9ος αι

Η Ρωμιά, και Αθηναία, ιμπερατόρισσα, Ειρήνη Σαρανταπήχαινα ([780] 797 - 802), σχεδόν ενδίδει στην πρόταση γάμου του ρήγα των Φράγκων, Καρλομάγνου, όμως ανατρέπεται πριν τελεσφορήσει οποιαδήποτε ένωση. Πάντως η ρωμέικη διπλωματία τελικά θα αναγνωρίσει τον πληθωρικό -αλλά και σκληρό, και παπποκάπηλον-Καρλομάγνο ως ιμπεράτορα της Δύσεως (κατόπιν εορτής, δηλαδή ύστερα από την ανακηρύξή του από τον πάπα Λέοντα Γ' ως "κυβερνήτη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας = Romanvm gvbernans Imperivm", το 800), και μάλιστα με φαινομενικώς μικρόν αντάλλαγμα, την αναγνώριση της ρωμαίικης κυριότητας επί του δουκάτου της Βενετίας, που αποτελεί πλέον την μοναδική κτήση της Ρωμανίας στην βόρειον Ιταλία.

EIRInI bASILISSH

Την βασίλισσα Ειρήνη την διαδέχεται ο λογοθέτης του Γενικού (ή Γενικός = υπουργός Οικονομίας), Νικηφόρος, επίσης Έλληνας, από την Σελεύκεια την Σιδηρά, που όμως επίσης καμαρώνει και ως απόγονος Ορδοδόξου Άραβα σεΐχη, του Τζαμπάλα ιμπν-αλ-Αϊχαμ ιμπν -Γασσάν, του ύστατου Γασσανίδου μονάρχου, που εγκαταστάθηκε εμιγκρές εντός της Ρωμανίας, και συγκεκριμένα στην Ανατολία με την εξόριστη αυλή του, ύστερα από την ατυχή μάχη του π.Ιερομίακος/Γιαρμούκ και την συντριβή των Γασσανιδών και των δυνάμεων της Υπαρχίας της Ανατολής, το 636.

Ο Νικηφόρος σφετερίζεται την πορφύρα από την Ειρήνη την Αθηναία, και μάλιστα με τις ευλογίες του πάπα Ρώμης, Λέοντος Γ'. Όμως οι βασιλείες της Ειρήνης και του Νικηφόρου έχουν κάτι κοινό. Και οι δύο, διεκδικούν δυναμικά την χερσόνησο του Ιλλυρικού, παγιώνοντας την ανάκτηση του Ελλαδικού χώρου, εντατικοποιώντας όμως και την προσάρτηση της ηγεμονίας των Βουλγάρων, βορειότερα. Μάλιστα είχαν θεωρηθεί τότε οι Βούλγαροι "..τελειωμένη υπόθεση" το 811, οπότε στην εκστρατεία προσάρτησης της Βουλγαρίας που έφτασε μέχρι την πρωτεύουσα του Κρούμου, Πλίσκα, ήταν παρούσα ολόκληρη η αυτοκρατορική Αυλή του Νικηφόρου, για τις επινίκιες τελετές! Στην πορεία αποκαλύπτεται ότι η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική, με τον Κρούμο να "έχει φυλάξει δυνάμεις", τις οποίες και τις έχει μαζέψει από τις βορινές εσχατιές του κράτους του (ο π. Ντον στην σημ. Ουκρανία, και ο π. Ντούναγετς στην σημ. Σλοβακία), οπότε και ο Νικηφόρος πανικοβάλλεται, όντας δίχως στρατηλατικές ικανότητες, και γι'αυτό και αρχίζει να μην βγαίνει καν από την σκηνή του. Όμως το πρόβλημα στην Πλίσκα και την επακόλουθη πανωλεθρία, δεν υπήρξε η παρουσία του αυτοκράτορα, αλλά η αχρηστοσύνη των στρατηγών του, που όχι μόνο δεν σκάμπαζαν μία μπροστά στον Κρούμο Χαν, αλλά δεν εφαρμόζαν βασικές αρχές πολέμου, με αποτέλεσμα η εκστρατεία ν'αποτελέσει παράδειγμα αποφυγής για μεταγενέστερα εγχειρίδια Στρατηγικής: Ούτε ανιχνευτές και ρουφιάνους έστελναν μπροστά, ούτε φρόντιζαν για την περιχαράκωση και την οχύρωση των στρατοπέδων..!

nICIFOROS bASILEI

Πάντως σπουδαίες οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, με μέτρα όπως το περίφημο "αλληλέγγυον" αποτελούν προσωπική πρωτοβουλία και αποκλειστικό έργο του Νικηφόρου. Ο εν λόγω ιμπεράτορας επίσης επιδεικνύει μετριοπάθεια στα θρησκευτικά ζήτημα, με ανοχή στις ποικίλες ομάδες λατρευτικών μειονοτήτων, π.χ καλοπιάνοντας -έως προσφάτως υπό δίωξιν- κοινότητες, όπως ο Παυλικιανοί στην Ανατολία. Μόλις ενδύεται την πορφύρα ο σφετεριστής Νικηφόρος (802-11), θεωρεί φρόνιμο ν'αψηφήσει τον χαλίφη της Αραπιάς, ακυρώνοντας συνθήκη που είχε συνάψει μαζί του η προκάτοχός του, Ειρήνη η Αθηναία, στους όρους της οποίας προβλέπονταν ακόμα και ετήσια "χορηγία" προς το χαλιφάτο, ως αποζημίωση για ζημιές από προγενέστερες προστριβές. Οπότε γράφει σχετικά στον χαλίφη [Ααρών =>] Χαρούν αρ Ρασίντ της Αραβίας:

