Breda
BredaStad in Brabant. Ook Bredha (1213). De benaming komt voor in de jaren 1156-1219.
algemeen=tussen 840 en 850 worden door de Denen huizen en een kasteel gebouwd (Brunesheim) omringd door een muur. In 888 krijgt B. stadsrechten. De stadsmuren zijn rond 1410 voltooid.=op 20 augustus 1490 ontstaat tijdens een riddersteekspel brand op de Vismarkt. Er gaan 170 woningen in rook op [Kok13, blz. 296]=in 1515 wordt de stad geteisterd door de pest. Tot in 1539 keert de pest bijna ieder jaar weer terug.=in 1531 wordt een begin gemaakt om enige voorsteden binnen de stadsmuren te brengen. =op 23 juli 1534 breekt een brand uit die behalve het stadhuis, rond 1500 huizen verwoest. Alle oude archieven gaan in vlammen op=in 1550 wordt een kasteel gebouwd door graaf Hendrik van Nassau [Verwoert, Handwoordenboek I. blz. 88]
belastingenontvanger=Hendrik de Bergaigne is “receveur des contributions de Brabant au quartier de Breda” [NNBW 1911, blz. 313]
rentmeester-generaal=in 1355 is er een waag in de stad.=Markus van Steeland, gehuwd met jkvr . Anna van Roijen, is rentmeester-generaal in ' t kwartier van Breda voor de prins van Oranje [Leeuw 1883, blz. 6]vrijstelling=Karel V geeft na de brand van 1534 de stad voor 18 jaar vrijdom van de Geervlietse tol.
bestuurburgemeesterGodevaert Montes is van 1596-1600 burgemeester van Breda [Navorscher 1852, blz. 56] Pieter de Bernagie is burgemeester [Roelants, Gulden, blz. 228]mr. Johan van den Corput Anthoniszoon is burgemeester [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 136]
drossaardvan Stakenbroek is in 1581 drossaard van Breda [Aa. Aard2, blz. 20]Benjamin baron van der Borch is drossaard van de stad en de Baronie [Roelants, Gulden, blz. 55]
gouverneurCharles de Héraugières is gouverneur van Breda [Leeuw1883, blz. 11]Arnold Joost van der Duyn is gouverneur van Breda [Kok13, blz. 36]Phili Adamsz van der Duyn is gouverneur van Breda [Kok13, blz. 37]Justinus van Nassau is gouverneur van Breda, gehuwd met Maria van Aarssen [Kok1, blz. 85]
griffierAdriaan Havermans is griffier van Breda [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 286]
schepenin 1376 is Jan die Rucheneer schepen van Breda [Adel1925, blz. 184]De arts Kornelis Buysen is schepen in Breda Chalomot [Chalmot, Biographisch, deel 2, blz. 341]mr. Godert Roelants is in 1578-1579 , 1583-1588 schepen [Roelants, Gulden, blz. 190]=Jan de Bergaigne is van 1601-1610 schepen in Breda [NNBW 1911, blz. 312]=Hendrik de Bergaigne is schepen van 1619-1623 in Breda [NNBW 1911, blz. 313]in 1618 is Johan van den Corput schepen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 136]in 1753 is mr. Th.E. van Goor schepen in Breda [Groot Charterboek deel 1 blz. 28]
schout=Karel Hendrik van den Kerckhoven, heer van Heenvliet en baron van Rupa, is schout van Breda [Navorscher 1852, blz. 220]
secretarisThomas Ernst van Goor [....-1750] is secretaris [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 242]mr. Johan van den Corput Anthoniszoon is secretaris [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 136]
stadsvoogdJustyn van Nassau is in 1609 stadsvoogd van Breda [Clerc, Geschiedenissen2, blz 2]
