Sanctie, Koninklijke

Meinesz, Staatsrechtelijke, p. 149 (1830)

Sauvegarden

Andreae/Downer, Plakkatenlijst, pp. 61 (1588), 63 (1590), 66 (1596) 

Maasgouw 1879-1881, p. 195(1504) 

Meerkamp van Embden, Goudsche, p. 101 (1525) 

Merkus, Schets, p. 45 

Navorscher III,p.43(1581) 

Zuylen, Inventaris II, pp. 1609 (1706), 1611, 1613-1614 (1707), 1616-1618, 1620-1621 (1709), 1623-1625 (1710), 1627-1628 (1712)

Scepelgeld

Fruin, Informacie, pp. 83 (1514), 231 (id), 678 (id)

Schaalrechten

Ackersdijk, Bedenkingen

Schapenschot

Stratingh, Over, pp. 204, 218 e.v.

Schatbewaarder

Goor, Beschrijving, p. 22 (1329)

Schatkist

Racer, Gedenkstukken, deel 2, p. 17 (9e e)

Schatting

Racer, Gedenkstukken, deel 2, blz. 187-188 (1213), 191 (1260)

Scheepvaartrecht

Engels, Geschiedenis, p. 213 (1811) 

Rengers, Schets, p. 33 (1850)

Schenking

Verberne. L.G.J., Gijsbert Karel van Hogendorp en zijn verklaaring aan het staatsbewind, 1801, in: BGN deel 5 (1950), blz. 34

Voor Bonaparte was de Bataafse Republiek de rijke bondgenote, wier geldelijke hulpmiddelen krachtig in dienst gesteld moesten worden van de Franse oorlogsvoering,

en dit te eerder, wijl de financiële positie van het consulaat nog allesbehalve deugdelijk was. Weldra dwong Bonaparte de Bataafse Republiek tot een nieuw verdrag (5 Januari 1800), waarin hem een schenking gedaan werd van drie millioen gulden. Bonaparte was geenszins tevreden. Daarom drong hij aan op een tweede schenking, een van 25 millioen, in ruil voor Frankrijk's rechten op Vlissingen en een vermindering van het bezettingsleger tot 10.000 man. Een voorstel, dat niet bestand bleek tegen de vaderlandse nuchterheid, welke ook de Bataven eigen was. Want men achtte de Franse rechten op Vlissingen zeer problematisch en verwachtte, dat de komende vrede toch tot een vermindering van het bezettingsleger zou leiden. Men ging dus niet op het denkbeeld in, tenzij de Bataafse Republiek aanstonds neutraal verklaard zouden worden. Hetgeen voor Bonaparte natuurlijk onaanvaardbaar was.

Schenkingsrecht

Poel, Sijmen, blz. 107 (1917)

Schepen- en schuitenimpost

Engels, Geschiedenis, pp. 133-134 (Rep)

Schiltalen

Zie Schildtalen

Schildgeld

Doorninck, Regesten, pp. 54-55 (1530) 

Heyden/Hermesdorf, Aantekeningen, p. 134 (m.e.)

Schildtalen

Andreae, Aanteekeningen, p. 239 (1579) 

Blink, Geschiedenis I, p. 241 (m.e.) 

Blok, Holl. stad Bourg., p. 40 (16e e) 

B.G.O.G.VIII, p.54 

Caan, Schets, p. 12

Engels, Geschiedenis, pp. 48, 54-59 (1515), 60(1554), 148 (Rep)

Fruin, Informacie, pp.  VIII (1513), IX-X (m.e.), XXVIII (1542);  XXX (1543), 2 (1514), 28 (1502; 1514), 33 (id), 43 (id), 679 (1515) 

Fruin/Colenbrander, Geschiedenis, p. 50 (15e e) 

Goes, Register I, pp. 157 (1528), 270 (1530), 354 (1532); II, pp. 561 (1549), 571 e.v. (id), 577 (id), 601 (id); III, p. 472 (1554); IV, pp. 18 (1555), 22 (id), 25-26 (id), 42 e.v. (id), 53 e.v. (id), 92 (id), 96 e.v. (id), 137 (id),  139 e.v. (id),  150 e.v. (id),  156 e.v. (id); V, pp.5(1557), 126 (id) 

Houtzager, Hollands, pp. 42, 117 (1562-63) 

Kerckhoffs-de Hey, Grote (Bio), pp. 97 (1514), 125 (id) 

Meerkamp van Embden, Goudsche, pp. 142 (1528), 230 (1537), 254 (1543), 336 (1555), 338-339 (id), 344 (1557) 

Merkus, Schets, p. 27

Poel, Sijmen, blz. 51 (1428)

Schipgeld

Becht, Statistische, p. 51 (Rep)

Schoenimpost

Engels, Geschiedenis, p. 140 (Rep)

Schoolgeld

Gelder, Gegevens I, p. 66 

Maasgouw 1879-1881, p. 147 (1661) 

Perio, Liberale, p. 179 (1869) 

Rijkens, Onderwijs, pp. 386-388 

Snijder van Wissenkerke, Privilegiën, pp. 111-115 (19e e)

Schossgelt

Rees, Geschiedenis I, p. 105

Schot

Ook schot en lot, schot en bede, verschot, schot en jaarbede, schotbede, erfschot, stur, erfhuur. Zie ook Bede

Alberts/Jansen, Welvaart, pp. 123 (13e-14e e), 271 (m.e.) 