«Η αυτοκράτειρα που βασίλευε έως τώρα, σε είχε μετρήσει ισάξιο με Πύργο και τον εαυτό της ισάξιο

με Πιόνι, κι έτσι σου πλήρωνε φόρο υποτελείας, ενώ κανονικά υποτελής έπρεπε να ήσουν εσύ.

Όμως εκείνη ήταν γυναίκα αδύναμη και ανόητη. Λοιπόν, από τώρα θα μας πληρώνεις εσύ

τον φόρο που σου πληρώναμε, αλλιώς θα μιλήσουν τα σπαθιά».

Για την ιστορία, η επιστολή αυτή του Νικηφόρου (--> Νικφούρ, αραβιστί) εξοργίζει τον χαλίφη, που εξαπολύει νέο πόλεμο, στον οποίο επικρατούν τα ισλαμικά όπλα. Η επακόλουθη ανανέωση της χορηγίας (συμφώνως με την ρωμαϊκή διπλωματία), ή φόρου υποτελείας (συμφώνως με την αραβική διπλωματία: Έτσι φέρεται ν'αποκαλεί την χορηγία και ο ίδιος ο Νικηφόρος στην επιστολή του, ένεκα που το συμβάν έχει καταγραφεί από αραβική πηγή), είναι κάτι που υπενθυμίζει ότι στο σκάκι, οι μπλόφες δεν πιάνουν. Μακροπρόθεσμα πάντως, ο Νικηφόρος επιφέρει πλήγματα και εις βάρος του Χαλιφάτου, στρατιωτικά και διπλωματικά.

λάβαρο του Μιχαήλ Α΄ Ραγκαβή (811-13), γαμπρού του Νικηφόρου Α΄

Του παραδόθηκε η πορφύρα ύστερα από πραξικόπημα του μαγίστρου Θεοκτίστου, του δομέστικου Στεφάνου και του οικ. πατριάρχου Νικηφόρου,

που δεν ήθελαν να περάσει εκ νέου η εξουσία σε γυναίκα, την Θεοφανώ, σύζυγο και συμβασίλισσα του Σταυράκιου,

του γιου & διαδόχου του Νικηφόρου, ο οποίος όμως έχει μείνει παράλυτος, ύστερα από την καταστροφική μάχη της Πλίσκας (811),

όπου συμμετείχε ως διοικητής της επίλεκτης φρουράς των Ικανάτων.

Όμως, η αντιπαράθεση με την Βουλγαρία, με δύο ατυχείς μάχες εναντίον του χαρισματικού χάνου των Βουλγάρων, Κρούμου του Τρομερού, δυσχεραίνουν την αποκατάσταση της κυριαρχίας επί του Ιλλυρικού (στην Πλίσκα με προσωπική παρουσία του Νικηφόρου το 811, και στην Βερσινικία 813), εκ νέου αποσταθεροποιώντας την Ρωμανία. Έτσι, με τον ατυχή χαμό του Νικηφόρου, η Αυτοκρατορία της Ρωμανίας υποπέφτει σε στρατοκρατική αναρχία. Ρυθμιστής αυτήν την φορά είναι ο στρατηγός Βαρδάνης ο Τούρκος, δύο από τους γαμπρούς του οποίου γίνονται αυτοκράτορες. Είναι ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος (813-20, ασσυριακής καταγωγής επίσης) και ο Μιχαήλ Β΄ ο Φρύγας (820-29), γνωστότερος με τον σκωπτικό προσδιορισμό “Τραυλός” από τους χρονικογράφους, επειδή εγκαινιάζει την 2η περίοδο της Εικονομαχίας.

Η Βουλγαρία βαθμιαία μετατρέπεται από νομαδικό, άρα και εφήμερο, χανάτο, σε παρασιτικό-μιμητικό κράτος. Μιλώντας για παράσιτα, σχηματίζεται το αμιράτο του Χάντακα (824-961) στην Κρήτη, ύστερα από την αναστάτωση που προκαλεί η ατυχής επιλογή Ελλαδιτών αρχόντων, όπως π.χ. ο Γρηγόριος Πτερωτός, να στηρίξουν την λάθος πλευρά, κατά την διάρκεια της δυναστικής κρίσης του 821-23.

