15ος αι

Οταν θα επιβιώσει από την κρίση του 1402-23, η δυναστεία των Οσμανλιδών δεν θα ξανατολμήσει ν'αποκοπεί από την τουρκική κληρονομιά της. Όπως θα διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία στο (και σουννίτικο, και σιίτικο) Ισλάμ, έτσι θα διεκδικεί και την ηγεμονία ανάμεσα στα τουρκικά έθνη, μαχόμενη με πάθος δυναστείες γνησιότερα ογουζικές, όπως οι Ακ Κογιουνλού στην Αρμενία και το Κουρδιστάν, αλλά και οι Σαφαβίδες στο Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν. Και φυσικά θ'αποσιωπήσει τ'ότι κάποτε καμάρωνε ισχυριζόμενη ότι κατάγεται εξίσου από τ' ογουζικό γένος του Καγί Αλπ, όσο κι από τον ελληνικό οίκο του άρχοντα Ιωάννη Κομνηνού Τζελεπη (= Ευγενής). Αυτό ενώ θα ξανασαρώνει τους λαούς της Ρουμ Ιλί (εξού και Ρούμελη, η ευρωπαϊκή Ρωμανία) και της Μπιλάντ αρ-Ρουμ (ασιατική Ρωμανία, η Ανατολία).

Πάντως το 1416-20, ξεσπά θρησκευτική, αλλά και κοινωνική, εξέγερση με ηγέτη έναν πρώην αξιωματούχο του εκλιπόντος Οθωμανού διεκδικητή Μουσά μπέη, τον ελληνικήςκαταγωγής σεΐχη Μπεντρεντίν Σιμαβνάογλου. Οι επαναστάτες ξεσηκώνουν μεγάλες περιοχές στην ασιατική πλευρά του Αιγαίου, απαιτώντας Αδελφότητα και Δικαιοσύνη. Όμως το κίνημά τους, τελικά, καταπνίγεται από τον σουλτάνο Μεχμέτ Α΄τον Κυρίτζη.

Υπό την ικανή διακυβέρνηση του δεσπότου Αλεξίου Γαβρά (1402-34), συνέρχεται και αρχίζει ν'ακμάζει εκ νέου η χώρα των Χερσωνιτών, στη νότια-νοτιοδυτική άκρη της σημερινής Κριμέας, αν και όχι ως δημοκρατία με πρόεδρο και Δωδεκάρα/Συμβούλιο των Δώδεκα, όπως κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα, αλλά ως δεσποτάτο πια, από το 1332, το δεσποτάτο της Θεοδωρούς ή Γοτθίας («Γότθοι» αποκαλούνται αναχρονιστικά από τους Ρωμιούς, οι Αγγλοσάξονες εμιγκρέδες που έχουν συρρεύσει στην περιοχή ύστερα απ'την κατάκτηση της Αγγλίας από τους Νορμαννούς το 1066). Με την Πανούκλα να έχει υποχωρήσει πια (☠️ Μαύρος Θάνατος, από 1347 κ εξής), η δεσποτεία του Αλεξίου Γαβρά φέρνει ευημερία στους Χερσωνίτες, παρά την διαρκή γενοβέζικη παρενόχληση (όπως πχ ισχύει με την γενοβέζικη κατοχή του ρωμαίϊκου λιμένος Cembalo, ελληνιστί Υάμπολις ή Σύμβολον, η κατοπινή Μπαλακλάβα), ανελλιπώς από την δεκαετία του 1340, και παρά την εισβολή των Τατάρων την δεκαετία του 1380.

η σημαία της Φλωρεντίας με fleur-de lis,

σύμβολο που επίσης χρησιμοποιείται και από τους βασιλικούς οίκους των Φράγκων/Γάλλων:

• Καπέτοι (987-1328),

• Βαλουά/Valois (1328-1498),

• Βαλουά-Ορλεάν/Valois-Orléans (1498-1515),

• Βαλουά-Αγκουλέμ/Valois-Angoulême (1515-89),

• Μπουρμπών/Bourbon (1589-1792, 1815-48).

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Αυτήν την εποχή ζει ο Κυριακός ο Αγκωνίτης (Ciriaco de' Pizzicolli, 1391 - 1453), γόνος ευπόρου ιταλικής οικογενείας εμπόρων, μορφωμένος ουμανιστής & αρχαιολάτρης, και ένθερμος περιηγητής στην Ανατολική Μεσόγειο. Το 1422, που ο σουλτάν Μουράτ Β' βρίσκεται προ των πυλών της Κωνσταντινουπόλεως, πολιορκώντας τις δυνάμεις του αυτοκράτορος Μανουήλ Β', ο Κυριακός βρίσκεται εντός της Σταμπόλης, φευ εργαζόμενος και αυτός ως μισθοφόρος για λογαριασμό του σουλτάνου!σκίτσο χαμένου μνημειακού αγάλματος του Ιουστινιανού ή του Ηρακλείου, στο Αυγουσταίον της Πόλεως, δια χειρός Κυριακού

ζωραφάς, ήτοι καμηλοπάρδαλη,

που είδε δεμένη σε φοίνικα στο Μισίρι, ο Κυριακός

Εν τω μεταξύ, οι Οθωμανοί Τούρκοι επεκτείνουν αστραπιαία τις κτήσεις τους. Ύστερα από πολιορκία της Σταμπόλης και της Σαλονίκης από τον σουλτάνο Μουράτ Β΄ το 1422, αλλά και μαζικές επιδρομές στον Μοριά από τον ανηλεή Ρωμιό εξομώτη, τον άρχοντα Τουραχάν (ο ουτς-μπεγί Τουραχάν Μπέη, ο οποίος παγιώνει την παρουσία του, χτίζοντας πυραμίδες από κρανία), το κατάλοιπο της Αυτοκρατορίας των Παλαιολόγων αναγνωρίζει εκ νέου την κυριαρχία των Οθωμανών.

ο Βλάντισλαβ Γ' και το επιτελείο του,

την νύχτα της 10ης Νοέμβρη 1444, πριν από την μάχη της Βάρνας

Αξίζει να σημειωθεί, ότι σε απόσταση δύο ημερών από την Βάρνα, το άγημα θα διαπιστώσει την ήττα της Χριστιανικής στρατιάς, και θα ξεκινήσει αμαχητί τον δρόμο της επιστροφής. Τότε είναι που ένας φιλολατίνος χιλίαρχος που συμμετέχει στο άγημα, ο Γεώργιος Λασκαρίδης, μεταστρέφεται στην ανένδοτον Ορθοδοξίαν, και παραμένει στην Μονή του Τιμίου Σταυρού, στα πέριξ των Σερρών. Είναι ο άνθρωπος που θα βρει μαρτυρικό θάνατο ως μοναχός Ραφαήλ ο Άγιος, κατά την διάρκεια της κατάκτησης της νήσου Λέσβου από τους Οθωμανούς το 1462. Μέχρι το τέλος της Αυτοκρατορίας τους, οι Ρωμιοί παραμένουν βαθιά διαιρεμένοι, καθώς το αυτοκρατορικό περιβάλλον των Παλαιολόγων παραδέχεται μεν την κοσμική κυριαρχία των Οθωμανών, όμως αναγνωρίζει την πνευματική κυριαρχία των δυτικών Καθολικών (Λατίνοι), ελπίζοντας ότι η κινητοποίηση των δεύτερων για να "σώσουν" την πνευματική τους επένδυση, θ'απαλλάξει τουλάχιστον την επικράτεια από τους πρώτους. Πιστοποιώντας τους μέχρι τώρα φιλοδυτικούς δεσμούς της οικογένειας των Λασκαριδών, η Ελένη Λασκαρίδου, αδελφή του Γεωργίου, έχει νυμφευτεί ήδη από το 1422 τον Μάρκο, υπασπιστή και κονσιλιέρο του Καρόλου Α’ Τόκκου, λατίνου παλατινού κόμητα Κεφαλονιάς & Ζάντε (Τσεφαλονιά & Ζάντε), δούκα της Σάντα Μαύρας (Λευκάδα), και δεσπότη της Ρωμανίας.

Ύστερα από προσπάθειες προσέγγισης με την Ρωμανία των Παλαιολόγων (1422-26, ενώ το 1423 μεσολαβεί η βενετσιάνικη Σινιορία για ..διαρκή ειρήνη μεταξύ Τόκκων της Ηπείρου & Ιονίου, Ζακκαρία της Αχαΐας, και Παλαιολόγων Κ/πόλεως & Μορέως), και ενώ ο ούτς μπέης Τουραχάνης μπαινοβγαίνει στις ηπειρωτικές κτήσεις και των Παλαιολόγων, και των Τόκκων, ο φιλόδοξος Κάρολος Τόκκος διεκδίκησε την κυριότητα του Μορέως το 1427, αλλά ο στόλος του με επικεφαλής τον Τόρνο, ηττάται σε ναυμαχία στις Εχινάδες Νήσους από τον μέγα δούκα Δημήτριο Λάσκαρη Λεοντάριο. Πάντως η αφορμή γι'αυτήν την ενδοχριστιανική σύρραξη θυμίζει ομηρική διένεξη: καταδρομικές δυνάμεις του Καρόλου αρπάζουν κοπάδια Αρβανών υπηκόων του δεσποτάτου του Μορέως ενώ αυτοί μετακινούνται εποχιακώς, απ'τα χειμαδιά τους προς την ακτή της Ηλείας.

