- Πρὸς Οἰκουμενικὴν Σύνοδον;

«Τότε ἔδοξε τοῖς ἀποστόλοις καὶ τοῖς πρεσβυτέροις σὺν ὅλῃ τῇ ἐκκλησίᾳ…» (Πράξ. 15,22)

Ἡ Ἐκκλησία, ἀγαπητοί μου, κατὰ τὸν ἅγιο Αὐγουστῖνο εἶνε «ὁ Χριστὸς παρατεινόμενος εἰς τοὺς αἰῶνας». Ἐκκλησία = Χριστός. «Σημεῖον ἀντιλεγόμενον» ὁ Χριστός (Λουκ. 2,34), «σημεῖον ἀντιλεγόμενον» καὶ ἡἘκκλησία του. Μόνο ἂν πάψῃ ἡ Ἐκκλησία νὰ κηρύττῃ καὶ νὰ ἐνεργῇ ὅπως ὁ Χριστός, τότε θὰ πάψῃ καὶ ἡ ἀντίδρασι τοῦ κόσμου ἐναντίον της. Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο μάλιστα προειδοποιεῖ, ὅτι πρὸς τὸ τέλος τῶν αἰώνων ἡ σύγκρουσι ἀληθείας καὶ ψεύδους θὰ εἶνε σφοδρότερη, ἰδίως ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ μεγάλου ἀντιχρίστου Λυσσώδης ὁ πόλεμος κατὰ τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ ἱστορία. Στοὺς τρεῖς πρώτους αἰῶνες πολεμήθηκε ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους καὶ τοὺς εἰδωλολάτρες. Κι ὅταν σταμάτησαν οἱ διωγμοί, οἱ Χριστιανοὶ κινδύνευαν ἀπὸ τοὺς αἱρετικούς. Οἱ αἱρετικοὶ ἦταν «ἄνδρες λαλοῦντες διεστραμμένα» (ἔ.ἀ. 20,30). Ὁ διάβολος δι᾽ αὐτῶν ἔσπερνε ζιζάνια στὸν ἀγρὸ τῆς Ἐκκλησίας, ἀψίνθιον (Πράξ. 8,11), φαρμάκι.

Γι᾽ αὐτὸ οἱ ποιμένες πρέπει νὰ ἀγρυπνοῦν, ὥστε νὰ μὴ βρίσκῃ ὁ ἐχθρὸς καιρὸ νὰ σπείρῃ ζιζάνια (βλ. Ματθ. 13,24-26).

Γιὰ νὰ καταπολεμηθοῦν οἱ αἱρέσεις καὶ νὰ διατηρηθῇ καθαρὸς ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἔγιναν μεγάλοι ἀγῶνες καὶ συγκλήθηκαν τοπικὲς καὶ οἰκουμενικὲς Σύνοδοι. Αἰτία τῆς συγκλήσεως Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἦταν κυρίως οἱ αἱρέσεις καὶ ἔπειτα οἱ ἐκτροπὲς στὸ ἦθος καὶ στὴν τάξι.

Τί ἀπαιτεῖται γιὰ νὰ χαρακτηρισθῇ ὀρθόδοξη μία Σύνοδος;Ἐκτὸς ἀπὸ τὶς ἑπτὰ Οἰκουμενικὲς καὶ τὶς ἀναγνωρισμένες Τοπικές, ἔγιναν καὶ ἄλλες σύνοδοι ποὺ ὅμως δὲν ἀναγνωρίσθηκαν ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ συνείδησι. Ἐκκλησιαστικὴ συνείδησις εἶνε ἡ κρίσι καὶ ἐκτίμησις τοῦ εὐσεβοῦς πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας, τὸ ὁποῖο ἔχει ἐκ Θεοῦ τὸ πνευματικὸ αἰσθητήριο νὰ διακρίνῃ τὴν ἀλήθεια ἀπὸ τὴν πλάνη, ὅπως τὰ πρόβατα ἔχουν ἐκ φύσεως τὸ αἰσθητήριο νὰ διακρίνουν τὰ ὠφέλιμα βότανα ἀπὸ τὰ βλαβερά (Μ. Βασίλειος). Ὁ ὀρθόδοξος λαός, ποὺ ζῇ σὲ μυστηριακὴ ἐπαφὴ μὲ τὸ Χριστὸ καὶ ἔχει Πνεῦμα ἅγιο, ὅταν ἀκούσῃ ἀπόφασι Συνόδου ποὺ εἶνε σύμφωνη μὲ τὴν πατροπαράδοτη πίστι, μὲ «ὅ,τι πάντοτε, πανταχοῦ καὶ ὑπὸ πάντων ἐπιστεύθη» (Βικέντιος Λερ.), αἰσθάνεται χαρὰ καὶ λέει· «Αὕτη ἡ πίστις τῶν ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν ὀρθοδόξων, αὕτη ἡ πίστις τὴν οἰκουμένην ἐστήριξεν». Εἰ δ᾽ἄλλως, ἐκδηλώνει τὴ διαφωνία καὶ ἀποδοκιμασία του.

