Elden in 1520-1550

Het jaar 1520

Van 1520-1650 is de bestuurlijke indeling van het Kwartier van Nijmegen als volgt:

-3 x stad en schependom -Ambt Rijk van Nijmegen-Ambt Maas en Waal-Ambt Over-Betuwe met o.m. schoutambt Elst en de heerlijkheid Meinerswijk-Ambt Neder-Betuwe-Ambt Bommelerwaard-Ambt Tielerwaard
Niet tot Gelderland behoren-Graafschap Buren-Graafschap Culemborg-Baronie Acquoy-Slot Loevestein

Otto de Vree is tijnsheer van goederen in Elden

Ott die Wrede, tynsheer van het hierna beschreven goed, oorkondt, dat Henrick Arntsen en diens vrouw Gerbrich overgedragen hebben aan het St. Peters hospitaal te Arnhem de helft van 1 morgen land in de buurschap Elden ten Zuiden van de straat. Gegeven int jaer ons Heeren duysent vijffhondert ende twirltich des Dinxdaegs nae der Heyliger Drieconingen daege. Afschrift in inv. no. 23, fol. 234 verso.


BRONNENarchievenGelders Archief 0003 Staten van het Kwartier van Nijmegen en hun Gedeputeerden, inv. nr. 9.1.overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1521

In 1521 bekennen burgemeesters, schepenen en raad van de stad Arnhem schuldig te zijn aan Winand van Doorninck 1600 gulden, wegens zijn nederlaag in Elden "tegen onser stadt muer" in 1502, en tot loskoping uit zijn gevangenschap in het land van Kleef

In 1521 bezit Johan van Mekeren Gijsbertszoon de helft van het goed Meinerswijk met heerlijkheid en toebehoren in het kerspel Elden op de Praest in de Overbetuwe in leen van de hertog. De andere helft van het goed Meinerswijk ligt ten oosten aan de St. Nikolaas waard, ten zuiden aan de Meinerswijkse straat, ten westen aan het goed van Johan van Mekeren en ten noorden aan de Rijn. Deze helft is in 1521 in bezit van : Egbert Leijermolen voor Johan ten Wal, vicaris te Brummen, waarna overdracht aan Gijsbert ten Wal en Hilletje van Poelwijk, diens vrouw, en met lijftocht van Johan op 35 gouden Filipsguldens, beleend door hertog Karel van Gelre wegens het huis Rosande, Sloet c.s., Register leenaktenboeken. Kwartier Nijmegen, p. 182 nr. 70d

BRONNENliteratuurDe Ned. Leeuw 1932, blz. 159Kort, J.C., Repertorium op de lenen van de hofstede Rosande, 1438-1733, blz. 2; Verkerk, Coulissen, blz. 334overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1522

Bij de boedelscheiding van 6 mei 1522 na het overlijden van Aleida, de moeder van Jasper van Delen, verkrijgen Jasper en zijn broer Steven de landerijen van hun vader in Elden en Driel samen met een jaarrente van drieenhalve malder rogge in Bennekom. De bezittingen werden door Steven en Jasper gezamenlijk beheerd.

In 1522 besluit Elisabeth van Egmont haar Drielse bezit over te dragen aan graaf Oswald II, de zoon van graaf Willem III. Onder die goederen bevindt zich het collatierecht van de predikantplaats Driel/Elden. De Drielse goederen en rechten zijn sinds graaf Oswald II Berghs bezit gebleven tot vorst Anton Alois ze in 1788 verkocht aan Arnoldus van de Kamp en Anna Sanders.

BRONNENinternethttp://www.berghapedia.nl/index.php?title=Driel literatuurJacobs, I.D./Kuijs, J.A.E./ Conrad, C.A.M. , Biografisch Woordenboek Gelderland deel 9: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, Uitgeverij Verloren, 1998 , blz. 38overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1523

algemeen

Steven van Delen wordt in de loop van 1523 pastoor van Elden na het overlijden van pastoor Bernard Kempink

onroerend goed

In 1523 draagt de hertog van Gelre de Guliksche goederen waaronder percelen in Elden over aan Oswald II van den Bergh. De hertog is een achterneef van graaf Oswalds moeder Anna van Egmont

BRONNENinternethttp://www.berghapedia.nl/index.php?title=Guliksche_goederen literatuurJacobs, I.D./Kuijs, J.A.E./ Conrad, C.A.M. , Biografisch Woordenboek Gelderland deel 9: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, Uitgeverij Verloren, 1998 , blz. 38

Het jaar 1524

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1525

De heerlijkheid Meinerswijk is tot in 1525 in bezit van Johan van Mekeren

In Arnhem is er een grote brand

BRONNENinternethttps://www.wikiwand.com/nl/Geschiedenis_van_Arnhem literatuurKort, J.C., Repertorium op de lenen van de hofstede Rosande, 1438-1733, blz. 2overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1526

Ott die Wrede, tynsheer van het hierna beschreven goed, oorkondt in 1526, dat Henrick Arntsen en diens vrouw Gerbrich overgedragen hebben aan het St. Peters hospitaal te Arnhem de helft van 1 morgen land in de buurschap Elden ten Zuiden van de straat. Gegeven int jaer ons Heeren duysent vijffhondert ende twirltich des Dinxdaegs nae der Heyliger Drieconingen daege. Afschrift in inv. no. 23, fol. 234 verso.