tienraad/tienmanJohannes Hendricus Roelants is tienraad van de stad [Roelants, Gulden, blz. 45]mr. Godert Roelants is in 1578-1579 en 1583-1588 schepen [Roelants, Gulden, blz. 190]Johannes Roelants is in 1665-1668 tienraad [Roelants, Gulden, blz. 228]Roeland Roelants is in 1685-1686 tienraad [Roelants, Gulden, blz. 228]Jacobus Roelants [1686-.....] is tienman van Breda [Roelants, Gulden, blz. 192]Sebastiaan Roelants is in 1707-1708 tienraad [Roelants, Gulden, blz. 230]Johannes Roelants is in 1723-1734 en 1739-1741 tienraad [Roelants, Gulden, blz. 232]Johannes Hendricus Roelants [1732-1803] is tienraad van Breda [Roelants, Gulden, blz. 194]economie=veel handel gaat via Breda om de tollen op de Maas te ontgaan=Er zijn in Breda nog enige laken- en tapijtfabrieken: ook brouwt men er goed bier en vindt men er een goede haven; doch de handel is er van weinig belang, zodat de inwoners meestal van de krijgsbezetting bestaan moeten [Nieuwenhuis, Algemeen, A-B, blz. 439] . =in 1840 beschikt Breda over twee tapijtfabrieken, een haardoekfabriek, een linnenweverij, vier hoedenfabrieken, een strohoedenfabriek, vijf leerlooierijen, een touwslagerij, een katoendrukkerij en -ververij, vier klerenblekerijen, vier wasblekerijen, drie waskaarsenfabrieken, vier kaarsenmakerijen, drie zoutziederijen, een zeepziederij, drie korenmolens, drie oliemolens, vier bierbrouwerijen, een mouterij, vijf boekdrukkerijen, een steendrukkerij, een letter gieterij, een kopergieterij, twee kunstverlakkers, twee rijtuigfabrieken, zes meubelfabrieken, acht kachelfabrieken, een geweerfabriek, een orgelfabriek, twee pianofabrieken, zeven horlogemakers, twaalf goud-en zilversmeden en een kunstwerker.gemeente=In 1820 zijn er 8250 inwoners [Nieuwenhuis, Algemeen, A-B, blz. 439]=in 1826 gemeente met 9562 inwoners [Gosselin, blz. 68]=in 1840 omvat de baronie mede Roosendaal, Alphen, Baarle, Bavel, Beek, Chaam, Dongen, Etten, Gilze, Ginneken, Leur, Nispen, Prinsenhage, Rijen, Rijsbergen, Sprundel, Terheyden, Teteringen, Groot Zundert en Klein Zundert. De baronie is groot 255 bunder 53 roeden 22 ellen. De stad is 89 bunder 19 roeden 63 ellen groot. Er zijn 1956 huizen, 2570 gezinnen met 13000 inwoners, de militairen met hun gezinnenzijn met 2700 mensenheerlijkheidRazo van Gaveren, heer van Liedekerke verkrijgt het land van Breda.In 1124 wordt het kasteel ingenomen door Hendrik, heer van BredaIn 1240 wordt het begijnhof door Machteld van Diest gesticht. Ze is de vrouw van Godevaart IV, heer van Breda. In 1243 is Godecaart IV heer van Breda [Aa. Aard2, blz. 20]In 1252 krijgt de stad allerlei voorrechten van Hendrik III, heer van Breda.in 1275 zijn Arnout van Loven en zijn vrouw Elisabeth, heer en vrouwe van Breda [Aa. Aard2, blz. 21]In 1310 is Jan de Rucenare van Raes van Liedekerke heer van Breda [Adel1925, blz. 184]In 1326 wordt de stad en het Land van Breda door Gerard van Razeghem, getrouwd met een kleindochter van Razo, verkocht aan Jan III, hertog van Brabant.Arent van Duivenvoorde [1258-1353] is een bastaard, gehuwd met Heilwich van Vianen, verwerft Geertruidenberg, de Baronie van Breda, Steenbergen, Roozendaal, etc Hij geniet een jaarlijks inkomen van ruim f 70.000. Hij blijft kinderloos. Hij heeft vier onechte kinderen, een zoon Willem van Duivenvoorde en drie dochters [Kok13, blz. 52]Na Arents, dood wordt Willem heer van Duivenvoorde, Breda, Geertruidenberg, etc [Kok13, blz. 52]Op 2 april 1351 wordt de heerlijkheid verkocht voor 43.000 hallingen (f 34.400) aan Jan van Polanen, heer van der Lek. Hij begint met hoge muren te bouwen en grachten te graven.In 