Asperen
Stadje in Zuid-Holland. Ook Hasperen, Chasperen, Gasperen, Asperen (893), Aspert (1026), in Asporon (11e eeuw), Asspera (1076-1081), Aspre (1134), Aspere (1139), Asperen (1222) 
algemeen=Aanvankelijk versterkt stadje met twee kastelen. =Korte tijd heerlijkheid, daarna een baronie [Aa, Aard1, blz. 354]=Een deel van de baronie is de gemeente Asperen [Aa, Aard1, blz. 356]=In 1636 wordt zes maanden lang de pest [Aa, Aard1, blz. 359]=In 1642 is er opnieuw sprake van pest [Aa, Aard1, blz. 359]=In 1667 houdt de pest het gehele jaar huis [Aa, Aard1, blz. 359]=Op 1 augustus 1674 richt een zware storm grote schade aan [Aa, aard1, blz. 357]=Een storm op 1 september 1717 veroorzaakt flinke schade [Aa, aard1, blz. 357]=In juni 1793 worden bij een felle brand 20 huizen verwoest [Aa, Aard1, blz. 359]=In 1800 is er opnieuw een grote brand; van de 20 huizen uit 1793 zijn er 18 opnieuw betrokken [Aa, Aard1, blz. 359]
baronie=in 1544 wordt de heerlijkheid door Karel V verheven tot baronie. Drie eeuwen lang is de baronie in het geslacht van den Boetzelaar [Aa, Aard1, blz. 355]=Wessel van Boetselaar is heer van Asperen en Langerak in 1566 (Kobus, blz. 188; Kok1, blz. 103) =Rutger Wessel van Boetselaar (1566-1632) was heer van Asperen (Kobus, blz. 189; Aa, Bio, deel 11, blz. 585)Amelia van Marnix [1570-1604] huwde Rutger Wessel van den Boetzelaer, heer van Asperen en Merwede [Aa, Bio, deel 12-1, blz. 269]=Adriaan van der Myle [....-1665] trouwt Agatha van Raaphorst, vrouwe van Raaphorst. Hun dochter Cornelia van der Myle trouwt met Philip Jacob van Boetselaar, baron van Asperen [Aa, Bio, deel 12-2, blz. 1218]. Filips Jacob van Boetzelaer is heer van Asperen [Aa, Bio, deel 1, blz. 411]=In 1839 in bezit van mevrouw Stijntje Bruggink, douairière van mr. Elias Dutry van Haeften uit Zaltbommel [Aa, Aard1, blz. 355]

belastingenIn 1673-1674 wordt in Sleeuwijk familiegeld geheven met een tarief van de 200e penning. Inkomens boven de 500 gulden zijn verdeeld in negen klassen.  De vrouwe van Asperen betaalt daar 55:11:8 ponden [Stasse, Familiegeld, blz. 149-150]
bestuurdrossaard=Alexander Turck is drossaard van Gorinchem en Asperen  [Aa, Bio, deel 18, blz. 192]
economie=in 1828 wordt bijna de gehele oogst door muizen vernield [Aa, Aard1, blz. 356]=in 1839 is er een korenmolen en zijn er vier eendekooien; de bevolking leeft van landbouw, veeteelt en paardenfokkerij [Aa, Aard1, blz. 354, 356]=er zijn in 1839 jaarlijks twee paardenmarkten en er was ooit een jaarmarkt [Aa, Aard1, blz. 357]=in 1930 werkt circa 30% in de landbouw [plaatsengids]=in de stad liggen in 1950 nog 50 boerenbedrijven, in 1968 nog 20 en in 1983 circa 10 [plaatsengids]
gemeente=in 1826 zijn er 939 inwoners [Gosselin, blz. 16]=In 1836 zijn er rond 1000 inwoners. Een brand op 24 augustus 1836 teistert de stad, 14 huizen in de as [Aa, Aard1, blz. 359]=In 1839 omvat het stadje mede het Hoogeland of Hoogeveld, het Lageland en het Buitenland. Groot 1162 bunder, 33 v roeden en 21 v ellen; er zijn 189 huizen en 1250 inwoners [Aa, Aard1, blz. 354]=1840 zijn er 191 huizen en 1147 inwoners=In 1851 komt Asperen voor in het volkslied “Lof van Holland” [Navorscher 1851, blz. 70]=In 1867 valt A. onder de gemeente Asperen.=In 1869 zijn er rond 1000 inwoners.