Amersfoort
AmersfoortGemeente in Utrecht in Eemland. Ook Amersforden (1225), Amisfortum, Amsvorde, Amesforde, Amersforthe, Amersenfort, Amisfurtum, Hemesfort, Heemsfurt, Eemsfort, Aemsfort, Eemfort, Amsfort, Emesfoort, Amisvoort en Emesfort.algemeen=In 1439 heerst de pest [Navorscher 1854, blz. 327]=In 1477 is er een watervloed.=In 1495 heerst de pest [Navorscher 1854, blz. 327]=In 1532 heerst de pest [Navorscher 1854, blz. 327]=In 1552 is er een watervloed. =In 1553 heerst de pest [Navorscher 1854, blz. 327]=In 1595 is er een watervloed. =In 1599 heerst de pest [Navorscher 1854, blz. 327]=In 1625 heerst de pest [Navorscher 1854, blz. 327]=In 1629 heerst de pest [Navorscher 1854, blz. 327]. Montecuculi overmeestert de stad=In 1635 heerst de pest [Navorscher 1854, blz. 327]=In 1643 is er een watervloed. =In 1651 is er een watervloed. = er is een stadplan van 1657 [DDB]=In 1702 is er een watervloed. armenzorg=In 1568 begaan aan ene Aert van Duverden. Hij werd ervoor gebannen (welke verbanning wellicht reeds na een jaar opgeheven is) en bij de uiteindelijke bijlegging van de vete tussen de twee families in 1577, veroordeeld tot betaling van 70 carolusguldens aan de armen van Amersfoort [BGN 1968, blz. 112].belastingenaccijnsen=Dat onder anderen tot Amersfoord als particuliere stads exchijnsen bekent sijn, en bij de Regenten tot stads behoefte genoten is, het provenue van een exchijns op de bieren, de wijnen, 't grutten-, ellengeld, huyden exchijns, cramerije en hoppen scheepel, 't zout, gemaal, gebrande wijnen, 't waaggeld, voor 't branden van den duyst, grutters-, lanteerngeld, item van de brouwers, de vleeschexchijns, NB den impost op den turf met schut- en straatgeld, waarschijnelijk ten deele al ingevoerd als Amersfoord nog een Heerlijkheyd op zig selfs was, sonder dat men gevonden heeft dat tot het arresteeren van zulke middelen ooyt octroy of consent van de Staten versogt of verleend is, of dat daar omtrend immer eenige oppositie gemaakt is. In tegendeel, na dat zo wegens 't gemis van de exchijnsen en des stads portie in de gecombineerde impositien, aan de Vroedschap der stad Utrecht uyt het provenue van de tauxatie (op een manier aan Uwe Doorl . Hoogheyd bekend) was toegesegd twee en twintig in yder honderd guldens [Deductie, blz. 396] algemeenIn het op 9 Aug. 1284 door een Engelse hand geschreven verdrag wordt gestipuleerd, dat alle rechten op en inkomsten uit de stad Amersfoort aan de graaf dienen gerestitueerd te worden [blz. 19-20]. Van mei tot juli 1285 wordt een hele serie overeenkomsten tussen Floris en Jan afgesloten. Vooreerst wordt de schuld van de elect aan de graaf vastgesteld op 7294 lb., uitgezonderd de pandsom van Ter Horst, die in een afzonderlijke oorkonde op 3250 lb. berekend wordt. Voorts zullen de inkomsten van Amersfoort tot een bedrag van 600 lb. aan de elect komen [Ketner, blz. 20]Dat onder anderen tot Amersfoord als particuliere stadsexchijnsen bekent sijn, en bij de Regenten tot stads behoefte genoten is, het provenue van een exchijns op de bieren, de wijnen, 't grutten-, ellengeld, hoyden exchijns, cramerije en hoppen scheepel, 't zout, gemaal, gebrande wijnen, 't waaggeld, voor 't branden van den duyst, grutters-, lanteerngeld, item van de brouwers, de vleesehexchijns, NB den impost op den turf met schut- en straatgeld, waarschijnelijk ten deele al ingevoerd als Amersfoord nog een Heerlijkheyd op zig selfs was, sonder dat men gevonden heeft dat tot bet arresteeren van zulke middelen ooyt octroy of consent van de Staten versogt of verleend is, of dat daar omtrend immer eenige oppositie gemaakt is [Martens, Regeering , blz. 396]buitenburgersDe buitenpoorter wordt in Amersfoort "grasburger" genoemd [Verbeemen, blz. 81]. Tot de buitenpoorters behoren ook de niet binnen de muren van A. maar