ชัยคฺ อะหมัด อัล-ฟาฏอนี อุละมาอฺไทยแห่งฮิจญ์เราะฮฺที่ 13

โดย : อะนะ เชลาตัน

ปัจจุบันนี้น้อยคนนักที่่จะได้ทราบว่า ท่านเป็นอุละมาอฺไทยมุสลิม ที่ยิ่งใหญ่คนหนึ่งในศตวรรษที่ 13 แห่งฮิจญ์เราะฮฺ ชื่อเสียงของท่านได้เป็นที่รู้จักกันดีในวงการอุละมาอฺทั้งในเเละต่างประเทศ โดยเฉพาะในบริเวณ 4 จังหวัดภาคใต้ คือปัตตานี ยะลา นราธิวาส และสตูล ถ้าใครได้เอ่ยชื่อของท่านขึ้นเเล้ว ทุกคนย่อมรู้จักกันดี ทั้งเป็นผู้มีความรู้และเชี่ยวชาญในวิชาการต่างฯ ทั้งวิชาทางศาสนาเเละทางโลก

ตามหลักฐานปรากฏว่า บรรพบุรุษของท่านเดิมมาจากแคว้น ฮัดเราะมาวด์ สืบชื้อสายจากท่าน "เคาะลีฟะฮฺ อุษมาน บิน-อัฟฟาน"

ชัยคฺ อะหมัด เกิดที่ หมู่บ้าน ยัมมู อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานี เมื่อวันที่ 5 เดือนซะอฺบาน 1272 ท่านเริ่มการศึกษาที่นครมักกะฮฺ ได้เรียนวิชาการปรุงยาจากท่านอาจารย์ ชัยคฺ อับดุลลอฮีม นักการเเพทย์จากประเทศอินเดีย ต่อมาได้ไปศึกษาต่อที่นครบัยตุลมักดิส สุดท้ายได้ไปศึกษาที่มหาวิทยาลัย อัล-อัซฮัรฺ ในประเทศอียิปต์ นับว่าท่านได้เป็นนักศึกษาไทยมุสลิมคนเเรกในประวัติศาสตร์ที่เข้าไปศึกษาในมหาวิทยาลัยอันเก่าเเก่ของโลกมุสลิม ท่านยังเป็นอุละมาอฺในประเทศไทยคนแรกที่ได้ศึกษาวิชาการเเพทย์ เเละได้เขียนตำราการเเพทย์เป็นภาษามาลายู(ยาวี)ขึ้น ชื่อว่า "ฏัยบุล อิหฺซาน ฟิ ฏอบบิล อินซาน" ได้จัดพิมพ์ขึ้นในปี ฮศ.1312 ในปี 1398 ท่านได้รับความไว้วางใจแต่งตั้งให้เป็นผู้ตรวจตำราศาสนาที่อุละมาอฺต่างฯได้เเต่งขึ้นเป็นภาษามาลายู ตำราเล่มแรกที่ได้จัดพิมพ์ขึ้นในปี 1300 คือหนังสือ "ฮิดายะตุสซาลิกีน" แต่งโดย "ชัยคฺ อับดุลฮามีด ปาลิมบัง"

ชัยคฺ อะหมัด เป็นอุละมาอฺคนเเรกที่ได้คิดและพยายามจะวางกฏเกณฑ์เกี่ยวกับการสะกดตัวอักษรภาษามาลายู ให้เป็นมาตราฐานสำหรับใช้ในการแต่งตำรับตำรา แต่เป็นที่น่าเสียดาย เพราะท่านได้เสียชีวิตไปก่อนที่จะเสนอผลงานออกมาสู่วงการอุละมาอฺในยุคนั้น ท่านได้แต่งตำราศาสนาขึ้นหลายสิบเล่มด้วยกันทั้งภาษาอาหรับและภาษามาลายู นับว่าท่านได้เป็นอุละมาอฺคนเเรกจากประเทศไทยที่สามารถแต่งตำราขึ้นเป็นภาษาอาหรับได้ ซึ่งมีทั้งหมด 6 เล่มด้วยกัน ในจำนวนนี้มีชื่อว่า "ญะมานะฮฺ อัล-เตาฮีด"แต่งขึ้นในปีฮศ. 1293 ต้นฉบับที่เขียนด้วยลายมือของท่านยังมีเก็บอยู่จนกระทั่งบัดนี้ หนังสือ "ตัสฮิลุลอะมานี"แต่งขึ้นในปีฮศ.1300 เป็นตำราเกี่ยวกับไวยากรณ์อาหรับ และหนังสือ "มิน-ฮายุซสลาม" ซึ่งเกี่ยวกับวิชาเตาฮีด