Ἐκκλησιαστικὲς ἀποφάσεις ἐρήμην τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ καὶ ἀντίθετες μὲ τὸ φρόνημά του δὲν μποροῦν νὰ σταθοῦν.

Ἕνα παράδειγμα Συνόδου ποὺ δὲν ἀνεγνώρισε ἀλλ᾽ἀπεδοκίμασε ἡ ἐκκλησιαστικὴ συνείδησι, εἶνε ἡ ἐν Ἐφέσῳ συγκληθεῖσα τὸ 449 μ.Χ. πολυαριθμότατη Σύνοδος. Κατὰ τὸν ἱστορικὸ Βασίλειο Στεφανίδη, ἡ Σύνοδος αὐτὴ συνῆλθε ὑπὸ τὸ κράτος βίας καὶ τρομοκρατίας.

Γιὰ τὰ ἔκτροπα αὐτὰ ὁ λαὸς ὠνόμασε τὴν Σύνοδο αὐτὴ λῃστρική.

* * *

Ἡ τελευταία Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ἀγαπητοί μου, ἡ Ἑβδόμη (Ζ΄), συνῆλθε τὸ 787 μ.Χ.. Ἀπὸ τότε μέχρι σήμερα ἔχουν περάσει 12 αἰῶνες. Κάποιος εἶπε, ὅτι αὐτοὶ ἦταν αἰῶνες συνοδικῆς ἀπραξίας. Ἀλλὰ κάνει λάθος.

Ἂν ῥίξῃ κανεὶς ἕνα βλέμμα στὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία τῶν 12 αὐτῶν αἰώνων, θὰ δῇ ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία δὲν ἔπαψε νὰ ὑπερασπίζεται τὴν πίστι της ἀπέναντι σὲ μικρὰ καὶ μεγάλα θηρία. Πρῶτο ἀπ᾽ αὐτὰ εἶνε τὸ ἰσλάμ, ἄλλο θηρίο εἶνε ὁ παπισμός, καὶ τέλος παρουσιάστηκε τρίτο μεγάλο θηρίο, ὁ ἄθεος κομμουνισμός.

Κατὰ τὸ μακρὸ αὐτὸ διάστημα στὸν Ὀρθόδοξο χῶρο ἔγιναν πάνω ἀπὸ 30 Σύνοδοι, μικρὲς καὶ μεγάλες· τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο δὲν ἔπαψε νὰ λαλῇ μέσα στὴν Ἐκκλησία. Μερικὲς ἀπὸ αὐτὲς ἔχουν ὅλα τὰ χαρακτηριστικὰ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Οἰκουμενικὴ π.χ. εἶνε ἡ Σύνοδος ποὺ συνῆλθε τὸ 879-880 στὴν Κωνσταντινούπολι ἐπὶ Μ. Φωτίου καὶ κατεδίκασε ὁμοφώνως τὸ Filioque, δηλαδὴ τὸ παπικὸ δόγμα. Αὐτὴ ἡ Σύνοδος στὴ συνείδησι τοῦ ὀρθοδόξου πληρώματος θεωρεῖται ὡς ἡ Η΄ Οἰκουμενική.

