Αιώνες πριν γίνουν πατρίδα των Αρμενίων, τ' αρμενικά βουνά αποτέλεσαν και την κοιτίδα του αρχικού έθνους που δημιούργησε την Αριοευρωπαϊκή Ομογλωσσία (urheimat: Κουρδιστάν, νότια Αρμενία και βόρεια Συρία, 10η - 9η Χιλιετία π.Χ).

Όμως, ενώ οι Αριοευρωπαίοι θα εξαπλώνονται ραγδαία σε Ανατολή (Ιράν, Ινδία και Τοχαρία) και Δύση (Ανατολία κι Ευρώπη), στην αρχική τους κοιτίδα θα εισχωρήσουν αλαροδικές φυλές, πανίσχυρες από κάποια στιγμή και μετά, ύστερα από την εξημέρωση του ίππου, και την χρησιμοποίησή του στην τέχνη του πολέμου.

Αλαροδία ~ Ουραρτού

Οι Αρμένιοι θα δημιουργηθούν αρκετά αργότερα, από την ανάμειξη Φρύγων κατακτητών από την ελληνική Δύση, με τον λαό Ναϊρι, τους Ουραρτού των ασσυριακών πηγών, τους Αλαρόδιους των ελληνικών πηγών, ενός αλαροδικού υποστρώματος συγγενικού με τους Χουρρίτες και τους Κασσίτες.

Հայաստան - Χαγιαστάν

από Հայք = Χαΐκ

η χώρα των "Αχαιών" ?

Η ιστορική Αρμενία υπήρξε αρκετά πιο εκτεταμένη από την σύγχρονη, πρώιν σοβιετική Αρμενία.

Ανατολία

Όπως και ο Ελληνισμός/Ρωμιοσύνη, το αρμενικό έθνος ασκεί αφομοιωτική επιρροή στα ιθαγενή έθνη της περιοχής μεταξύ της Μαύρης Θαλάσσης και των υψιπέδων της Αρμενίας, τα ίδια επτά πρωτο-ΚολχοΚαρτβελικά έθνη που αναφέρει ο Ξενοφών στην «Κύρου Ανάβασις» (~400 π.Χ):

i. Χάλδιοι <-- Χάλυβες

(στην περιοχή Θήρας: το οροπέδιο της κατοπινής Γκιουμούς Χανέ ή Αργυρούπολης: Σταδιακώς θα εξελληνιστούν, συνδιαμορφώνοντας τους Ποντίους Ρωμιούς. Κατά την εποχή της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, οι αναφομοίωτοι, δηλαδή

οι Χάλδιοι που ακόμη μιλούσαν την γλώσσα τους, αποκαλούνταν Μεσοχαλδαίοι, ενώ επάνδρωναν και τις τάξεις πολιτικού κόμματος),

ii. Σκυθηνοί (δυτικότερα, στην ενδοχώρα νοτίως των Κοτυώρων),

iii. Τιβαρηνοί (περιοχή των Κοτυώρων, το σημ. Ορντού),

iv. Μάκρωνες (στην Ματσούκα, και στην ενδοχώρα της Τραπεζούντας, γενικότερα),

v. Ταοχοι ή Τάοχες (οι Ντιαοχοι/Διάοχοι/Διάδοχοι που βασικά κυριαρχούν στην Ταΰκ (ή Ταώς, και γενικά ανάμεσα στην Χαλδία και την Αρμενία. Με οίκους όπως οι Βαγρατίδες και οι Μαμικονιάν, τον Ύστερο Μεσαίωνα θα πρωτοστατήσουν στον εξαρμενισμό της φυλής τους αλλά και ολόκληρης της ανατολικής Μικράς Ασίας),

vi. Μοσσύνοικοι ή Μοσσύνοι (περιοχή Κερασούντας--> Γκιρεσούν), και

vii. Ιαννοί ή Κόλχοι (στην πέραν του Ριζαίου, ακτογραμμή. 1️⃣ Λαζοί/Τζανοι/Ιαννοί/Τζάννοι/Τσανοι/Σάννοι, 2️⃣ Ηνίοχοι και 3️⃣ Μιγκρέλιοι κατάγονται από τους Κόλχους της Αρχαιότητας. «Τζάν» είναι ενδώνυμο των Λαζών σήμερα, και «Τσαν» είναι το εξώνυμο με το οποίο αποκαλούν τους Μιγκρέλιους, οι Σβανέτοι/Σουανέτοι, έτερος καρτβελικός κλάδος, διακριτός και απ'τους Κόλχους, και απ'τους Ίβηρες/Γεωργιανούς.).

