Stamceltransplantatie

Fasen stamceltransplantatie

• Fase 1 (chemotherapie fase; dag -10 tot 0): Chemotherapie +/- bestraling met als doel om residuele maligne cellen te elimineren en ruimte te maken voor stamcellen. Stamcelinfusie markeert het einde van deze fase.

• Fase 2 (cytopene fase; dag 0 to 15-30): Ernstige myelosuppressie en gastrointestinale mucosale defecten (stomatitis, diarree).

• Fase 3 (vroege herstelfase; vanaf engraftment tot 5-7 dagen erna): Herstel van neutrofielen. Kan gekarakteriseerd worden door 'engraftment syndrom' (koorts, rash en longinfiltraten). In deze periode treedt ook het vaakst acute graft-versus-host disease op (na allogene stamceltransplantatie).

• Fase 4 (herstelfase; dag +30 tot 6-12 maanden): Persisterende immuundeficiëntie ondanks normaal bloedbeeld, nog steeds hoog risico op levensbedreigende infecties.

• Fase 5 (late herstelfase; vanaf 12 maanden): Vrijwel volledig herstel.

HLA-typering en matching

Achtergrond

• De functie van het HLA-systeem (= MHC-systeem) is het presenteren van antigenen van pathogenen of maligne cellen aan T-cellen

• De genproducten van het HLA-systeem zijn te verdelen in HLA-klasse I en klasse II antigenen

  • HLA klasse I: HLA-A, -B en -C antigenen (op alle kernhoudende cellen en trombocyten); hebben interactie met CD8+ (cytotoxische) T-cellen (= cellulaire immuniteit), vooral bedoeld voor intracellulaire pathogenen of maligne cellen

  • HLA klasse II: o.a. HLA-DR, -DQ en -DP antigenen (op antigeen presenterende cellen, zoals monocyten/macrofagen, B-cellen en dendritische cellen); hebben interactie met CD4+ T-helper cellen (=humorale immuniteit)

• Het HLA-compex is in essentie een combinatie van een auto-antigen (=HLA-antigen) + allo-antigen (=peptide van pathogeen of maligne cel). T-cellen herkennen het auto-antigen, maar worden geactiveerd door expositie aan het allo-antigen.

• Het HLA-systeem wordt gekenmerkt door een sterk polymorfisme, dus van elk gen bestaat een groot aantal allelische vormen die aangeduid worden met een letter-cijfer combinatie (bv. HLA-B8)

• De combinatie van HLA-allelen waarvan de genetische informatie is gelegen op hetzelfde chromosoom 6 (zie plaatje onder), wordt een HLA-haplotype genoemd (bijvoorbeeld HLA-A1,-B8,-Cw7,-DR17, -DR52,-DQ2)

Matching types

• 12/12 match = match voor HLA-A, HLA-B, HLA-C, HLA-DRB1, HLA-DQB1 en HLA-DP1 op allelniveau

• 10/10 match = match voor HLA-A, HLA-B, HLA-C, HLA-DRB1 en HLA-DQB1 op allelniveau

• 9/10 match = mismatch op enkel allel of antigen voor HLA-A, HLA-B, HLA-C, HLA-DRB1 of HLA-DQB1

• 8/8 match = match voor HLA-A, HLA-B, HLA-C en HLA-DRB1 op allelniveau

• 7/8 match = mismatch op enkel allel of antigen voor HLA-A, HLA-B, HLA-C of HLA-DRB1

• 6/6 match = match voor HLA-A, HLA-B en HLA-DRB1 op allelniveau

Directie

• Graft-versus-host: patient heeft één of meer allelen die niet aanwezig zijn in de donor, met als gevolg een alloreactie van donor T-cellen op patiënt

• Host-versus-graft: donor heeft één of meer allelen die niet aanwezig zijn in de donor, met als gevolg een alloreactie van host T-cellen op donorcellen

Donor lymfocyten infusie (DLI)

• Doel: induceren van effectieve allorespons, bv na recidief na eerdere allogene SCT

  • Therapeutische DLI: behandeling van recidief en/of corrigeren onvolledig donorchimerisme (bv na niet-myeloablatieve conditionering)

  • Pre-emptieve DLI: onderdeel van behandeling na transplantatie met een T-cel depleteerd transplaat (ter preventie van GVHD) met het doel een graft-versus-tumor effect te bereiken.

• Complicaties: GVHD (acuut en chronisch)

Graftfalen

• Zeldzaam, maar vaak fataal.

• Oorzaken: immunologische rejectie, inadequaat aantal donorcellen, virale infecties (met name CMV), medicatie-geinduceerde beenmergsuppressie

• Risicofactoren: HLA-incompatibiliteit, T-cel depletie graft, stamceltransplantatie voor ernstige aplastische anemie of hemoglobinopathieën

• Behandeling: meer stamcellen infunderen

Literatuur

Indicaties stamceltransplantatie (bron)