Avis, Directe, pp. 10-11 (14e e) 

B.G.O.G.V, pp. 103-105, 107, 129-130; VIII, pp. 48-50, 52, 54, 58-59, 62, 103 

Baelde, Collaterale, p. 52 (1533) 

Bezemer/Blécourt, Rechtsbronnen, pp.  45 (1414), 65 (1426), 284-285 (1485) 

Blécourt, Begrip, p. 72 (m.e.) 

Blécourt, Heerlijkheden, p. 100 (m.e.) 86

Blécourt, Welgeborenen, pp. 316 e.v. (m.e.), 340 e.v. (id) 

Blécourt/Meijers, Memorialen, pp. 101-102 (1434), 146 (id), 175 (1435), 206 (1436), 214-215 (id), 310-311 (1435), 313-314 (id),

349 (1436) 

Blink, Geschiedenis I, pp. 156 e.v. (13e e), 238 e.v. (m.e.), 269 e.v. (id) 

Blok, Financiën, pp. 46 (1494), 47 (16e e), 49-52 (14e e), 54 (m.e.) 

Blok, Geschiedenis I, pp. 231 (13e e), 329 (14e-15e e), 369(14e e) 

Blok, Rekeningen, pp. XVI, 7 (1526), 37

Boer, Rekeningen, p. 20 (1395-96) 

Braam, Bureaucratisering, pp. 467 (17e-18e e), 472-473 (id)

Donker, Iets, pp. 29 (1386), 74 (1695), 76 e.v. (19e e)

Engels, Geschiedenis, blz. 10 (m.e.), 26 (815), 27-39 (m.e.), 40-68

-"het lot hetwelk iemand gehouden was te geven voor zijn hoofd en werden daarmede uitbetaald des Graven Hofdiensten of Hofregten hetgeen ook wel gevonden werd uit het schot". [blz. 27]

-"Het schot en bede nu werd jaarlijks gevorderd onder den naam van jaarschot ook wel tweemaal des jaars van waar Meien Bamis schot en lente en herfst bede ook werden de beden in die steden welke niet geheel vrij verklaard waren wel geheven om de twee drie of meerdere jaren en dan Bottingen genaamd als blijkt uit de handvesten en voorregten in 1266 door Graaf Floris aan die van Leijden gegeven, alsmede uit die in 1415 door Graaf Willem die Kennemerland verleend." [blz. 28]

-"Het schot nu was oorspronkelijk aan den persoon vastgehecht, van waar de lieden, die hetzelve moesten opbrengen schotboortige en schotbare lieden genoemd werden en had hetzelve zoo als Lams in deszelfs handvesten van Kennemerland mededeelt van alle tijden af: "tweederlei amploij ofte bestedinge, want wierden daar uit betaald eerst alle beeden en dan voorts mede alle den laste van de gemeenen buuren, als bij exempel, des Gravenhofdiensten, boddingen, vroonschulden, thynsen, hoendergelden en andere diergelijke meer, die gebragt wierden, ende nog gebragt worden aan den Rentmeester van de Domeinen der Graaflijkheid". [blz. 29]

-"Onder geschot kan dan ook verstaan worden, hetgeen men tegenwoordig onder de algemeene benaming van belasting zou verstaan; zoo leest men dat Graaf Floris in 1294 die van Domburg ontslaat van, al dat hoiemen gescote dat men plagt te geven in 't ambacht van Domburg "want wij met goede lieden vonden hebben dat een onregt gescot was". Dit hoiemen gescot nu was zeker ongeld, dat van wege Hoiemenland moest betaald worden. Aan het geschot zegt Lams, gaf dan ook bijna ieder dorp eenen bijzonderen naam "den een noemt ze ponden: de andere twee en dertigste deelen d'andere sestiende deelen, daarvan een gebuur een achtste gedeelte geeft, Ende werd ook genoemd burenschot, ende sommighen noemense pricken en ook oogen, hick en prick.." [blz. 29]

-Over ogen, hick en prick en schreven [blz. 30]

-ook vele onvrijen in die verleende voorregten willende deelen zich daar heen begaven en door de wijk in de steden te nemen als bijv. Delft, Dordrecht, zich schotvrij maakten, als zijnde, wanneer zij aldaar een jaar en dag (= een jaar en zes weken) waren geweest niet meer op het land bekend en aan hunnen Heer onderworpen. Het gevolg nu hiervan was dat of de schotgelden voor de overige schotbaren te drukkend werden indien de Graaf dezelve niet verminderde [blz. 35] 