"στόλος Σαρακηνών κατά Ρωμαίων στην Κρήτη"

η Οικουμένη το 820 μ.Χ

Μαζί με άλλα αμιράτα, όπως αυτά της Σικελίας (ελληνική μεγαλόνησος που επίσης αποστατεί στους Άραβες το 827, εξαιτίας της στασιαστικής δραστηριότητας του ναυάρχου Ευφημίου, ο οποίος λέγεται ότι κάνει ότι κάνει για να μην τιμωρηθεί για την σχέση του με μια μοναχή!), του Μπάρι (847-71), της Μάλτας (870), της Τρίπολης, της Ταρσού, της Μελιτηνής, της Γερμανίκειας κ.ά., πολίτες της Αυτοκρατορίας, διαφόρων εθνικοτήτων, στρέφονται εναντίον της και την λεηλατούν (Σαρακηνοί = Ληστές), με πρόφαση τον προσηλυτισμό τους στο Ισλάμ. Έτσι τελικά θα διαρρεύσει και το βαρύτιμο μυστικό του υγρού πυρός.

Αυτή η γενικότερη κατάρρευση της αυτοκρατορικής κυριαρχίας διευκολύνεται από την εξέγερση του 3ου γαμπρού του Βαρδάνη, του Θωμά του Σλάβου (821-23). Ο Θωμάς στηρίζεται στους πληθυσμούς της Ελλάδας και του Αιγαίου, τους Ελλαδικούς, που δείχνουν δυναμικά την δυσαρέσκειά τους για την κατεστημένη εξουσία, με ανταρσία των θεματικών στόλων και από θαλάσσης επίθεση εναντίον της πρωτεύουσας Κ/πολης. Όμως, ο ελλαδικός στόλος κατακαίγεται από τον αυτοκρατορικό. Οπότε, η εξέγερση καταπνίγεται ολοσχερώς, με συνέπεια, η ανάκτηση της ευρωπαϊκής Ρωμανίας να παγώσει για πολλοστή φορά. Εξαιτίας της επακόλουθης αποδυνάμωσης της ναυτικής ισχύος της Αυτοκρατορίας, οι Σαρακηνοί καταδρομείς αποθρασύνονται σε ολόκληρη την Μεσόγειο. Π.χ. εισβάλλουν εκ νέου στην Σαρδηνία, στην Κρήτη (αμιράτο: 823-961), στην Σικελία (αμιράτο: 9ος - 11ος αι, με κατάκτηση ανάμεσα στο διάστημα 827-99. Ενδεικτικά: άλωση Παλέρμου το 831 - άλωση Συρακούσας το 878), Το 846 συντρίβουν τις παπικές δυνάμεις στα πέριξ της Ρώμης, αν και λίγο αργότερα, το 849, ο πάπας Λέων Δ' τους τσακίζει σε ναυμαχία στην Οστια, ηγούμενος ο ίδιος των δυνάμεών του, αλλά και των αυτοκρατορικών ενισχύσεων που παρέχουν τα δουκάτα Νάπολης, Γαέτας και Αμάλφιδος.

«..[ο Μιχαήλ Β' ο Φρύγας] έστειλε στόλο εναντίον των Αγαρηνών που είχαν καταλάβει την Κρήτη. Νικήθηκε όμως και όσοι διασώθηκαν επέστρεψαν για να αναγγείλουν την ήττα. Κατόπιν εξόπλισε πάλι πολυάριθμο ναυτικό και το έστειλε διορίζοντας στρατηγό του τον Κρατερό, ο οποίος συγκρούστηκε με τους Αγαρηνούς της Κρήτης και αρχικά σημείωσε επιτυχίες αιχμαλωτίζοντας και σκοτώνοντας πολλούς. Στη συνέχεια με ανεβασμένο το ηθικό εξαιτίας της νίκης, εκείνος και ο στρατός του, με την σκέψη ότι οι αντίπαλοι ήταν ήδη εξασθενημένοι και δεν επρόκειτο να τολμήσουν επίθεση εναντίον τους, παραδόθηκαν ανεπιφύλακτα σε διασκεδάσεις και ποτό και το ίδιο βράδυ κοιμήθηκαν με μεγάλη άνεση. Οι εχθροί που το αντιλήφθηκαν, τους επιτέθηκαν νύχτα με πολλούς αλαλαγμούς και σκότωσαν τους πάντες, ώστε παρ'ολίγο να μη σωθεί μήτε αγγελιοφόρος της συμφοράς. Ο ίδιος ο ναύαρχος Κρατερός που δραπέτευσε πάνω σε εμπορικό πλοίο, συνελήφθη και ανασκολοπίστηκε [ενώ η τοποθεσία της μάχης και του ανασκολοπισμού του, αναφέρεται έως σήμερα ως Καρτερός <-- Κρατερός].