1362 zijn de werkzaamheden aan het kasteel gereed.Jan overlijdt in 1377. Zoon Jan II van Polanen, Leck en Breda volgt op. Hij overlijdt in 1394. Diens dochter Joanna van der Leck trouwt in 1405 met Engelbert I, graaf van Nassau, stadhouder van Brabant, heer van Breda en Polanen [Verwoert, Handwoordenboek I. blz. 187] .Engelbert I overlijdt in 1442 [Verwoert, Handwoordenboek I. blz. 187]. Zijn zoon Jan volgt op.Jan overlijdt in 1472. Diens zoon Engelbert is de volgende heer. Op 27 augustus 1490 is er een vernietigende brandEngelbert overlijdt in 1504 en laat zijn goederen na aan zijn neef Hendrik, die trouwt met Elizabet, de dochter van de landgraaf van Hessen. Hun oudste zoon Hendrik trouwt met Claudine van Chalons, dochter van Jan, prins van Oranje. Hun zoon René erft van zijn oom Filibert het prinsdom Oranje en 32 heerlijkheden in Bourgondië. In 1536 is de ommuring bijna voltooid. Hendrik van Nassau, heer van Breda, sticht een nieuw kasteel. Hij overlijdt in 1544. Zijn zoon Reinier van Nassau, pins van Oranje zet de bouw voort.René's vader Hendrik overlijdt in 1538. Hij sneuvelt in 1544 bij St. Didier. Willem, de zoon van Willem van Nassau, met de naam Willem I volgt op. Jan van Renesse van Elderen (1505-1549) is drossaard van het Land van Breda.In 1567 is Godert van Haestrecht schout van Breda.Op 6 juli 1568 komt Alva met enig Duits en Italiaans krijgsvolk.In 1578 wordt de stad door Willem I omringd met bolwerken.Jacob Tseraerts is drost van BredaIn 1578 is Jan van Assendelft schout van BredaOp 26 juli 1603 gaan 53 huizen in vlammen op.In 1606 wordt een weeshuis gesticht.Van 1606 tot 1625 is Justinus van Nassau gouverneur.De vleeshal wordt in 1613 gebouwd.In 1622 voegt prins Maurits er vijf hoornwerken aan toe.In 1624 belegert markgraaf Ambrosius Spinola de stad. Graaf Justinus van Nassau is dan gouverneur. Prins Frederik Hendrik poogt tevergeefs de stad te ontzetten. De stad geplaagd door pest en hongersnood geeft na 11 maanden beleg op 2 juni 1625 op.Op 23 juli 1637 slaat prins Frederik Hendrik het beleg voor de stad. Op 7 oktober 1637 wordt een verdrag gesloten; de Spaanse troepen vertrekken op 10 oktober 1637.In 1659 wordt de nieuwe Waag gebouwd.In 1680 koopt de Raad van State het Gouvernement voor f 9.775 van Willem Hendrik, graaf van Hoorne.In 1682 wordt de oude wal met buitenwerken omver gehaald en de "tegenwoordige gedaante" gegeven. De versterking kost stad en baronie f 73.000.Willem III overlijdt in 1702 kinderloos.In 1752 wordt de baronie bij de verdeling tussen Frederik de Grote en Willem Karel Hendrik Friso, prins van Oranje aan de prins toebedeeld. Daarna komt de baronie aan zijn zoon Willem V. Hij is de vader van koning Willem I.Op 8 april 1774 brandt het tuchthuis af-Johannes van Wassenaar II is heer van Polanen, van der Lek en Breda-Hendrik van Nassau, Vianden, Dietz en Catzenellebogen is heer van Breda , Grimbergen enzBRONNENliteratuurChalmot, Biographisch, deel 2, blz. 319 [Johannes]Winkler Prins, A. Geïllustreerde Encyclopedie (H-IYNX), deel 8, Amsterdam 1876, blz. 277 [Hendrik]maatschappelijke hulpverleningIn 1449 wordt een gasthuis voor oude mannen gesticht door Anselmus Smits.oorlog=in 1566 zijn in Breda 400 edelen bijeen; ze leggen de grondslag voor het Verbond der Edelen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1567 wordt Breda door de Spanjaarden