-zoo maakte Graaf Willem in 1320 bekend dat "wi bi onzen ghemenen rade over een ghedragen sien, dat alle die vrielude ende die dienstlude wonende in Hughen Ambacht van Noirtich in den Houte, malc met andre ghemelike ghelden zullen onze scot". Hetzelfde was in 1320 bij verdrag ten aanzien der vrijen en dienstlieden te Noordwijk bepaald [blz. 35]

-Bovendien namen de Graven ook andere maatregelen om dit bezwaar voor de toekomst te keer te gaan en wel door het schot, oorspronkelijk gehecht aan den stand der personen, ook te hechten op het land, en dus gelijk men schotboortige lieden had ook de landen schotbaar te verklaren zoodat een schotvrije door geboorte, uithoofde van het land dat hij bezat, schot moest opbrengen [blz. 35-36]

-over het eeuwig schotbaar blijven van land; schor in nieuw bedijkt land [blz. 36]-Het invorderen van het schot werd vooral op het land steeds moeijelijker daar met er tijd en ook al in verwarde oogenblikken personen zich hier en daar op het platte land hadden nedergezet die in het stuk van de Omslagen zich op hunnen Adel, Welgeboorteschap of wel op hun Poorterschap beriepen en uit dien hoofde vermeenden vrij te zijn, welke telkens verrezene geschillen voorgekomen en beslist moesten worden. Zoo beval Graaf Willem in 1323 dat Welgeboren of Poorters geen schotbaar land te Aerlanderveen zouden koopen om hem van zijn schot en jaarbede te versteken, want dat zulks koopende zij zoowel, als de anderen, de lasten zouden moeten betalen. Insgelijks bepaalde hij bij de handvesten in 1340 aan die van Rotterdam verleend, dat de landen, welke de Poorters bezaten zouden vrij wezen en dat de landen die zij kochten en schotvrij waren, schotvrij zouden blijven, maar zoo het schotbaar was het dan schot zou blijven geven [blz. 37]

-Over vrijdom poorters, adel [blz. 38-39]

Enklaar, Falsicifatio, pp. 715 e.v. (1390)

Enklaar, Ministerialiteit, pp. 461 (1199), 468 (m.e.), 470 (id), 472 (id), 473 e.v. (1422), 476(1376)

Enklaar, Opkomst, p. 20 (1252)

Formsma, Vormen, pp. 24-25 (1428; 1506)

Formsma, Wording, pp. 9 (15e e), 53 (id), 62 (id), 65-66 (id)

Fruin, Informacie, pp. 5, 21-22 (1514), 24, 25, 27, 29, 31 (id), 33-34, 36-37 (1514), 39, 41, 43-45, 47, 49-50, 54-56, 58, 61, 63-64, 66-67, 69-70, 72, 81-100, 105, 108 e.v., 111, 113, 115 e.v., 118 e.v., 121, 123, 125, 127-130, 132 e.v., 135 e.v., 138-140, 142, 144 e.v., 147, 151, 155, 158 e.v., 160 e.v., 163 e.v., 185-186, 190 e.v., 194 e.v., 199, 201 e.v., 205 e.v., 208 e.v., 211 e.v., 215 e.v., 218 e.v., 221, 223 e.v., 228 e.v., 231 e.v., 234 e.v., 250, 252, 254 e.v., 266, 268e.v., 280, 282 e.v., 285, 289, 291 e.v., 294 e.v., 298, 301, 303 e.v., 307 e.v., 310 e.v., 313 e.v., 315, 320, 339 (1508), 343, 351, 353, 355, 357 e.v., 364 e.v., 370 e.v., 394, 396, 401, 486, 527, 571,582,679

Fruin, Rechterlijke, pp. 13, 15-20 (15e e), 105 (1400)

Fruin/Colenbrander, Geschiedenis, p. 50 (15e e)

Gallé, Beveiligd, pp. 3 (1361), 44, 160 (15e e), 167-168 (id) 

Gelder, Gegevens I, pp. 216, 243, 245; II, p. 127 

Gelder, Nederlandse, p. 30 (16e e) 

Goede, Nederlandse, pp. 87-89 (m.e.) 

Goede, Swannotsrecht I, pp. 90 (1400), 110 (1406), 115 (1414), 164 (1426), 167 (1432), 221 e.v. (1415), 226-230 (15e e), 237 e.v.

(13e-16e e), 244 e.v. (14e e), 297-312 (m.e.) 

Goede, Westfriesche, pp. 630 e.v. (1400), 634 e.v. (id), 647 (1396), 652 e.v. (1400) 

Goor, Beschrijving, p. 49 (1531) 

Gosses, Organisatie, p. 131 (1618) 

Gosses, Welgeborenen, pp.  17-47 (11e-15e e), 53 e.v. (m.e.), 66 e.v. (id), 118 (id), 134 e.v.(id), 157 e.v. (id), 184 e.v. (id) Gosses/Japikse, Handboek, p. 148 

Gouw, Ambacht, pp. 45 (m.e.), 55 (1400), 58 (1427) 

Hall, Stedelijke, p. 588 (1342) 

Halma, Tooneel I, p. 292; II, pp. 122, 152, 266,271 

Hartgerink-Koomans, Proostdijen, pp. 26-27(17e e) 

