Delier
Websites
Delier (NEJM)
Diagnosis of delirium and confusional states (UpToDate)
Richtlijn Delier (oncoline)
Richtlijn delier bij volwassenen (richtlijnendatabase)
Definitie delier (DSM-5)
Stoornis in aandacht (verminder vermogen aandacht te sturen, richten en vasthouden) en bewustzijn (verminderd besef van de omgeving)
De stoornis ontwikkelt zich in korte tijd (meestal uren tot dagen) en heeft de neiging te fluctueren in ernst
Ten minste één bijkomende stoornis in cognitieve functies (bv. geheugen, taal, visuospatiële functies [desoriëntatie] of waarneming)
De symptomen kunnen niet beter worden verklaard door een pre-existente dementie
De stoornis doet zich niet voor in de context van een ernstig gedaald bewustzijn of coma
Er zijn aanwijzingen voor een onderliggende oorzaak/oorzaken
Kwetsbaarheidsmodel van Inouye
Typen delier
Hypoactief (~75%)
Hyperactief (~25%)
Incidentie delier bij ouderen
SEH: ~10-15%
ICU: ~75%
Na grote electieve operatie: ~15-25%
Na hoog-risico operaties (bv. gebroken heup of cardiothoracaal): ~50%
Terminale fase: ~85%
Belangrijke risicofactoren:
Eerder doorgemaakt delier
Hersenziekten (o.a. dementie, CVA, Parkinson)
Leeftijd >70 jaar
Visus- of gehoorstoornissen
Stoornissen in ADL
Gebruik alcohol/opiaten
Chronisch slaaptekort
Oorzaken delier (DELIRIUM)
D - drugs/alcohol: Nieuwe of opgehoogde medicatie? Interacties? OTC-medicatie? Alcohol? (zie lijst hieronder)
E - elekrolietstoornissen: Dehydratie? Natrium? Schildklierfunctie? Hypercalciëmie?
L - lack of drugs: Onthoudingsverschijnselen (slaapmedicatie/alcohol)? Ongecontroleerde pijn?
I - infectie: Urineweginfectie? Luchtweginfectie? Weke-deleninfectie?
R - reduced sensory input: Verminderde visus? Gehoorverlies?
I - intracraniële afwijkingen: CVA/TIA? Subduraal hematoom? Tumor? Hydrocephalus? Meningitis/encefalitis?
U - urine- of faecesincontinentie, blaasretentie of obstipatie
M - myocardinfarct, ritmestoornis, hartfalen, hypotensie, anemie, exacerbatie COPD, hypoxie of hypercapnie
Meest voorkomend
Obstipatie
Urineretentie
Infectie
Metabole ontregeling
Dehydratie
Hypoxemie
Medicamenteus
My
Hoog-risico medicatie
Screening
Confusion Assessment Method (CAM)
Item 1 en 2 moeten aanwezig zijn i.c.m. 3 of 4
A) Acuut en B) fluctuerend beloop (vragen naar visuele hallucinaties, verwardheid, aandacht goed te trekken/behouden)
Aandachtsstoornis (bv. maanden van het jaar of dagen van de week achterstevoren)
Ongeorganiseerd / verward denken (bv. huidig jaar, dag van de week, plaats; 'kun je het verhaal volgen?')
Veranderd bewustzijn (bv. somnolent, comateus, hyperalert)
Delirium Observatie Screening Schaal (DOSS)
Differentiaal diagnose
Dementie
Stemmingsstoornis
Serotoninesyndroom
Maligne neurolepticasyndroom
Anticholinergisch syndroom
Auto-immuunencefalitis
Hepatische encefalopathie
Katatonie
CVA
Chronisch subduraal hematoom
Dementie vs delier vs depressie
Onderzoek
Lichamelijk onderzoek: vitale parameters, auscultatie, wonden/decubitus, lijnen, blaasretentie?
Lab: bezinking, bloedbeeld, kreatinine, natrium, kalium, glucose, calcium, fosfaat, ALAT, ASAT, gamma-GT, AF, biliribine, LDH, vitamine B12, foliumzuur, totaal eiwit, albumine, TSH, CRP, bloedgas voor pCO2. Eventueel: vitamine B1, vitamine B6.
Urinesediment
ECG
Bladderscan
Behandeling
Behandel onderliggende en/of onderhoudende factoren
Zet altijd eerst in op niet-medicamenteuze interventies (o.a. heroriënteren in tijd en plaats middels klok, datum, rooming-in etc)
Geef geen medicatie voor het delier, tenzij:
de patiënt oncomfortabel is
de patiënt een gevaar is voor zichzelf of anderen
bij aanwezigheid van psychotische symptomen
als de patiënt zijn behandeling in de weg staat
het delier persisterend is
Eerste keuze medicamenteuze behandeling: haloperidol (tenzij hypokinetisch rigide syndroom/M.Parkinson/ Lewy body dementie).
Startdosis haloperidol 0.5 mg 2dd, eventueel 1 mg bij jongere patiënten.
Afbouwen na 2x goede nachtrust, halveer dosis per 2 dagen, stop indien dosis 2 dagen 1 mg/dag is.
Bij voorkeur niet langer dan 1 week haloperidol geven
Bij onvoldoende effect en/of bijwerkingen: atypische antipsychotica (quetiapine, clozapine, risperidon, olanzapine, aripiprazol) of cholinesteraseremmer (rivastigmine)
Bij hypokinetisch rigide syndroom of Lewy body dementie: verlaag of staak eventuele antiparkinsonmedicatie; indien onvoldoende effect of onmogelijkheid staken/verlagen: start cholinesteraseremmer (rivastigmine) of atypisch antipsychoticum (quetiapine, clozapine)