Καὶ μερικὲς ἄλλες ἐπίσης Σύνοδοι μποροῦν νὰ χαρακτηρισθοῦν Οἰκουμενικές. Τέτοιες εἶνε ἐκεῖνες ποὺ συνῆλθαν στὴν Κωνσταντινούπολι τὰ ἔτη 1341, 1347 καὶ 1351 ἐναντίον τῶν κακοδοξιῶν τῶν Βαρλαὰμ καὶ Ἀκινδύνου καὶ τοῦ πατριάρχου Ἰωάννου Καλέκα. Καὶ δικαίωσαν τὸν πρόμαχο τῆς Ὀρθοδοξίας ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ.

Μερικοὶ θὰ προβάλουν τὴν ἔνστασι· Ἀφοῦ μετὰ τὸ σχίσμα ὁ χριστιανισμὸς διασπάθηκε, οἱ Σύνοδοι αὐτὲς δὲν μποροῦν νὰ χαρακτηρισθοῦν Οἰκουμενικές, ἐφ᾽ὅσον σ᾽ αὐτὲς δὲν μετεῖχαν οἱ παπικοὶ καὶ οἱ διαμαρτυρόμενοι· πανορθόδοξες ναί, οἰκουμενικὲς ὄχι. Ἀπαντώντας σ᾽ αὐτὸ λέμε· Ἐμεῖς ὡς Ἐκκλησία ἀναγνωρίζουμε καὶ ὁμολογοῦμε μόνο τὴν Ὀρθοδοξία· οἱ ἐκτὸς τῆς Ὀρθοδοξίας λεγόμενες Ἐκκλησίες δὲν εἶνε παρὰ σχίσματα καὶ αἱρέσεις.

Πρέπει νὰ δώσουμε ἀπάντησι σὲ δύο ἐρωτήματα.

Πρῶτον. Ὑπάρχει σήμερα ἀνάγκη συγκλήσεως Οἰκουμενικῆς Συνόδου; Ἀπάντησις. Ἐὰν ἡ κυρία αἰτία γιὰ τὴν ὁποία συγκαλοῦνται οἱ Οἰκουμενικὲς Σύνοδοι εἶνε ἡ αἵρεσις, ὑπάρχει πράγματι λόγος σοβαρὸς γιὰ νὰ συγκληθῇ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος. Ἐκτὸς τῶν ἄλλων πλανῶν καὶ αἱρέσεων, ποὺ πρέπει νὰ καταδικασθοῦν, εἶνε καὶ ἡ αἵρεσις τῶν αἱρέσεων ποὺ λέγεται οἰκουμενισμός. Τὸ μίασμά του ἔχει προσβάλει οὐκ ὀλίγους, ἔφθασε μέχρι Ἁγίου Ὄρους.

Ἀλλὰ καὶ ἐπὶ ἠθικῶν ζητημάτων πρέπει νὰ ληφθοῦν ἀποφάσεις, ὅπως εἶνε ὁ ἀνανεούμενος νικολαϊτισμὸς κ.ἄ..

Στὴν ἀρχὴ τῆς μελλούσης νὰ συγκληθῇ Συνόδου πρέπει ἀπαραιτήτως, ὅπως συνέβαινε πάντοτε, νὰ ἀναγνωσθοῦν οἱ Ὅροι τῶν προηγουμένων Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ ὡς πρῶτο θέμα νὰ τεθῇ ἡ ἀναγνώρισις ὡς Οἰκουμενικῶν τῶν Συνόδων ποὺ ἀναφέραμε καὶ ἰδίως τῆς ἐν Κωσταντινουπόλει τοῦ 879-880.