Heringa, Tijnsen, p. 49 (1432) 

Heyden/Hermesdorf, Aantekeningen, pp. 101 (13e e), 108 (m.e.), 117 (1292), 120 (id), 139(1355), 180 (15e-16e e) 

Hildebrand, Reglement, p. 4 (1748) 

Houtzager, Hollands, p. 42 

Hugenholtz, Cura, p. 172 (1352) 

Jansen, Amsterdamse, p. 424 (18e e) 

Jansen, Middeleeuwse, p. 198 

Jong,  Hellevoeterland, pp.   14 (14e e), 20 (1630), 42 e.v. (1395), 53 (1565) 

Knoop, Resultaten, p. 175(1306), 188(1342) 

Korteweg, Stadrecht, p. 52 (m.e.) 

Kruisheer, Oorkonden (10e- 13e e) 

Lemmink,  Staten, pp.  24 e.v.  (13e e), 42 (1305), 107(1428), 135(1494) 

Linden, Recht, pp. 10 (m.e.), 27-28 (1311) 

Merkus, Schets, pp. 17-18 

Meyroos, Onze, pp. 7 (m.e.), 14 (1515) 

Moll, Rechten, p. 109 (16e e) 

MontéVerloren, Hoofdlijnen, pp. 110, 201-202(1602)

Navorscher II, p. 118; III, pp. 105-106 (m.e.); V, pp. 108-109 (m.e.); IX, p. 300 (1294); X, pp. 50 (1294), 297 (18e e); XI, p. 14 (m.e.); XIII, p. 167 (1494); XVII, p. 148 (m.e.); XXI, pp. 576 e.v. (16e e)

Niemeyer, Honderd, pp. 4 (1268), 87 (1410)

Oosten, Organisatie, pp. 177 e.v. (1558)

Poel, Sijmen, blz. 29-34, 37-41

Pols, Westfriesche I, pp. XL (m.e.), XLVI e.v. (id), Lil (id), LVI (1396), LVII (1422), LIX e.v. (13e- 14e e), LXIII e.v. (id), CXXIX e.v. (id), CXXXVII (m.e.), CXLII e.v. (id); II, pp. 29 e.v. (15e e), 34 (id), 39 e.v. (id), 42 (id), 44 (id), 77 (id), 150-151 (16e e), 165 (1566), 205 (id), 248 e.v. (15e e), 250 (id), 289 (id), 295 e.v. (id), 318 (id), 323 e.v. (id), 343 (id), 346 (id), 356 (id), 369 (id), 371 (id), 373 (id), 380 (id), 383 (id), 388 e.v. (id), 393 (id), 402 (id)

Racer, Gedenkstukken, deel 2, p.  116-117 (1365), 123 (1187), 125-127, 132, 188 (1213)

Rees, Geschiedenis I, pp. 82-83 (14e e), 85 (m.e.)

Rompaey, Rechtsbronnen, p. 238 (1365)

Siccama/Rees, Over (14e- 16e e)

Siccama, Rechterlijke, pp. 61 (m.e.), 64 (id)

Smidt/Rompaey, Chronologische III, pp. 241-242 (1536), 260 (id), 327 (1538), 393 (1539), 490 (1540)

Smidt/Strubbe, Chronologische I, pp. 3 (1470), 34 (1471), 455 (1498), 457 (1492-99)

Smidt/Strubbe/Rompaey, Chronologische II, pp. 54(1507), 126(1513)

T.S. Drenthe, p. 119 (Rep)

T.S. Zeeland I, pp. 93 (m.e.), 110 (16e e); II, pp. 75 (1515), 220 (1294), 336 (1478), 378 (16e e), 446 e.v. (17e e), 454 e.v. (id), 458 e.v. (id)

Verseput, Ontstaan, p. 75 (m.e.)

Visvliet, Historische, p. 19 (1450)

Schotboek

Fruin, Informacie, blz.  88 (1514), 99 (id), 103 (id)

Schotgaerder

Engels, Geschiedenis, blz. 36-37

Al naar nu bepaald was, werden in de steden en dorpen door de schotgevende ingezetenen, de schotzetters, schotgaarders en schotvangers, of ponders, ook wel landmeesteren genaamd verkozen, of ook wel van wege den Graaf, de Schepenen of het Geregt daartoe aangesteld, zoo stelde Graaf Willem in 1413 in de stad Vlaardingen daartoe het Geregt aan. De schotzetters nu waren verpligt in hun schattingboek, schotboek genaamd,de fortuinen der schotbaren op te teekenen, welke zij na zeker tijdsverloop, naar de verandering in de gesteldheid der huisgezinnen wijzigden en van welke men verpligt was naar de omstandigheden veel of weinig op te brengen, hetzij eenen penning van elk pond of wel somtijds slechts eenen heller of mijt, waarvan er drie op eenen penning gingen, somtijds echter ook veel meer, zoo moest men in 1482 te Hoorn tien stuivers van elk pond schots opbrengen [blz. 36-37]

Fruin, Informacie, blz. 62 (1514),  687-688 (1515)