ingenomen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=bij de Gentse Bevrediging van 1577 weer in handen van Willem van Oranje [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1581 neemt de hertog van Parma de stad in bezit [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=de stad blijft tot 1590 in Spaanse handen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1624 belegert Spinola de vesting en verovert deze in 1625 [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1637 heroverd door prins Frederik Hendrik [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=tot 1793 in Staatse handen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1793 ingenomen door de Franse generaal Dumouriez [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1794 is Breda weer in Spaanse handen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1813 door de Fransen ontruimd [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]
oorlogNog voordat Parma met een leger naar Frankrijk vertrokken was, had een stoute aanslag de vesting Breda aan de Staten doen overgaan, en de toerusting tot de Franse oorlog had verhinderd haar te hernemen. En nauwelijks had hij zich naar Frankrijk gewend, of in zijn rug was Maurits met een klein leger, maar dat rijkelijk van geschut voorzien was, in Brabant gevallen, en had er, in de buurt van Breda en 's Hertogenbosch, niet alleen het platte land afgebrand en uitgeplunderd, maar ook forten en kleine vestingen weggenomen [Fruin, Tien, blz. 85, 88]
BRONNENliteratuurAa, A.J. van der, Geschiedkundige beschrijving van de stad Breda en hare omstreken, Gorinchem 1845ANF 1887,p. 165(19e e)Becht, Statistische, p. 140 (1586)Bosch, J.W., De bibliotheek van de Souveraine Raede en Leenhove van Brabant ende Lande van OvermazeBrekelmans, Antiqua, p. 21 (1252)Cerutti, Jaarbede (15e-17e e)Deursen, Raad, p. 86 (17e e)Doorman, Brouwerij, pp. 19 (1561), 20 (id), 84(1446) 144Engels, Geschiedenis, p. 23 (m.e.)Enklaar, Stukken (15e- 16e e)Erens, Vredenberg (16e e)Gabriëls, Edel, p. 557 (18e e)Goes, Register V, pp. 168 e.v. (1557)Goor, Beschrijving, pp. XXVII (1744),16 (1252), 20 (1290), 21 (1321), 25 (1355), 26 (1371), 27 (1405), 29 (1446), 31 (1477), 33 (1535), 36 (1581), 40 (1643), 48 (1355), 49 (16e e), 50 (1578), 88 (1462), 95 (1646), 138 (15e e), 139(1490), 153(1582-85), 155-156 (1590)Gosselin, J.J., Alphabetische naamlijst der gemeenten en derzelver onderhoorigheden ...etc, Amsterdam 1826, blz. 68Kok, Jacobus, Vaderlandsch woordenboek, Eerste deel [AA-AD], 2e druk, Amsterdam, Johannes Allart 1785, blz. 85Lepper, Luchtvervuiling (18e e)Meester, Onderzoek, p. 62 (16e e)Moll, Rechten, p. 48 (1425)Navorscher Bijbl. III, p. LIX (16e e); XII, pp. 42-43 (1803-08), 111 (19e e); XV, p. 92(1611); XXII, p. 369 (18e e)Neve, Rijkskamergerecht, pp. 183 e.v. (1513)Nieuwenhuis, G., Algemeen woordenboek van kunsten en wetenschappen A-B, Thieme, Zutphen 1820. blz. 439Nijenhuis, Bibliographie (Toevoegsel), p. 22Rompaey, Rechtsbronnen, p. 200 (1252)Smit, J. P.W.A, Het wapen van Breda.Taxandria IV, p. 30 (17e e); XII, p. 228 (1246) Uytven, Vorst, p. 95 (1213) Verwoert, Hermanus, Handwoordenboek der vaderlandsche geschiedenis volgens de nieuwste en beste bronnen bewerkt, deel 1 [A-K], Nijmegen 1851, blz. 88, 136Vries, Economische (Graf.), p. 11 (1698-1795)W.D.B.I.U.A. 1872, 9 november, p. 3; 1873, 22 maart, p. 2Wijnpersse, Statistiek, pp. 380 (1854), 395 (1853)