op het gebied van A. wonende personen [Verbeemen, blz. 88].oproer=In 1670 en 1675 doen zich onlusten voor. Zij zijn gericht tegen de pachters van de impost op de boter, die vooral in de provincie Utrecht zwaar drukte [BGN 1960, blz. 193].Het eigenlijk motief van de "insolentiën"gedurende de maanden januari-april (1703) was de in de Republiek zo algemene ontevredenheid over de hoogte en de wijze van inning der belastingen, in het bijzonder van de imposten [Hovy1703, blz. 192]Dit was geen novum. In 1670 en 1675 hadden zich aldaar reeds soortgelijke onlusten voorgedaan. Zij waren gericht geweest tegen de pachters van de impost op de boter, die vooral in de provincie Utrecht zwaar drukte. Nu echter (1703) gedurende de toch al zo labiele toestand de pachters van de boterimpost door burgers van de stad en boeren uit de omtrek in de uitoefening van hun functie op gewelddadige wijze werden gehinderd, besloten de Staten van Utrecht, na overleg met de gecommitteerden ter Generaliteit van de provincie Holland en andere provincies, tot zending van troepen: driehonderd man infanterie en honderd man gardetroepen uit Den Haag, benevens een kleine afdeling van het garnizoen van Naarden werden naar Amersfoort gedirigeerd...... De troepen bleven tot half maart te Amersfoort. Op 16 maart deden de Staten van Utrecht aan de Staten-Generaal weten dat zij de militie niet meer nodig hadden. De rust was dus kennelijk teruggekeerd ofwel de magistraat trachtte deze indruk te wekken [Hovy1703, blz. 193-194]. Gedurende negen dagen - van 26 juli tot 4 augustus - bleven de burgers onder de wapenen. De vroedschap hield op te functioneren (de laatste vergadering vond plaats op 23 juli). Burgemeester Both en vijf andere "oude" regenten (o.a. Van Deum) werden op 28 juli door gewapende onderofticieren van de Burgerwacht aangehouden en in de raadskamer van het stadhuis opgesloten [blz. 210]. tollen=Zoo gaf Graaf Willem weder in 1326, die van Amersfoort tot wederopzeggens toe, vrijheid hun eigen bier tolvrij in Amsterdam te brengen [Engels, blz. 24]bestuuralgemeen =In 1028 is in een brief van keizer Koenraad en in een brief van bisschop Bernold sprake van tienden in Amersenfoort [Aa, Aard1, blz. 145]=In 1259 wordt A. door Hendrik van Vianden, 38e bisschop van Utrecht, met stadsrecht begunstigd [Aa, Aard 1, blz. 152].=Tot het jaar 1544 vond de verkiezing van het stadsbestuur jaarlijks plaats op 5 januari of Dartiendenavond (d.w.z. de dag vóór Driekoningen of Dartiendendag = 13 dagen na Kerstmis, de kerstdag zelf meegerekend) [BGN 1960, blz. 181].=Na onderhandelingen met Willem van Oranje, de Staten-Generaal te Brussel en aartshertog Matthias werd op 21 juli 1578 en op 5 januari 1579 de Raad wederom bij loting vastgesteld. Na de reductie van Amersfoort in datzelfde jaar werd de benoeming van de Magistraat gedaan uit naam van de Stadhouder door gecommitteerden uit de Staten van Utrecht [BGN 1960, blz. 183]. =Het gedwongen toetreden van Amersfoort tot de Unie van Utrecht in 1579 verleidt de schrijver van de "Mémoires Anonymes sur les Troubles des Pays Bas" tot het houden van een lang betoog om de lezer er van te overtuigen, dat men alle mogelijke middelen moet aangrijpen om tot eenheid te komen [BGN 1956, blz. 213].Tot 1650 bleef de aanstelling door de Stadhouder geschieden, uit een dubbeltal, genomineerd door de leden van de aftredende stadsregering en na advies van de Staten van Utrecht. Het corpus van de Gemeenslieden verdween geheel en al [BGN 1960, blz. 183]. In twee "kleine steden" van het gewest Utrecht openbaarde zich rond 1703 verzet tegen het herstel van de coöptatie, nl. te Amersfoort en te Rhenen. [BGN 1960, blz. 180]. Verslag Werkinstituut 1821 [Google Books]buitencollegesStaten van Utrecht=Peter van Dam jr [1548-1628] is meermalen gedeputeerde [NNBW 1911, blz. 681]=Peter van Dam jr [1548-1628] is meermalen lid van Gedeputeerde Staten [NNBW 1911, blz. 681]=Willem van Dam [1596-1673] is 42 jaar lang van 1629 tot 1671 lid van Gedeputeerde Staten [NNBW 1911, blz. 682]Tweede Kamer=Willem baron van Goltstein komt in 1874 in de Tweede Kamer voor Amersfoort [NNBW 1911, blz. 953]=Levinus Wilhelmus Christiaan Keuchenius [1822-1893] vertegenwoordigt van 1886-1888 Amersfoort in de Tweede Kamer [NNBW 1911, blz. 1247]=Hubert Alexander Maurits van Asch van Wijck [1815-1868] vertegenwoordigt vanaf 1857 Amersfoort in de Tweede Kamer [NNBW 1911, blz. 1589]=Matthias Margarethus van Asch van Wijck [1816-1882] vertegenwoordigt van 1874-1882 Amersfoort in de Tweede Kamer [NNBW 1911, blz.. 1591]burgemeester=Gerrit Duwer [Dix, Amersfoortse, blz. 274]=Wouter van der Maet is burgemeester [Dix, Amersfoortse, blz. 274]=Jorden van der Maet is burgemeester [Dix, Amersfoortse, blz. 274]=In 1444 is Jorden Gijsbertsz van der Maeth burgemeester [Dix, Amersfoortse, blz. 280]=In 1470, 1476 en 1482 is Wouter Roelofsz van der Maeth burgemeester [Dix, Amersfoortse, blz. 278]=In 1478 is Jorden Jansz van der Maeth burgemeester [Dix, Amersfoortse, blz. 282] =Philips Ram Evertsz [1475-.....] is burgemeester [Adel1925, blz. 166]=Mor Gerritsz is burgemeester [Dix, Amersfoortse, blz. 274]Joncker Jacob Freys van Dolre is in 1484-... burgemeester in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 905]Joncker Aert Freys van Dolre is in 1522 burgemeester in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 905]=In 1566, 1568, 1570,1576,1578 is Gijsbert Jordensz van der Maeth burgemeester Dix, Amersfoortse, blz. 282] =Willem Teeckman, Gewesene Borgermr. der Stad Amersfoort, Sententie geexecuteerd binnen Amersfoort op 3ok tober 1703 [Google Books]=Peter van Dam jr [1548-1628] is van 1619-1621 burgemeester [NNBW 1911, blz. 681]=Willem van Dam [1596-1673] wordt in 1629 burgemeester [NNBW 1911, blz. 682]cameraar=In 1550 is Gijsbert Jordensz van der Maeth cameraar [Dix, Amersfoortse, blz. 282] gemeensliedenHet instituut van de gemeenslieden wordt evenwel vanaf 1544 in dier voege gehandhaafd, dat de magistraat bij moeilijke beslissingen "sestien van de treffelijkste burgeren ende inwoonders" mag raadplegen [BGN 1960, blz. 182-183].magistraatOver de magistraatsbestelling in Amersfoort in februari 1586 [BMHG 1913, blz. 38]raad=In 1434 is Jan van Westreenen raad van Amersfoort [Adel1925, blz. 239]=Jonker Jacob Freys van Dolre is in 1478 raad in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 905]=In 1481 is Thomas Woutersz van der Maeth raad [Dix, Amersfoortse, blz. 278]=In 1482 is Jorden Jansz van der Maeth raad [Dix, Amersfoortse, blz. 282] =In 1517 is Jorden Gijsbertsz van der Maeth raad [Dix, Amersfoortse, blz. 281] =Jonker Aert Freys van Dolre is in 1517-... raad in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 905]=In 1539 wordt Cornelis Jacobsz van der Maet lid van de raad [Dix, Amersfoortse, blz. 274]=In 1543-1544 en 1559 is Gijsbert Jordensz van der Maeth raad [Dix, Amersfoortse, blz. 282] =Jan van Doornick is raad in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 772]=Gerrit Reyersz van Oldenbarnevelt [ca 1523-1588] is raad en schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 281]=Peter van Dam sr is raad en schepen in Amersfoort [NNBW 1911, blz 680]=Peter van Dam jr [1548-1628] wordt op 17 maart 1579 raad in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 680]=Peter van Dam [1594-1663] is in 1616 raad in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 682]schepen=In 1322, 1331 en 1342 is Lubbrecht van der Mathe schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 274, 276]=In 1331 is Wouter van der Mathe schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 