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1527

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1528

In opdracht van de hertog wordt tussen 1528 en 1536 de Nederrijn verlegd in noordelijke richting langs de stad.

BRONNENinternethttps://www.commissiemer.nl/projectdocumenten/00005431.pdf overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1529

Hertog Karel van Egmond was een tegenstander van Luther's opvattingen. Hij liet andersdenkenden oppakken en onthoofden.

BRONNENliteratuurJacobs, I.D./Kuijs, J.A.E./ Conrad, C.A.M. , Biografisch Woordenboek Gelderland deel 9: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, Uitgeverij Verloren, 1998 , blz. 38

Het jaar 1530

In 1530 is Daam van den Bergh, de bastaardbroer van de regerende graaf van den Bergh de bezitter van het jus patronatus van de kerk van Elden

Tot dit jaar loopt de Rijn niet langs de stad maar gaat bij Malburgen naar het zuiden en komt bij de Praats weer bij de stad uit. Scheepvaartverkeer nemen steeds vaker de Waal in plaats van de meanderende Rijn. De stad mist daardoor inkomsten. Karel van Gelre laat de bocht afsnijden. Het werk duurt zes jaar en wordt betaald door de bewoners van Arnhem.

BRONNENinternethttps://mijngelderland.nl/inhoud/canons/arnhem/rijnverlegging-1530-1536 literatuurJacobs, I.D./Kuijs, J.A.E./ Conrad, C.A.M. , Biografisch Woordenboek Gelderland deel 9: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, Uitgeverij Verloren, 1998 , blz. 38overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Kaart van Jacob van Deventer

Het jaar 1531

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1532

godsdienst

Toen pastoor Steven van Deelen in 1532 kanunnik en delken van de Sint Walburgkerk in Arnhem werd volgde zijn broer Jasper van Deelen hem als pastoor op. In het missaal van de Eldense kerk schrijft Jasper op 21 oktober 1532 de bevestiging van de bisschop [investituur] ontvangen had. In de administratie van het bisdom is dit niet terug te vinden.

BRONNENliteratuurJacobs, I.D./Kuijs, J.A.E./ Conrad, C.A.M. , Biografisch Woordenboek Gelderland deel 9: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, Uitgeverij Verloren, 1998 , blz. 36overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1533

Willem van Oranje wordt geboren

De stadsmuur van Arnhem wordt uitgebreid


BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1534

Karel van Gelre wil in 1534 een waterverbinding tussen Arnhem en Nijmegen maken.

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1535

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1536

Jasper van Deelen heeft aan het begin van zijn pastoraat aan de zuidzijde van het koor een nieuw kruisaltaar opgericht dat in 1536 door de Utrechtse wijbisschop Laurens "Hartogen", titulair-bisschop van Hebron in het Heilige Land gewijd werd. Bij die gelegenheid kreeg de kerk een uitgebreide aflaatbrief waarvan Jasper een uittreksel in het missaal opnam

BRONNEN
overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1537

De Janspoort wordt gebouwd


BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1538

Karel van Gelre overlijdt op 30 juni 1538. Hij wordt bijgezet in een praalgraf in de Eusebiuskerk

BRONNENinternetoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1539

Steven van Delen wordt in 1539 pastoor in Elden en blijft dat tot zijn overlijden in augustus 1548.

Burgemeesters, schepenen en raad van Arnhem verklaren in 1539 als overste huismeesters en opzichters over het hospitaal van St. Peeter te Arnhem, dat zij in ruil voor ontvangen giften van wijlen Wilhem Bor, heer in Doornik, en diens zuster Agnes van Doorninck, weduwe van Derck van Stapraet, twee proven in het gasthuis ter beschikking hebben gesteld voor twee arme menschen, die zullen wonen in het geschonken huis, gelegen aan de Nye Merckt en de steeg naar de Rhijnstraet, verzekerd op 24 morgen land in het kerspel Elden ten Westen van den Moeywech. Gegeven int jaer onses Heeren duysent vijfhondert negenendertich op St. Agnieten avondt.