Schotpond

Fruin, Informacie, blz. 4-5 (1514), 22-23 (id), 25 (id), 27 (id), 29 (1530), 31-34 (id), 36-39 (id), 41 (id), 43 (id), 47 (id), 50 (id), 53 (id), 56(id), 61-62 (id), 65-70(id), 81 (id), 86 (id), 88 (id), 90-91 (id), 99-100 (id), 103 (id), 106-107 (id)

Schotvanger

Zie Schotgaerder

Schotzetter

Zie Schotgaerder

Schouwaccijns

Degrijse, Willem, p. 219(1413-14)

Schranckgelt

Gelder, Gegevens I, p. 199

Schrijfgeld van den koorne

Fruin, Informacie, blz. 7 (1514)

Schroederambacht

Poel, Sijmen, blz. 71   

Schuldmolt

B.G.O.G. V, pp. 127-130, 142-144 

Gosses, Bisschop, pp. 192 e.v. (m.e.) 

Gosses, Organisatie, p. 153 (1564)

Scuutpenning

Blok, Financiën, p. 53 (m.e.)

Secretaris van Staat

Secretaris van Staat voor de Financiën

algemeen

functionarissen

secretaris 

Serviesgelden

Ablaing, Bannerheeren I, p. 42

B.M.H.G.V,p.310(1617)

Halma, Tooneel II, p. 249

Hoefer, Brieven, pp. 311-312 (1620)

Morreau, Over, p. 384 (1643)

Navorscher VII, pp. 185 (1632), 239 (Rep); XII, p. 114(1632) 

T.S. Overijssel IV, pp. 198 e.v. (1591) 

Venner, Inventaris, pp. 114 (1679), 116 (1652), 135(1605-06)

Slachgelt

Gelder, Gegevens I, pp. 198 e.v.

Sleischat

Aerts, Inhoud, p. 181 (15e e)

Alberts/Jansen, Welvaart, p. 205

Algra, Oostfriese, p. 226 (m.e.)

Blok, Financiën, p. 73 (m.e.)

Dillen, Rijkdom, pp. 441-442

Dillen, Valuta (Rep)

Doorninck, Regesten III, p. 404 (1546)

Gosses/Japikse, Handboek, p. 221

Lemmink, Staten, p. 80 (1404)

Navorscher XXIV, pp. 568 (1414), 584 (1591); XXV, pp. 64-65 (m.e.); XLV, p. 265(1495) 

Sickenga, Omwenteling, p. 97 

T.v.G. 1959, pp. 26-29 (16e e)

Slickevryen

"Slickevryen" zijn van elders komende personen, die burgers zijn geworden op voorwaarde dat zij de wegen en bruggen van slijk zuiveren.

Racer, Gedenkstukken, deel 2, p. 210 (1418)

Slikgeld

Roo van Alderwerelt, Reis, p. 12(1845)

Sluisgeld

Fruin, Informacie, blz.  IX, 5 (1514), 30 (id), 32 (id). 45 (id), 54 (id), 68 (id), 71 (id), 90 (id), 93 (id), 96 (id)

Inventaris, Pijnacker, blz. 7-8

Sly-scat

Poel, Sijmen, blz. 52

Smaltienden

Zie onder Tienden

Smautassijs

Zuylen, Inventaris I, pp. 2 (1399), 21 (1496), 220 (1512), 462 (1530), 646 (1547)

Solliciteur

Halma, Tooneel II, p. 248

Sommatie

Merkus, Schets, p. 29 (1558)

Sonttol

Speelkaartenbelasting

Poel, Sijmen, blz. 87, 117

Sickenga, Omwenteling, blz. 11 (19e e)

Een belasting op de speelkaarten - van 3 st. per spel - werd in Holland en kwartier Nijmegen ingevoerd 

WvhR 1926/11556, HR 14 juni 1926

Spekaccijns

Fruin, Informacie, blz. 79 (1514)

Staat van Oorlog

Beelaerts van Blokland, Gecommitteerden, p.226 

Caan, Schets, pp. 165, 173, 183 

Deursen, Raad, p. 23 (1597) 

Deursen, State, pp. 77 e.v. (Rep), 90 (id) 

Dillen, Rijkdom, p. 270 

Engels, Geschiedenis, p. 82 (17e e) 

Gabriëls, Edel, p. 532 (18e e) 

Hoeffer, Brieven, pp. 293 e.v. (1614) 

Houtzager, Hollands, p. 185 (1670) 

Merkus, Schets, pp. 55, 57 (1581-1795), 64, 74 

Muller, Staat, pp. 545-546 (1597) 

Navorscher I, pp. 55 (1621-1795), 83 (1595-1609;1621-1795) 

Nijhoff, Oud, pp. 132 (1610-27), 137 (1650-1735) 

T.S. Drenthe, p. 74 (Rep) 