Έξαλλος με τις εξελίξεις στις Χώρες των Ρωμιών (--> Ρουμ- Ελή), ο νεαρός σουλτάνος Μεχμέτ Β' (που σιγά σιγά αποδεικνύει εαυτόν πανούργο και κωλομπαρά αλά Pulp Fiction), στέλνει επιστολή στον πατέρα του, Μουράτ, που επιμένει να ιδιωτεύει στα βάθη της Ανατολίας: "Αν είσαι ο σουλτάνος, έλα να ηγηθείς των ασκεριών σου. Αν είμαι ο σουλτάνος, σε διατάζω να ηγηθείς των ασκεριών μου..." Οπότε, ο Μουράτ Β΄ επιστρέφει στην Ευρώπη με ενισχύσεις από την Ανατολία, ανασυντάσσοντας τ'ασκέρια της Ρούμελης (= τουρκοκρατούμενη ευρωπαϊκή Ρωμανία). Έτσι, η πολυεθνική στρατιά των σταυροφόρων αναμετράται με υπέρτερες δυνάμεις, ίσως και τριπλάσιες, οπότε καταστρέφεται άδοξα (1444). Η αποτυχία σφραγίζεται τόσο από την έλλειψη συντονισμού ανάμεσα στις χερσαίες και τις ναυτικές δυνάμεις των σταυροφόρων, όσο και από τους κατά τόπους άρχοντες, όπως ο Σέρβος Μπράνκοβιτς, που προσκυνούν για να διατηρήσουν την αίγλη τους. Πάντως, ο εξίσου αντιφατικός, Βλαχο - Μάγυαρος πολέμαρχος Γιάνος Ουνυάδης Κορβίνος, πατέρας του μεγαλοπρεπούς ρήγα της Ουγγαρίας & της Βοημίας, Ματθία Κορβίνου (1458-90), αποδεικνύεται ιδιαιτέρως αποτελεσματικός, τουλάχιστον κατά την διάρκεια της πρώτης φάσης της μάχης της Βάρνας, όταν οι σταυροφόροι ουσιαστικά νικούσαν ακολουθώντας το πρόσταγμά του.

1. ο Ιωάννης Ουνυάδης

ή Γιάνος Ουνυάντι, γύρω στο 1440

2. Βόσνιος καβαλάρης

3. Ρωμιός ανώτερος αξιωματούχος

4. Ρωμιός σαγιτάρης

Οι Έλληνες αρχόντοι/δεσπότες της εποχής αρέσκονται στα καμηλαύκια και λοιπούς τύπους ψηλών καπέλων. Όσοι πολεμιστές είναι αρχοντικής γενιάς, δεν διστάζουν να φορούν τα ψηλά καπέλα τους, ακόμα και όταν μεταβαίνουν σε μάχη. Ποικίλες μορφές τέτοιων καπέλων φαίνονται καθαρά σε απεικονίσεις βενετσιάνικων και σιτσιλιάνικων μισθοφορικών στρατιών, όπου τα φορούν πεζοί και έφιπποι Στρατιώντοι (μισθοφόροι στρατιώτες). Ορισμένα από τα καπέλα όντως ομοιάζουν με τα σημερινά καλιμαύκια, τα κεφαλοκαλύμματα των Ορθοδόξων ιερέων. Κάποιοι τύποι από αυτά τα καπέλα, ομοιάζουν με τα ημίψηλα και με τα ψηλά της Δυτικής αριστοκρατίας στο Β' μισό του 19ου αι, και στο Α' μισό του 20ου αι.

Σταδιακά καταλύεται η αυτονομία των διαφόρων υποτελών κρατών σε Ανατολή (Ανατολία) και Ρούμελη (Βαλκάνια). Ο Μουράτ Β΄, προσφάτως παραιτηθείς για χάριν του γιου του (1444), αλλά και εκ νέου επικεφαλής της οθωμανικής πολεμικής μηχανής, επιτίθεται τώρα εναντίον του Κωνσταντίνου (ΙΒ΄), ανακτά την Φωκίδα κι εφαρμόζοντας την πανάρχαια αρχή του Ιμπεριαλισμού: "Τα δικά μου, δικά μου, και τα δικά σου, δικά μου", βομβαρδίζει το μεγαλοπρεπές τείχος του Εξαμιλίου και εισβάλλει στο Μοριά το 1446. Τ'ασκέρια του Μουράτ Β΄ θ'απαγκιστρωθούν, κυρίως λόγω του έντονου ψύχους που θα φέρει ο ασυνήθιστα δριμύς χειμώνας. Δεν υπάρχει αμφιβολία πλέον για το ότι οι δυνάμεις και οι συνθήκες στις χώρες της Ρωμανίας, δεν μπορούν ν'αναχαιτίσουν την επεκτατικότητα των Οθωμανών. Έτσι στα πλαίσια συγκεντρωτικής κίνησης από την πλευρά του νεαρού, αλλά αδίστακτου, σουλτάνου Μεχμέτ Β΄, αλώνεται και η Βαcιλεύουcα το 1453.

~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~

Για την υπεράσπιση της Σταμπόλης, έχουν καταφτάσει τρία ψηλά και οπλισμένα σαν αστακοί καράβια γνωστά ως κουμπαρέες, με αποφασισμένους ιθαγενείς εθελοντές από την βενετοκρατούμενη Κρήτη, από συνολικώς πέντε πλοία που προσπάθησαν από κοινού να σπάσουν τον σφιχτό οθωμανικό αποκλεισμό των Στενών, και ενώ επτά φορτωμένα βενετσιάνικα είχαν δραπετεύσει λίγο νωρίτερα από τον Κεράτιο Κόλπο.

Στην Μονή Βατοπεδίου έχει σωθεί ολιγοσέλιδη χειρόγραφη αναφορά του 1460, που συντάχθηκε με βάση τις διηγήσεις του Πέτρου Κάρχα ή Γραμματικού ενός εκ των διασωθέντων Κρητικών από την Άλωση. Εκεί καταγράφεται ότι το τελευταίο δεκαήμερο του Μάρτη του 1453, χίλιοι πεντακόσιοι Κρήτες εθελοντές ξεκίνησαν με πέντε καράβια, με σκοπό την ενίσχυση της άμυνας της Κωνσταντινούπολης. Αρχηγός τους υπήρξε ο Μανούσος Καλλικράτης από τα Σφακιά, ιδιοκτήτης των τριών καραβιών και καπετάνιος του ενός. Στα άλλα δύο καράβια του, καπετάνιοι ήταν ο Γρηγόρης Βατσιανός Μανάκης από τ' Ασκύφου Σφακίων και ο Πέτρος Κάρχας από την Κυδωνία (σημ. Χανιά), γνωστός και με το παρανόμι "Γραμματικός". Το τέταρτο καράβι ανήκε στον Ανδρέα Μακρή από το Ρέθυμνο, με κυβερνήτη τον ίδιο, ενώ στο πέμπτο, ιδιοκτησίας καπετάν Νικόλα του Στειακού, την διοίκηση ανέλαβε ο Παυλής Καματερός από την Κίσαμο. Οι Κρητικοί που έφτασαν στην Βασιλεύουσα, επάνδρωσαν 3 πύργους με τον οπλισμό τους.

Άλλοι 700 ανδρείοι εθελοντές έχουν καταφτάσει και από την ίδια την Γένουα, με επικεφαλής τον ικανό Τζιοβάνη Τζιουστινιάνη Λόγγο. Αυτός ο ανδρείος Ιουστινιάνης, διορίζεται ευθύς αμέσως "πρωτοστράτωρ" της άμυνας, και προσδιορίζεται ως σαφής εχθρός του μεγάλου δούκα (= πρωθυπουργός), του αμφιλεγόμενου Λουκά Νοταρά.

Στις 23 Μαρτίου 1453, καταφτάνει στην Πόλη και ο Μεχμέτ Β’, που στήνει την μεγαλοπρεπή σκηνή του κοντά στον π. Λύκο, απέναντι από την Πύλη του Ρωμανού. Ως ευλαβής Μουσουλμάνος, μόλις έφτασε, απλώνει ένα χαλί, στρέφεται προς την Μέκκα, γονατίζει και προσεύχεται επιδεικτικά. Ολόκληρος ο στρατός τον μιμείται. Έντρομοι οι κάτοικοι της Σταμπόλης, έχοντας συγκεντρωθεί στα γερασμένα τείχη, παρακολουθούν την θάλασσα της πολυάριθμης στρατιάς που εκτείνεται σε όλο το μήκος των χερσαίων τειχών, από την Προποντίδα μέχρι τον Κεράτιο Κόλπο. Και όμως έχουν αποφασίσει ν'αντισταθούν στον στρατό της ανίκητης οθωμανικής υπερδύναμης.