276]=In 1361,1377,1380,1386 is Simon Lubbertsz van der Mathe schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 276]=In 1391 is Lubbert Egbertsz van der Mathe schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 274, 276]=In 1407 en 1418 is Johan Jordensz van der Maeth schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 282] =In 1407,1413,1417,1419,1421 en 1423 is Gijsbert Jordensz van der Maeth schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 279] =In 1408 en 1417 is Simon Lubbertsz van der Mathe schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 276-277]=In 1431,1437,1439,1441, 1445 en 1446 is Goert van der Mathe schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 277]=In 1437 en 1442 is Roelof van der Mathe schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 278]=In 1438, 1439,1444, 1446,1448,1450 is Jorden Gijsbertsz van der Maeth schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 280]=In 1442 is Claes Simonsz van der Mathe schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 277]=In 1467, 1469,1474, 1478 en 1480 is Wouter Roelofsz van der Maeth schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 278]=In 1468 is Gijsbert Jacobsz schepen. Hij is uit de van der Maethfamilie [Dix, Amersfoortse, blz. 281]=In 1476 is Jorden Jansz van der Maeth schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 282] =Joncker Jacob Freys van Dolre is in 1486-... schepen in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 905]=Joncker Aert Freys van Dolre is in 1526-... schepen in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 905]=In 1521 is Jorden Gijsbertsz van der Maeth schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 281] =In 1523 en 1528 is Dirk Poeyt Evertsz. schepen. Hij is getrouwd met een vrouw uit de van der Maethfamilie [Dix, Amersfoortse, blz. 281]=Gerrit Reyersz van Oldenbarnevelt [ca 1523-1588] is raad en schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 281]=In 1549,1552,1554-1555, 1562, 1572-1574 is Gijsbert Jordensz van der Maeth schepen Dix, Amersfoortse, blz. 282] =In 1559 en 1566 is Rutger Poeyt schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 282] =Peter van Dam jr [1548-1628] is tussen 1580 en 1624 vele jaren schepen[NNBW 1911, blz. 680-681]=In 1591 is Jorden Gijsbertsz van der Maeth schepen [Dix, Amersfoortse, blz. 282] =Peter van Dam [1594-1663] is in 1617-1618 schepen in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 682]=Willem van Dam [1596-1673] wordt in 1626, 1634-1641 en meermalen in de periode 1645-1673 schepen [NNBW 1911, blz. 682]schout=Jan van Nassau [1240-1309] gaat op 19 mei 1285 de verplichting aan, om het schoutambt van Amersfoort op 's graven naam te verlenen en zich geheel naar diens raad te gedragen [NNBW 1911, blz. 1362]=Everaet van der Mathe is in 1331 schout [Dix, Amersfoortse, blz. 274]=Joncker Aert Freys van Dolre wordt in 1525 richter en schout in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 905]=Vanaf 1544 geldt dat de schout, als vertegenwoordiger van het gewestelijk bestuur ... een machtige positie krijgt: geen vergaderingen van de Raad mogen worden gehouden zonder zijn toestemming en buiten zijn tegenwoordigheid. =na 1566 is Vincent van der Hoef of Houven schout [BMHG 1904, blz. 60, 96]economiealgemeen=Arnhem intervenieert bij de raad van Amersfoort, als in 1472 goederen van Arnhemse burgers op een vrije jaarmarkt te Amersfoort in beslag genomen worden [BGN 1954, blz. 278].