ส่วนตำราที่ท่านได้เเต่งขึ้นเป็นภาษามาลายูนั้น มีหลายสิบเล่มด้วยกัน ที่นับว่าสำคัญที่สุดมี 9 เล่ม ในจำนวนนี้มีหนังสือ "อัล-ฟัตฺวา อัล-ฟะฏอนี"ซึ่งได้รวบรวมบรรดาคำตอบของท่านเกี่ยวกับกฏหมายอิสลาม หนังสือ"บะฮฺยาตุล มุบตะดีน"แต่งขึ้นในปี ฮศ.2310 เป็นตำราเกี่ยวกับวิชาอุศูลุดดีน ฟิกฮฺ ตะเศาวุฟ และศีลธรรมเป็นตำราภาษามาลายูเล่มแรกที่ได้รับการคัดเลือก เพื่อสะสมไว้ในหอสมุดของกระทรวงศาสนาแห่งสาธารณรัฐอินโดนิเซีย หนังสือ"ฟะรีดะตุล ฟะรออิฏ"แต่งขึ้นในปีฮศ.1313 เป็นตำราเกี่ยวกับวิชาเตาฮีด ซึ่งได้รับการยกย่องและเป็นที่นิยมกันมากที่สุด ในบริเวณ 4 จังหวัดภาคใต้ หนังสือ "อันวานุล ฟาละฮฺวะอันวานุศเศาะลาฮฺ"ได้เเต่งขึ้นในปีฮศ.1319 เป็นตำราเกี่ยวกับวิชาเตาฮีด,ฟิกฮฺ,ศีลธรรมและระเบียบการสังคม

ชัยคฺ อะหมัด เป็นอุละมาอฺที่สนใจเกี่ยวกับการบ้านการเมือง ท่านได้กล่าวยืนยันว่า

"การศึกษาเรียนรู้เกี่ยวกับการบ้านการเมืองนั้น ถือว่าเป็นฟัรฺฎูกิฟายะฮฺ เพราะเป็นวิชาที่จะนำมาซึ่งความสงบสุขเป็นประโยชน์ทั้งในโลกดุนยาและอาคิเราะฮฺ เป็นการช่วยให้่ายปกครองบ้านเมือง บริหารประเทศได้ด้วยความเรียบร้อย"

ท่านยังได้เเต่งหนังสือประวัติศาสตร์ขึ้น 6 เล่มด้วยกัน ในจำนวนนี้ก็มีหนังสือ "บัตรุลตะมัม"เป็นหนังสือชีวประวัติของท่านนบีฯและบรรดาเศาะฮาบะฮฺ 40 ท่าน ได้เเต่งขึ้นในปีฮศ.1307 หนังสือประวัติจักวรรดิอุษมานิยะฮฺ(ออตโตมาน)แห่งตรุกีได้เเต่งขึ้นในปี ฮศ .1303

มีเรื่องเล่ากันว่า ชัยคฺ อะหมัด ได้ทำการค้นคว้าในด้านวิชาเคมี จนท่านสามารถประดิษฐ์ทองคำขึ้นมาได้เหมือนทองคำแท้ทีเดียว แต่คำบันทึกของท่านเกี่ยวกับการค้นคว้านั้น ท่านได้นำไปเผาไฟเสียเพราะท่านเกรงว่าบุตรชายของท่านชื่อ "อิสมาอีล"จะเสียคนไป เพราะเเอบไปอ่านคำบันทึกของท่านและพยายามจะประดิษฐ์ทองคำขึ้นมาให้ได้เหมือนกัน

ชัยคฺ อะหมัด เสียชีวิตเมื่อวันที่ 11 เดือนซุลฮิจญะฮฺ 1325 (คศ.1906) ศพของท่านได้ฝังไว้ ณ.สุสาน อัล-มะฮฺลาในนครมักกะฮฺ ตั้งติดอยู๋กับสุสานของนางคอดียะฮฺ ภรรยาของท่านนบีฯ ท่านมีบุตรทั้งหมด 3 คน เป็นชายหนึ่งได้เเก่ "ฮัจญี อิสมาอีล ศัศดิพันธ์" อดีตโต๊ะครูยุติธรรมจังหวัดปัตตานี และเป็นหญิง 2 คน คือ "ฮัจญะฮฺ วันฟาติมะฮฺ"และ "ฮัจญะฮฺ วันซัยนับ"

ท่านมีลูกศิษย์มากมายทั้งในประเทศไทย,กัมพูชา,และมาเลเซีย บรรดาครูสอนศาสนาในสามประเทศดังกล่าว ในสมัย 70 ปีก่อน เป็นลูกศิษย์ของท่านเสียส่วนมาก

ในจำนวนศิษย์ของท่านที่มีชื่อเสียงมากที่สุดในสมัยนั้นได้เเก่ "นิก มะหมุด อิสมาอีล" อดีตมุขมนตรีรัฐกะลันตันมาเลเซีย "มุฮัมมัด ยูซุฟ" หรือที่รู้จักกันในนาม "โต๊ะเคนาลี"เป็นอุละมาอฺที่ยิ่งใหญ่ผู้หนึ่งในมาเลเซีย "ชัยคฺ มุฮัมมัด สะอีด" มุฟตีเเห่งรัฐนัครีซัมบิลันมาเลเซีย "ชัยคฺ คิติบ บิน-ญาบีรฺ"อิมามใหญ่แห่งเมืองซัมบาส บอร์เนียวเหนือ "ฮัจญี มุฮัมมัด ศอลิหฺ"อุละมาอฺคนสำคัญในประเทศกัมพูชา

สรุปจาก Dian Digest

ที่มา : นิตยสารอัล-ญิฮาด ปีที่ 9 อันดับที่ 51