Verwijzingen naar brug/poort/wal

DEEL 1 : UITTREKSELS uit diverse geschriften

Schans van As

Gegeven aen Hendrick den smet van de wippe der schansen te maecken, 1711, S 6, 91 v. - (Mnl. wippe "werktuig om iets op te wippen, hefboom; middel om iets op te hijschen, takel; ook zwengel" (MW IX, 2670-71).

Lechtenschans (Bocholt)

"Anno 1585 juny is verdragen tusschen de gemeijntenaeren dat men souden mogen kappen drij boomen, ten minste schade, om de selve te gebruijcken als barieren op de grensen van de jurisdictie van Bocholt, alwaer in die tijden grachten op de frontieren waren opgeworpen, en maer eene vaert voor eene karre open bleef, om de voors. boomen te hangen als barieren en also Bocholt te sluijten voor partijen troepen en andersints".

Waterschei (Genk)

dat in 1633 de burgemeester Peter Goerden van Waterschei enkele werklieden vergoedde die herstellingen hadden uitgevoerd aan "onse schansbrugge te weeten die as van die brugge'',

Oude schans (Zelem)

In de burgemeestersrekening van Zeelhem wordt in 1672 vermeld:

Item een slot tot den draijboom aende oude schansse gekocht cost 1 - 10
Item van de drij draijboomen te weten Bakel, aende oude schans, kerck ende den draijboom aent Zeelhomsbroeck te her..ghen betaelt van arbeijt aenden timmerman met noch het slot aende kerck 8

Broekkantschans (Opglabbeek)

In 1672 werden nog herstellingen uitgevoerd aan het ‘lappen’ van de brug, reparatie van de ‘rinbomen’ (grachtbomen) en de aankoop van bomen voor herstellingen aan de brug.

Kleine Brogelschans (Peer)

Reeds in 1593 is er melding van een "scantse" in Kleine Brogel. Zij moet reeds vroeger door de gemeente zijn opgericht. De schans bezat een poort en een brug (herstellingswerken uit 1754 zijn gekend).

Houterschans (Wijchmaal - Peer)

De schanspoort werd vermeld in 1784.

Schans in Assent

In 1636 wordt er gezegd dat "die gemeynten ende ingessetenen van Assent ende van meerbeeck genootsaeckt ende van sinnen sijn eene stercke plaetse in maniere van een schansse te maecken op den heijligen geest bempt inden hoeck van den grooten bempt naest het bempdeken van Jan sgreuen... tot aenden tweeden eycken inden grooten bempt.,. aengaende die optreckende brugghe ... tot Laste vanden h, geest" (ARA Schepengriffies Arrond. Leuven 5948, losse stukken).

Gerheide (Balen)

In 1637 verleende prelaat Nikolaas Brolis, abt van Averbode, aan de inwoners van de wijk Balen-Gerheiden de toelating om een schans op te richten.

Kort samengevat lezen we in deze tekst het volgende: Er mag in Gerheide een schans worden opgericht met vesten en grachten en een oppervlakte van 2 zillen. Er diende een ophaalbrug voorzien te worden en elke schansgezel mocht zijn gedeelte betimmeren met een huis, stal en hut. De pachter van Gerheide had recht op een dubbele plaats evenals de prelaat of het Godshuis.

Bokkenrodeschans (Meerhout)

In 1634, twaalf jaar na het eerste (huur-)akkoord, werd dit aangevuld en uitgediept. Was dit omdat er nieuwe eigenaars waren of uit noodzaak omdat de vorige voorwaarden niet werden nageleefd? Er werd uitdrukkelijk vermeld dat op het perceel hutten mochten getimmerd worden. Ter beveiliging mocht een ophaalbrug geïnstalleerd worden en de wallen rond de schans mochten verhoogd worden met russen uit de beemd.

In 1634 maken Henrìch coymans en Elisabeth Truyens, schoonzoon en dochter van Peeter Truydens een aanvullend akkoord.

”Boven dese voogaede Concitien syn die van Bockenrode alsnu noch naerder veraccordeert met Mr Henrieh coymans man van Elisabeth Truyens peetersdochter datte gemeyne nabueren dese scansse sullen mogen betìmmeren met boyen aft hutten‚ een optreckende brugge maeken indient hen beliefft, inden beempt russen mogen steken ter minste schaden over de wallen van de scransse te hoogen ist noot.

Genebroek (Meerhout)

In vredestijd mocht het hout van de poort worden afgebroken en verkocht tot algemeen nut. Dit gold niet voor de brug, die intact moest bewaard worden.
Een rechtmatige bewoner kon de helft van zijn plaats overlaten aan een ander. Beiden werden wel geacht te waken zoals iemand die een volledige plaats bezette. Ze waren echter maar verplicht de helft van de onkosten aan de portiersbrug te dragen en de helft van het normale werk te leveren.

Dorpsschans (Gestel-Meerhout)

In 1722 werd er geruzied over het gebruik van de schuur op de schans. Sinds 1299 had de abdis van Maagdendaal het tienderecht gekregen in Meerhout. Om deze tienden te innen had ze hier ter plaatse tiendepachters aangesteld. Ze hadden deze graantienden verzameld in een schuur op de schans. Dit was blijkbaar niet naar de zin van de zavelmeesters van Gestel, want in hun naam riep de vorster "publiekelijk ten puyen" dat "niemand van de tiendepachters van Gestel soude hebben te voeren tiendegranen over de brugge der schansse".

Boshoven (Weert-NL)

In de periode 1649-1650 werd de ophaalbrug vernieuwd door de timmerman Hendrick Verstralen op kosten van het stadsbestuur (Burgemeestersrekening).

DEEL 2 : UITTREKSELS uit SCHANSREGLEMENTEN

Tessenderlo

De kapitein.. moet... de wacht, de brug, de vestingswal ... inspecteren.