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Με αρχική σφαίρα επιρροής την ευρύτερη Καυκασία, οι Αρμένιοι π.χ. υπήρξαν άριστοι αρχιτέκτονες και δεινοί χτίστες, αφήνοντας πλήθος από μνημεία, όπως ναούς, μοναστήρια, σταυρόπετρες (χατσκαρ), γέφυρες κ.ά να μαρτυρούν την αξιοσύνη τους. Γενικά όμως, οι Αρμένιοι προσέφεραν πάρα πολλά, όχι μόνο στην "ελληνική" Ανατολή, αλλά και στην "λατινική" Δύση.

χριστιανικός ναός στην Αρμενία, ερειπωμένος σε τομή που καταγράφει την λαμπρότητα του σχεδιασμού του:

έξοχο παράδειγμα της Αρμενικής Αρχιτεκτονικής

Η επίδραση της ιδιότυπης Αρμενικής Αρχιτεκτονικής είναι εμφανής ακόμα και στην εξέλιξη του Ρωμανικού Ρυθμού της Δυτικής Ευρώπης του Μεσαίωνα, στην πορεία που θ' ακολουθήσει για να γεννήσει τον Γοτθικό Ρυθμό της Δυτικής Ευρώπης του Ύστερου Μεσαίωνα, ίσως και μέσω του ιεραποστολικού έργου των Μανιχαίων, οι οποίοι ευδοκιμούν και στην μεθόριο ανάμεσα στην ισλαμοκρατούμενη Αρμενία και την ρωμιοκρατούμενη Ανατολία, πριν απλωθούν στην Μεσόγειο με ολιγάριθμες, αλλά δυναμικές, κοινότητες.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ύστερα από αιώνες ζυμώσεων, στ' αρμενικά βουνά διαμορφώνεται ένα σύνθετο σύστημα αριστοκρατίας, αποτελούμενο από την υψηλή βαθμίδα των Αζατ, όπως κι από έναν δευτεροβάθμιο αστερισμό αρχόντων, τους ναχαράρ, οι οποίοι συχνά αποδεικνύονται ατίθασοι κι απείθαρχοι.

αρμενικοί αριστοκρατικοί οίκοι, ενίοτε με φιγουράτες καταγωγές:

• Αματούνοι (Ամատունի αρμενιστί, ამატუნი γεωργιανιστί)

<-- με υποτιθέμενη ισραηλιτική προέλευση, εκ των Δέκα Χαμένων Φυλών.

• Αρσακίδες ή Αρσακούνοι (Արշակունի αρμενιστί)

<-- κλάδος της ιρανικής δυναστείας των Αρσακιδών (αρχικώς Δάες εισβολείς από την στέππα επί της σατραπείας Παρθία & Υρκανία το 238 π.Χ, πριν επικρατήσουν σε ολόκληρο τον Ιρανικό Κόσμο: 148-129 π.χ, και μέχρι το 224 μ.Χ, όταν η εκθρόνισή τους από τους Σασσανίδες σημαίνει το τέλος του Αρχαίου Κόσμου, και του Ελληνισμού.), που θα βασιλέψει και στην Αρμενία ([12] 64 – 428 μ.Χ), πλήρως ταυτιζόμενος με τα συμφέροντα του αρμενικού έθνους. Η εξουσία τους θα εδραιωθεί το 64 μ.Χ, δίνοντας τέλος σε μιαν εποχή δυναστικής αστάθειας για την χώρα. Οι Αρσακίδες θα ανεξαρτητοποιήσουν την Αρμενία το 180 μ.Χ, και την Ιβηρία το 189 μ.Χ, ενώ θ'αποδεχτούν νωρίς τον Χριστιανισμό, ενθαρρύνοντας τον προσηλυτισμό του λαού τους, ήδη από το 301 μ.Χ. Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο οι Αρσακίδες της Αρμενίας, όσο και οι Αρσακίδες της Περσίας ([238] 139 π.Χ – 224 μ.Χ), υπήρξαν εξίσου φιλέλληνες με τους Ρωμαίους της ίδιας εποχής. Οι ιδιαζόντως ανθέλληνες Σασσανίδες θα εισβάλλουν στην Αρμενία το 337, καθιστώντάς την μόνιμη εμπόλεμη ζώνη στην αντιπαράθεσή τους με την αυτοκρατορία της Ρωμανίας. Ο οίκος των Αρσακούνι θα εξασθενήσει, τον ίδιο καιρό που θα ισχυροποιούνται άλλοι αρμενικοί οίκοι έντονα ανταγωνιστικοί, όπως οι Βαγρατίδες. Σταδιακά η Αρμενία θα διαιρεθεί σε ανατολική, ζωροαστρική, φιλοπερσική, και σε δυτική, χριστιανική, φιλορωμαϊκή. Πάντως η Αρμενία θα βρεθεί δυο φορές ολόκληρη υπό την κηδεμονία του αυτοκράτορα των Ρωμιών, πρώτη φορά κατά τη βασιλεία του Καππαδόκη Μαυρικίου (582 – 602 μ.Χ) και στη συνέχεια, από το 624 κι εξής, κατά την βασιλεία του εξίσου Καππαδόκη Ηρακλείου (610 – 641 μ.Χ), όταν θα παραμείνει ρωμέικη για σχεδόν 100 έτη, παρά την έλευση του Ισλάμ και την εκρηκτική εξάπλωση του χαλιφάτου.