Meester Steven van Delen, gouverneur van het Huis van St. Jan te Arnhem, vanwege den commandeur, en heer Jasper van Delen, pastoor te Elden, verklaren op 2 januari 1539 een overeenkomst te hebben aangegaan over de 5 hond land, die de pastoor van de heeren van St. Jan in onderpand had, waarbij de heeren van St. Jan beloven, het land niet te zullen inlossen tijdens het leven van heer Jasper, die daarvoor jaarlijks een philipsgulden zal geven [Geld. Archief inv. nr. 261, nr. 502].

Wynant van Doernynck en Daem van Delen, schepenen te Arnhem, oorkonden op 20 juni 1539, dat eenige personen getuigenis afleggen, dat voor omtrent 46 jaren burgers van Arnhem te Apeldoern, Beghbergen, ten Roesendael en op de Praest vóór Arnhem de brouwketels hebben weggehaald, omdat daar niet gebrouwen mag worden [GA Oud Archief toegangsnr. 2000, nr. 3.1. Regesten, nr. 1371].

BRONNENliteratuurKuys, Jan, Repertorium van collegiale kapittels in het middeleeuwse bisdom Utrecht,Uitgeverij Verloren, 2014 , blz. 286overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1540

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1541

Otto de Vree is tijnsheer van goederen in Elden. Of hij in Elden woonde is onbekend. Otto is getrouwd met Judith Willems van Amstel. Ze krijgen twee kinderen: Willem de Vree, overleden op 5 juni 1560, en de in 1503 geboren Naleke de Vree, overleden na 18 maart 1577. Judith overlijdt in 1558 . Otto overlijdt in 1541

Op 27 juli 1541 legt Jasper van Delen in tegenwoordigheid van kapelaan Wijnand van Wageningen en koster Hendrik Grob de eerste steen voor een sacristie, die daarna ook voltooid werd. Veel bouwprojecten bleven door geldgebrek jarenlang liggen

BRONNENinternethttps://www.genealogieonline.nl/stamboom-lobe/I11897.php literatuurJacobs, I.D./Kuijs, J.A.E./ Conrad, C.A.M. , Biografisch Woordenboek Gelderland deel 9: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, Uitgeverij Verloren, 1998 , blz. 36overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeke

Het jaar 1542

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1543

In 1543 moest de laatste hertog van Gelre, Willem van Kleef en Gulik, zijn hertogdom afstaan aan keizer Karel V, die het gebied bij zijn Nederlandse bezittingen voegde. De Gelderse oorlogen [1502-1543] komen daarmee tot een einde.

Na dat de Hertog van Gulick en Cleve, en de Steeden der Landschap van Gelre en Zutphen malkanderen wederzijds van alle verbintenis ende beloften hadden ontslagen (t), hebben de STenden het Tractaat voor Venlo den 12 September met Keiser KAREL de Vijfde opgericht, en dien voor eenen Hertog aangenomen (v), die alle haare vrijheden, privilegien, rechten en alde herkomen heeft bevestigt (x).

(t) MS. Neogmagense. Vossianum. Pontanus Hist. Gelr. lib. XII. pag. 833. Confer quoque Assertionem Juris Caesaris Caroli in Gelriae Ducatum et Zutphaniae Comitatum Anty. 1541. typis express. et Wilhelmi Ducis Juliacensis Defensionem juris ad Gelriae Ducat. au. 1542 in Ducatu Montensi typ. excus.

(v) MS. Leger-Boek Fol. 179---182. Geld. Pl. B. I. Deel in praelim. col. 27. 33. Pontanus Hist. Gelr. lib. XII. pag. 834. Smetii Opp. Bat. cap. VII. pag. 90. Slichtenhorst XII. Boek bl. 466.

(x) Tractaat voor Venlo gemaakt tusschen sijne Keiserlijke Majesteit, en de Landschappen van Gelre en Graafschap Zutphen artic. 2. 3. en 7. Zegel en briefgegevens des Manendach na exaltationis Crucis 1543. en 24 Febr. 1545. in den Blok berustende; te zien in 't Leger-Boek Fol. 115---120. 124---131. Smetii Oppid. Bat. cap. VI. pag. 69

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1544

Gerrit van Lennep en zijne vrouw Weindel erkennen in 1544 verkocht te hebben aan heer Henrick Thonisz., provisor van het hospitaal van St. Peter te Arnhem, ten behoeve van dit hospitaal, een boomgaard met het "aenschot" van den bandijk, gelegen in het kerspel Elden ten Zuiden van de Arnhemsche straat, uit welk land een tyns en een rente gaan. Gegeven int jaer ons Heeren duysent vijffhondert ind vierenveertig op St. Gregorius' dach martelaer. Afschrift in inv. no. 23, fol. 243 verso.