algemeen=tussen 840 en 850 worden door de Denen huizen en een kasteel gebouwd (Brunesheim) omringd door een muur. In 888 krijgt B. stadsrechten. De stadsmuren zijn rond 1410 voltooid.=op 20 augustus 1490 ontstaat tijdens een riddersteekspel brand op de Vismarkt. Er gaan 170 woningen in rook op [Kok13, blz. 296]=in 1515 wordt de stad geteisterd door de pest. Tot in 1539 keert de pest bijna ieder jaar weer terug.=in 1531 wordt een begin gemaakt om enige voorsteden binnen de stadsmuren te brengen. =op 23 juli 1534 breekt een brand uit die behalve het stadhuis, rond 1500 huizen verwoest. Alle oude archieven gaan in vlammen op=in 1550 wordt een kasteel gebouwd door graaf Hendrik van Nassau [Verwoert, Handwoordenboek I. blz. 88]
belastingenontvanger=Hendrik de Bergaigne is “receveur des contributions de Brabant au quartier de Breda” [NNBW 1911, blz. 313]
rentmeester-generaal=in 1355 is er een waag in de stad.=Markus van Steeland, gehuwd met jkvr . Anna van Roijen, is rentmeester-generaal in ' t kwartier van Breda voor de prins van Oranje [Leeuw 1883, blz. 6]vrijstelling=Karel V geeft na de brand van 1534 de stad voor 18 jaar vrijdom van de Geervlietse tol.
bestuurburgemeesterGodevaert Montes is van 1596-1600 burgemeester van Breda [Navorscher 1852, blz. 56] Pieter de Bernagie is burgemeester [Roelants, Gulden, blz. 228]mr. Johan van den Corput Anthoniszoon is burgemeester [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 136]
drossaardvan Stakenbroek is in 1581 drossaard van Breda [Aa. Aard2, blz. 20]Benjamin baron van der Borch is drossaard van de stad en de Baronie [Roelants, Gulden, blz. 55]
gouverneurCharles de Héraugières is gouverneur van Breda [Leeuw1883, blz. 11]Arnold Joost van der Duyn is gouverneur van Breda [Kok13, blz. 36]Phili Adamsz van der Duyn is gouverneur van Breda [Kok13, blz. 37]Justinus van Nassau is gouverneur van Breda, gehuwd met Maria van Aarssen [Kok1, blz. 85]
griffierAdriaan Havermans is griffier van Breda [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 286]
schepenin 1376 is Jan die Rucheneer schepen van Breda [Adel1925, blz. 184]De arts Kornelis Buysen is schepen in Breda Chalomot [Chalmot, Biographisch, deel 2, blz. 341]mr. Godert Roelants is in 1578-1579 , 1583-1588 schepen [Roelants, Gulden, blz. 190]=Jan de Bergaigne is van 1601-1610 schepen in Breda [NNBW 1911, blz. 312]=Hendrik de Bergaigne is schepen van 1619-1623 in Breda [NNBW 1911, blz. 313]in 1618 is Johan van den Corput schepen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 136]in 1753 is mr. Th.E. van Goor schepen in Breda [Groot Charterboek deel 1 blz. 28]
schout=Karel Hendrik van den Kerckhoven, heer van Heenvliet en baron van Rupa, is schout van Breda [Navorscher 1852, blz. 220]
secretarisThomas Ernst van Goor [....-1750] is secretaris [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 242]mr. Johan van den Corput Anthoniszoon is secretaris [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 136]
stadsvoogdJustyn van Nassau is in 1609 stadsvoogd van Breda [Clerc, Geschiedenissen2, blz 2]