=Amersfoort behoorde tot die steden, die geen wezenlijke economische en sociale structuurverandering, als gevolg van de opbloei van handel en industrie sedert het laatste kwart van de zestiende eeuw, hebben ondergaan. Omstreeks 1700 vertoonde de stad nog een overwegend "middeleeuws" karakter. De uitleg van de stad, die in de vijftiende eeuw werd voltooid, is niet noemenswaardig overschreden, ja zelfs niet volgebouwd . Toch was de stad als economisch centrum van meer dan regionale betekenis: voor de nationale en internationale markt produceerden de zeer belangrijke bombazijnindustrie (deze geraakte eerst na omstreeks 1730 in verval), de zijderederij en de tabaksbouw [BGN 1960, blz. 180].bierbrouwenIn 1427 stelden 300 brouwers zich te weer tegen Philips de Goede met ketels met kokend bier op de wallen te brengen [Aa, Aard 1, blz. 150].="Ter aanmoediging van dezen handel, verbood Karel V, dat er, in den omtrek van anderhalve mijl rondom deze stad, enige brouwerij wezen mogt, terwijl de Amersfoortsche brouwers, eenen tijd lang, vrijdom van tollen in Holland genoten hebben, waardoor het getal brouwerijen in die stad zoodanig toenam, dat er, in het begin der 16de eeuw, tusschen de 30 en 40 gevonden werden" [Aa, Aard 1, blz. 150].De Amersfoortse bieren zijn vermaard. Begin 16e eeuw zijn er 30-40 brouwerijen. Voor 13-14 stuivers de ton wordt er verhandeld. Binnen 1,5 mijl om de stad mochten geen brouwerijen gevestigd worden. Holland stelde de Amersfoortse brouwers enige tijd vrij van tollen. [Aa, Aard 1, blz. 150].bokkinghandelglasblazerijgraanhandel-In 1839 vormt de handel in boekweit een belangrijke inkomstenbron [Aa, Aard1, blz. 150]hessenwegenWerkelijke Hessenwegen vindt men eerst vermeld kort voor 1700 toen met die naam banen werden gekenmerkt, waar de Duitse wagenvoerder met een breedsporige wagen of kar mocht verkeren. Dat vervoer, vroeger via Brabant op Antwerpen gericht, daarna op Zwolle en Amersfoort, was men langs bepaalde wegen gaan leiden om te verhoeden dat het te veel in de breedte zou uitzwermen en om te beletten dat het wegen, die met smallere wagens, volgens Hollandse spoorwijdte bereden plachten te worden, zou bederven [BGN 1957, blz. 326].lakenwevenvroeger een hoofdnering met de handel in wol. in 1839 in volle bloei de diemet- bombazijn- en marseillefabrieken [Aa, Aard1, blz. 150; BMHG 1934, blz. 34, 42]marktenWekelijks is er een korenmarkt. Voorts een paardenmarkt, ossenmarkt, vette beestenmarkt en een magere beestenmarkt,een markt voor boter, kaas, eieren en hoenders en vier jaarmarkten: de midvastenmarkt, de paasmarkt, de Bartholomeusmarkt en de St, Gallenmarkt [Aa, Aard1, blz. 150]scheepvaart=In het Gemeente-archief van Amersfoort bevindt zich een verslag van een in juni 1670 plaatsgevonden bezoek van een Amersfoortse deputatie aan de delta van de IJssel om aldaar te bestuderen welke maatregelen er mogelijk waren tegen het onbevaarbaar worden van stroomgeulen. De stad Amersfoort had daarbij groot belang omdat de Eem onbevaarbaar dreigde te worden en dit zou aan de economische positie van Amersfoort grote schade kunnen toebrengen [BGN 1962, blz. 364].tabak=In 1636 zijn er 50 tabaksplanters [Aa, Aard 1, blz. 150].=In 1670 zijn er 120 tabaksplanters [Aa, Aard 1, blz. 150].veeweiden=Ordonnantie veeweiden 1653 (Google Books)zijderederij =in 1836 wordt een zijderederij opgericht waar naai- en stikzijde vervaardigd wordt. Ook wordt tentdoek gefabriceerd [Aa, Aard1, blz. 150]Jacob van Lennep's bekende reisverhaal uit 1823 laat zien dat toen ook in Zutphen en Amersfoort nog industriële inrichtingen bestonden, die als bestrijding van het pauperisme bedoeld waren.In 1837 worden twee fabrieken opgericht voor het weven van katoenen stoffen. In 1838 komt er een likeurstokerij. Er zijn voorts twee boekdrukkerijen, vier leerlooierijen en een kunstazijnfabriek.In 1839 zijn er een brouwerij, diemet-, bombazijn- en marseillefabrieken, handel in bokking, een zijderederij, tabaksteelt, graanteelt (boekweit) [Aa, Aard 1, blz. 144, 150].In 1851 zijn er twee zijdeweverijen, twee katoenweverijen, een likeurstokerij, twee boekdrukkerijen, vier leerlooierijen en een kunstazijnfabriek [Aa, Aard13. blz. 546]financiënrentebrieven=Op 16 februari 1578 besloten de gedeputeerden, wanneer de stad Amersfoort, die niet in de vergadering vertegenwoordigd was, weigerachtig bleef om de rentebrieven, tot wier uitgifte besloten was, mede te bezegelen, dat de stad Utrecht dan voor hare onwillige zuster zou zegelen [BMHG 1887, blz. 345]gemeentealgemeen=in 1826 zijn er 9395 inwoners [Gosselin, blz. 9]=In 1836 zijn er 11.500 zielen.