=Asperen is zelfstandig tot en met 1985 [plaatsengids]=op 1 januari 1936 zijn er 1588 inwoners [Lijst KNAG]=in 1968 zijn er 2000 inwoners [Baert, Goor, blz. 28]=op 7 september 1985 van de streek Vijfheerenlanden in  Zuid-Holland naar de Betuwe in Gelderland  en deel van de gemeente Lingewaard [plaatsengids]=Op 1 januari 1986 is Asperen opgegaan in Vuren [gemeentegeschiedenis; GenVer]=in 2019 deel van West Betuwe met circa 1400 huizen en rond 3200 inwoners [plaatsengids]=A. telt 207 huizen bewoond door 217 huisgezinnen,...eene bevolking van 1200 inwoners [Aa, Aard13, blz. 582]=de oppervlakte is 333 bunder, 60 v roeden 96 v ellen met 183 huizen en ruim 1200 inwonersheerlijkheid=Herbaren II van der Lede [1200-ca 1252] is de vader van Otto I van Heukelom [1230-1290]=Otto II van Heukelom [1295-1346] heer van Asperen en Hagestein=de dochter van Otto II is Elburga, jkvr van Asperen. Ze trouwt met Diederick, heer van Wassenaar en Polanen. =hun zoon Otto van Polanen [1367-1423] wordt heer van Asperen en Voorst=in 1433 is dochter Cunegonda  van Polanen met haar man Frederik IV van Rechteren van Heeckeren tot Voorst en Keppel vrouw en heer van Asperen=Wessel V van Boetzelaer [  ], heer van Langerak, Asperen en deels Nieuwpoort=Rutger van Boetzelaer [ca 1472-1545] is heer van Langerak, Asperen en half Nieuwpoort=Wessel VI van Boetzelaer [1500-1575] is heer van Langerak en Asperen, half Nieuwpoort en Carnisse. In 1544 wordt de heerlijkheid een baronie. Zie aldaar verder oorlog=In 1204 neemt Willem I, de graaf van Holland, de stad in en slecht het kasteel [Aa, Aard1, blz. 358; Aa, Bio, deel 20, blz. 219]=In 1480 wordt A. door Bourgondische legers bezet en geplunderd [Aa, aard1, blz. 358; Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 25]=In 1497 heeft A. te lijden van Hollandse soldaten, die de stad tegen de Geldersen moeten beschermen.=In 1517 wordt A. na drie geslaagde verdedigingsacties, door krijgsvolk (de Zwarte Hoop) van de hertog van Saksen ingenomen. Vele inwoners worden vermoord. Op 5 augustus 1517 weet de graaf van Nassau, stadhouder van Holland de toevoer af te snijden, waarop het krijgsvolk afdroop [Aa, aard1, blz. 358; Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 25 ]=In 1574 wordt A. door de Spanjaarden onder Chiapin Vitelli ingenomen [Aa, Aard1, blz. 359; Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 25; Aa, Bio, deel 19, blz. 259] =Requesens droeg Ferdinand de Lannoy op de zaken in Leerdam, Heukelom en Asperen te regelen. Asperen was begin juli 1574 door de Spanjaarden ingenomen [Aa, Bio, deel 11, blz. 149]=In 1672 vernietigen de Fransen het kasteel Waddestein en een derde deel van de huizen [Verwoert, Handwoordenboek I, blz. 25]. Asperen heeft dan 5000 Fransen binnen de stad [Aa, Aard1, blz. 359]waterstaat=Beekman is drossaard en dijkgraaf van Asperen [Aa, Bio, deel 2-1, blz. 245]=Er zijn opzettelijke dijkdoorbraken in 1270, 1274 en 1374. Natuurlijke doorbraken waren er in 1342, 1437, 1438, 1618, 1623, 1633, 1651, 1654, 1658, 1663, 1677, 1682, 1692, 1697, 1699, 1709. 1711, 1713, 1726, 1728, 1729, 1740, 1741, 1784, 1799, 1809, 1820 en 1827=Een watervloed in 1809=In 1819 lijdt de stad onder een overstroming.BRONNENgeraadpleegde bronnenAa, Bio; Baert, Goor; DDB;  Navorscher 1851; Gemeentegeschiedenis; GenVer; Lijst KNAG; NNBW1911; SG1576-1625literatuurAa, A.J. van der, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, Gorcum 1839, deel I, blz. 353-360Aa, A.J. van der, Biographisch Woordenboek der Nederlanden, deel I, Haarlem 1852, blz. 411Aa, Aardrijkskundig, deel 13, nr. 2, blz. 582 (1851)Alberts, Geschiedenis, p. 151 (893)                   Baelde, Domeingoederen, pp. 277-278 (1551) Baert, A.G.C. Van Goor’s Aardrijkskundig Woordenboek van Nederland, 3e druk, Van Goor Zonen 1968, Den Haag Brussel, blz. 28Beekman, Martinus, Beschreiving van de Stad en Baronie Asperen....., Utrecht 1745 [zie DDB]Boddaert, jkh. Dolph, De baronie van Asperen, in: Stichting Adel in Nederland 2018, decemberBoer, Rekeningen, p. XXV (1394) Chijs, P.O. van der, De munten van Holland en Zeeland, alsmede van de heerlijkheden Vianen, Asperen en HeukelomEngels, Geschiedenis, p. 