θυγατρικοί οίκοι των Αρσακιδών, αν και

στα πλαίσια της φεντεραλιστικής δομής της Παρθικής Αυτοκρατορίας:

1. Υρκανία (Κουργκάν/Βαρκάνα) ---> 170 π.Χ – 230 μ.Χ.

2. Μηδία (η βόρειος, η Ατροπατηνή) ---> 144 π.Χ – 232 μ.Χ.

3. Ιβηρία (Σασπειρία/Γεωργία) ---> 123 π.Χ – 284 μ.Χ,

4. Αλβανία (Αλουάνκ ή Αχβάνκ) ---> 123 π.Χ – 510 μ.Χ.

5. Αρμενία ---> [12] 64 – 428 μ.Χ.

θυγατρικοί οίκοι των Αρσακιδών,

και εκτός της δικαιοδοσίας του Αρσακίδου μεγάλου βασιλέως (του Πέρση αυτοκράτορα):

Υρκανία (170 π.Χ - 230 μ.Χ)

Μηδία (144 π.Χ - 232 μ.Χ)

Ιβηρία (Γεωργία, 123 π.Χ - 230 μ.Χ, Αρσακίδες: 189 μ.Χ – 284 μ.Χ)

Αλβανία (123 π.Χ – 510 μ.Χ)

Αρμενία ([12] 64 – 428 μ.Χ)

Σιστάν (Σάκασταν, οίκος Σουρήν: 20 - 240 μ.Χ)

Μαργιανή (10 - 250 μ.Χ)

Περσίς (Παρσίδα, Φαρς, 230 π.Χ - 210 μ.Χ)

Χάτρα (141 π.Χ -230 μ.Χ)

Ελυμαΐς (Ελάμ, 147 π.Χ - 224 μ.Χ)

Χαρακηνή (πρωτεύουσα η Χάραξ, 170 π.Χ - 222 μ.Χ)

Οσροηνή (132 π.Χ - 293 μ.Χ)

Αδιαβηνή (69 π.Χ - 226 μ.Χ)

Κορδουηνή (Γορδυηνή, 140 π.Χ - 230 μ.Χ)

• Αρταξιάδες ή Αρτασσεσσιάν

<-- βασιλική δυναστεία της Αρμενίας (189 π.Χ – 12 μ.Χ). Ένα από τα μέλη της, ο Τιγράνης B' ο Μέγας (Τικράν Μεντζ), γαμπρός του Μιθραδάτη Στ' του Ευπάτωρος, θα εναντιωθεί και σε Ρωμαίους και σε Πάρθους, στηρίζοντας τον ανθεκτικό πεθερό του, ενώ παράλληλα θα διεκδικήσει και την αυτοκρατορική εξουσία των Σελευκιδών, προσαρτώντας τη Συρία, κατόπιν προσκλήσεως από τους αγανακτισμένους με την φαγωμάρα των Σελευκιδών, Αντιοχείς, αφήνοντας στον Σέλευκο τον Ζ', τον Κυβιοσάκτη, λίγες μόνο πιστές πόλεις[-κράτη].

• Αρτσρούνοι ή Αρτζρούνοι (Արծրունի αρμενιστί)

<-- με υποτιθέμενη καταγωγή από τον "κύριο των 4 περάτων", και βασιλιά της Ασσυρίας, Σενναχερίμπ (705 – 681 π.Χ).