Κάποιος άλλος, ονόματι Ωορύφας, στον οποίο ανατέθηκε και πάλι νέα ναυτική δύναμη, εξόρμησε στα νησιά, συγκρούστηκε με τα πειρατικά πλοία των Αγαρηνών, ανακόπτοντας την ορμή τους για λεηλασία και θέτοντας τέλος στο θράσος των Αράβων της Κρήτης...», Επιτομή Ιστοριών, Ιωάννου Ζωναρά: ΙΕ', 24

«..Εν τω μεταξύ και ο άρχοντας της Κρήτης, ο Σαήτ (Σαγίτ), ο γιος του [αμιρά] Απόχαψ (Αμπού Χαφέζ Ομάρ), εξόπλισε άλλον στόλο, τον οποίο έθεσε υπό τις διαταγές κάποιου δραστήριου άνδρα, του Φωτίου, και λεηλατούσε τα παράλια του Αιγαίου και τα νησιά. Τον στόλο αυτό συνάντησε ο ρωμαϊκός στόλος με ναύαρχο τον δρουγγάριο των πλωίμων και πατρίκιο Νικηφόρο Ωορύφα, ο οποίος έκανε στάχτη αύτανδρα πολλά εχθρικά καράβια με το υγρό πυρ, ενώ έσφαξε πολλούς και άλλοι, οι περισσότεροι, πνίγηκαν. Όσοι διέφυγαν τον πολύπλευρο αυτό κίνδυνο, σώθηκαν ξεφεύγοντας με επονείδιστο τρόπο. Δεν αρκέστηκαν όμως στη σωτηρία τους, αλλά αφού εξόπλισαν πειρατικά πλοία κατέτρυχαν την Πελοπόννησο και τα γύρω νησιά. Τότε όμως τους ξαναεπιτέθηκε ο προαναφερθείς δρουγγάριος του στόλου. Προσόρμισε στο λιμάνι των Κεγχρεών και διαπιστώνοντας πως τα εχθρικά πλοία βρίσκονται κοντά στην Μεθώνη, την Πύλο και την Πάτρα, πέρασε γρήγορα στην αντίπερα ακτή τις τριήρεις του δια του Κορινθιακού ισθμού, επιτέθηκε στους εχθρούς, και καθώς εκείνοι τρομοκρατήθηκαν από τον αιφνιδιασμό, άλλα από τα πειρατικά πλοία πυρπόλησε, και άλλα βύθισε αύτανδρα· μάλιστα και ο ίδιος ο αρχηγός των εχθρών, ο Φώτιος, σκοτώθηκε..», Επιτομή Ιστοριών, Ιωάννου Ζωναρά: ΙΣΤ', 9

Πάντως η Φρυγική Δυναστεία (η εκ του Αμορίου) εδραιώνεται (820-67), ενώ συνεχίζεται σταθερά, η διεκδίκηση της Ελλάδας, της Θράκης και του Αιμιμόντου, όπου επιστρέφουν αρκετοί από τους Έλληνες πρόσφυγες. Θα είναι από κοινού Ρωμιοί με τους γηγενείς Ελλαδίτες (νησιώτες, ορεσίβιοι ή ταμπουρωμένοι αστοί), τους Αρβανίτες (απόγονοι των Ιλλυριών, δηλαδή Αλβανοί), τους Βλάχους του νότου (Αρωμανέστοι ή Αρμανέστοι ή Αρμάνοι, Μεγλενίτες ή Μογλενίτες, και λατινόφωνοι Θράκης) και τους διαφόρους Σκλαβενίτες (ανήκοντες στις εντός της Αυτοκρατορίας σλαβικές φυλές), αν και με πιο ασαφή διακριτότητα, πλέον.

γλαφυρή καταδίκη της Εικονομαχίας,

από μεταγενέστερο χειρόγραφο

Οι εικονοκλάστες θα εξασθενήσουν οριστικά το 843, επί της χήρας του Θεοφίλου, του επονομαζόμενου από τους εικονολάτρες και “Σκληρού”, η οποία ήταν η -ιβηρικής/σπειρικής καταγωγής, ως ιθαγενής της μοσχικής χώρας Ταώς/Ταοχίας- Αρμένισσα βασιλομήτωρ Θεοδώρα Μαμικονιάν (842-56), η δυναμική Αγία που υπήρξε αντίζηλος της -εξίσου σπιρτόζας- Αγίας Κασσιανής στο νυμφικό καλλιστείον του Θεοφίλου.

Πάντως η 2η περίοδος της Εικονομαχίας υπήρξε αλλιώτικη από την 1η, ως προς την θεώρηση του Ελληνικού Πολιτισμού, αφού με τους Φρύγες ιμπεράτορες σημειώνεται αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για τον Ελληνισμό. Η αυγούστα Θεοδώρα ευνοεί καλλιεργημένους συμπατριώτες της, όπως ο οικ. πατριάρχης (836 - 842), Ιωάννης Ζ' ο Γραμματικός (από τον αρμενικό Μοροχαρζάνιον οίκο), και τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης (840-843), Λέοντα τον Μαθηματικόν. Μαζί με την αναβίωση του Ελληνισμού, ξεκινά αυτονόητα και αναγέννηση του ενδιαφέροντος για τις επιστήμες!