=In 1839 is de gemeente 1040 morgen groot. Er zijn 2397 huizen en 12.000 inwoners, [Aa, Aard1, blz. 144].=In 1851 eene oppervlakte van 2262 bunder, 18 roeden, 29 ellen waaronder 2200 bunder, 12 roeden, 13 ellen belastbaar land; en telt 2311 huizen bewoond door 2630 huisgezinnen,...eene bevolking van 13.000 inwoners [Aa, Aard13. blz. 546]=In 1867 valt A. onder de gemeente Amersfoort.=In 1869 zijn er 13.000 inwoners.=In 1913 valt Amersfoort onder de gemeente Amersfoort. Er zijn 24178 inwoners op 2264 hectare [IJzerman].=op 1 januari 1936 zijn er 45.275 inwoners [Lijst KNAG]=in 1968 zijn er 74.000 inwoners [Baert, Goor, blz. 19]=op 1 januari 1974 wordt Hoogland toegevoegd [gemeentegeschiedenis; GenVer]=In 2014 is Amersfoort deel van de gemeente Amersfoort, postcodes 3800-3836. Er zijn op 1 januari 2014 150.897 inwoners op 62,82 km2 [metatopos]burgemeester=In 1839 is W. van Assenraad burgemeester [Aa, Aard1, blz. XVIII]=in 1744 is Temmink burgeneester [BMHG 1882, blz. 288]=Jhr. mr. Titus Anthony Jacob van Asch van Wijk [1849-1902] is van 1883-1891 burgemeester van Amersfoort. Hij wordt in 1900 herbenoemd [Wie is dat, blz. 24; NNBW 1911, blz. 1591]godsdienstalgemeen=In een giftbrief van Karel de Grote van 777 wordt gesproken over Lusidina of Leusden aan de Eem en van vier wildernissen aan weerszijden [Aa, Aard 1, blz. 145].=In 1006 wordt in een brief van bisschop Ansfrid de naam Bachevorth gebruikt [Aa, Aard 1, blz. 145].=In 1028 noemt keizer Koenraad in een brief over tienden Amesforde [Aa, Aard 1, blz. 145].=In 1050 wordt in een brief van bisschop Bernold over tienden Amersforthe genoemd [Aa, Aard 1, blz. 145].Hoogerhorst/Heiligenberg=Op 18 november 1006 wordt het door Anfridus bij A. gestichte benedictijner klooster Hoogenhorst of Hohorst, later Heiligenberg, ingewijd [Aa, Aard 1, blz. 145].Marienberg=Ansfried, bisschop van Utrecht van 995-1010 sticht rond 1000 het klooster Mariënberg te Hohorst bij Amersfoort [BGN 1959, blz. 161; [Aa, Aard 1, blz. 145].kroniek=Een handschrift uit het eerste helft van de 17e eeuw bevat o.m. fragmenten van een door de heer Kemperink aan pater Jan die Wael toegeschreven kroniek van het Agnietenconvent te Amersfoort, alsmede vrijwel de gehele tekst van een oudere kroniek van het Sint Aechtenconvent aldaar, waaraan is toegevoegd een overzicht van ontstaan en ontwikkeling van verscheidene kerkelijke stichtingen te Amersfoort. Dit handschrift, waarvan de heer Kemperink in een inleiding de verdere lotgevallen en bijzonderheden schetst, is samengesteld door Johan van Ingen, notaris te Amersfoort in de eerste helft van de 17e eeuw. Op het titelblad is vermeld: Geschiedenissen, getogen uyt oude geschriften ... geëxtraheerd en geschreven bij Johan van Ingen, notaris binnen de stadt Amersfoort" [BGN 1957, blz. 160].heerlijkheidEertijds vrije heerlijkheid onder eigen heren. [Aa, Aard1, blz. 150]Nadien bezit van de bisschop van Utrecht [Aa, Aard1, blz. 150]In 1259 was Henderik van Vianden heer [Aa, Aard1, blz. 152]onroerend goed=Tussen de 14de en de 16de eeuw bestaat in Amersfoort m.b.t. onroerend goed een rechtsverhouding die later geleidelijk in een van gewone erfpacht is overgegaan. Een overeenkomstig verschIjnsel valt ook waar te nemen te Groningen, Stavoren en Kampen, steden waarmee Amersfoort handelsbetrekkingen onderhield. Men vindt er ook sporen van in Den Briel en, mogelijk, te Zierikzee [BGN 1952, blz. 282].oorlog=In 1275 verovert graaf Reinald Amersfoort. A. wordt verwoest.