Για αιώνες υπερασπίστηκαν τις κτήσεις τους στην Περσαρμενία, από τις επιθέσεις των Μαμικονιάν και άλλων αρμενικών αριστοκρατικών οίκων της εσπερίας Αρμενίας, προσκείμενων στην σφαίρα επιρροής της Ρωμανίας. Στη συνέχεια όμως, το Ισλάμ και το χαλιφάτο του, θα σαρώσουν τόσο την Περσία, όσο και την Ρωμανία. Εν τούτοις, και η υποταγή, και η ενότητα, που φέρνουν η αραβική κατάκτηση είναι παροδικές. Έτσι, ενώ επέρχεται η παρακμή του χαλιφάτου των Αββασιδών, οι Αρτσρούνοι θα συμβάλλουν στην ίδρυση του χριστιανικού πριγκηπάτου του Βασπουρακάν (908). Στη συνέχεια, όταν η Βασπουρακανία θα προσαρτηθεί από την Ρωμανία (1021), οι Αρτσρούνοι θα πρωτοστατήσουν και στον αρμενικό εποικισμό της Ανατολίας. Π.χ μαρτυρείται ότι κατά το 1021, ο αυτοκράτωρ Βασίλειος Β’ ο Πορφυρογέννητος εκχωρεί στον έκπτωτο σάχη της Βασπουρακανίας, Γιοβάννη Σενεκερίμ Αρτσρούνι την επικαρπία της Σεβάστειας (κατοπινό Σιβάς), της Ευδοκιάδος (κατοπινό Τοκάτ), και της Αμάσειας (η αρχαία έδρα του Πόντου, π.χ επί βασιλείας του Μιθραδάτη Στ’ του Ευπάτωρος, η κατοπινή Αμάσυα). Ο Σενεκερίμ θα εγκατασταθεί στην περιοχή με έδρα στη Σεβάστεια, συνοδευόμενος από 14.000 υπηκόους του.

• Βαγρατίδες ή Μπαγρατούνοι ή Μπαγρατιάν

<-- με υποτιθέμενη καταγωγή, ανάλογα με την περίσταση και την εποχή:

i. από τον προστάτη του αρχαίου οίκου των Οροντιδών, τον ηλιακό θεό Ανκλ - Θορκ,

ii. από τον μυθικό γενάρχη των Αρμενίων, Χαΰκ

iii. από τον θρυλικό βασιλιά του Ηνωμένου Βασιλείου του Ισραήλ, τον προφητάνακτα Δαυίδ (1003 – 970 π.Χ).

Μαζί με τους Μαμικονιάν, οι Βαγρατίδες ή Παγκρατίδες ή Ασωτίδες αποτελούν περίφημο οίκο της χώρας Ταΰκ/Ταώς (Τάοχοι /Διάοχοι/Διάδοχοι: Κολχο-Καρτβελικό έθνος, εκεί που οι Κόλχοι/Τζαννοί, προσεγγίζαν Ίβηρες/Καρτβέλιους και Αρμένιους), πανίσχυρο κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα, που θ’αναδείξει και βασιλείς της Αρμενίας (σαχανσαχ, 885 – 1045 μ.Χ), και βασιλείς της Γεωργίας (888 –···–1810 μ.Χ). Ο Κωνσταντίνος Ζ' Πορφυρογέννητος περιγράφει αρκετά εκτενώς την πολύπλοκη ανάμειξη γόνου της οικογενείας, του Ασωτίου Α' του Κουροπαλάτου και των υιών του, στα ζητήματα της Ρωμανίας και των βασιλείων της Αβασγίας, της Ιβηρίας/Καρτλί, και της Αρμενίας, μπέρδεμα που θα παρατηρήσει αργότερα και ο Βασίλειος Β' ο Πορφυρογέννητος, όταν άλλος γόνος του οίκου, ο Δαυίδ ο Κουροπαλάτης και οι γιοί του, δρομολογούν εξελίξεις δυσμενείς για την αυτοκρατορία, όπως πχ την συγχώνευση Αβασγίας και Ιβηρίας το 1008, με παράλληλη φεουδαλική καθυπόταξη των Αρμενίων αρχόντων στο θέλημα του νέου βασιλείου. Ο βαcιλεύς αυτοκράτωρ Βασίλειος Β' θα επιχειρήσει ν'ανακόψει την γεωπολιτική εξάπλωση των Μπαγρατιδών, εξαπολύοντας απανωτές σωφρονιστικές εκστρατείες, τακτική που θα συνεχίσουν και επόμενοι αυτοκράτορες, μέχρι την πτώση της Ρωμανίας το 1071.

• Γκνούνοι

<-- με υποτιθέμενη καταγωγή από τον «κύριο των 4 περάτων», και βασιλιά της Ασσυρίας, Σενναχερίμπ (705 – 681 π.Χ).