Σύμφωνα με την παρούσα επιστημονική άποψη, γλωσσικώς οι Φρύγες ήταν συγγενείς των Ελλήνων. Κατά την Προϊστορική Εποχή, και ξεκινώντας από την Θράκη, δηλαδή την κοιτίδα του ελληνο-φρυγικού κλάδου της Αριοευρωπαϊκής Γλωσσικής Ομάδας, οι Φρύγες είχαν επεκταθεί από την Μακεδονία προς την Δύση, έως την Αρμενία (όπου συνδιαμόρφωσαν το αρμενικό έθνος, ύστερα από ανάμειξη με τον λαό Ναϊρι, τους Ουραρτού των ασσυριακών πηγών, τους Αλαρόδιους των ελληνικών πηγών, ένα ιθαγενές υπόστρωμα συγγενικό με τους Χουρρίτες) προς την Ανατολή, δια μέσου της Ανατολίας. Ο μεσόγειος, στεριανός γεωγραφικός προσανατολισμός των Φρύγων, σε αντιδιαστολή με την μη δραστηριοποίησή τους στην παράκτια ζώνη Ιονίου-Αιγαίου-Προποντίδας, τους διαφοροποίησε από τους κλασικούς Έλληνες, οι οποίοι δημιουργήθηκαν κυρίως κατόπιν πρόσμειξης των Αχαιών με τους Λέλεγες ιθαγενείς στις ακτές και τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους.

αριστερά: *ΘEOFI+LOS bASILE[VS],

και δεξιά: CVRIE bOHΘH[ΣΟΝ] TO SO ΔOVLO*E

καβαλάρηδες Τάγματος, απ'τους χρόνους του Θεοφίλου,

λευκοντυμένοι όπως και οι Αθανάτοι του Ιωάννου Τσιμισκή, αργότερα

Κατά την διάρκεια της Φρυγικής Δυναστείας, και συγκεκριμένα επί του Θεοφίλου του Σκληρού (829-42), αναπτύσσεται οικοδομική δραστηριότητα στην Κ/πολη, για πρώτη φορά ύστερα από την αβαροπερσική πολιορκία του 626, υποδηλώνοντας αύξηση του πληθυσμού και πραγματική Ευημερία! Πάγια τακτική του Θεοφίλου στις τεταμένες ρωμιο-αραβικές σχέσεις, αποτελεί η προσπάθεια ειρήνευσης. Γι'αυτόν τον λόγο, στέλνει ως πρεσβευτή στην Βαγδάτη τον Ιωάννη τον Γραμματικό (κατοπινό οικουμενικό πατριάρχη Ιωάννη Ζ', 836-842), με την σαφή πρόθεση να θαμπώσει τον φιλομαθή χαλίφη αλ-Μαμούν. Είναι που οι Άραβες ήδη εντρυφούν στις χαρές του Ελληνορωμαϊκού -όπως και του Ιρανικού- Πολιτισμού. Κυρίως μέσω των Νεστοριανών Συρίων, η αγάπη για τις Επιστήμες έχει ήδη περάσει από τον Ελληνορωμαϊκό Κόσμο στον Ισλαμικό.

οι εν έτει 831 συνεννοήσεις του χαλίφη αλ-Μαμούν με τον βαcιλέα Θεόφιλο,

με πρέσβυ της Ρωμανίας, τον μελλοντικό οικ. πατριάρχη Ιωάννη Ζ' Γραμματικό,

από χειρόγραφο του 12ου αι

To Ιερόν Παλάτιον

~~~ ~~~ ~~~ ~~~

~~~ ~~~ ~~~

η Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται:

1: καβαλάρης από αυτοκρατορικό ιππικό Τάγμα, λευκοντυμένος σε αντιπαράθεση με τους μαυροφόρους πολεμιστές του χαλιφάτου των Αββασιδών

2: ακρίτας (θεσμός προερχόμενος από το ρωμαϊκό limitanevs), καβαλάρης από κάποιο θέμα της Ανατολίας

3: σαϊτάρης (όρος προερχόμενος από το λατινικό sagitarivs), τοξότης ελαφρού πεζικού

~ ο πάπυρος του Ιησού του Ναυή ~

δείγμα της Ελληνικής Αναγεννήσεως, τέλη 9ου - αρχές 10ου αι,

διασωθείς στην Αποστολική Βιβλιόθηκη του Βατικανού,

Codex Pal. Graeca 431 -› Biblioteca Apostolica Vaticana

Με πρύτανη τον Λέοντα τον Μαθηματικό, το πρόγραμμα σπουδών του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας διευρύνεται, εμπλουτίζεται με μαθήματα όπως Μουσική, Φυσική, Μαθηματικά και Αστρονομία, αποκτώντας εκ νέου διεθνή αίγλη.

Ο αστερισμός του Κενταύρου σε εικονοειδή γραφή, από ιταλικό χειρόγραφο του βιβλίου Phaenomena Aratea

(αρχικώς του Αράτου του Σολιέως του 3ου αι π.Χ, αλλά σωζόμενου από εκδοχή του Κικέρωνος, 1ος αι π.Χ)

παρόμοιες αναπαραστάσεις των αστερισμών του Ζωδιακού Κύκλου:

Κριός

Υδροχόος

Όμως, ακόμα χειρότερα για την Ρωμιοσύνη, εντείνονται και οι προσπάθειες για την ομογενοποίηση του θρησκεύματος των πολιτών. Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η εδραίωση της Ορθής Πίστεως. Έτσι διεξάγονται επίμονοι διωγμοί των Παυλικιανών στην Ανατολία. Ξεσπά το 1ο δεολογικό και διπλωματικό Σχίσμα ανάμεσα στις εκκλησίες Ανατολής και Δύσης, με αιτία τον επεκτατισμό της Ρωμανίας επί λομβαρδικών πριγκηπάτων στην κεντρική Ιταλία, αλλά με αφορμή την χειροτόνηση ως οικ. πατριάρχη ενός λαϊκού, του άξιου κατά τ’άλλα αξιωματούχου Φωτίου.