65 (1547) Fruin, Informacie, pp. XXVIII (1515), 599-601 (id) Gelder, Nederlandse, pp. 70 (1562), 73 (16e e) Goes, Register I, p. 705 (1543); IV, pp. 78 (1555), 102 (id); V, pp. 59 (1557), 94 (id), 174(id)Gosselin, J.J., Alphabetische naamlijst der gemeenten en derzelver onderhoorigheden ...etc, Amsterdam 1826, blz. 16Kobus/de Rivecourt, Biographische A-H, blz. 188Kok, Jacobus, Vaderlandsch woordenboek, Eerste deel [AA-AD], 2e druk, Amsterdam, Johannes Allart 1785, blz. 103Stasse, Arie Jan, Het familiegeld van Rijswijk, Sleeuwijk en Uitwijk van 1673-1674, in: Ons Voorgeslacht maart 2024, blz. 149-151Verwoert, Hermanus, Handwoordenboek der vaderlandsche geschiedenis volgens de nieuwste en beste bronnen bewerkt, deel 1 [A-K], Nijmegen 1851, blz. 25overige bronnen Archieven.nl; Navorscher 1851-1854; BGN
uitzoeken=in 1050 zou er al een Gerungo van Aspert heer zijn geweest [Aa, Aard1, blz. 354; Nidek, Kabinet, deel 4, blz. 353]=van 1032 tot 1077 leeft Jan II van Arkel gehuwd met Margaretha van Altena.  [genealogieonline]=zoon Jan III volgt op [1060-1117] heer van Arkel en bezitter van de heerlijkheid [Aa, Aard1, blz. 354]=zoon Jan IV [1085-1143] volgt op [genealogieonline]=Jan IV wordt opgevolgd door zoon Folpert van Arkel. Folpert overlijdt in 1196 [Aa, Aard1, blz. 354; Nidek, Kabinet, deel 4, blz. 353]=Folperts zoon Gerrit van Arkel is de volgende eigenaar [Aa, Aard1, blz. 354]=Jan VI koopt na terugkomst van de derde kruistocht de heerlijkheid Asperen en sticht het slot te Heukelom [Leeuw1883, blz. 191=Gerrit verkoopt de heerlijkheid aan zijn neef Jan VII, heer van Arkel [Aa, Aard1, blz. 354]=In 1272 berust de heerlijkheid onder Jan de Sterke, heer van Arkel. Hij overlijdt in dat jaar [Aa, Aard1, blz. 354]=Jan de Sterke wordt opgevolgd door zoon Otto [Aa, Aard1, blz. 354-355]=Otto draagt in 1313 de heerlijkheid op aan Willem III, graaf van Holland [Aa, Aard1, blz. 355]=Willem III geeft de heerlijkheid vervolgens weer als leen aan Otto [Aa, Aard1, blz. 355]=via een huwelijk van een NN vrouwe van Arkel met Dirk van Polanen, heer van de Leck, komt de heerlijkheid in het geslacht van Polanen terecht [Aa, Aard1, blz. 355]=zoon Otto van Polanen volgt hen op [Aa, Aard1, blz. 355]=Otto heeft alleen dochters; Alferade of Aleide en Belia of Belior, ieder voor de helft vrouwe van Asperen [Aa, Aard1, blz. 355]=Alferade trouwt Jan, heer van Langerak. Belior trouwt met Arend Piek van Beestdam [Aa, Aard1, blz. 355]. Ze gaan wonen op het kasteel [Aa, Bio, deel 2-1, blz. 741]=Alferade's dochter Elburg van Langerak trouwt met Rutger van den Boetzelaar, zoon van Wessel [Aa, Aard1, blz. 355]. Elburg legt in 1401 de eerste steen van de kerk te Asperen [Aa, Bio, deel 11, blz. 129]. Ze vestigen zich in Holland [Aa, Bio, deel 2-1, blz. 741]=Er ontstaat ruzie tussen Arend en Rutger over de molenmaat, tienden en andere renten die Rutger hem zou onthouden [Aa, Aard1, blz. 355]. Een verwant, Willem van Buren, gaat met een aantal complicen verhaal halen en schiet Rutger dood. Arend Piek vangt de daders op in zijn kasteel. Willem wordt bij een belegering door de heer van Brederode gepakt en in 1461 onthoofd [Aa, Aard1, blz. 355]=De helft van Arend Piek wordt verbeurd verklaard en gegeven aan Karel, hertog van Bourgondië, de latere Karel de Stoute. Hij wordt in 1461 als heer van Asperen gehuldigd. Zoon Gijsbert Piek komt toch weer in bezit van de helft. Hij betaalt Karel f 1000. Als hij echter in 1480 de zijde van Karel van Gelre kiest wordt zijn helft opnieuw verbeurd verklaard en door Maximiliaan en Maria geschonken aan Wessel van den Boetzelaar, de zoon van de vermoorde Rutger. Daardoor was de heerlijkheid weer onverdeeld [Aa, Aard1, blz. 355]