Simon Wiesenthal

Simon Wiesenthal 1908ko abenduaren 31n jaio zen Ukranian eta Vienan hil zen irailaren 20an.Lanbidez arkitektoa zen, ikertzaile judua izan zen. Nahiz eta Mauthausen-Guseneko kontzentrazio eremu batean preso egon, Bigarren Mundu Gerra bitartean, bere bizitzako denbora gehiena gerrate naziko preso iheslari kriminalak identifikatzen pasatu zuen justizia egoteko.

Bere haurtzaroa eta esperientzia Bigarren Mundu Gerran

Simon Wiesenthal arkitektoa izan zen. Pragako Unibertsitate teknikoan titulatu zen Lvoveko(leópolis) Unibertsitate Politeknikoan ez zutelako onartu. 1936.urtean, Cyla Mueller izeneko emakume batekin ezkondu zen. Leopolisen bizi ziren eta garai haietan Poloniari egokitzen zitzaion Bigarren Mundu Gerra hasi zenean. Molotov-Ribbentropen akordioz, hiri hau Sobietar Batasunaren menpe geratu zen. NKVD-k Wiesenthalen aitaordea eta neba-ordea erail zituzten eta Sobietar polizia sekretuak Wiesenthal behartu zuten estatuarekin lan egiteko sinatzea.

1941.urtean, Alemania, Sobietar Batasuna indarrez hartu zuenean Wiesenthal eta bere familia harrapatu egin zituzten Txekoslobakian. Hala ere, bere emazteak bere jatorri judua ezkutatu zezakeen bere aurpegiera, ile ori eta bere paper faltsuekin non Erresistentzia Poloniarrak egin zizkionak Wiesenthalek egindako lan baten truke.Baina, bera ez zuen eduki bere emazteak edukitako zortea.Hamabi kontzentrazio eremutan barneratuta egon zen lau urtez nahiz eta hainbat unetan exekuzio batzuetatik libratu. Wiesenthal eremu haietan sartzean makina bat unetan bere buruaz beste egiten saiatu zen eskumuturrak ebakiz torturaz sahiesteko. Hala ere, nazi kriminalen izenak apuntatu zituen eta Estatu Batuetako tropak askatu zutenean, kriminal haien bila hasi zen. Bere familiako 89 bat kide erail zituzten naziek.

Bere ikasketak hasten ditu nazi-harrapatzaile bezala

Wiesenthal Mauthausenetik askatu zuten Estatu Batuerren bitartez 1945.urtean. Hauek aurkitu zutenean 45kg pisatzen zituen eta hobetu zuenean bere apunteak eskaini zituen Estatu Batuko armadari.Nuremberko epaiketetan epaitutako hilketei buruzko informazioa biltzen aritu zen lanean.

58 urte lanean egon eta gero, 2003ko apirilean erretiratu egin behar zela jakinarazi zuen, berak proposatu zituen hiltzaile guztiak harrapatu zituelako: " Oraindik gelditzen baitira, zaharrak eta indar gabeak izango dira juizioak aurrera ateratzeko. Nire lana egin dut." Hala ere, Wiesenthalek esan zuenez, austriar kriminal garrantzitsu bat oraindik bizirik dago, Alois Brunner izenekoa, Eichmannen ondokoa, eta Sirian ezkutatuta dagoela.Wiesenthal, bere bizitzan zehar, 1.100 kriminal baino gehiago justizia aurrera eramatera lortu du eta gaur egungo "Tribunal Penal Internacional" bere lanarengatik eratu zen.

2004ko otsailaren 19an, Britainia Handiak ohorezko gizona izenpetu zuten.Gainera, Estatu Batuetako Biltzarrak urrezko domina eman zioten, Herbehereen askatasunaren domina, Luxenburgoko askatasunaren domina, frantses ohore legioa ere eman zioten Wiesenthaleri.

Ira Levin "Los niños del Brasil" izeneko eleberrian, Yakov Liebermannen pertsonaia Wiesenthalen oinarritzen da eta Wiesenthal "El Archivo Odessa" eleberrian agertzen da informazioa eskaintzen kriminal naziak bilatzen ari zen kazetari bati.

Wiesenthalen emaztea 2003ko azaroaren 10an hil zen 95 urteekin. Wiesenthal Vienan hil zen lo zegoela 2005eko irailaren 20an 96 urte zituelarik. Israelen lurperatu zuten hiru egun beranduago, irailaren 23an.

Amerikaren aurkikuntza eta juduen kaleratzea Espainian