αριστουργηματική ψηφιδωτή απεικόνιση του Ιησού Χριστού από την Ραβένα, 6ος αι μΧ

Με πρωτοβουλία του οικουμενικού πατριάρχη Φωτίου (858-67, 877-86), και με αιχμή του δόρατος τους Αγίους αδελφούς Κύριλλο & Μεθόδιο, εκδηλώνεται προσηλυτιστική δραστηριότητα της Καθολικής Εκκλησίας της Ανατολής, με εκπληκτική επιτυχία στις άρχουσες τάξεις της Μεγάλης Μοραβίας (862-63, εμμέσως δε και στην Βοημία (883-910), την Παννονία/Ουγγαρία αλλά και την Πολωνία (966), μέσω επιγαμιών στις επόμενες δεκαετίες) και της Παριστρίου Βουλγαρίας (864), και με κατά τι λιγότερη απήχηση σε άλλους Σλάβους, όπως οι υπήκοοι των Χαζάρων (866), αλλά και οι εγχώριοι, στις σκλαβηνίες, δηλαδή τις πολυάριθμες αυτόνομες κοινότητες εντός της Ρωμανίας (από την Σερβία το 850, έως την Δραγοβιτία το 879). Οι Άγιοι αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος και οι Νοτιοσλαύοι μαθητές τους χρησιμοποιούν ως λατρευτική γλώσσα την [Παλαιά Εκκλησιαστική] Σλαυονική, και σε αυτήν μεταφράζουν την Βίβλο και τα ιερά κείμενα, εφευρίσκοντας ειδικό τρόπο καταγραφής της, το Κυριλλικό Αλφάβητο, με την αρχική, την λεγόμενη γλαγολιθική του μορφή.

Άλλο παράδειγμα αποτελούν οι ίδιοι οι πρωτο- Σέρβοι, δηλαδή το τμήμα των Σεβεριάνων που κατέβηκε από την σημ. Λουσατία, και που εισήλθε στην σημερινή Γιουγκοσλαβία, όπου επίσης είχαν εισέλθει Χρωβάτες ή Κροάτες, προερχόμενοι από την περιοχή της κατοπινής νότιο-ανατολικής Πολωνίας. Και οι Σεβεριάνες ή Σέρβοι, και οι Χρωβάτες ή Κροάτες κατάφεραν ν’αφομοιώσουν πλείστες άλλες φυλές, μερικές από τις οποίες, δεν ήταν καν σλαβικές, διατήρησαν την εθνική τους ταυτότητα, και ενώ επιπλέον διχάστηκαν από το Σχίσμα των Εκκλησιών, εν τούτοις τα δύο αυτά έθνη κατέληξαν να μιλούν την ίδια ακριβώς γλώσσα, την σερβο-κροατική. Με τον ίδιο τρόπο οι Δραγοβίτες κατέληξαν να μιλούν παρόμοια γλώσσα με τους εκσλαβισμένους πλέον Βούλγαρους, επειδή συμμετείχαν στο ίδιο δυναμικό κράτος, αυτό του Συμεών του Μέγα (β. 893-927 μΧ), του πρώτου Βούλγαρου τσάρου & αυτοκράτορα.

Ως άλλος Αττίλας, ο Συμεών οραματίστηκε την απορρόφηση και την σύντηξη της Ρωμανίας υπό την εξουσία του. Για τον σκοπό αυτό επέμεινε στην μεταμόρφωση της Βουλγαρίας από νομαδικό χανάτο, μ'επίκεντρο τα λιβάδια της κοιλάδας του π. Δούναβη (Παρίστριον), της πεδινής Δακίας (κατοπινή Βλαχία & Μολδαβία) και της Μικρής Σκυθίας (Γεντισάν και Δοβρουτσά), σε αυτοκρατορία ρωμαϊκού τύπου, με επίκεντρο κατακτημένες πόλεις της Ρωμανίας. Στη συνέχεια διεκδίκησε ν’επιβληθεί σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή Ρωμανία, επιδιώκοντας ν'αποσπάσει την αφοσίωση των Ευρωπαίων υπηκόων του βασιλέως ιμπεράτορος Λέοντος Στ΄ του Σοφού. Πάντως, και το κοσμοπολίτικο πνεύμα του Ελληνισμού, ως Ρωμιοσύνη πλέον, από κάποια στιγμή και μετά αγκαλιάζει τους διάφορους Σκλαβενίτες. Άλλωστε και ο ίδιος ο τσάρος Συμεών χαρακτηρίζεται από τις ρωμέικες πηγές ως "ημιαργείος", "ημιέλλην", αφού έχει ζήσει δέκα έτη στην Κ/πολη (878-88), όπου μαθαίνει τέλεια ελληνικά, ενώ σπουδάζει και στο Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας.