Μπροστά λοιπόν από την Πύλη του Ρωμανού, στο λόφο Μαλτεπέ, εγκαθίσταται ο σουλτάνος και το στρατηγείο του, περιστοιχισμένοι από την αυτοκρατορική φρουρά των δεκαπέντε χιλιάδων γενιτσάρων. Ο Ζαγανός (προσεχώς καπτάν πασάς & μεγάλος βεζύρης), ο οποίος είναι Ρωμιός εξωμότης από την Ασία (Μπαλικεσίρ <-- Παλαιόκαστρο), αναλαμβάνει την φύλαξη των υψωμάτων του Πέραν, για να επιτηρεί την [ουδέτερη] γενοβέζικη συνοικία του Γαλατά. Ο Καρατζά πασάς, μπεϊλέρμπεης της Ρούμελης, δηλαδή κυβερνήτης του ευρωπαϊκού τομέα της Ρωμανίας, έλαβε την αρχηγία του αριστερού κέρατος της απειράριθμης στρατιάς, απέναντι από το ανάκτορο του Κωνσταντίνου Ζ’ του Πορφυρογέννητου (--> Τεκφούρ Σεράι). Ο κυβερνήτης του ασιατικού τομέα της Ρωμανίας, Ισσάκ πασάς, μπεϊλέρμπεης της Ανατολής, όπως και ο αρνησίθρησκος Ρωμιός Μαχμούτ Μπέης, έλαβαν την αρχηγία του δεξιού μέρους του τουρκικού ασκεριού, δηλαδή από το Τοπ Καπί μέχρι την Χρυσή Πύλη, δίπλα στήν παραλία της Προποντίδος, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Γεντί Κουλέ (Επταπύργιον). Ο μεγάλος βεζύρης Χαλίλ πασάς, ο οποίος παραμένει επιρρεπής στην δωροδοκία, δίνοντας έτσι πολύτιμες πληροφορίες στον Παλαιολόγο, αναλαμβάνει την διοίκηση του κέντρου, απέναντι από την Πύλη της Αδριανούπολης.

Άλλος όμως είναι ο Τούρκος αξιωματούχος που πετυχαίνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των υπερασπιστών της Πόλης. Είναι ο σεχζαντέ Ορχάν, ξάδελφος του σουλτάνου και διεκδικητής του οθωμανικού θρόνου, στον οποίο και ανατίθεται από τον βαcιλέα αυτοκράτορα η περιφρούρηση τμήματος των θαλασσίων τειχών της Πόλης!

Πριν από την άφιξη του κυρίως σώματος των ασκεριών του σουλτάνου, οι Ρωμιοί είχαν προβεί σ’ αιφνιδιαστική επίθεση, φονεύοντας αρκετές εκατοντάδες από ατάκτους Μουσουλμάνους μαχητές, αλλά με την εμφάνιση του κυρίως όγκου του εχθρού αποσύρθηκαν, διέλυσαν τις γέφυρες κ’έκτισαν τις πύλες του εξωτερικού τείχους. Την Πύλη του Αγίου Ρωμανού, το πιο ευάλωτο σημείο την υπερασπίζεται ο ίδιος ο βαcιλεύς αυτοκράτωρ μαζί με τον Ιωάννη Καντακουζηνό και τον δον Φρανσίσκο από το Τολέδο, ενώ στα πέριξ περιπολεί ο Ιουστινιάνης με τους κατάφρακτους πολεμιστές του. Την Χαρσία Πύλη, την αναλαμβάνει ο Θεόδωρος Καρυστινός, άριστος τοξότης, και ο Γερμανός μηχανικός Ιωάννης Γκράντ, πού μέλλει να εξουδετερώσει με επιτυχία όλες τις προσπάθειες υπονόμευσης των τειχών. Στην Πύλη της Αδριανούπολης, τάσσονται οι αδελφοί Μποκκάρδοι από την Βενετία. Το Παλάτι του Εβδόμου ανατίθεται στον Βενετό βαΐλο (= πρέσβης, με κατά περίσταση "αυξημένα" καθήκοντα) Μινότο, ενώ το τείχος του Παλατιού των Βλαχερνών ανατίθεται στον Γραικό καρδινάλιο Ισίδωρο και τους διακοσίους σαϊτάρηδες του. Στην μεριά του Κεράτιου Κόλπου, από την Ξυλόπορτα μέχρι την Πετρίου Πύλη τοποθετούνται δύο Γενουάτες, ο Ιερώνυμος καί ο αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης Λεονάρδος, όπως και ο Ρωμιός μαθηματικός Μανουήλ Παλαιολόγος. Το υπόλοιπο μέρος του Κερατίου το αναλαμβάνει ο ανθενωτικός μέγας δουξ (= πρωθυπουργός & αρχιναύαρχος) Λουκάς Νοταράς, με 500 σφενδονίτες καί τοξότες, ο Αλέξιος Δισύπατος, ο Αλουΐσιος Διέδο, ο Ιωάννης Βλάχος, και ο Μετοχίτης, ενώ οι Κρητικοί ναύτες υπερασπίζονται τον Πύργο του Βαcιλείου, ο οποίος βρίσκεται δίπλα στην Πύλη του Νεωρίου (ή Ωραία Πύλη, η σημ. Μπαχτσέ Καπί). Αυτοί είναι και οι μόνοι που θ’αντέξουν μέχρι, ν’εκτιμηθεί το σθένος τους και να τους επιτραπεί να επιστρέψουν έντιμα και οπλισμένοι, στην πατρίδα τους, Κρήτη. Το τείχος προς την Προποντίδα ~περιλαμβανομένου και του λιμανιού Επτασκάλιον~ θα το φρουρήσει μέχρι ενός, ο σεχζαντέ Ορχάν. Δεξιά του παρατάσσονται Έλληνες μοναχοί, ενώ ακόμα δεξιότερα ταμπουρώνονται οι Βενετσιάνοι Γιάκομο (Γιακουμής) Κονταρίνι και Γκαμπριέλε (Γαβρήλος) Τρεβιζάνο. Αριστερά του τομέα του Ορχάν, περιφρουρεί ο Ισπανός Πέδρο Γουλιάνο, που δρα με -Καταλανούς κυρίως- μισθοφόρους στην περιοχή του Παλατίου του Βουκολέοντος. Στην Χρυσή Πύλη και στην Πύλη της Σηλυβρίας τοποθετούνται οι Ιταλοί Κορνέρος, Μοτσενίγος, Γουδέλης, Φίλιππος Κονταρίνι, αλλά και ο Ρωμιός Ανδρόνικος Καντακουζηνός. Στο μέσον της πόλης, και με αρχηγείο το ναό των Αγίων Αποστόλων, τοποθετούνται εφεδρείες αποτελούμενες από 700 περίπου μαχητές, με επικεφαλής τους Θεόφιλο Παλαιολόγο, Δημήτριο Καντακουζηνό και Νικηφόρο Παλαιολόγο.

Τελευταία άφιξη δύναμης προς ενίσχυση των πολιορκημένων, λαμβάνει χώρα θεαματικά ύστερα από ναυμαχία στον Βόσπορο την 20η Απριλίου 1453. Είναι στολίσκος από τέσσερις τεθωρακισμένες κουμπαρέες, τρεις γενοβέζικες, και μιαν ρωμέικη, "αυτοκρατορική", φορτωμένη με σιτάρι από την Σιτσίλια, με κυβερνήτη τον θρυλικό "Φλαντανελά", τον Φραγκίσκο Λεκανέλλα:

«Στο μεταξύ έφτασαν από την Χίο προς ενίσχυσή μας τρία γενοβέζικα πλοία μεταφέροντας όπλα, στρατιώτες και σιτάρι. Αυτά συνόδευαν ένα πλοίο του αυτοκράτορα φορτωμένο με σιτάρι από την Σικελία. Μόλις τα είδε να πλησιάζουν στην πόλη για να προσορμισθούν, ο στόλος που ναυλοχούσε στα ανοιχτά κατευθύνθηκε εναντίον τους υπό τους ήχους τυμπάνων και σαλπίγγων (ενώ εμείς παρακολουθούσαμε), προσποιούμενος ότι θα επιτίθετο στο αυτοκρατορικό πλοίο. Ο βασιλιάς των Τεύκρων [= αρχαιοπρεπής αναφορά του Λεονάρδου στους Τούρκους] παρακολουθούσε από τον λόφο του Πέραν, αναμένοντας ευνοϊκή έκβαση. Ο αέρας γέμισε από τις κραυγές των αντιμαχόμενων. Οι μεγαλύτερες τριήρεις προσκολλήθηκαν στα πλοία μας αναζητώντας το αυτοκρατορικό αλλά διαπιστώνοντας ότι προστατευόταν, επέπεσαν ορμητικά στα δικά μας και συνεπλάκησαν. Πυροδότησαν τα κανόνια τους, εκσφενδόνιζαν βέλη και έτσι εξελίχθηκε μια σκληρή μάχη. Τα δικά μας πλοία, υπό τις διαταγές του Γενοβέζου Μαουρίτσιο Καττανέο, τις απέκρουαν. Ο Ντομένικο ντε Νοβάρα και ο Μπατίστα ντε Φελιτσιάνο, και οι δύο Γενοβέζοι και πλοιοκτήτες, αγωνίζονταν με πάθος. Οι καταπέλτες έριχναν τις τρομερές βολές τους και από τα ψηλά καταστρώματα των πλοίων μια βροχή από βλήματα έλουζε τα πυκνά αγκυροβολημένα τουρκικά πλοία. Το αυτοκρατορικό πλοίο αμυνόταν έξοχα. Σε βοήθειά του έσπευσε ο πλοιοκτήτης Φραγκίσκος Λεκανέλλα [= γνωστότερος ευρύτερα ως Φλαντανελάς]. Οι βομβάρδες έκαναν τρομερό κρότο και οι αλαλαγμοί ήταν ουρανομήκεις. Τα κουπιά των πλοίων θραύονταν και οι Τεύκροι δέχονταν απανωτά πλήγματα. Ο βασιλιάς τους, ο οποίος έβλεπε από τον λόφο ότι ο στόλος του καταστρεφόταν, βλαστημούσε και σπιρούνιζε το άλογό του στην θάλασσα σχίζοντας τα ενδύματά του από τον θυμό του. Οι άπιστοι υποχώρησαν με οδυρμούς και όλος ο στρατός τους ταράχτηκε.