Διασημότερο μέλος του οίκου αποτελεί για την Ρωμιοσύνη ο Μιζίζιος Β’ Γκνούνι, μαστρομίλης (σπαραπετ) της Αρμενίας, επί βασιλείας του Καππαδόκη ιμπεράτορος Ηρακλείου. Ο Μιζίζιος (Μζεζ) Β’ συνέβαλλε στη συντριβή του μεγάλου βασιλιά της Περσίας, Χοσρόη Β’, και στην [προσωρινή, φευ, και μονοθελητιστική] Ένωση των Εκκλησιών της επικράτειάς του. Όμως οι μάχιμοι της επικράτειάς του, θα περιλαμβάνονται στις αυτοκρατορικές δυνάμεις που θα ηττηθούν από τους φανατικούς νεοφώτιστους του Ισλάμ, μερικά χρόνια αργότερα.

• Ζακαρίδες

<-- με υποτιθέμενη καταγωγή από τον κύριο των 4 περάτων, βασιλέα βασιλέων, μέγα βασιλιά (σαχανσαχ πάτισαχ) της Περσικής Αυτοκρατορίας, Αρταξέρξη Γ' τον Μακρόχειρα (404 – 358 π.Χ).

Στην πραγματικότητα οι Ζακαρίδες, επίσης γνωστοί ως Μχαργκρντζελοι, ήτοι Μακρυχέρηδες, ήταν ονομαστός αριστοκρατικός οίκος κουρδικής καταγωγής που θα διαπρέψει στην Αρμενία και στην Γεωργία.

• Κομητόπουλοι

Οι Κομητόπουλοι θα γίνουν τσάροι στην Βουλγαρία, όπου θ'αποτελέσουν μιαν ιδιαιτέρως δυναμική, αν και βραχύβια, βασιλική δυναστεία ([971] 997-1018). Βέβαια, αυτός ο αρμενικός οίκος θα παραμείνει κοσμοπολιτικος, συνάπτοντας επιγαμίες με ποικίλης προέλευσης οικογένειες, όπως αρμενικες (Μπαγρατιάν ή Βαγρατίδες), αρμενο- παυλικιανικές (Χρυσήλιοι), σλαβο- βουλγαρικές, βλαχο- ελληνικές (η Αγάθα και η Ειρήνα, αμφότερες Λαρισαίες) και ουγγρικές (Αρπάντ).

Ύστερα από την αιχμαλώτιση των αδελφών Βόρι Β' και Ρωμανού της αρχικής βουλγαρικής δυναστείας των Δουλοϊδών, και την προσάρτηση της κυρίως Βουλγαρίας, (η οποία θα καταστεί θέμα, ως "το Παρίστριον"), από τον Αρμένιο βασιλιά αυτοκράτορα Ρωμαίων Ιωάννη Τσιμισκή, οι δυτικές εσχατιές του βουλγαρικού χανάτου/βασιλείου, με επίκεντρο την σκλαβηνία των Δρεγοβιτών, θα οργανωθούν ως τετραπολική αυτοκρατορία, από τους γιους του κόμη Νικολάου, αξιωματούχου επίσης Αρμενίου, που όμως είχε προσχωρήσει στις τάξεις των Βουλγάρων, και διατελούσε δούκας της Σόφιας αρκετά πριν από την θριαμβευτική εκστρατεία του Τσιμισκή. Όπως είχαν πράξει άλλοτε και οι αδελφοί Μακκαβαίοι στην ανάστατη Ιουδαία του 2ου αι π.Χ, οι γιοι του Νικόλα, οι Κομητόπουλοι, θα μοιραστούν την άμυνα της επικράτειας τους, την οποία και θα προσπαθούν συνεχώς να επεκτείνουν:

1. Δαβίδ (στην περιοχή Λιμνών, Πρέσπας και Αχρίδας, ως περιοχή πρωτευούσης: 992-1018),

η επικράτεια των Κομητόπουλων,

πριν η στάση τους κατασταλεί από τον Βασίλειο Β' Πορφυρογέννητο

Όρθιος Ορμώμενος Λέοντας σε χρυσό σφραγιδοδακτύλιδο που

χρησιμοποιεί Ρωμαίος αυτοκρατορικός αξιωματούχος στον Μοριά του 14ου αι, και συγκεκριμένα ένας cεβαστός βεcτιαρίου

Και ο Όρθιος Ορμώμενος Λέων αποτελεί ένα από τα σύμβολα του σκοπιανού εθνικισμού,

αν και σε χρήση από την Βουλγαρία μέχρι την Σκοτία, π.χ και σε Βοημία, Κάτω Αρμενία και Μάντοβα!