Καὶ ἐρωτῶ· αὐτὰ εἶνε τὰ θέματα ποὺ θ᾽ἀπασχολήσουν τὴν συγκαλουμένη Σύνοδο; Ὄχι δυστυχῶς. Καμμία καταδίκη ἑτεροδιδασκαλιῶν δὲν προβλέπεται. Συνεπῶς, δὲν βλέπω ποιός ἀποχρῶν λόγος συντρέχει γιὰ νὰ συγκληθῇ ἡ Σύνοδος αὐτή. Ἀπὸ ὅσα ἔχουν γνωσθῆ, εὔκολα διαφαίνεται τί ἄνεμος πνέει· ἄνεμος ἐκσυγχρονισμοῦ, ἐκκοσμικεύσεως, οἰκουμενισμοῦ.

Καὶ τὸ δεύτερο ἐρώτημα. Ὑπάρχουν τώρα οἱ προϋποθέσεις γιὰ σύγκλησι καὶ ἐπιτυχία μιᾶς Οἰκουμενικῆς Συνόδου; Συμφωνῶ ἀπολύτως μὲ τὴ γνώμη τοῦ ἁγίου Ἰουστίνου Πόποβιτς καὶ ἀπαντῶ· Ὄχι, δὲν ὑπάρχουν σήμερα οἱ ἀπαιτούμενες προϋποθέσεις. Διότι πρῶτον, ποιός εἶνε αὐτὸς ποὺ συγκαλεῖ τώρα τὴν ἀναμενομένη Σύνοδο; Κάποιος εὐσεβὴς αὐτοκράτωρ; Δὲν ὑπάρχει. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο; Ἀλλ᾽ αὐτὸ χειμάζεται δεινῶς. Τὸ δὲ χειρότερο ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου, ὁ πατριάρχης καὶ ὁ ἀντιπρόσωπός του μητροπολίτης μὲ τὶς κατὰ καιροὺς ἀντορθόδοξες δηλώσεις τους ἔχουν κλονίσει τὴν ἐμπιστοσύνη τοῦ εὐσεβοῦς πληρώματος.

Ἐρωτῶ ἐπίσης· ποιοί θὰ λάβουν μέρος στὴν Σύνοδο; Ἱεράρχες ποὺ ἀποφάσισαν τὴ μετάδοσι τῶν ἀχράντων μυστηρίων στοὺς παπικοὺς καὶ κήρυξαν ἔτσι τὴν ἕνωσι μὲ τὸν παπισμό; Καὶ ἀντιθέτως θ᾽ἀπουσιάζουν ἐκεῖνοι ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ μετέχουν στὴν Σύνοδο καὶ ποὺ ὁ λόγος τους θὰ ἔπρεπε νὰ βαρύνῃ περισσότερο· καὶ αὐτοὶ εἶνε οἱ νεώτεροι ὁμολογηταὶ τῆς πίστεως.

Ποῦ τὰ μεγάλα πνευματικὰ ἀναστήματα; ποῦ οἱ ἥρωες καὶ ὁμολογηταί, ποὺ θ᾽ἀποτελοῦν ἐγγύησι Ὀρθοδοξίας; Ἀλλοίμονο, τέτοια πρόσωπα θὰ λείπουν. Κυρίαρχη δὲ θέσι θὰ κατέχουν στὴ Σύνοδο πρόσωπα ὑπόδικα ἐνώπιον τῆς Ὀρθοδόξου συνειδήσεως, ἐπίσκοποι καὶ μητροπολῖται ἄνευ ποιμνίων, μὲ τίτλους κενούς, ποὺ θὰ ἀγορεύουν ἐλαφρᾷ τῇ συνειδήσει, χωρὶς αἴσθημα εὐθύνης.

Ὑπὸ τέτοιες συνθῆκες συγκαλουμένη ἡ Μεγάλη Σύνοδος θὰ ἀποτύχῃ οἰκτρὰ καὶ θὰ γίνῃ πηγὴ νέων πνευματικῶν συμφορῶν γιὰ τὸν Ὀρθόδοξο κόσμο.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

[Περιληπτικὴ μεταγλώττισις ἄρθρου ἀπὸ τὸ περιοδικὸ «Χριστιανικὴ Σπίθα» (φ. 344/Ἰούλ.-Σεπτ. 1971)

καὶ τὸ βιβλίο Σφενδόνη Β΄ (Ἀθῆναι 1989, σσ. 133 κ.ἑ.)]