T.S. Stad en Lande XX, pp. 8-9 

Zuylen, Inventaris II, p. 974

Spinnen

In 1851 kan een snel werkende spinster in een dag van 15 uur  20 tot 25 cent verdienen. Daarvoor moet ze dan een half Nederlands pond wol ( eigenlijk geeft de wolkammer 6,5  ons) tot fijne draad spinnen [Navorscher 1851. blz. 15]

Staat van Oorlog

algemeen

archieven

Staatpenning

Meester, Geschiedenis I, p. 120 (1520)

benoemingen

bevoegdheid

   Namen 

      benoemingen

   Zeeland

        benoemingen

Stadhouder der lenen

Kobus/de Rivecourt, Biographisch A-H, blz  401

Melchior van Culemborg was in 1555 stadhouder van de lenen (blz. 401)

Stadsrechtregaal

MontéVerloren, Hoofdlijnen, pp. 145-147 (1356) 

Nagge, Historie I, p. 124

Stalgeld

Meyroos, Onze, p. 11 (1515)

Stapelrecht

Altmeyer, Marguérite, p. 59 (1518) 

Ankum, Bijdrage, p. 54 (1393) 

Bezemer/Blécourt, Rechtsbronnen, pp. 34-35 (1380) 

Blink, Geschiedenis I, pp. 201 e.v. (13e-16e e) 

David, Geschiedenis, pp. 83 (1301), 110 e.v. (1309) 

Henne, Histoire V, p. 270 (16e e) 

Moquette, Strijd, pp. 48-63 (14e- 18e e)

Nationaal Archief, Den Haag, Abdij van Rijnsburg, 1179-1577, nummer toegang 3.18.20, inventarisnummer A.IX.b.105 (1565-1569)

Over een geschil tussen Dordrecht en de abdij van Rijnsburg (1565-1569)

Poel, Sijmen, blz. 29-34, 37-41  

Rees, Geschiedenis I, pp. 65-76, 105, 164 

Scheltema, Staatkundig I, p. 33 (15e e) 

T.S. Zeeland I, pp.  148 (1350), 394 (1532; 1553); II, p. 90 (1335)

Visvliet, Historische, p. 16 (1315)

Staten van Holland

belastingen

Ieder lid van de Staten is inzake belastingen vrij in het al dan niet geven van consent. Degene die niet toestemt, betaalt ook niet mee. Een praktijk die gegrond zou zijn op artikel 34 van het Groot Privilege van 1476. Het bedrag moet dan worden opgebracht door degenen die wel ingestemd hadden. Als de Staten gaan optreden als soeverein moeten ze gezamenlijk tot een besluit komen, bij meerderheid of unanimiteit. Het laatste ingeval het een kwestie betreft waarin ieder lid volstrekte zeggenschap heeft. In 1573 gold dit voor belastingen, unanimiteit is dan regel, maar daarna zijn er regelmatig uitzonderingen. Lukte het niet om unanimiteit te verkrijgen dan werd het geschil soms voorgelegd aan een commissie van onzijdige scheidslieden [submissie]. Vanaf 1585 wordt die mogelijkheid afgesneden voor belastingen, religie en soevereiniteitszaken [Ripperda, Politie11-12]. In 1679 overwegen de Staten dat het een bekend uitgangspunt van hun regering is dat alle leden de absolute vrijheid hebben om toestemming tot belastingheffing te verlenen of te weigeren maar dat ze, als geldmiddelen in de Statenvergadering zijn toegestaan en de ordonnanties op de heffing zijn vastgesteld, alle steden zonder uitzondering gehouden zijn tot uitvoering [Ripperda, Politie19]

benaming

Tot 1651 wordt meestal gebezigd ''de ridderschap, edelen en steden, representeerende de Staten'''. Onder Johan de Witt wordt de naam ''de Staten van Holland en West-Friesland''[Ripperda, Politie10]

besluitvorming

Niet alleen ingeval van belastingen is de regel dat de besluitvorming unaniem moet zijn, ook geldt dat in 1581 voor tractaten inzake oorlog en vrede, verandering van de regering en, vanaf 1585 in andere zwaarwichtige zaken, die de staat van het land betreffen [Ripperda, Politie10-12]. In bepaalde unanimiteitszaken wordt, als eenstemmigheid niet wordt bereikt na 1585 de submissie nog toegepast als 2/3 deel van de stemmen daarmee instemt. De uitspraak is dan echter provisioneel, gedurende een oorlog. De gedeputeerden ter vergadering zijn in alle belangrijke zaken genoemd in de beschrijvingsbrief gebonden aan een last. In andere zaken waren ze vrij. De Ordonantie van 1585 is tot het einde van de Republiek uitgevoerd. In 1780 is nog wel een poging gedaan om de conclusie bij eenarigheid te regelen, maar daar is het niet van gekomen. In Holland heeft al die tijd feitelijk de macht berust bij de stemhebbende steden [Ripperda, Politie12-13]

competentie

Vóór de 80-jarige oorlog moesten de Staten worden geconsulteerd over geld dat moest worden ingezameld ten behoeve van zaken van het land en over de besteding daarvan, over het met dwang legeren van krijgsvolk en over het vervangen van een magistraat vóór ommekomst van diens termijn [Ripperda, Politie10-11]