• Κουρκούες (Գուրգեն, Γκουργκεν)

<-- Οικογένεια αριστοκρατών (ναχαραρ), αρμένικη, αν και με απώτερη καταγωγή από το ιρανικό έθνος των Υρκανών, που μεταναστεύει και διαπρέπει στην Ρωμανία, όπου αναμειγνύεται δεόντως με ιθαγενείς, όσο και αρμενίζοντες οίκους, όπως είναι οι Φωκάδες και οι Σκληροί.

• Λιπαριτίδες

<-- υποτιθέμενος κλάδος του ενδόξου αρμενικού οίκου των Μαμικονιάν, πιο πιθανά ιθαγενής οίκος της Γεωργίας, που μεσουράνησε κατά τον 11ο αι, όταν βρέθηκε σε αντιπαράθεση τόσο με τους Βαγρατίδες (Μπαγρατιάν), όσο και με τους βασιλιάδες της Γεωργίας (επίσης ..Βαγρατίδες -> Μπαγκρατιόνοι), αλλά και με τους αυτοκράτορες της Ρωμανίας.

• Μακεδονική Δυναστεία, γνωστοί και ως οι Πορφυρογέννητοι (αυτοκρατορικός οίκος της Ρωμανίας, 867-1056 μ.Χ)

<-- Ο ιδρυτής τους, ο Βασίλειος ο Μακεδών, ενδεχομένως ήταν μέλος, ή απλά προστατευόμενος, του οίκου Μαμικονιάν, αν και ο ίδιος προτίμησε να προβάλλει την υποτιθέμενη καταγωγή του από τους Αρχαίους Μακεδόνες βασιλείς, και κυρίως από τον Αλέξανδρο Γ΄ τον Αργεάδα, τον βασιλιά των Μακεδόνων, προστάτη των Ιερών, στρατηγό αυτοκράτορα των Ελλήνων, φαραώ της Αιγύπτου, κύριο των 4 περάτων για τους Χαλδαίους, βασιλέα βασιλέων, μέγα βασιλιά (σαχανσαχ πάτισαχ, περσιστί), τον θρυλικό Μεγαλέξανδρο.

• Μαμικονιάν

<-- ονομαστός και πανίσχυρος αρμενικός βασιλικός οίκος, με υποτιθέμενη καταγωγή από την δυναστεία Χαν της Σηρικής Χώρας (Κίνα). Η αρχική φήμη περί κινεζικής καταγωγής ενδέχεται να προέρχεται από παρανόηση του αρμενικού «Τσεν-κ» για το «Σίνες ή Κινέζοι», με το «Τσεν» για το «Τζάννοι», συνώνυμον του «Κόλχοι» (---> Λαζοί και Μιγκρέλιοι οι τωρινοί απόγονοί της), από αυτές που διαβιούν ανάμεσα στην Αρμενία και την Χαλδία. Με πατρογονικά εδάφη στην χώρα Ταΰκ (ή Ταώς), οι Μαμικονιάν μάλλον υπήρξαν ιαννικής προέλευσης.

Το διασημότερο μέλος του οίκου Μαμικονιάν στην Αρμενική Ιστορία, είναι ο σπαραπετ Βαρδαν Μαμικονιάν ο Άγιος, ικανός στρατηλάτης του 5ου αι μ.Χ, σύμβολο αντίστασης του αρμενικού έθνους στην ιρανική αφομοίωση που έφερναν οι Σασσανίδες και το μισαλλόδοξο ζωροαστρικό ιερατείο τους.

Όσον αφορά την Ιστορία των Ρωμιών, τα διάσημα μέλη του οίκου, είναι ο ιμπεράτωρ Λέων Ε' ο Αρμένιος, αλλά και η αυτοκράτειρα Θεοδώρα η Αγία (που θα κατοικεί εντός της Ρωμανίας, όπως και τ'αδέλφια της, Βάρδας και Πετρωνάς ο Πατρίκιος), η οποία, όταν θα κυβερνάει την Ρωμανία, ως χήρα του Θεοφίλου του "Σκληρού" της Φρυγικής Δυναστείας, θα λήξει την [2^η] Εικονομαχία, αναστηλώνοντας οριστικά την λατρεία των Εικόνων, γεγονός που τιμάται έως σήμερα με την Κυριακή της Ορθοδοξίας.