Zelem

2. De gouverneur en de bouwmeesters zijn verplicht «goet opsicht te nemen voor het vier te bewaeren ende generalyck voor allen ongemack int bewercken aen de wallen, dycken en alles wat van noode mocht wesen op de peen van -30 stuyvers soo sy in hun officie negligent waeren ende die schanse daerdeur eenigh ongemack aanquaeme
13. Niemand mag soldaten op de schans toelaten. Indien zij iemand willen spreken dient sulks voor de poort te geschieden, 'op de boete van 1 gulden 5 stuivers en daarbij' zullen zij alles moeten betalen wat door de soldaten verteerd of beschadigd werd.
14. Wordt er geboden bomen of struikgewas achter de wallen te plaatsen, dan dient elkeen dit te doen op de boete van 16 stuivers.

Geenmeer / Oude Schans (Meldert)

Item sal men op die schanse stellen een en goeden ende bequamen portier wesende een los man sonder kinderen soo verre die te kreijgen zijn.
Item offt gebeurde dat Godt peys en vrede verleende ende dat die gemeyntenaren de schanse soo seer niet en behoefden ende dat eenige persoonen daer op begeerden te bleyven woonen, sullen die selve persoonen soo verre sy willen blyven sitten met gesloten poorten.
Item in tydt van alarme sal een ieder der schansgesellen bereet wesen om te staen op henne walplaetse met hennen geweer ende wapenen hem gedesigneert ende en sal niet mogen daer van gaen sonder consent oft oorlof van den capiteyn oft rotmeester op pene van 5 stuiver voor deerste ende tweede reyse ende soo meer gebeurt gepunieert te worden met plaetse ende timmer oft bauwinge als voor.

Houthalen

"De kapitein-luitenant zal wekelijks twee of driemaal de schans, de brug en vestingen inspecteren....
Indien iemand de helft van zijn plaats afstaat aan een ander zullen ze beiden zoveel moeten werken als degenen die een hele plaats hebben en volle kosten betalen aan de portier, de bouw van het poorthuis, de brug en in alles wat betreft de behoefte van de schans, maar ze moeten slechts half werk doen aan de wallen en bij het vegen der grachten.
De portier zal toezicht hebben op de poort en toezien wat de schansgezellen leggen en hangen en dat ze geen hout kappen. Bevindt men hem in fout, zal men hem dadelijk zijn dienst mogen opzeggen, wegjagen en de poort achter hem sluiten. Ingeval de kapitein en de rotmeesters bevelen de wallen op te maken, de grachten te vegen, dorens of ander plantsoen te planten, hout of bomen te kappen voor het opmaken van het schanshuis en als iemand niet op tijd verschijnt zal hij een gulden hesseis verbeuren."

Genebos (Lummen)

Alle onkosten die gemaakt moeten worden voor de bouw van bruggen, poorten en andere reparaties zullen hoofdelijk worden omgeslagen.

Genebroek (Meerhout)

In vredestijd mocht het hout van de poort worden afgebroken en verkocht tot algemeen nut. Dit gold niet voor de brug, die intact moest bewaard worden.
Liepen de runderen "vuyt petulantie", of uit wispelturigheid en moedwil, boven op de wallen, dan werd de eigenaar beboet. Iedereen was gehouden, voor zover zijn plaats op de schans strekte, de "soewe" of waterafvoer te onderhouden, de vesten te vegen en rein te houden van hout, dorens en dergelijke. Alle bewoners samen stonden in voor het maken van de wallen.

Lechtenschans (Bocholt)

13. alst geviel datter eenen rotmr met sijn rott gecommandeert woordt die porte te bewaeren salt die jongens ende vrouwen uyter porten doen gaen ende indijen niet wijereken en willen, sullen verbeuren een half aem biers. Insgelijcken als graetsaem is van de wallen te doen gaen op peene vors.

Moeselschans (Weert)

19. Een ieder moet zijn deel van de gracht goed zuiver houden en het zand uitschieten en de boorden van de wal onderhouden.
24. De wachtmeester moet er op toezien dat niemand over de wal klimt of daaraan schade toebrengt door hout af te snijden en dat niemand in de gracht gaat vissen of daarin een kind laat baden. Op straffe van 4 schellingen boete moet hij dergelijke mistoestanden doorgeven aan de schansmeesters.
28. De schansmeesters hebben het toezicht op de staat van onderhoud van de schans, op de gebouwen, de grachten, de wacht, het waterverbruik enz. Bij verzuim zullen zij boete moeten betalen.

Elsenschans (Neer - NL)

3. Daerbij salder eenen expressen ende gewissen portier, bij gelijcke voergaende stumme aller deijlhebberen gesuelt ende gedenominiert worden den welcken geobligierd sal sijn ten allen tijden bij daeghe ende nacht die deijlheberen die porte ende brugge te openen sonder wedesegggen, ende dat mijts verseeckert wesende van sijn salaris, dwelcke hem vergunt sal worden, ende in tijde van chriech die selve porte ende brugge wel te waerden met last dat ingevalle daarover ende bij sijn versuijm int gemeijn oft int particulier eenich schade overquame oft geschiede, ier selve daerover aen een ijegelijcken soe sampt as besonder sal responsabel vallen, ende alle schaede soe gemeijn als particulier op te richten geobligiert ende gehalden sijn.
5. Den schants graeffve, die wallen, t holt met alle tgeene daervan dependeert, ende aenclevende is sal gemeijn blijven tot profijt dr schanssen, sonder dat hem ijemant dijen aengaende eenichsijnts tot sijn eijghen particulier profijt, overclommen off breecken sal derffven, mdijen oft onderwinden.

Google Sites

Report abuse