In 1544 bestelden Jasper en Steven van Deelen op eigen kosten in Antwerpen een nieuwe retabel voor het hoogaltaar. Het is waarschijnlijk dat het hier om een geschilderd drieluik ging met op één van de panelen een afbeelding van de heilige Bonifatius, de patroon van de Eldense kerk.

BRONNENliteratuurJacobs, I.D./Kuijs, J.A.E./ Conrad, C.A.M. , Biografisch Woordenboek Gelderland deel 9: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, Uitgeverij Verloren, 1998 , blz. 36overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1545

Heer Jasper van Delen, pastoor in Elden, verklaart op 6 maart 1545 dat heer Jan van Hese, pastoor in Elden, in het jaar 1486 van de heren van St. Jan in pandschap heeft genomen 5 hond land, gelegen achter die Weem te Elden, losbaar met 21 gouden rijnsche guldens (Gelders Archief, 0306 Commanderij van Sint Jan te Arnhem, Inventaris, 7. Regesten, 7.5 1501-1580, nr. 510)

Van Delen beschikte in deze tijd over het Eldense Missaal. In dit missaal uit het eind 14e eeuw - begin van de 15e eeuw maakten de diverse pastoors aantekeningen. Het missaal bevat een ellenlange sequentia die is gebaseerd op de voortdurende herhaling van enkele melodische frazen. [W.H. Thijsse, Zeven eeuwen Nederlandse muziek , Kramers Rijswijk 1949]

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1546

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1547

BRONNENoverige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1548

Heer Jaspar van Delen, vicaris der St. Walburgskerk te Arnhem en pastoor te Elden, sluit op 14 december 1548 een overeenkomst met heer Steven van Delen alias Van Eeschaten, stadhouder van het Klooster van St. Jan te Arnhem, en heer Henrick van Calcar, prior, en heer Cornelis Jordenszoon, pitanciemeester, betreffende 5 hond land, gelegen achter de Weem te Elden, welk land heer Jan van Hees, pastoor te Elden, in het jaar 1486 van de heeren van St. Jan in pand had ontvangen, waarbij bepaald wordt, dat heer Jaspar het land gedurende zijn leven zal behouden tegen 1 goudgulden 's jaars, terwijl de heeren van St. Jan het gedurende zijn leven niet mogen lossen [Geld. Archief 0306 Commanderij van St Jan nr, 516]

Volgens Sloet 1890, blz. 136 en Muschart 1940 , blz. 325 was de overlijdensdatum van Steven 9 augustus 1548. Volgens het missaal van Elden 10 augustus 1548

BRONNENliteratuurKuys, Jan, Repertorium van collegiale kapittels in het middeleeuwse bisdom Utrecht, Uitgeverij Verloren, 2014 , blz. 284overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1549


Missive van den Stadhouder van 14 februari 1549 aan Jaspar van den Grint, schout te Elst, als belast met het innen van 's Keizers penningen te Elst en Elden. Hij moet zorgen voor Petri klaar te zijn met het innen, daar men dan veel geld noodig heeft voor aflossingen. BRONNENarchievenGelders Archief 0124 Hof van Gelre en Zutphen, inv. nr. 808, nr. 1310overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken

Het jaar 1550

In het midden van de 16e eeuw is de Rijn zo ver van de stad Arnhem uitgebocht dat hertog Karel van Gelre besluit om de meander kunstmatig af te snijden. Dit alles ten voordele van de stad "daer sy sonder neeringhe en vol schulden geraeckt was [Alterra-rapport nr. 405, blz. 24]

Jasper van Deelen schenkt in 1550 een kostbare zijden koorkap waarschijnlijk geërfd van broer Steven, aan de Eldense kerk

Thonis Duijm, rond 1550 geboren in Elden, is de oudst bekende voorvader van de familie Duijm.

Mechior Schetz en Anthonis Goltsmit, leenmannen van Gelre, oorkonden op 2 augustus 1550 dat Jacop Schilleman, burger van Antworpen, volmacht geeft aan Johan ter Inden, burger van Arnhem, om 16 morgen land onder Elden en de Ditgers tiend te Garderen van de heer van Hemmen in leen te ontvangen, en dat op te dragen ten behoeve van Arnt van Hoeckellum, welke lenen hem aangekomen waren door dode van Ot van Hoekellum, te Arnhem gestorven.

BRONNENarchievenGelders Archief 0401 Huis Hemmen, inv. nr. 5.71, 2 augustus 1550literatuurHofman, Tiny, Vijf eeuwen Duijm, 2014Jacobs, I.D./Kuijs, J.A.E./ Conrad, C.A.M. , Biografisch Woordenboek Gelderland deel 9: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis, Uitgeverij Verloren, 1998 , blz. 36overige bronnenGoogle Search jaar en plaats; Google Search boeken