• Ορμπελιάνοι (γεωργιανιστί ორბელიანი: με κλάδους όπως τους Ορμπελιάν, τους Ορμπελισβίλι, τους Καπλανισβίλι, και τους Τζαμπακούρ ή Τζαμπακουριάν, με το όνομα των τελευταίων να προέρχεται εκ της περσικής απόδοσης του κινεζικού αυτοκρατορικού προσδιορισμού: "Γιος του Ουρανού")

<-- με υποτιθέμενη κινεζική αυτοκρατορική καταγωγή, στην πραγματικότητα κλάδος του οίκου των Λιπαριτιδών

• Οροντίδες ή Ερβανντούνοι ή Γερβανντούνοι

<-- ο αρχαιότερος γνωστός αρμενικός οίκος (612 π.Χ κι εξής), με μέλη που διατέλεσαν σατράπες και βασιλείς (336 – 163 π.Χ) στην Αρχαία Αρμενία και τα πέριξ. Από τους ονομαστούς Οροντίδες που ενώ ήταν βασιλείς, έκτισαν πόλεις όπως το Γερβαν-ντασατ και Γερβανντακέρτ, φέρεται ότι προέρχεται η ονομασία Γερεβάν, της πρωτεύουσας της σύγχρονης Αρμενίας.

Καύκασος, 2ος αι πΧ

Κλάδος τους ονομαστός στην Ελλάδα, αλλά και περήφανος για τις επιγαμίες του με Έλληνες και Πέρσες ευγενείς, θα ηγεμονεύσει για αιώνες και στην μικρούλα αλλά πλούσια Κομμαγηνή (163 π.Χ – 17 μ.Χ, 38 – 72 μ.Χ), την βορειότερη χώρα της Συρίας, πρώην πιστή υπαρχία της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, ανάμεσα στον Ταύρο και τον π. Ευφράτη. Περίφημο μέλος του κομμαγηνού κλάδου των Οροντιδών, υπήρξε ο Αντίοχος Α΄ Θεός Δίκαιος Επιφανής Φιλορωμαίος Φιλέλλην, γιος του ηγεμόνος της Κομμαγηνής, Μιθριδάτου Καλλινίκου, και της Ελληνίδας αρχόντισσας Λαοδίκης Φιλαδέλφου Θεάς, από τον οίκο των Σελευκιδών. Θα καταστεί ο πρώτος βασιλεύς της Κομμαγηνής, εκ των πραγμάτων ανεξάρτητος, λόγω της δυναστικής αποσύνθεσης της αυτοκρατορίας, και πιστός πελάτης της Ρώμης.

Γνωστότεροι απόγονοι του Αντιόχου Α', θα είναι ένας Αντίοχος Δ' Επιφανής, αλλά και ο πολίτης & ευεργέτης της Αθήνας, Φιλόπαππος, που θ’αναγείρει το περίφημο χορηγικό μνημείο στον λόφο των Μουσών, στο Κλεινόν Άστυ, που τόσο θ'αγαπήσει.

το κουροπαλάτο των Βαγρατιδών (~780-1000),

με επίκεντρο την χώρα Ταΰκ ή Ταώς (= Παγωνοχώρα,

αρχικά καρτβελική περιοχή, όπου κατοικούσαν οι Ταόχοι ή Τάοχες)

Παρά την κατάτμησή της σε κατά τόπους ηγεμονίες, η Αρμενία αναγνωρίζεται ως αυτεξούσιο "ρηγάτο (βασίλειο)", από το αποδυναμωμένο χαλιφάτο των Αββασιδών το 884 μ.Χ, αρκετά πριν από την υποταγή της στην Ρωμανία των Πορφυρογέννητων, ανάμεσα στο 966 (Ταρών), και το 1022 (Αβασγία ή Αμπχαζία). Δυστυχώς, αντί ν'αφοσιωθεί π.χ με την ανάκτηση της Σικελίας, της Ιταλίας, ή της Συρίας, η Ρωμανία θα σπαταλήσει τους πόρους της, επιλέγοντας την επιζήμια κατάκτηση των κρατιδίων των γενναίων Αρμενίων και Ιβήρων πολέμαρχων (= ναχαράρ), με τα οποία θα μπορούσε κάλλιστα να διατηρήσει συμμαχικό στάτους.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Αλλά και κατά την διάρκεια της κατάρρευσης της Ρωμανίας, ικανοί άρχοντες, κυρίως Αρμένιοι, ανακόπτουν την προέλαση των Σελτζούκων Τούρκων σε ορισμένες περιοχές της Ανατολίας, παρόλο που παραμένουν αδέσμευτοι από την εξουσία του αυτοκράτορα (τέλη 11ου αι):