=In 1283 wordt een gevecht bij Harderwijk geleverd, waar de Zwollenaren aan de zijde van hun landsheer streden. Hoogstwaarschijnlijk werd als gevolg van deze overwinning ook Amersfoort ingenomen.=Die Kabeljaus aber erlitten im März/April 1426 durch die überraschende Rückkehr der Herzogin Jacoba von Bayern nach Holland empfindliche Rückschlage. Bischof Sweder wurde davon ebenfalls schwer betroffen and gezwunge im Juli 1426 die Stadt Amersfoort dem Herzog von Geldern zu verpfanden [BMHG 1962, blz. 77]. =In 1427, toen de stad door Filips (de Goede, Hertog van Bourgondië) belegerd was, brachten drie honderd brouwers gehele brouwketels met kokend bier op de wallen hetwelk zij den belegeraren, als zij met stormladders de muren beklimmen wilden, op het lijf goten, waardoor deze zich genoodzaakt vonden, met groot verlies het beleg op te breken" [Aa, Aard1, blz. 150].=In 1455 wordt de stad in brand gezet door de Utrechters, boos omdat de Amersfoorters in de kwestie van de dubbele bisschopskeuze de zijde van bisschop Rudolph van Diepholt hebben gekozen [Aa, Aard1, blz. 145-146].=In 1481 verovert de heer van IJsselstein de stad ten koste van de Kabeljauwen [Dix, Amersfoortse, blz. 274]=In 1524 doet Karel van Gelre de stad schade, boos als hij is over de benoeming van Hendrik van Beijeren tot bisschop van Utrecht [Aa, Aard1, blz. 152].=In 1543 nam Maarten van Rossem de stad in. Hij ontving ter voorkoming van plundering 80.000 Caroliguldens. Niettemin werden de burgers beroofd [Aa, Aard1, blz. 152; Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 14]=Amersfoort werd in juli 1572 door den graaf van den Berg namens den Prins van Oranje in bezit genomen [BMHG 1904, blz. 116]=Frederik van Zuylen van Nyevelt, heer van Woerden, lid der ridderschap van Utrecht, die zich volgens Hooft zeer onderscheidde bij het beleg van Amersfoort door Don Frederik in 1573 [BMHG 1904, blz. 117]=Op 5 augustus 1629 overeenkomst dat Amersfoort door Montecuculi wordt bezet [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 14]. Er worden grote sommen geld betaald voor de afkoop van plundering, maar niettemin wordt voor f 70.000 schade aangericht [Aa, Aard1, blz. 146]. =In 1672 bezorgen de Fransen A. grote overlast door kostbare inkwartiering, brandschatting en baldadigheden [Aa, Aard1, blz. 153; Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 15]=in 1702 is er een burgertwist met grote gevolgen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 15]=Robert Colman is luitenant in het 14e regiment Engelse infanterie onder Sir Ralph Abercromby. Colman maakt de veldtocht van 1794/5 in de Nederlanden en de terugtocht naar Hannover mee. Hij komt met zijn regiment behouden in Engeland terug. Hij beschrijft zijn wederwaardigheden gedurende deze barkoude terugtocht door ons land uitvoerig: "Isicles of considerable length were pendent from the mustaches of the hussars and from the nostrils of their horses", verontwaardigd vertelt hij van de slechte verzorging der gewonden "on the continent" en de ellendige toestand waarin de hongerige en afgematte troepen Amersfoort overstroomden, waar de inwoners van plundering te lijden hadden: "The inhabitants in the town suffered so much, as to be under the necessity of shutting up their shops, which in fact was generally the case in every town, through which the British Army passed" [BGN 1953, blz. 81]. rechtspraak=Joncker Aert Freys van Dolre wordt in 1525 richter en schout in Amersfoort [NNBW 1911, blz. 905]=Pieter ‘t Hoen [1745-1828] is griffier van het vredesgerecht [NNBW 1911, blz. 1127]=P.A. Sandelin (1777-1857) dr. jur., is van 1811-1814 