Μετά από αυτά, ο αγώνας συνεχίστηκε με ακόμη μεγαλύτερη σφοδρότητα και οι Τεύκροι δέχθηκαν τέτοια βροχή από όπλα και πέτρες, και τόσο πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν, ώστε εγκατέλειψαν την μάχη και δεν μπόρεσαν ούτε καν να ξαναφτάσουν μέχρι την ακτή. Από τις αναφορές των κατασκόπων μας και των διαφυγόντων συναγάγαμε ότι σκοτώθηκαν περίπου δέκα χιλιάδες, άλλοι από τα ξίφη, άλλοι από βέλη ή τα πυρά, ή αργότερα, από τα τραύματά τους. Ολόκληρος ο στρατός τους βυθίστηκε στο πένθος. Τα πλοία τα οποία είχαν διενεργήσει την επίθεση, μεταξύ των οποίων ήταν τριήρεις και διήρεις, αριθμούσαν περίπου διακόσια»

Λεονάρδος, ρωμαιοκαθολικός μητροπολίτης Μυτιλήνης

μετάφραση από Νίκο Νικολούδη

~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~

Παρά την γενναία αντίσταση των υπερασπιστών της, η Πόλις εάλω την 29η Μαΐου του 1453.

Κερδίζοντας επάξια στην μνήμη του λαού υστεροφημία, με την οποία και θα του αποδοθούν θρυλικές διαστάσεις, ως "Εξαδακτύλου" και νέου "Μαρμαρωμένου Βαcιλιά", ο τελευταίος αυτοκράτορας θα θεαθεί τελευταία φορά στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού, να μάχεται μετά μανίας εναντίον των εισβολέων, συνοδευόμενος από τον Ιωάννη Δαλμάτη, τον εξάδελφό του, Θεόφιλο Παλαιολόγο, τον Δημήτριο Καντακουζηνό, τον Ματθαίο Σγουρομάλη, τον άρχοντα Βρανά, και τον κυρ Φραγκίσκο (δον Φρανσίσκο) απ'το Τολέδο.

~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~

πίνακας του 1504,

όπου ο Ιταλός ζωγράφος

Καρπάτσιο/Carpaccio απεικονίζει τον Άγιο Αυγουστίνο,

ν'αντιλαμβάνεται εξ αποστάσεως τον θάνατο του Αγίου Ιερωνύμου, σε σκηνικό

που μάλλον αποτελεί το γραφείο του Βησσαρίωνος, με παρών μέχρι και τον σκύλο του Γραικού καρδιναλίου!

Ήδη και πριν από την Άλωση, ο πάπας Νικόλαος Ε΄ (1447-55), και οι εξίσου αποφασισμένοι καρδινάλιοί του, (π.χ οι Γραικοί Ισίδωρος & Βησσαρίων, και ο ιθαγενής Αινείας Σύλβιος Πικκολομίνι), προσπαθούν με ειλικρίνεια να συσπειρώσουν την Χριστιανοσύνη εναντίον του Οθωμανού σουλτάνου. Την ίδια πάγια πολιτική θ'ακολουθήσουν και οι επόμενοι δύο πάπες, ο Κάλλιστος Γ΄ (ο αραγονέζικης καταγωγής Αλφόνσος Βοργίας, 1455-58) και ο Πίος Β΄ (ο καρδινάλιος Πικκολομίνι, 1458-64). Ειδικά ο Πίος Β΄, με το συμβούλιο της Μάντουας προσπαθεί να οργανώσει μιαν αποτελεσματική σταυροφορία εναντίον του θρασύ, όσο και σχεδόν αήττητου, σουλτάνου Μεχμέτ Β'. Παρά το κύρος της Αγίας Έδρας, η σταυροφορία (1459-62) δεν τελεσφορεί, κυρίως λόγω της υστερόβουλης ολιγωρίας του συμβουλίου των Δέκα, ήτοι της Βενετίας.

Ο επόμενος πάπας, ο Βενετσιάνος Παύλος Β' (1464-71, γεννημένος Πιέτρο Μπάρμπο), αδιαφορεί για την Ρωμιοσύνη. Αντιδραστικός και υποκριτής, θ'αναστείλει την καλλιτεχνική Αναγέννηση, θα κλείσει την Ρωμαϊκή Ακαδημία, και θα στηρίξει την δυναστεία των αλαζονικών Αψβούργων, που τους προτιμά από πιο ανοικτόμυαλους οίκους, όπως πχ οι Βαλουά-Μπουργκουντί και οι Πρεμυσλίδες. Βέβαια, ο Παύλος Β' θα βρεθεί νεκρός ύστερα από ..αχαλίνωτο σοδομισμό με νεαρό ακόλουθο, παρ'όλο που η επίσημη ανακοίνωση αναφέρει "θάνατο κατόπιν υπερβολικής βρώσεως ..πεπονιού".

Εν τω μεταξύ, έχει ατονήσει το μαχητικό φρόνημα στα πλήθη των λαών της Ρωμιοσύνης, που συρρέουν στα μοναστήρια για να μην πολεμήσουν, κυρίως λόγω της προπαγάνδας της παράταξης των φανατικών ορθοδόξων Χριστιανών, που στηρίζει το καθεστώς των Οθωμανών. Ύστερα από την Άλωση της Σταμπόλης, ο ηγέτης τους, ο Γεώργιος Σχολάριος, ανταμείβεται από τον σουλτάνο με το αξίωμα του οικουμενικού πατριάρχη & επισκόπου Νέας Ρώμης και Κ/πόλεως. Ως Γεννάδιος, ο πατριάρχης της νέας τάξης πραγμάτων, αναγορεύεται από τον πορθητή σουλτάνο σε μιλλέτ-μπασί (= εθνάρχης) για το μεγάλο, αν και ασαφές, "μιλλέτι (= έθνος)" των Χριστιανών της επικράτειας. Ο "εθνάρχης" αυτός είναι ο ισχυρότερος Χριστιανός Ρωμιός στην "χώρα της Υποταγής (= μπιλάντ αλ Ισλάμ)". Ασκεί πολλές εξουσίες και λογοδοτεί μόνο στον σουλτάνο. Έτσι, η μεταμόρφωση της Ρωμανίας σε Ρωμιοτουρκία έχει πλέον ολοκληρωθεί. Ο Μουσουλμάνος Ρωμιός μεγάλος βεζύρης Ρουμ Μεχμέτ Πασάς (1468-69) εφαρμόζει πρόγραμμα στήριξης για τους εναπομείναντες Χριστιανούς Σταμπολίτες, επιμένοντας στην προστασία των ιδιοκτησιακών τους δικαιωμάτων ύστερα από την Άλωση, σύμφωνα με το οποίο, οι Τούρκοι καταπατητές εξαναγκάζονται να πληρώνουν ..ενοίκια για την χρήση οικιών και καταστημάτων της Πόλης, χρυσώνοντας έτσι το χάπι για το ζόφος της Τουρκοκρατίας.

ένα από τα μπαϊράκια των Οσμανλιδών

Με την εξαίρεση των κάστρων Μεθώνη, Κορώνη, Μονεμβάσια και Σαλμενίκο, ο Μοριάς υποτάσσεται ήδη από το 1460, αναλωμένος από την φαγωμάρα Ρωμιών και Βενετσιάνων, αλλά κυρίως λόγω της ενδοδυναστικής διαμάχης του Θωμά Παλαιολόγου, του φιλοδυτικού δεσπότη του Μορέως, όπως και πρίγκηπα της Αχαΐας από τον γάμο του με την Κατερίνα Ζακαρίαινα, με τον φιλότουρκο αδελφό του, Δημήτριο. Από την πρωτεύουσά του, Γλαρέντζα, ο φιλολατίνος Θωμάς θα καταφύγει στην Ιταλία, ενώ ως ένδειξη καλής θέλησης, θα παραδώσει την τελευταία του κτήση, την Μονεμβασια, στην Αγία Έδρα. Αντιθέτως, ο ανθενωτικός αδελφός του, και επίσης δεσπότης του Μορέως, ο Δημήτριος Παλαιολόγος, θα προτιμήσει να παραδώσει την πρωτεύουσά του, Μιστρά, και την επικράτειά του, περιλαμβανομένης και της οικογένειάς του, στο έλεος του μισαλλόδοξου Ισλάμ, αλλά και του νεαρού κωλομπαρά σουλτάνου.

Εν τούτοις, ο γενναίος -αν και άσημος (ήτοι, δίχως συγγένεια με την κυβερνώσα δυναστεία)- Κωνσταντίνος Γραίτζας Παλαιολόγος υπερασπίζει με συνέπεια το Σαλμενίκο (=> ονομασία σημιτικογενής, είτε παραπέμπει στο μεγαλομανή μυθικό Αιολίδη άνακτα Σαλμωνέα, είτε σε κάποιον υποθετικό Ρωμανιώτη προύχοντα Σολομωνίκο), επαρχιακό κάστρο, όπου συνωστίζονται 6.000 ψυχές. Παρά την δωδεκάμηνη πεισματώδη αντίσταση που προβάλλει μέχρι τον Ιούλιο του 1461, ο Γραίτζας πείθεται να παραδώσει το κάστρο, κατόπιν όρων ευνοϊκών για όλους τους πολιορκημένους. Οι Βενετσιάνοι τον υποδέχονται με τιμές εθνικού ήρωα, όταν καταφτάνει στην ενετοκρατούμενη Ναύπακτο/Λεπάντο, και στη συνέχεια τον διορίζουν επικεφαλής των ιππικών τους δυνάμεων.