reglementen

Na 1567 worden de vergaderingen van de Staten verder gereorganiseerd bj reglementen uit de jaren 1574, 1581 en 1585 [Ripperda, Politie11]

samenstelling

De Staten worden, wat de steden betreft, aanvankelijk gevormd door de afgevaardigden van zes steden. In het begin van de 80-jarige oorlog is er een wisselend aantal en vanaf 1608 bestaan de Staten uit de 18 stemhebbende steden. Elke stem telde even zwaar. Niet vertegenwoordigd waren een aantal kleine steden, te weten Woerden, Oudewater, Geertruidenberg, Heusden, Naarden, Weesp, Muiden en Woudrichem. Deze steden claimden het recht om mee te vergaderen als het ging om geschillen over belastingen, verandering van de regering en over zaken van oorlog en vrede. Volgens R. werd dat recht misschien nog wel erkend maar slechts in theorie [Ripperda, Politie10-11]. Eén stem komt toe aan enkele adellijke geslachten tezamen, eertijds was dat de ridderschap vertegenwoordigend het platteland en de onbesloten steden. De strijd tussen ridderschap en steden over het platteland is door de ridderschap in 1627 en 1637 verloren [Ripperda, Politie13]. 

soevereiniteit

Reeds zeer spoedig na 1581 is men in Holland begonnen de soevereiniteit van de staten theoretisch te rechtvaardigen. en beroept zich daarbij op het oude recht [Ripperda, Politie2]. In 1587 wordt deze -later door Hugo de Groot [1583-1645] en vele anderen gesteunde leer- door de pensionaris van Gouda, Francois Vranck, uiteengezet in diens ''Corte Vertooninge" [Ripperda, Politie3]. In De Groot's Verantwoordingh uit 1622 wordt betoogd dat de Staten van de provincies soeverein zijn en de Staten-Generaal geen macht bezitten die hun niet uitdrukkelijk is opgedragen [Ripperda, Politie7]. Het complex van rechten dat de soevereiniteit uitmaakt wordt wel onderscheiden in die rechten die onveranderlijk bij de soeverein behoren, zoals wetgeving, rechtspraak, oorlog, vrede, verdragen sluiten, magistraten aanstellen, godsdienst. Rechten die niet persé onafscheidelijk zijn, vormen het recht op de munt, eerherstel, doctoraat e.d. [Ripperda, Politie7]. Bij de ridderschap en steden tesamen berust de soevereiniteit, niet bij elk afzonderlijk [Ripperda, Politie7]

algemeen

leden

Stedigheden

Blink, Geschiedenis I, p. 259 (m.e.)

Steekgeld

Soly, Gilbert,pp.391 (16e e), 1188(1557-59)

Steenboete

Berkelbach van der Sprenkel, Joris, p. 37 (16e e)

Steengelt

Gelder, Gegevens I, p. 198

Steenkolenaccijns

Anoniem, Belastingen, pp. 60-62 

Engels, Geschiedenis, pp. 328-330 (19e e) 

Nuyens, Inventaris, p. 137 (1841) 

Rengers, Schets, pp. 49 (1850), 68 (1851) 

Sickenga, Omwenteling, p. 137 

Voorthuysen, Mercantilisme, p. 110 (1755) 

Zuylen, Inventaris II, pp. 1391, 1747, 1879, 1987

Steenpacht

Zuylen, Inventaris II, pp. 1212, 1494, 2044, 2099,2133,2135

Stelselwet 1821

Prins, Restauratie, pp. 174-177

Steunmaatregelen 

Coppejans-Desmedt, Koning, pp. 48-49 (1817) 

Gorter/Vries, Gegevens, p. 5 (1814) 

Sickenga, Omwenteling, p. 66 

Voorthuysen, Mercantilisme, pp. 106 (1682), 107 (1695; 1751), 108 (1723)

Steur- en zalmimpost

Diederiks, Collecteurs, pp. 488, 493 

Engels, Geschiedenis, pp. 115-116 (Rep), 137 (1650), 147(1700), 169 (Rep)

Straatgeld

Formsma, Vormen, p. 29 

Goor, Beschrijving, p. 17 (1272) 

T.S. Overijssel III, p. 177 (Rep)

Straatvoogd

Vrouwen kunnen in vroeger tijden niet zelfstandig aan het rechtsverkeer deelnemen. Voor elke handeling is de goedkeuring van een voogd vereist. In een huwelijk is de man de voogd. Ongehuwde vrouwen en weduwen kiezen een voogd, de verkoren voogd of straatvoogd. In 1773 is dit in Amsterdam nog gewoonte [De Navorscher 1851, blz. 9]. Ook slaven zonder meester hebben een straatvoogd nodig. Als die niet wordt gevonden, wordt er een toegewezen. 