tienraad/tienmanJohannes Hendricus Roelants is tienraad van de stad [Roelants, Gulden, blz. 45]mr. Godert Roelants is in 1578-1579 en 1583-1588 schepen [Roelants, Gulden, blz. 190]Johannes Roelants is in 1665-1668 tienraad [Roelants, Gulden, blz. 228]Roeland Roelants is in 1685-1686 tienraad [Roelants, Gulden, blz. 228]Jacobus Roelants [1686-.....] is tienman van Breda [Roelants, Gulden, blz. 192]Sebastiaan Roelants is in 1707-1708 tienraad [Roelants, Gulden, blz. 230]Johannes Roelants is in 1723-1734 en 1739-1741 tienraad [Roelants, Gulden, blz. 232]Johannes Hendricus Roelants [1732-1803] is tienraad van Breda [Roelants, Gulden, blz. 194]economie=veel handel gaat via Breda om de tollen op de Maas te ontgaan=Er zijn in Breda nog enige laken- en tapijtfabrieken: ook brouwt men er goed bier en vindt men er een goede haven; doch de handel is er van weinig belang, zodat de inwoners meestal van de krijgsbezetting bestaan moeten [Nieuwenhuis, Algemeen, A-B, blz. 439] . =in 1840 beschikt Breda over twee tapijtfabrieken, een haardoekfabriek, een linnenweverij, vier hoedenfabrieken, een strohoedenfabriek, vijf leerlooierijen, een touwslagerij, een katoendrukkerij en -ververij, vier klerenblekerijen, vier wasblekerijen, drie waskaarsenfabrieken, vier kaarsenmakerijen, drie zoutziederijen, een zeepziederij, drie korenmolens, drie oliemolens, vier bierbrouwerijen, een mouterij, vijf boekdrukkerijen, een steendrukkerij, een letter gieterij, een kopergieterij, twee kunstverlakkers, twee rijtuigfabrieken, zes meubelfabrieken, acht kachelfabrieken, een geweerfabriek, een orgelfabriek, twee pianofabrieken, zeven horlogemakers, twaalf goud-en zilversmeden en een kunstwerker.gemeente=In 1820 zijn er 8250 inwoners [Nieuwenhuis, Algemeen, A-B, blz. 439]=in 1826 gemeente met 9562 inwoners [Gosselin, blz. 68]=in 1840 omvat de baronie mede Roosendaal, Alphen, Baarle, Bavel, Beek, Chaam, Dongen, Etten, Gilze, Ginneken, Leur, Nispen, Prinsenhage, Rijen, Rijsbergen, Sprundel, Terheyden, Teteringen, Groot Zundert en Klein Zundert. De baronie is groot 255 bunder 53 roeden 22 ellen. De stad is 89 bunder 19 roeden 63 ellen groot. Er zijn 1956 huizen, 2570 gezinnen met 13000 inwoners, de militairen met hun gezinnenzijn met 2700 mensenheerlijkheidRazo van Gaveren, heer van Liedekerke verkrijgt het land van Breda.In 1124 wordt het kasteel ingenomen door Hendrik, heer van BredaIn 1240 wordt het begijnhof door Machteld van Diest gesticht. Ze is de vrouw van Godevaart IV, heer van Breda. In 1243 is Godecaart IV heer van Breda [Aa. Aard2, blz. 20]In 1252 krijgt de stad allerlei voorrechten van Hendrik III, heer van Breda.in 1275 zijn Arnout van Loven en zijn vrouw Elisabeth, heer en vrouwe van Breda [Aa. Aard2, blz. 21]In 1310 is Jan de Rucenare van Raes van Liedekerke heer van Breda [Adel1925, blz. 184]In 1326 wordt de stad en het Land van Breda door Gerard van Razeghem, getrouwd met een kleindochter van Razo, verkocht aan Jan III, hertog van Brabant.Arent van Duivenvoorde [1258-1353] is een bastaard, gehuwd met Heilwich van Vianen, verwerft Geertruidenberg, de Baronie van Breda, Steenbergen, Roozendaal, etc Hij geniet een jaarlijks inkomen van ruim f 70.000. Hij blijft kinderloos. Hij heeft vier onechte kinderen, een zoon Willem van Duivenvoorde en drie dochters [Kok13, blz. 52]Na Arents, dood wordt Willem heer van Duivenvoorde, Breda, Geertruidenberg, etc [Kok13, blz. 52]Op 2 april 1351 wordt de heerlijkheid verkocht voor 43.000 hallingen (f 34.400) aan Jan van Polanen, heer van der Lek. Hij begint met hoge muren te bouwen en grachten te graven.In 1362 zijn de werkzaamheden aan het kasteel gereed.Jan