Γενικά, κανένα ελληνοκυβέρνητο κράτος δεν επιβιώνει πέραν από την βασιλεία του Μεχμέτ Β΄ Φατίχ (= Πορθητής). Το 1480, προσπαθεί ν'αποκτήσει προγεφυρώματα στην Ιταλία, στέλνοντας επιβλητικό ασκέρι που κυριεύει το Οτράντο. Όμως, πεθαίνει πριν υλοποιήσει το επόμενο μεγαλεπήβολο κατακτητικό του σχέδιο, που είναι η κατάληψη ολόκληρης της Ιταλικής Χερσονήσου, την οποία και την εννοεί ως "επανένωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας". Ήδη όμως, έχει ολοκληρώσει απερίσπαστος την υποταγή των χωρών της Ρωμανίας, με την κατάληψη της Τραπεζούντας (1461, αυτοκρατορία Ανατολής και Ιβήρων, ηγεμόνες οι Παφλαγόνες Μεγαλοκομνηνοί - Πόντος), της Θεοδωρούς (1475, δεσποτάτο Θεοδώρου, ηγεμόνες οι Πόντιοι Γαβράδες - αναχρονιστικώς γνωστό και ως "Γοτθία") και της Βόνιτσας (1479, δεσποτάτο Ρωμανίας, ηγεμόνες οι Φιορεντινέζοι Τόκκοι - Ήπειρος).

Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, υπό την διοίκηση των Μεγαλο- Κομνηνών, θα υποκύψει στην επίθεση των Οθωμανών το 1461, αδύναμη, αλλά και ουσιαστικά αβοήθητη από τους συμμάχους της. Tα οθωμανικά ασκέρια θα πολιορκήσουν την Tραπεζούντα, έχοντας επικεφαλής τον εξωμότη Μαχμούτ, πρωτοξάδελφο του πανίσχυρου μυστικοσυμβούλου του αυτοκράτορα Δαυίδ Μεγαλο- Κομνηνού, δηλαδή του Γεωργίου Aμιρούτζη. O λαός της πόλης είναι πάντα αποφασισμένος να προβάλει αντίσταση σε κάθε απειλή. Όμως, με μυστικές διαπραγματεύσεις του Αμιρούτζη (εκ του αμιράς <-- αμίρ, ήτοι άρχων στα αραβικά) με τον Mεχμέτ Β' μέσω του Mαχμούτ, ο Δαυίδ Β' θα πειστεί να παραδώσει την Τραπεζούντα έπειτα από πολιορκία 32 ημερών, και ενάντια στην θέληση του λαού του Πόντου. Στη συνέχεια, ο επίορκος σουλτάνος, Μεχμέτ Β', θα επιτρέψει στους Οθωμανούς του να προβούν στις συνήθεις βιαιότητες κατά του πληθυσμού της κατακτημένης χώρας. Η ποικιλοτρόπως ταπεινωθείσα αυτοκρατορική οικογένεια τοποθετείται στην Αδριανούπολη. Όμως, μόλις τέσσερα χρόνια μετά, θα εκτελεστεί τόσο ο Δαυίδ Β', όσο και επτά γιοι του. O μικρότερος γιος, ο Νικηφόρος Μεγαλο- Κομνηνός, θα επιζήσει μέσω εξισλαμισμού του.

Το υπόλειμμα από το κάποτε ισχυρό δεσποτάτο της Ρωμανίας, η χώρα του Καρόλου (= Καρλ- Ελή --> Καρελία, δηλαδή η Μικροβλαχία μαζί με την Αγία Μαύρα (Santa Mavra, η σημ. Λευκάδα)), υπό την διοίκηση του παλατινού κόμητα Κεφαλονιάς & Ζάντε, και δούκα της Σάντα Μαύρας, Καρόλου Β' Τόκκου, θα υποκύψει στην οθωμανική κατάκτηση με την κατάληψη της έδρας του Καρόλου, Βόνιτσας (το αρχ Ανακτόριον), όπως και των νήσων Ζακύνθου και Λευκάδας, κατά την διάρκεια του 1479. Βέβαια οι μητροπόλεις του του δεσποτάτου έχουν ήδη αλωθεί, τα Γιάννινα από το 1431, και η Άρτα από το 1449. Πάντως, οι Οθωμανοί θα εκχωρήσουν αφυώς την Ζάκυνθο, στην επικαρπία των Βενετών, το 1485, με αντάλλαγμα τόσο χρηματικό, όσο και την αποδοχή της τουρκικής κυριότητας της Κεφαλονιάς, την οποία μόλις και έχουν κατακτήσει το 1483. Τελικά, η Γαληνοτάτη Δημοκρατία και θα κρατήσει το Ζάντε μέχρι την κατάλυσή της από τον Ναπολέοντα, το 1797, αλλά και ανακτά την Κεφαλονιά, με την βοήθεια της Ισπανίας, το 1500!

Το δεσποτάτο της Γοτθίας (όπου το Γοτθία αποτελεί αναχρονιστική ονομασία του δεσποτάτου στην νοτιοανατολική Κριμέα, όπου συμβιώνουν οι Χερσωνίτες Ρωμιοί ιθαγενείς με Αγγλοσάξωνες πρόσφυγες που καταλήξαν εκεί κάμποσες γενιές ύστερα από την νορμαννική κατάκτηση της Αγγλίας το 1066), επίσης του Αγίου Θεοδώρου, ή της Θεοδωρούς, υπό την διακυβέρνηση του ζόρικου ποντιακού οίκου των Γαβράδων (1332-1475), θα υποταχθεί παράλληλα με το χανάτο της Κριμέας, ύστερα από αντίσταση μισού έτους, το 1475. Παρά την ηρωική αντίσταση των πολιορκημένων, κατά πως θα'λεγε και ο Κριτόβουλος: όλα κρίνονται από τα κανόνια. Ο αρχιπυροβολητής του σουλτάνου, Γκέοργκ από την Νυρεμβέργη, μαρτυρεί ότι με την άλωση της πρωτεύουσας, Δώρον, τα ασκέρια των Οθωμανών αιχμαλωτίζουν 15.000 κατοίκους και τρεις «βασιλιάδες». Ως βασιλιάδες, μάλλον εννοεί τον Άγιο Κασσιανό, και τους άλλους δυο Γαβράδες, που ηγήθηκαν από κοινού της ηρωικής άμυνας, παρόλο που ήταν αντίπαλοι για το αξίωμα του δεσπότη. Είναι ο Αλέξανδρος και ο Ισαάκ, που στη συνέχεια εκτελούνται στην Σταμπόλη, και επίσης αγιοποιούνται, αμφότεροι.

Γοτθία ή Θεόδωρον,

αυτόνομο δεσποτάτο

Όμως, υπάρχουν υπόνοιες ότι εξισλαμισμένος κλάδος των Γαβράδων συνέχισε να ηγεμονεύει επί των ιθαγενών της περιοχής (Γότθοι, Ρωμανοί, Χερσωνίτες, Ρωμανιώτες, Πόντιοι, Κουμάνοικ.ά), αφού μαρτυρούνται οι μπέηδες Τύχων-Τεχούρ, Θεοδώρητος-Κεμάλ και Αλέξανδρος-Σκίντερ Β΄, οι οποίοι κατά καιρούς στέλνονται από τους σουλτάνους της Γραικοτουρκίας ως πρεσβευτές προς τους μεγάλους ηγεμόνες της Μοσχοβίας. Πάντως, τα ονόματά τους, όπως και τ'όνομα του προγενέστερου Χριστιανού συγγενή τους, του δεσπότη Ουλού Μπεη Γαβρά, προδίδουν τις άριστες σχέσεις που διατηρούν οι Ρωμιο-Γότθοι της Κριμέας (Κριμαία), όχι με τους Οθωμανούς, αλλά με τους Τατάρους της περιοχής. Από την αγαθή γειτονία Ρωμιών με Τάταρους προέρχονται οι Ουρουμλάρ. Βέβαια τουρκόφωνοι Ρωμαίοι έχουν προϋπάρξει, ύστερα από επιμειξία Ρωμιών με Πατσινάκες, Ούζους και Κουμάνους στα βορειοδυτικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Σημερινοί απόγονοί τους είναι οι Γκαγκαούζοι. Κατάλοιπα διγλωσσίας στην νεοελληνική λαλιά, από την περίοδο συνύπαρξης ελληνόφωνων και τουρκόφωνων στην ίδια αυτοκρατορία, αποτελούν οι φράσεις «χαΐρι και προκοπή (= προκοπή και προκοπή)», και «κοτζάμ άντρας (= άντρα μου άντρας)».