Strafproces

B.G.O.G. IV, p. 104

Boer, Kwarteeuw, p. 115 (17e e)

Caan, Schets, pp. 133, 175, 191-192

Dillen, Rijkdom, pp. 522, 526-528

Drielsma, Betekenis

Menalda, Behandeling, pp. 230-253

Merkus, Schets, pp. 87-88 (1796), 93 (1797), 103(1798), 106-107(1801), 112-113(1805-06), 115(1806)

Muller, Middeleeuwsche (Inl.), pp. 123 (1530), 127 (16e e), 128 (1374), 134 (1482-88), 202 (m.e.)

Poel, Fait

Poel, Nieuw

Poel, Straffenstelsel (1822)

Scailteur, Contribuable, pp. 17 e.v., 27

Sickenga, Omwenteling, p. 97

Venner, Inventaris, pp. 109 e.v. (17e e)

Vries, Bijdrage (m.e.)

W.D.B.I.U.A. 1874, 3 en 17 januari

Strafrecht, Fiscaal

Anoniem, Belastingen, p. 31

Doppler, Ontduiking (18e e)

Engels, Geschiedenis, p. 260 (1833)

Faber, Drie I, pp. 44 (1773), 318 (1511); II, p. 641(Rep)

Formsma, Wording, p. 7 7 (1520)

Haak, Plooierijen, pp. 131(1704), 158(1706)

Heringa, Tijnsen, pp. 16 (1600), 54 (1431)

Merkus, Schets, p. 69

Nijpels, Rijksfiscaal (19e e)

Poel, Advocaat (15e- 19e e)

Poel, Compositie

Schrassert, Codex, p. 55 (1693)

Sickenga, Omwenteling, pp. 120, 145, 151-152

Stallaert, Glossarium I, p. 190

Troelstra, Handboek (19e e)

W.D.B.I.U.A. 1872, 6 juli, 15 december; 1873, 15 maart, 5 april; 1874, 26 septem.ber, 10 oktober

Strandrecht

Rees, Geschiedenis I, pp. 60-61 (13 e)

Stroomregaal

MontéVerloren, Hoofdlijnen, pp. 115-116

Strijckerije

Fruin, Informacie, pp. 237 (1514), 242 (id), 245 (id)

Strijfgeld

Baelde, Domeingoederen, p. 166 (1551)

Stuivergeld

subsidies

Subventie

Fruin, Informacie, blz. 39 (1514)

ANF 1889, pp. 97 (1658-67), 99 (1806-11), 102 (id), 145 (id), 217 (id), 219 (id), 243 (id)

ARA 1919, pp. 37, 48-65

Anoniem, Belastingen, p. 69

Apeldoorn, Nicolaas, p. 298 (m.e.)

Boudewijnse, Regeering, pp. 76-78 (1895-97)

Brouwer, Gaardersarchieven, pp. 155-156 (1805)

Engels, Geschiedenis, pp. 162 (16e-18e e), 191 (1806), 193 (id), 207 (1807-08), 213 (1811), 218 (1813), 229 (1821), 266 (1845-49), 279-284 (19e e)

Engelsman, Ontstaan, p. 126(1811)

Fruin, Informacie, pp. 7(1514), 243 (id)

Gelder, Gegevens I, p. 7

Hall, Stedelijke, p. 582 (1116)

Heringa, Tijnsen, p. 28

Hogendorp, Bijdragen, deel 9, p. 79-110

Jong, Hellevoeterland, p. 19 (1503)

.Meilink, Hollandsche, pp. 184 e.v. (1598) 

Nuyens, Inventaris, p. 144 (19e e) 

Poel, Sijmen, blz. 105-109

Rees, Geschiedenis I, p. 87 (1556) 

Sickenga, Omwenteling, pp. 104, 113, 115-119 

Smidt/Strubbe/Rompaey, Chronologische II, p.356 (1525) 

Snijder van Wissenkerke, Privilegiën, p. 90 (1859; 1878) 

Stallaert, Glossarium, p. 55 (m.e.) 

Thorbecke, Staatsinrigting, p. 82 

Toll, Gedrukte, pp. 15, 25 

Wasch, Geslacht, p. 104 (19e e) 

Zuylen, Inventaris I, pp. 101 (1506), 223 (1512), 458, 646 (1547), 656 (1548), 676 (1552); II, pp. 798, 1046, 1271, 1317, 1496, 2045, 2101, 2142

Suikeraccijns

Anoniem, Belastingen, pp. 48-49

Boer, Stukken, p. 101 (1850)

Boudewijnse, Regeering, pp. 71-74 (1889-96)

Bruyn, Over (19e e)

Engels, Geschiedenis, pp. 230 (1821), 314-317(1819-49) 

Hogendorp, Bijdragen, deel 6, p. 215-222

Nypels, Rijksfiscaal, p. 29 

Prins, Restauratie, p. 177 

Rengers, Schets I, pp. 46 (1850), 69 (1851), 71(1852) 

Sickenga, Omwenteling, pp. 69, 71 

W.D.B.I.U.A. 1872, 13  juli, 3 augustus; 1873, 25 november; 1874, 13, 20 en 27 juni, 29 augustus, 10 oktober

Suriname

Navorscher XLVIII, p. 647 (18e e)

Surnumerair

Swijnpenningen

Gelder, Gegevens I, p. 55