overlijdt in 1377. Zoon Jan II van Polanen, Leck en Breda volgt op. Hij overlijdt in 1394. Diens dochter Joanna van der Leck trouwt in 1405 met Engelbert I, graaf van Nassau, stadhouder van Brabant, heer van Breda en Polanen [Verwoert, Handwoordenboek I. blz. 187] .Engelbert I overlijdt in 1442 [Verwoert, Handwoordenboek I. blz. 187]. Zijn zoon Jan volgt op.Jan overlijdt in 1472. Diens zoon Engelbert is de volgende heer. Op 27 augustus 1490 is er een vernietigende brandEngelbert overlijdt in 1504 en laat zijn goederen na aan zijn neef Hendrik, die trouwt met Elizabet, de dochter van de landgraaf van Hessen. Hun oudste zoon Hendrik trouwt met Claudine van Chalons, dochter van Jan, prins van Oranje. Hun zoon René erft van zijn oom Filibert het prinsdom Oranje en 32 heerlijkheden in Bourgondië. In 1536 is de ommuring bijna voltooid. Hendrik van Nassau, heer van Breda, sticht een nieuw kasteel. Hij overlijdt in 1544. Zijn zoon Reinier van Nassau, pins van Oranje zet de bouw voort.René's vader Hendrik overlijdt in 1538. Hij sneuvelt in 1544 bij St. Didier. Willem, de zoon van Willem van Nassau, met de naam Willem I volgt op. Jan van Renesse van Elderen (1505-1549) is drossaard van het Land van Breda.In 1567 is Godert van Haestrecht schout van Breda.Op 6 juli 1568 komt Alva met enig Duits en Italiaans krijgsvolk.In 1578 wordt de stad door Willem I omringd met bolwerken.Jacob Tseraerts is drost van BredaIn 1578 is Jan van Assendelft schout van BredaOp 26 juli 1603 gaan 53 huizen in vlammen op.In 1606 wordt een weeshuis gesticht.Van 1606 tot 1625 is Justinus van Nassau gouverneur.De vleeshal wordt in 1613 gebouwd.In 1622 voegt prins Maurits er vijf hoornwerken aan toe.In 1624 belegert markgraaf Ambrosius Spinola de stad. Graaf Justinus van Nassau is dan gouverneur. Prins Frederik Hendrik poogt tevergeefs de stad te ontzetten. De stad geplaagd door pest en hongersnood geeft na 11 maanden beleg op 2 juni 1625 op.Op 23 juli 1637 slaat prins Frederik Hendrik het beleg voor de stad. Op 7 oktober 1637 wordt een verdrag gesloten; de Spaanse troepen vertrekken op 10 oktober 1637.In 1659 wordt de nieuwe Waag gebouwd.In 1680 koopt de Raad van State het Gouvernement voor f 9.775 van Willem Hendrik, graaf van Hoorne.In 1682 wordt de oude wal met buitenwerken omver gehaald en de "tegenwoordige gedaante" gegeven. De versterking kost stad en baronie f 73.000.Willem III overlijdt in 1702 kinderloos.In 1752 wordt de baronie bij de verdeling tussen Frederik de Grote en Willem Karel Hendrik Friso, prins van Oranje aan de prins toebedeeld. Daarna komt de baronie aan zijn zoon Willem V. Hij is de vader van koning Willem I.Op 8 april 1774 brandt het tuchthuis af-Johannes van Wassenaar II is heer van Polanen, van der Lek en Breda-Hendrik van Nassau, Vianden, Dietz en Catzenellebogen is heer van Breda , Grimbergen enzBRONNENliteratuurChalmot, Biographisch, deel 2, blz. 319 [Johannes]Winkler Prins, A. Geïllustreerde Encyclopedie (H-IYNX), deel 8, Amsterdam 1876, blz. 277 [Hendrik]maatschappelijke hulpverleningIn 1449 wordt een gasthuis voor oude mannen gesticht door Anselmus Smits.oorlog=in 1566 zijn in Breda 400 edelen bijeen; ze leggen de grondslag voor het Verbond der Edelen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1567 wordt Breda door de Spanjaarden ingenomen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=bij