Με την ανάρρησή του, ο γραικικής καταγωγής Γενοβέζος πάπας Ιννοκέντιος Η' (1484-92, γεννημένος Τζιοβάνι Μπαττίστα Τσύμπο) επιδιώκει νέα σταυροφορία εναντίον των Απίστων της Γραικο-Τουρκίας. Όμως, οι ηγεμόνες της Ευρώπης, απλά, δεν ενδιαφέρονται πλέον για την Ρωμανία και την σωτηρία της από τους ακατανίκητους Οθωμανούς: Στην Ανατολική Ευρώπη είναι ακόμα νωπές οι μνήμες από τις πανωλεθρίες της Νικοπόλεως (1396) και της Βάρνας (1444). Στην Αγγλία και την Γαλλία έχει μόλις λήξει ο Εκατονταετής Πόλεμος, και ο κόσμος εκεί προσπαθεί να συνέλθει. Στα ιβηρικά ρηγάτα, από την Πορτογαλία έως και την Σικελία, το ενδιαφέρον για την Ρωμανία έχει σβήσει ύστερα από την απώλεια του δουκάτου των Αθηνών, αλλά και ύστερα από την αποτυχημένη διεκδίκηση του αυτοκρατορικού αξιώματος της Δύσης από το ρηγάτο της Καστίγιας & Λεόν (Λεών & Καστίλη). H Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, με επίκεντρο στην Γερμανία (Αλαμανία ή Νεμιτζία), επίσης αδιαφορεί μετά χαράς, αφού το αυτοκρατορικό αξίωμα της Δύσης είναι πλέον ιδιοκτησία του ανθελληνικού οίκου των Αψβούργων.

Έτσι, και ο πάπας Ιννοκέντιος Η' αρκείται στο να συνάψει ανακωχή με τους Τούρκους το 1489, υποσχόμενος Ειρήνη στον Οθωμανό σουλτάνο Μπαγιαζίτ Β', αποσπώντας όμως πρώτα από αυτόν το ιλλιγιώδες ποσό των 120.000 Δουκαλίων, την Αγία Λόγχη, όπως και ετήσια χορηγία 40.000 Δουκαλίων (ή Δουκάτα), όσον αφορά την Αγία Έδρα ως φόρο υποτέλειας, όσον αφορά την Υψηλή Πύλη ως μπαξίσι, και δη εκβιαστικό, ένεκα που ο πάπας έχει παραλάβει από τους Ιωαννίτες Ιππότες, και φιλοξενεί τον επιφανή πρόσφυγά τους, τον σεχζαντέ Τζεμ. Είναι αδελφός του Μπαγιαζίτ Β', ικανός & δημοφιλής στρατηλάτης, και ως εκ τούτου επίφοβος διεκδικητής του αξιώματος του σουλτάνου, που όμως ύστερα από μια ατυχή μάχη εναντίον του αδελφού του, θα βρεθεί σε χρυσή αιχμαλωσία αρχικά υπό την προστασία του Τάγματος των Χοσπιταλιέρων (1482-89), και στη συνέχεια υπό την προστασία της Αγίας Έδρας (1489-95).

Προς το τέλος του τρέχοντος αιώνος, οι Αλβανοί της Κρόιας και οι Ρώσοι της Μοσχοβίας, μέσω επιγαμιών με τον οίκο των Παλαιολόγων, θεωρούν εαυτούς συνεχιστές της χριστιανικότατης Αυτοκρατορίας, υιοθετώντας ως έμβλημα το δικέφαλο αετό, το οικόσημο των Κομνηνών, τώρα πλέον το κατεξοχήν σύμβολο της Ρωμανίας.

ο δικέφαλος αετός των Κομνηνών, ως οικόσημο με το μονόγραμμα των Παλαιολόγων

Συγκεκριμένα, ο Αλβανός αφέντης της Κρόιας, ο δεσπότης Γεώργιος Καστριώτης (γνωστός και με το ισλαμικό όνομα "Σκεντέρμπεης", ήτοι "άρχοντας Αλέξανδρος", ο εθνικός ήρωας των σύγχρονων Αλβανών, που αντιστάθηκε επιτυχώς εναντίον των Οθωμανών (1443-63), μιμούμενος τις πολεμικές τακτικές τους), νυμφεύεται την Ελληνοαλβανίδα δέσποινα Ανδρονίκη Κομνηνή Αριανίτη, ενώ ο γιος τους, Ιωάννης, νυμφεύεται την Ελληνοσέρβα δέσποινα Ειρήνη Μπρανκόβιτσα Παλαιολογίνα. Ο λόγος της επιτυχίας του Σκεντέρμπεη, αλλά και του Δράκουλα, εθελοντών και των δύο της σταυροφορίας του Πίου Β΄, είναι βέβαια η παραμονή τους στην αυλή του Μεχμέτ Β΄, του κωλομπαρά Πορθητή, και η εντρύφηση τους στις τεχνικές πολέμου και θηριωδίας που χαρίζουν την υπεροχή στους οθωμανικούς στρατούς.

Ως "Δράκουλας" έμεινε γνωστός ένας από τους ηγεμόνες που εναλλάσσονται με φρενήρη ρυθμό αυτήν την εποχή στην Μαύρη Βλαχία (στο νότο της σημ. Ρουμανίας), ο Βλαντ Γ΄ ο Παλουκωτής, ο Ντρακουλέα (1448,1456-62,1476). Είναι γιος του Βλαντ Β΄ Ντρακούλ, ο οποίος είχε ονομαστεί έτσι επειδή συμμετείχε στο «Τάγμα του Δράκοντος», με σύμβολο έναν ουροβόρο δράκοντα. Το ιπποτικό αυτό τάγμα, το είχε ιδρύσει ο δυναμικός Τσεχο-Γερμανός Σιγισμούνδος των Λούξεμπουργκ, ρήγας της Ουγγαρίας, και κατοπινός ιμπεράτωρ της Δύσης, με σκοπό την συσπείρωση των χριστιανικών λαών για την αντιμετώπιση των Οθωμανών.

Αλλά και ο βαcιλεύς αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος ΙΒ΄ Δραγάσης Παλαιολόγος (1448-53) είχε επίσης προσπαθήσει να χτίσει δίκτυο κρατών που να υπερασπίζει τους χριστιανικούς λαούς από την οθωμανική απειλή, κυρίως εντός της Μαύρης Θάλασσας: Αυτοκρατορία Τραπεζούντος (στον Πόντο), δεσποτάτο της Θεοδωρούς (Γοτθία), πριγκηπάτο Μολδαβίας (ήMολδαυία), δεσποτάτο Καβούρνας (Ντομπρουτζά), βασίλειο Γεωργίας (Σα-καρτβέλο).

Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, η κόρη του δεσπότη της Γοτθίας, Ουλού Μπεη Γαβρά, η Μαρία Γάβραινα, είχε παντρευτεί τον ηγεμόνα της Μολδαβίας, Στέφανο το Μέγα, αρχικά φίλο, αλλά αργότερα εμπαθή εχθρό του Βλαντ Γ΄ του Παλουκωτή. Με τον θάνατο του Ουλού Μπεη, τσακώνονται για την διαδοχή ο γιος του, Αλέξανδρος (1458-71, 1475), με τον αδελφό του, Ισαάκ (1471-75). Έτσι ο Αλέξανδρος Γαβράς καταφεύγει κάποια στιγμή στην Μολδαβία, κοντά στην αδελφή του, την Μαρία, την σύζυγο του Στεφάνου του Μέγα, και δέσποινα της Μολδοβλαχίας, πλέον.

Για το συνοικέσιο επιστρατεύεται ένας έκπτωτος δεσπότης της Θεοδωρούς/Γοτθίας, ο Κωνσταντίνος Γαβράς, εμιγκρές πια στις Ρωσίες. Όντας Ορθόδοξος, ο Κωνσταντίνος Γαβράς, ο μετέπειτα Άγιος Κασσιανός, υποτίθεται ότι πείθει την Σοφία ν'απαρνηθεί την Ένωση/Unia των Εκκλησιών, δηλαδή τον Ουνισμό, τον οποίο πάντως τον έχουν αποδεχτεί πλήρως οι Παλαιολόγοι από την σύνοδο της Βασιλείας/Φερράρας/Φλωρεντίας και μετά (1438-39). Στη συνέχεια, την συνοδεύει ως μεσολαβητής στην Μόσχα, όπου τελείται ο γάμος το 1472. Ο Ιβάν και η Σοφία θα κάνουν έξι θυγατέρες και πέντε γιους.

Κλάδος του οίκου των Γαβράδων θα εγκατασταθεί στην Μοσχοβία, όπου και θα ενταχθεί στην ρωσική αριστοκρατία, με αρκετούς κλάδους: Χοβριν, Γκολοβιν, Τρετυακωφ, Γαβριλωφ και Χαρλαμωφ.

Μονάχα ύστερα από την πτώση των Ρωμιών και την ταυτόχρονη παρακμή των Γενοβέζων, αρχίζουν οι Βενετσιάνοι να συγκρούονται δυναμικά με τους Τούρκους, τους νέους κυρίαρχους στο Αιγαίο. Τότε, οι Χριστιανοί ιθαγενείς της περιοχής υποδαυλίζονται συστηματικά από τους Βενετούς, έτσι ώστε να εξεγείρονται εναντίον της οθωμανικής τυραννίας, ενισχύοντας έτσι την πολεμική προσπάθεια της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας τους.