procureur-crimineel in Amersfoort [BMHG 1936, blz. 184] =In 1839 is S. van Walcheren rechter in de arrondissementsrechtbank van Amersfoort [Aa, Aard1, blz. XXXI]waterstaatEr waren watervloeden in 1477, 1552, 1595, 1643, 1651 en 1702 [Aa, Aard1, blz. 153]BRONNENgeraadpleegde bronnenBaert, Goor; DDB; Gemeentegeschiedenis; GenVer; Lijst KNAG; NNBW1911literatuurAa, A.J. van der , Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, deel 1, Gorcum 1839, blz. XXXIAa, Abraham Jacob van der, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, 1e deel (A), Gorinchem, Jacobus Noorduyn 1839, blz. XXXI, 144-153Aa, Abraham Jacob van der, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, deel 13, Aanhangsel, Gorinchem 1851, blz. 546, 548ANF 11 maart 1884 , blz. 1 (19e e)Anoniem, Vonnis (1882)Avis, DirecteBaert, A.G.C. Van Goor’s Aardrijkskundig Woordenboek van Nederland, 3e druk, Van Goor Zonen 1968, Den Haag Brussel, blz. 19Bemmel, A. van, Beschrijving der stad Amersfoort, Utrecht 1760Bergh, Handboek, blz. 91Blok, P.J., Holl stad Bourg., blz. 31 (1441-1442)Blok, P.J., Brief van den Utrechtschen burgemeester Aernt Dircxsz van Leijden over zijne zending naar den Prins van Oranje, in BMHG 1920, blz. 236-245Dam van Isselt, W.E. van, Onuitgegeven bescheiden nopens de berenning en de overgave van Amersfoort in 1629, in: BMHG 1909, blz. 1-74Deductie van de Regeering der Stad Utrecht, betreffende haar recht om eigenmachtig belastingen te heffen, in: BMHG 1e deel, 1877, blz. 391-403Dix, Rob, De Amersfoortse families Van der Mathe, Van der Maeth, Van der Maat (1): De periode 1300-1600, in: Gens Nostra 2023/5, blz. 272-283Donker, Iets, blz. 10 (1409)Doorman, Brouwerij, blz. 77 (1326; 1387-1388), 80 (1364-1366), 82 (1399), 83 (1423)Engels, Geschiedenis, blz. 24 (1326)Gosselin, J.J., Alphabetische naamlijst der gemeenten en derzelver onderhoorigheden ...etc, Amsterdam 1826, blz. 9Gosses, Stadsbezit, blz. 29 (1394)Halbertsma, H./Hovy, J., Zeven eeuwen AmersfoortHenne, Histoire VIII, blz. 116 (1543)Heupers, GrensgeschilHovy, J., De stedelijke autonomie van Amersfoort in de Middeleeuwen(1259-1544)Hovy, J., De regeringsverandering te Amersfoort in 1703. Een bijdrage tot de geschiedenis der "plooierijen" in de provincie Utrecht, in: BGN 1960, blz. 177-216Ketner, F., De elect Jan van Nassau en zijn tijd, in: BGN 1957, blz. 19-20Kollewijn, A.M., Leerboek der Algemeene Geschiedenis, voor eenigszins gevorderden, deel 2, 2e druk, Amersfoort 1877Kruisheer, Oorkonden, blz. 360 (1285)Kuile, Landbrief, blz. 447 (1457)Martens, Deductie, blz. 396 (18e e)Muller, Fragment, blz. 350 e.v. (16e e)Muller, Oprichting, blz. 345 (1578)Muller, S., Stukken betreffende den strijd der bisschoppen van Utrecht met de stad Utrecht over het bezit van heerlijke rechten, in: BMHG 1886, blz. 31-125 Peyster, Henri de, Journal de G.K. van Hogendorp pendant les troubles de 1787, in: BMHG 1906, blz. 1-130Randwijck, J.C. graaf van/Boone, W.J. de/Kemperink, J.H.P./Kalveen, C.A. van/Hovy, J/Teeling, P.S./Neut, J.D.H. van der, Weerklank. Opstellen over de geschiedenis van Amersfoort (Huygenbundel)Racer, Gedenkstukken, deel 2, blz. 207 (1418)Rootselaar, W.F.N. van, Amersfoort 777-1580, Amersfoort 1878Rootselaar, Rekening, blz. 33 (1585-1586), 94 (1586)T.G.O. 1835, blz. 407 (1543); 1838, blz. 295 e.v. (15e e); 1841, blz. 375-376 (16e e)T.S. Overijssel I, blz. 9 (1455;1696); III, blz. 58 (1453)Tweede Algemeen Verslag van den Staat van het Werk-Instituut, ter wering der bedelarij te Amersfoort, Utrecht 1821 [DDB]Verbeemen, J., De buitenpoorterij in de Nederlanden, in: BGN 1957, blz. 81, 88Verwoert, Hermanus, Handwoordenboek der vaderlandsche geschiedenis volgens de nieuwste en beste bronnen bewerkt, deel 1 [A-K], Nijmegen 1851, blz. 14-15Wijnpersse, Statistiek, blz. 383 (1854)
.... bladzijden