έτσι κάπως θα εδραιωθεί και ο δικέφαλος δράκων στα λάβαρα των νέων λεγεώνων, σε θυρεούς μονάδων πεζικού (avxilia) και ιππικού (vexillationes - Αρχικά, τα βεξιλλάτια αποτελούν αποσπάσεις τμημάτων από αυτοκρατορικού τύπου λεγεώνες, για γρήγορη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων, συχνά αρκετά μακριά από την βάση της μητρικής λεγεώνας. Ύστερα από τις μεταρρυθμίσεις των Ύστερων Ιλλυριών, αποτελούν αυτόνομες και τακτικά ευέλικτες -αν και βαριά οπλισμένες- μονάδες ιππικού).

Προς το παρόν, νικηφόρος πόλεμος του Σεπτιμίου Σεβήρου εναντίον της Περσίας, επιτρέπει την προσάρτηση της βόρειας Μεσοποταμίας. Συγκεκριμένα, αποσπώνται εφήμερα από την φενταραλιστική δεσποτεία των Πάρθων, η Αδιαβηνή (με έδρα τα Άρβηλα), η Οσροηνή (με έδρα την Έδεσσα, η γενέτειρα της Ύστερης Αραμαϊκής γλώσσας), όπως και η Χάτρα, αλλά μαζί και η λαμπρή μεγαλούπολη των Πάρθων, Κτησιφώντα. Επίσης, ο Σεπτίμιος Σεβήρος προσαρτά εκτεταμένα εδάφη και στην Αφρική, και συγκεκριμένα πόλεις των υπερήφανων και ατίθασων Γαραμαντών, όπως η Κύδαμος, η Γαρβία, η Γολαία, και κυρίως τα Γάραμα, με την Γ' Αυγουστανή Λεγεώνα το 203 μ.Χ.

Οι Γαραμάντες αποτελούν περήφανη φυλή που αρχικά ζούσαν στα μεσογειακά παράλια, ενώ ο Ηρόδοτος τους συσχετίζει με τους Μινωίτες, τους αυτόχθονες της Κρήτης, Κρήτες (οι πρόγονοι των Ετεοκρητών και των Κυδώνων). Κείμενα βαθιά μέσα στην Σαχάρα, τα Γάραμα αποτελούν την ομώνυμη πρωτεύουσα αυτής της φυλής. Η ονομασία πόλης και φυλής γλωσσολογικώς παραπέμπει στο «Κυρήνη», όσο και το «Κύδαμος» στο «Κυδωνία».

© Copyright Euratlas Nüssli – www.euratlas.com, reproduction prohibitedΡωμαϊκή Αυτοκρατορία

1ος αι

3ος αι

πίσω στην αρχική σελίδα

friesian.org regarding Romania