Oι Βαϊουνίτες (εκ των οποίων και η ονομασία της πόλης Ιωάννινα - Γιάννινα - Γιάννενα. Επίσης ονομάζονταν Βοϊουανίτες, όπως και Βαγενίτες, εξού και "Βαγενετία", το μσν όνομα της ευρύτερης Θεσπρωτίας!), οι Ζαγορίτες (εξού και τα Ζαγοροχώρια), οι Βελεγισίτες (Βελεγεσέτοι ή Βελζήτες, στην Βελζητία, σκλαβηνία στην ανατολική Θεσσαλία), οι Σαγουδάτες, οι Μηλιγγοί (ο δρούγγος ή ζυγός των Μηλιγγών ή Μελιγκών, οι κατοπινοί Ζυγιώτες της Μάνης), οι Εζερίτες και ποικίλοι άλλοι σλαβικοί λαοί, αργά ή γρήγορα, συμμετείχαν στο Ρωμέικον.

Σλάβοι πολεμιστές, με ρωμέικο εξοπλισμό

Όμως, κάμποσες από τις σκλαβηνίες, όπως αυτές στις οποίες κατοικούσαν οι Βεργίτες (επίσης Μπερζσάτοι ή Βεργίτες, στην Μπερζιτία, σκλαβηνία επί της σερβικής μεθορίου), οι Στρυμονίτες και οι Ρύγχινοι, συσπειρώθηκαν με τους Δραγοβίτες, και εξελίχτηκαν σε διακριτή εθνική οντότητα. Ο λόγος που συνέβη κάτι τέτοιο είναι προφανής. Οι περιοχές τους βρέθηκαν ακριβώς πάνω στην μεθόριο των Ρωμιών (που στην Ευρώπη βασικά είναι Έλληνες, Βλάχοι & Αλβανοί), προς τους Βούλγαρους και τους Σέρβους, δηλαδή τα δυο έθνη που κατεξοχήν έδρασαν ανταγωνιστικά προς την Ρωμιοσύνη, διεκδικώντας με διακριτά κρατικά μορφώματα την πρωτοκαθεδρία εντός της αυτοκρατορίας της Ρωμανίας, κατά το διάστημα 10ος – 15ος αι μΧ οι Βούλγαροι, και 14ος – 15ος αι μΧ οι Σέρβοι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το βουλγαρικό κράτος παρέμεινε πολυεθνικό για αρκετούς αιώνες, διεκδικώντας έτσι με φυσικότητα και την οικουμενικότητα της αυτοκρατορίας της Ρωμανίας, εκτός από την επιδίωξη ηγεμόνευσης επί των νομαδικών λαών του Βορρά, όπως προδίδει ο προσεταιρισμός π.χ. ομάδων όπως οι Ούζοι, δυσαρεστημένοι "Τούρκοι"/Μάγυαροι και αποσχισθέντες "Πατσινάκες"/Πετσενέγοι. Σημαντικές δυναστείες της Βουλγαρίας αποτέλεσαν οι αρμενικής καταγωγής Κομητόπουλοι ([971] 997-1018), ο Δραγοβίτης Τιχ (1257-77), όπως και ο οίκος Ασάν (1186- ··· -1422) που ιδρύθηκε από Βλάχους του Παριστρίου, οι οποίοι είναι γνωστοί και ως Μοισο-Ρωμάνοι.

ιμπεράτορες Ρωμαίων, Λέων Στ΄ Σοφός & Αλέξανδρος

Με την Αναγέννηση της Ρωμιοσύνης, συμπίπτει και η άνθιση των Χμερ, στην Χρυσή Χερσόνησο (Ινδοκίνα). To 802, δηλαδή την ίδια εποχή που ο ιμπεράτωρ Νικηφόρος Α' εξαπολύει την ανάκτηση του Ιλλυρικού (Βαλκάνια), o βασιλιάς της Καμπόγιας Τζαγιαβαρμαν Β' (~790-850) θριαμβευτικά αυτοανακηρύσσεται "Οικουμενικός Μονάρχης" στην γλώσσα χμερ, και "Ντέβα Ράγια", ήτοι "Θεός Βασιλεύς" στα σανσκριτικά. Ο ματαιόδοξος Τζαγιαβαρμαν/ Jayavarman Β' ξεκινάει έτσι την καλόγουστη Χμερ Αυτοκρατορία των θεών-βασιλέων (802-1431), όπως και τον οικοδομικό οργασμό που την χαρακτηρίζει.

Εκτός από θεαματικά ανάκτορα, και τεράστιους ναούς, στα χρόνια της βασιλείας του Γιασοβαρμαν/ Jasovarman / Jasowarman (889-900), κατασκευάζονται και σοφά κοινωφελή έργα, όπως φράγματα και αρδευτικά κανάλια. Οι αγρότες θερίζουν πια τρεις φορές τον χρόνο, δυνατότητα που οδηγεί σε αύξηση της παραγωγής ρυζιού. Το διατροφικό περίσσευμα που προκύπτει φέρνει μεγάλη ευμάρεια στους υπηκόους των θεών-βασιλέων. Οπότε η Αυτοκρατορία των Χμερ εξελίσσεται σε ισχυρό στρατηγικό παράγοντα της περιοχής, που μπορεί να σταθεί διπλωματικά ως προς την κραταιά Κίνα.