1) Παγκράτης Βασιλιάν στην Χώρο και ο αδελφός του, Βασίλειος ο Ληστής στην Ραμπαν

2) Ρούπεν στα βουνά του Ταύρου (οίκος Ρουπενιδών ή Ρουμπενιάν: 1080-1226 {Πρόκειται για την Μικρή, Νέα, ή Κάτω Αρμενία, ένα κράτος που θ’αντέξει έως το 1375, αν και με κάμποσες δυναστείες}),

3) ο οίκος των Ετουμιδών ή Ετουμιάν στο Λαμπρόν και το Βάρβαρον (~ 1079-1285 {Ως δυναστεία στην Κάτω Αρμενία, το διάστημα 1226-1341}),

4) Φιλάρετος Μπαχράμ (Βαχράμιος ή Μπραχάμιος), ορθόδοξος Αρμένιος Χριστιανός αξιωματούχος.

Ο μέγας δομέστικος & κατεπάνω (<-> capitano) της Ανατολής, Φιλάρετος Μπαχράμιος, κατά την επαύριον της μάχης του Ματζικέρτ σώζει και περιφρουρεί εκτεταμένη ρωμέικη επικράτεια, περιλαμβανομένης της ονομαστής Αντιόχειας (1078-85, μια πόλη και περιοχή τριεθνική, αποτελούμενη από Σύριους, Έλληνες και Αρμένιους κατοίκους), και της Γερμανίκειας (Μαράς).

5) o χαϊχου-ρουμ «πρωτονομπιλίσσιμος και δουξ της Μελιτηνής», Χορίλ (Γαβριήλ) - στρατηγός πιστός στον Φιλάρετο Μπαχράμη - διοικητής στην περιοχή της Μαλάτειας (Μελιτηνή) - η κόρη του, Μορφία (από "Ευμορφία"), θα παντρευτεί τον Φράγκο Βαλδουίνο της Ρεθελ, κόμητα της Εδέσσης

6) ο χαϊχου-ρουμ (= ελληνορθόδοξος) Τόρος (Θεόδωρος) - στρατηγός πιστός στον Φιλάρετο Μπαχράμη - διοικητής στην περιοχή της Ούρφας (Έδεσσα), που θα υιοθετήσει τον Φράγκο σταυροφόρο Βαλδουίνο της Ρεθελ, του οίκου της Βουλώνης, ο οποίος και τελικά και θα του αποσπάσει / κληρονομήσει την επικράτεια. Ο Τόρος βρίσκονταν σε αντιπαράθεση με τον αχόρταγο Φράγκο γαμπρό του, πολιορκημένος στην ακρόπολη της Εδέσσης, αλλά υπό διαπραγμάτευση για ν'αποσυρθεί αξιοπρεπώς στην Μελιτηνή, όταν θα δολοφονηθεί από εμπαθείς Γρηγοριανούς συμπατριώτες του. Έτσι η περιοχή του σύντομα θ'αποτελέσει το πιο βραχύβιο κράτος των σταυροφόρων, την κομητεία της Εδέσσης (1098–1149)!

7) Κωνσταντίνος στην Γέργερη (της Μικράς Ασίας, και όχι της Κρήτης) - η κόρη του θα παντρευτεί τον Φράγκο σταυροφόρο, Ιωσελίν των Κουρτεναί, υποτελή του Βαλδουίνου της Ρεθελ ή Μπουρκ.

αρχαία Αρμενία

ελληνιστική Αρμενία

Νικηφόρος Φωκάς

ο Αρμένιος ιστορικός Αριστάκης καταγράφει και την προσάρτηση των αρμενικών ηγεμονιών από την Ρωμανία, και την κατάκτηση της Αρμενίας και της Ανατολίας από τους Σελτζούκους Τούρκους

Ιστορία των Αρμενίων, by Lacvs.Cvrtivs

Armenia & Georgia in friesian.org!

αξιόλογος αρμενικος ιστότοπος

ιστότοπος των Αρμενίων της Μασσαλίας

Χεμσινλήδες, Μουσουλμάνοι Αρμένιοι του Πόντου, κολχικής προέλευσης - μελέτη σε μορφή *.pdf

ελληνο-αρμενικές σχέσεις

Η γενοκτονία του 1915, υπήρξε σύμπραξη της Οθωμανικής Τουρκίας των Νεοτούρκων, και του Δευτέρου Ράιχ των νέων Γερμανών που έστησαν οι Χοετσόλερν.

πίσω στην αρχική σελίδα