Σταδιακά, και παρόλο που πολλοί Ρωμιοί πολέμαρχοι σταδιοδρομούν ως μισθοφόροι, "στραντιώτοι (stradioti)", για λογαριασμό του ρηγάτου των Δύο Σικελιών και του βασιλείου της Ισπανίας, οι περισσότερες αντιδράσεις των υποταγμένων Ρωμιών εναντίον του οθωμανικού καθεστώτος, θα εντάσσονται πλέον στα πλαίσια των τουρκο-βενετικών συρράξεων, π.χ κατά τον Β' Τουρκο- Βενετικό Πόλεμο (1463-79), όταν π.χ. οι Βενετοί αποσπούν την νήσο Λήμνο από την οθωμανική κυριαρχία το 1464. Ήδη με το πέρας της παπικής σταυροφορίας το 1463, ξεσπάει ρωμέικη εξέγερση στον Μοριά, και συγκεκριμένα στις περιοχές της Μάνης, της Σπάρτης, της Λακεδαιμόνας, της Τσακωνιάς, της Μεθώνης & Κορώνης, του Ναυπλίου, της Ηλείας και της Αρκαδίας, με αρχηγούς τον Αρβανίτη πολέμαρχο Πέτρο Μπούα και τον Έλληνα άρχοντα Γεώργιο Ράλλη.

Το 1479-80 ξεσηκώνεται εκ νέου, αν και μόνη πλέον, η Μάνη, με επικεφαλής τον Κορκόδειλο Κλαδά. Το 1481 σημειώνεται εξέγερση και στην Αλβανία, και συγκεκριμένα στην περιοχή της Χειμάρρας και της Αυλώνας. Ηγέτες των ανταρτών είναι ο Αλβανός Ιωάννης Καστριώτης, o Ελληνο-Αλβανός Μερκούριος Μπούας, αλλά και ο Έλληνας Κορκόδειλος Κλαδάς, άρτι αφιχθείς από τον Μοριά. Επιφανείς κοντοτιέροι/στραντιώτοι της εποχής είναι και οι Μιχαήλ Ράλλης, Νικόλαος Γραίτζας, Ισαάκ Ράλλης-Λάσκαρις, Πέτρος Μπούας, Νικόλαος Παγωμένος, Νικόλαος Μπόχαλης, Ιωάννης Γαβαλάς.

Όμως, προς το τέλος του αιώνα, σημειώνεται κάμψη στην πολεμική ορμή της Βενετίας, λόγω της εμπλοκής της στους Ιταλικούς Πολέμους (1494-1559). Έτσι η επόμενη επανάσταση Ρωμιών εναντίον Οθωμανών (1496-99), εξίσου ατυχής αν και θα εξαπλωθεί ευρέως σε Ήπειρο, Ρούμελη και Μοριά, πραγματοποιείται πλέον με την υποκίνηση του ρήγα της Φραγκίας, Σάρλ VIII (βασιλεύς Γαλλίας Κάρολος Η΄).

Πάντως, το 1478, όταν καταλαμβάνεται από τους Τούρκους και η βενετοκρατούμενη Λήμνος, της άμυνας του φρουρίου του Κότσινου πρωτοστατεί η θρυλική Μαρούλα, ντόπια κοπέλα που ζώνεται άρματα, και πολεμάει με λύσσα. Έτσι, η Μαρούλα θα τιμηθεί από την Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας για την στάση της αυτή, που ενισχύει το αγωνιστικό φρόνημα των Ρωμιών της εποχής, κατά παρόμοιο τρόπο που η Ζαν ντ'Αρκ (Ιωάννα της Λωραίνης) εμψύχωσε τους Γάλλους εναντίον των Άγγλων, μερικά χρόνια νωρίτερα.

Βέβαια, αυτές οι δυο δεν είναι οι μοναδικές γυναίκες που διακρίνονται ως ικανές πολεμίστριες αυτήν την εποχή. Τόσο κατά την διάρκεια, όσο και κατά την επαύριο του Εκατονταετή Πολέμου ανάμεσα στην Αγγλία και την Γαλλία (Ιγγλινοί vs Φράγκοι, 1337-1453) δρουν για παράδειγμα και οι εξής "αμαζόνες":

i. η Φλαμανδή κόμισσα Ζαν ντου Μονφόρ - η Ιωάννα της Φλάνδρας,

επίσης γνωστή και ως "η Φλόγα", που πιθανόν ενέπνευσε και την Ζαν ντ'Αρκ,

ii. η Βρετόνη κουρσάρισσα Ζαν ντε Κλισσόν - "η Λέαινα της Βρετάνης",

που μάχεται εναντίον των δυνάμεων του ρήγα των Φράγκων (= βασιλιάς των Γάλλων),

iii. η Γαλλίδα ηρωίδα Ζαν Χασέτ (= Ιωάννα η Τσεκούρα),

που εμπόδισε την κατάληψη της Μπωβαί από το δούκα Βουργουνδίας, Κάρολο τον Τολμηρό.

~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~

Παρά την αδιαφορία του αστερισμού των ιταλικών δημοκρατιών & ηγεμονιών, ιδιώτες Ιταλοί ναυτικοί θα πρωτοστατήσουν στις προσπάθειες για την ανακάλυψη νέων θαλάσσιων δρόμων προς τις εξωτικές, και πάντα προσοδοφόρες, Ινδίες, οι οποίες όμως έχουν πια αποκλειστεί από την Ευρώπη, λόγω της εμπάθειας του Μισιριού των Μαμελούκων, και της Ρωμανίας των Οσμανλάρ. Έτσι, θα προσληφθούν αξιόλογοι Ιταλοί θαλασσινοί, για την επανασύνδεση της Ευρώπης με τις Ινδίες, εργαζόμενοι είτε για το βασίλειο της Πορτογαλίας, είτε για το ηνωμένο βασίλειο της Εσπάνιας (Ισπανία), που διαμορφώνεται από την σταδιακή συγχώνευση της Αραγόνας, με την Καστίγια & Λεόν.

~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~

Με την ώθηση που της χαρίζουν η τεχνογνωσία της θαυμαστής κινεζικης δυναστείας Σογκ (960- [1127] 1279), αλλά και η αλαζονεία της μογγολικής δυναστείας Γιουάν (1279-1368), η νέα και δυναμική δυναστεία της Κίνας, η ιθαγενής Μιγκ (1368- 1644) αποφασίζει τόσο να εξερευνήσει, όσο και να συγκλονίσει, τον Κόσμο. Συγκεκριμένα οι Μιγκ κατασκευάζουν έναν ιδιαιτέρως επιβλητικό στόλο, τον οποίο και εξαπολύουν στην ωκεάνια απεραντοσύνη (δηλαδή το αρχιπέλαγος Μαλάυ, που ουσιαστικά γειτνιάζει περισσότερο με την Ωκεανία, παρά με την Ασία) και τον Ινδικό Ωκεανό, επιδιώκοντας να εδραιώσουν την παρουσία τους στην καθ' αυτούς ανυπότακτη Οικουμένη, μέσω επτά ναυτικών επιχειρήσεων (1405-33).

Oι Κινέζοι ενδεχομένως εξερευνούν και τις ακτές της Αμερικής, όπως προδίδει π.χ. και μία περιγραφή του Γκραν Κάνυον (~1421). Βέβαια αυτό δεν τους καθιστά απαραίτητα "τους πρώτους" κατοίκους του Παλαιού Κόσμου που "ανακαλύπτουν" την Αμερικανική Ήπειρο:

Εκτός από τους σκανδιναβικής προέλευσης Βίκιγκς (~1000 μ.Χ), δεν αποκλείεται η Αμερική να έχει ανακαλυφτεί ακόμα και από τους αυστρονησιακής προέλευσης Πολυνήσιους, οι οποίοι, αφού πρώτα αποικίσουν τις εσχατιές της Ωκεανίας, ήτοι το αρχιπέλαγος της Χαβάης και την νήσο του Πάσχα (300 - 1200 μ.Χ), όντας θαρραλέοι θαλασσοπόροι, ενδεχομένως προσεγγίζουν και τις ακτές της Νοτίου Αμερικής, ερχόμενοι σ'επαφή με τους πολιτισμούς των Άνδεων (Νάζκα, Κουπισνικε, Σαβιν, Παρακας, Μοχίκα, Ουάρι, και Τσιμού).

Βέβαια, γνωρίζουμε πλέον ότι κάποια [ασαφή] στιγμή, στην Βόρειο Αμερική εγκαθίστανται ακόμα και παλαιοσιβηριανοί μετανάστες, πρωτο- "Γενισεανοί", εξηγώντας εν μέρει την πολιτισμική συνάφεια της Βορείου Αμερικής με την Βόρειο Ασία (=> ο σαμανισμός, ο οποίος δεν μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς ως κληρονομιά "συλλογικού υποσυνειδήτου"), έχοντας μάλιστα αφήσει και γλωσσικούς απογόνους!

Αλλά από τις ίδιες διαδρομές της Σιβηρίας, μέσω του Βερίγγειου Πορθμού, εισέρχονται στην Αμερική και οι πρωτο- "Ινδιάνοι" πολλούς αιώνες πρωτύτερα (10.000 π.Χ)! Πάντως, από τον ίδιο πορθμό πηγαινοέρχονται διαρκώς οι "ασιάτες" Σούκτσοι και οι "αμερικάνοι" Εσκιμώοι, αιώνες αργότερα, μέχρι και σήμερα!