Ο πλούτος των Χμερ θα εκφραστεί με την κατασκευή μεγάλων αστικών κέντρων, που περιλαμβάνουν και εκτεταμένες λατρευτικές εγκαταστάσεις, τεμένη με την μυκηναϊκή έννοια. Οι δυνάστες των Χμερ θεωρούν ότι βασιλεύουν με θεϊκή εντολή, αν και όχι με αντίληψη πολύ διαφορετική από την στερεότυπη "ελέω θεού" ηγεμονικότητα της μεσαιωνικής Δύσης. Κάθε Χμερ μονάρχης οικοδομεί το προσωπικό του τέμενος, αφιερωμένο σε μία θεότητα. Έτσι, κάθε θεός-βασιλιάς προβάλλεται ως η επίγεια απεικόνιση του ινδικού θεού που έχει επιλέξει, και με τον οποίο υποτίθεται ότι θα ενωθεί μετά θάνατον.

Βέβαια, αποκορύφωμα της οικοδομικής δραστηριότητας των Χμερ που ξεκινάει τώρα, όπως και αιώνια απόδειξη της ινδουιστικής τους πίστης, αποτελεί το Άνγκορ Βατ/ Angkor Wat (= Αστικό Τέμενος), έργο του 1150, στο οποίο θα ολοκληρωνόταν μετά θάνατον, κατά την πίστη των Χμερ, η συνένωση του θείου-βασιλέως Σουργιαβαρμαν/ Suryavarman Β' με τον θεό Βισνού. Η κατασκευή του συγκεκριμένου τεμένους πραγματοποιήθηκε με πρωτοποριακές τεχνικές για την εποχή, π.χ οι ορθολογικές μεταφορές των ογκολίθων, οι υπέροχες λαξεύσεις τους, όπως και οι επιδέξιες τοποθετήσεις τους. Η λείανση & συναρμολόγηση των ογκόλιθων θα γίνει έτσι ώστε να μην διακρίνονται αρμοί, και να δημιουργείται η εντύπωση ότι όλο το τέμενος αποτελείται από ενιαίο μεγάλιθο.

Εκτός από το Άγκορ Βατ, σημαντικό από τεχνικής πλευράς θ'αποδειχτεί και το τέμενος Μπαγιον/ Bayon, το οποίο χαρακτηρίζεται από πέτρινους πύργους, παγοδοειδείς. Το Μπαγιόν θ'αποτελέσει το κύριο τέμενος του νέου κέντρου της πρωτεύουσας, Ίντρα-πάτθα/ Indrapattha, άλλως Ανγκορ Τομ/ Angkor Thom (= Μεγάλη Πόλη), που θ'ανοικοδομήσει ο θείος-βασιλεύς Τζαγιαβαρμαν/ Jayavarman Ζ'. Σημαντικότερο εξωτερικό χαρακτηριστικό του τεμένους Μπαγιον, θα είναι τα χαρωπά πρόσωπα, που προβάλλουν στους πύργους-παγόδες μέχρι σήμερα.

Δυστυχώς, οι θαυμάσιες πόλεις-τεμένη των Χμερ, όπως και άλλα όμοια μνημεία στην υπόλοιπη νοτιοανατολική Ασία, θα υποστούν φοβερές φθορές ανά τους αιώνες. Από το 13ο αι και μετά, όταν οι Χμερ δυνάστες θ'αρχίσουν να προσηλυτίζονται στον πιο ανθρώπινο Βουδισμό, θα εκφυλιστεί και η ισχύουσα μέχρι τότε ινδουιστική αντίληψη του ζωντανού θεού και του ιερού τεμένους του. Οπότε, καλώς ή κακώς, οι ταπεινές τάξεις δεν θα δέχονται πια να εκτελέσουν εντολές των αρχόντων, για συντήρηση και επέκταση των εκτεταμένων κτισμάτων. Η φθορά των μνημείων θα ενταθεί, λόγω του υγρού κλίματος και της ραγδαίας ανάκαμψης της ζούγκλας. Επιπλέον, τα τεμένη των Χμερ θα γίνουν δημοφιλής στόχος λεηλασίας για Τάι επιδρομείς, που από την κοιτίδα τους, Γιουννάν, θα συρρέουν μαζικά στην Χρυσή Χερσόνησο, αποφεύγοντας την σκληρότητα των Μογγόλων ιππέων. Πρόγονοι των Ταϊλανδών, αυτοί οι Τάι πρόσφυγες θα ιδρύσουν το βασίλειο Σουχοτάι αρχικά, και το βασίλειο της Ayutthaya /Αγιουτάγια αργότερα, το οποίο και θα υποτάξει και τις κύριες πόλεις των Χμερ, αλώνοντας την κυριαρχία τους το 1431.

Αγκορ Βατ

8ος αι

10ος αι

πίσω στην αρχική σελίδα

friesian.org regarding Romania