ประโยคอุทาน (التعجب)

ประโยคอุทาน (التعجب)

คือ กลุ่มคำที่แสดงอารมณ์ความรู้สึกประหลาดใจ (الدهشة) หรืออัศจรรย์ใจ (الاستغراب)

สำนวนอุทานจะแบ่งออกเป็นสองประเภท

1. ประเภทคำพูดทั่วไป ไม่มีเงื่อนไขในการสร้างสำนวน ส่วนใหญ่จะอยู่ในเรื่อง البلاغة จะเข้าใจด้วยกอรีเนาะห์ และประเภทนี้จะมีสำนวนมากมาย

เช่น

الآية : (كيف تكفرون بالله وكنتم أمواتا فأحياكم) والمعنى : أتعجب من كفركم بالله

จากอายัต จะใช้คำว่า كيف เพื่อเป็นคำอุทาน ทั้งๆที่คำนั้น ใช้เพื่อคำถาม

2. ประเภทกียาส หรืออิสตีลาฮ จะมี 2 สำนวน คือ

ما أفعله - افعل به

เช่น

ما أحسن الدين والدنيا إذا اجتمعا

และ

أعظم باجتماع الدين والدنيا

เงื่อนไขในการสร้างสำนวนอุทานจากกริยา (فعل)

หลักการของ الفعل التعجب คือ

คำใดก็ตามที่สามารถทำเป็น اسم تفضيل ได้ ก็สามารถ ทำเป็น فعل تعجب ได้ เพราะว่าทั้งสองนั้นรูปคำเหมือนกัน คือมาในวาซาน اَفْعَلَ ต่างกันตรงที่ اسم تفضيل เป็น اسم แต่ فعل تعجب เป็น فعل

คำที่จะเอามาทำ فعل تعجب และ اسم تفضيل ได้ ต้องมีเงื่อนไขครบ ทุกข้อ ดังต่อไปนี้

1. กริยาต้องเป็นกริยา 3 ตัวอักษร (ثلاثي)

2. ต้องเป็นกริยา تام ซึ่งจะไม่แปลงมาจาก ناقص อย่าง كان وأخواتها

3.المتصرف

คือ فعل ที่ผันรูปได้ ไม่ใช่ فعل جامد (คือ فعل ที่ผันรูปไม่ได้ เช่น ليسى

نعم. عسى

คือ เปลี่ยนรูป เป็น ماضي مضارع امر ได้ นั่นเอง

4.ต้องเป็น فعل مثبت คือ فعل ที่ไม่ใช่ فعل منفي ซึ่งจะเอามาทำ فعل تعجب ไม่ได้ เช่น لا يقول

5.ต้องเป็น فعل บีนอ معلوم คือ จะเอา บีนอ مجهول มาทำ فعل تعجب ไม่ได้ เช่น يُقال

6.กิริยาคำนั้น وصف ของมัน ได้แก่ اسم فاعل ต้องไม่อยู่ใน วาซาน افعل และ เมื่อเป็นมุอันนัส ( เพศหญิง ) จะอยู่ในรูป فعلاء เช่น

سود

ซึ่ง وصف มันจะมาในวาซาน افعل

คือ اَسْوَدُ

แบบนี้ เอามาทำ فعل تعجب ไม่ได้

6.คำกิริยานั้น ต้องรับการเปรียบเทียบ ซึ่งแตกต่างกัน ( قابل لتفاوت ) หมายถึง คำนั้นต้องมีการเพิ่มขึ้นในความหมายได้ เช่น

ดี-ดีกว่า

สวย - สวยกว่า

แต่ถ้า ไม่รับการเปรียบเทียบความหมายเช่น مات ( ตาย ) هلك ( พินาศ ) แบบนี้ก็เอามาทำ فعل تعجب ไม่ได้

เมื่อต้องการเอาคำที่ไม่ครบตามเงื่อนไขมาแปลงเป็นสำนวนอุทาน (التعجب) จำเป็นต้องนำสำนวนอื่นที่ครบตามเงื่อนไขที่เหมาะสมมาช่วย แล้วต่อด้วยมัสดัรของคำนั้น(ที่ไม่ครบตามเงื่อนไข)มาต่อท้าย ไม่ว่าจะเป็นมัสดัร ซอรีฮ หรือ มุเอาวัล ก็ได้

1. เมื่อกริยาไม่ใช่กริยา 3 ตัวอักษร อย่าง اجتهد

สำนวนอุทานของมันคือ

- ما أعظم اجتهاد محمد

- أعظم باجتهاد محمد

หรือจะเป็นมัสดัรมูเอาวัล, เช่น

- ما أعظم أن يجتهد محمد

- أعظم بأن يجتهد محمد

2.กรณีที่เป็น فعل منفي หรือ บีนอ مجهول ก็เอา มัศดัร มุเอาวาลมาต่อท้าย เช่น กรณี منفي

لا يصدق

เป็น ما اضر الا يصدق العامل

กรณี مجهول

يُقال

ما اجمل ان يُقال الحق

เอียะรอบ التعجب

إعراب : ما أجمل السماء

ما: اسم تعجب مبني على السكون في محل رفع مبتدأ

أجمل: فعل ماض مبني على الفتح، والفاعل ضمير مستتر وجوبا تقديره هو عائد على ما. والجملة من الفعل والفاعل في محل رفع خبر

السماء: مفعول به منصوب بالفتحة الظاهرة.

إعراب : أجمل بالسماء

أجمل: فعل ماض جاء على صيغة الأمر

(แฟแอลมาดีย์มาในรูปของแฟแอลอามัร โดยสูกูนตัวอักษรสุดท้าย)

الباء: حرف جر زائد

السماء: فاعل مرفوع بضمة مقدرة منع من ظهورها اشتغال المحل بحركة الجر الزائد

(อันที่จริง ฟาแอลมุฟรัด ต้องรอเฟาะอ์ ด้วยดอมเมาะห์ แต่เนื่องมี ฮูรุฟจารนำหน้า จึงต้องรอเฟาะห์ ด้วยดอมเมาะห์มุก๊อดดาเราะห์)

จากสำนานที่ 2

(أجمل بالسماء)

สามารถอิอฺรอบได้อีกแบบ คือ

أجمل: فعل أمر مبني على السكون، والفاعل ضمير مستتر وجوبا تقديره أنت

الباء: حرف جر

السماء: مجرورة بالباء وعلامة جره الكسرة الظاهرة

والجار والمجرور متعلق بفعل الأمر أجمل