Βέβαια, χιλιάδες χρόνια νωρίτερα, πρώιμοι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί όπως οι Σολύτριοι (15.000 π.Χ) και οι Κλόβις (12.000 π.Χ) αποίκισαν μιαν Αμερική ακατοίκητη από την ατλαντική ακτή της ηπείρου, αν και ρημάχτηκαν νωρίς, μαζί με ζώα όπως οι μαχαιρόδοντες και τα μαμούθ, περίπου το 12.000 π.Χ., λόγω πρόσκρουσης κομήτη πάνω από την Βόρειο Αμερική!

Τέλος, με πενιχρές ενδείξεις εικάζεται ότι στην Αμερική πηγαινοέρχονταν και ποικίλοι άλλοι εξερευνητές από διάφορες γωνιές της Ευρασίας (Μινωίτες, Χαναναίοι/Φοίνικες, Αρτζάβας & Χάττι/Χετταίοι, Αχαιοί/Έλληνες, Ρωμαίοι, Κέλτες, Βάσκοι (17ος αι π.Χ - 15ος αι μ.Χ), αν και ποτέ συστηματικά) και τούμπαλιν, όπως προδίδουν ενδείξεις στις κουλτούρες των λαών της Κεντρικής Αμερικής (Ολμέκοι και οι λαοί της Καραϊβικής Θάλασσας), της Παταγονίας (Μαπούτσε) και της Βορείου Αμερικής (πολιτισμός Adena, Τσέροκι, Ίλινοι (Ιλινουά), Ιροκουά).

Επικεφαλής του τεράστιου κινεζικού στόλου, τοποθετείται ο Μουσουλμάνος ευνούχος μανδαρίνος Ζεγκ Χε, γνωστός και ως Μα Χε, ήτοι Μοχχάμεντ ή Μωάμεθ. Λέγεται ότι θηριώδη κινέζικα πλοία έφτασαν μέχρι και στην νήσο Μαδαγασκάρη, ακολουθώντας την διαδρομή που είχαν ακολουθήσει και οι ατρόμητοι Αυστρονήσιοι θαλασσοπόροι που, με την βοήθεια πλοίων - καταμαράν, και εξορμώντας από την σύγχρονη Ινδονησία, εποίκισαν την μεγαλόνησο, πιθανότατα κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα. Δυστυχώς για την Κίνα, γρήγορα θα εκλείψει η πολιτική βούληση για περαιτέρω επένδυση επί των επιτευγμάτων του ικανότατου Ζεγκ Χε, του ναυάρχου με το θηριώδες ανάστημα.

Η δυναστεία Μιγκ, και η ξενόφοβη νεο-κομφουκιανική γραφειοκρατία της, ακυρώνουν το ναυτικό πρόγραμμα της Κίνας, επιλέγοντας τελικά την στείρα τακτική του απομονωτισμού. Στη συνέχεια, η Κίνα θα παρακμάσει, αφού οι πόροι της θ' αναλωθούν σε ματαιοπονήματα που θα την κουράσουν άσκοπα και θα την κλονίσουν. Π.χ χτίζεται η υπέροχη πορσελάνινη παγόδα της Νανκιν, με επικεφαλής των εργασιών τον ίδιο τον Ζεγκ Χε, κατόπιν αυτοκρατορικής εντολής. Υπήρξε ένας θαυμαστός ουρανοξύστης από πορσελάνη, μέχρι την ατυχή καταστροφή του, κατά την διάρκεια της εξέγερσης της Μεγάλης Ειρήνης/Τάι Πιγκ, τον 19ο αι. Οι Μιγκ επίσης κατασκευάζουν εκ νέου το "Σινικό Τείχος", ενιαίο και επιβλητικό, ως μιαν υποτιθέμενη αναστήλωση των πολυάριθμων "Μακρών Τειχών", που όντως αποτελούν μνημεία από το ένδοξο παρελθόν της Κίνας, αλλά που όμως κείτονταν σε ερείπια την εποχή αυτή (Υπήρχαν και διαρκώς ανανεώνονταν πολλά "μακρά" τείχη στην [βόρεια] Κίνα, που στην Αρχαιότητα προστάτευαν από εισβολείς, τόσο νομάδες από το Βορρά, όσο και Κινέζους από διπλανά κράτη. Όμως, ύστερα από την ενοποίηση της Κίνας από την δυναστεία Τσιν (206 π.Χ), αλλά κυρίως ύστερα από την συντριβή των Χσιογκ Νου από την δυναστεία Χαν (~100 π.Χ), η συνήθεια των Μακρών Τειχών εγκαταλείφθηκε εντελώς!). Το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι το Σινικό Τείχος χτίζεται εξ ολοκλήρου εντός της επικράτειας των Μιγκ! Δηλαδή, δεν αποτελεί τόσο μία αμυντική επένδυση, όσο μία αναχρονιστική (ρετρό), προπαγανδιστική και αλαζονική σπατάλη.

Έτσι, η υπερπόντια δραστηριότητα της Ουρανίας Αυτοκρατορίας της Κίνας, θ' αποδειχτεί θεαματική, αλλά εξαιρετικά βραχύβια. Απόδειξη αυτής της κινεζικής αστοχίας αποτελεί το γεγονός ότι σε λιγότερο από έναν αιώνα, οι αποφασισμένοι Πορτογάλοι και οι σκληροτράχηλοι Ισπανοί θα καταφέρουν να κερδίσουν πολλά περισσότερα από τους Κινέζους σε μακρινές υπερπόντιες χώρες, και μάλιστα με την δέσμευση αισθητά λιγότερων πόρων και έμψυχου δυναμικού. Ειδικά οι Πορτογάλοι, θα δραστηριοποιηθούν δυναμικά στις ίδιες χώρες του Ινδικού Ωκεανού, όπου τα πληρώματα του ναυάρχου Ζεγκ Χε είχαν εγκαταστήσει αποθήκες ανεφοδιασμού, αλλά και συσσωρεύσεως αγαθών.

Όντως, κατά την διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας του αιώνα, εντείνεται η δράση Ευρωπαίων πλοηγών, που ξεχύνονται δυναμικά σε άγνωστες νέες θάλασσες. Αυτοί οι θαλασσοπόροι είναι κυρίως ιταλικής προέλευσης, που όμως υπηρετούν ρηγάδες της Ιβηρικής, της Αγγλίας και της Γαλλίας. Ξεκινάει η Εποχή των Ανακαλύψεων!

Μέσω των ιταλικών κρατών της εποχής, δείχνουν το τι αξίζουν και Ρωμιοί θαλασσοπόροι, όπως π.χ. και γραμμή Γραικών κουρσάρων στην μακρινή Γαλλία, με μέλη έναν Νίκο, έναν Γιώργο και έναν Γιάννη. Ο πιο επιφανής από αυτούς υπήρξε ο Γεώργιος Παλαιολόγος Δισύπατος, υποκόμης της Φαλαίζ, και αμιράλης στην υπηρεσία του ρήγα της Πορτουγαλίας Αλφόνσου Ε' (ρέι ντε Πορτουγκαλ, Αφόνσο Ε', 1438-81), και των ρηγάδων της Φραγκίας Λουδοβίκου ΙΑ' και Καρόλου του Η' (ρουά ντε Φράνς, Λουί XI (1461-83), και Σαρλ VIII (1483-98)), και με χώρο δράσης τ' ατλαντικά παράλια της ευρωπαϊκής ηπείρου. Υπήρξε γνωστός και ως Κολόν, Κολούμπο, Κολούμβος, Κολόμβος ο Νεώτερος, λόγω του μέντορα και προκατόχου του, Γουλιέλμου Καζανόβα (Γκιγιώμ ντε Καζανόβ, Guillaume de Casenove, γνωστού και ως "Κολίν", "Κολόν", ή "Κολόμπο").

Είναι εξακριβωμένο, ότι ένας νεαρός και φιλόδοξος Γενοβέζος ονόματι Χριστόφορος, υπηρέτησε υπό τις διαταγές του Κολόμπο Τζούνιορ, ύστερα από γαλλο-πορτογαλική καταδρομή εναντίον γενοβέζικης νηοπομπής στον Ωκεανό. Ίσως, ο Χριστόφορος να αιχμαλωτίστηκε αρχικά. Ίσως ακόμα και να ελευθερώθηκε κατόπιν ενεργειών του αδελφού του, Βαρθολομαίου, ήδη καταξιωμένου χαρτογράφου στην Πορτογαλία. Φαίνεται πάντως ότι στην πορεία ο Χριστόφορος υιοθετεί την επωνυμία του ευεργέτη του, Κολόμπου του Νεώτερου. Είναι ο Χριστόφορος Κολόμπος (Κολούμπος, Κολόμβος, στην καστιγιάνικη: Χρίστομπαλ Κολόν), αυτός του οποίου η [επαν]ανακάλυψη της Αμερικής για λογαριασμό της Καστίγιας το 1492, θ'αποτελέσει συγκλονιστική καμπή στην Ιστορία της Ανθρωπότητας.

© Copyright Euratlas Nüssli – www.euratlas.com, reproduction prohibited

14ος αι

15th c, in english, and since

16ος αι

πίσω στην αρχική σελίδα

friesian.org regarding Romania

Cυρόπουλος.co.uk

Κρονακα (Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η οποία λέγεται Κρονακα τουτέστιν Χρονικόν, υπό του Λεοντίου Μαχαιρά)

η βασιλεία του Μπαγιαζίτ του Κεραυνού (*.pdf)