de Gentse Bevrediging van 1577 weer in handen van Willem van Oranje [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1581 neemt de hertog van Parma de stad in bezit [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=de stad blijft tot 1590 in Spaanse handen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1624 belegert Spinola de vesting en verovert deze in 1625 [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1637 heroverd door prins Frederik Hendrik [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=tot 1793 in Staatse handen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1793 ingenomen door de Franse generaal Dumouriez [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1794 is Breda weer in Spaanse handen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]=in 1813 door de Fransen ontruimd [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 88]
oorlogNog voordat Parma met een leger naar Frankrijk vertrokken was, had een stoute aanslag de vesting Breda aan de Staten doen overgaan, en de toerusting tot de Franse oorlog had verhinderd haar te hernemen. En nauwelijks had hij zich naar Frankrijk gewend, of in zijn rug was Maurits met een klein leger, maar dat rijkelijk van geschut voorzien was, in Brabant gevallen, en had er, in de buurt van Breda en 's Hertogenbosch, niet alleen het platte land afgebrand en uitgeplunderd, maar ook forten en kleine vestingen weggenomen [Fruin, Tien, blz. 85, 88]
BRONNENliteratuurAa, A.J. van der, Geschiedkundige beschrijving van de stad Breda en hare omstreken, Gorinchem 1845ANF 1887,p. 165(19e e)Becht, Statistische, p. 140 (1586)Bosch, J.W., De bibliotheek van de Souveraine Raede en Leenhove van Brabant ende Lande van OvermazeBrekelmans, Antiqua, p. 21 (1252)Cerutti, Jaarbede (15e-17e e)Deursen, Raad, p. 86 (17e e)Doorman, Brouwerij, pp. 19 (1561), 20 (id), 84(1446) 144Engels, Geschiedenis, p. 23 (m.e.)Enklaar, Stukken (15e- 16e e)Erens, Vredenberg (16e e)Gabriëls, Edel, p. 557 (18e e)Goes, Register V, pp. 168 e.v. (1557)Goor, Beschrijving, pp. XXVII (1744),16 (1252), 20 (1290), 21 (1321), 25 (1355), 26 (1371), 27 (1405), 29 (1446), 31 (1477), 33 (1535), 36 (1581), 40 (1643), 48 (1355), 49 (16e e), 50 (1578), 88 (1462), 95 (1646), 138 (15e e), 139(1490), 153(1582-85), 155-156 (1590)Gosselin, J.J., Alphabetische naamlijst der gemeenten en derzelver onderhoorigheden ...etc, Amsterdam 1826, blz. 68Kok, Jacobus, Vaderlandsch woordenboek, Eerste deel [AA-AD], 2e druk, Amsterdam, Johannes Allart 1785, blz. 85Lepper, Luchtvervuiling (18e e)Meester, Onderzoek, p. 62 (16e e)Moll, Rechten, p. 48 (1425)Navorscher Bijbl. III, p. LIX (16e e); XII, pp. 42-43 (1803-08), 111 (19e e); XV, p. 92(1611); XXII, p. 369 (18e e)Neve, Rijkskamergerecht, pp. 183 e.v. (1513)Nieuwenhuis, G., Algemeen woordenboek van kunsten en wetenschappen A-B, Thieme, Zutphen 1820. blz. 439Nijenhuis, Bibliographie (Toevoegsel), p. 22Rompaey, Rechtsbronnen, p. 200 (1252)Smit, J. P.W.A, Het wapen van Breda.Taxandria IV, p. 30 (17e e); XII, p. 228 (1246) Uytven, Vorst, p. 95 (1213) Verwoert, Hermanus, Handwoordenboek der vaderlandsche geschiedenis volgens de nieuwste en beste bronnen bewerkt, deel 1 [A-K], Nijmegen 1851, blz. 88, 136Vries, Economische (Graf.), p. 11 (1698-1795)W.D.B.I.U.A. 1872, 9 november, p. 3; 1873, 22 maart, p. 2Wijnpersse, Statistiek, pp. 380 (1854), 395 (1853)