Zaandam
Zaandam
1288-1636=de dam is, naar men veronderstelt, door de stroom ontstaan [Geuns, blz. 24] = aangenomen wordt dat de Zaan in 1288 reeds was afgedamd door de Zaandam oftewel de Hogendam. Het is waarschijnlijk dat in 1288 de Dam al bebouwd was. Zo is er sprake van een tol en dit veronderstelt een bebouwde streek [Archieven.nl]=de oudste vermelding ervan komt voor in het jaar 1349 in het Register B.B. Blois 1348-1380 Cas D. fo. 9 Vo. * [Archieven.nl]=in 1370 wordt uitdrukkelijk gesproken van een huis en erve 'staende op Zaenderdam' [Archieven.nl]=de groei van het dorp Zaandam heeft zich aanvankelijk geconcentreerd aan de oostzijde van de Zaan, waarschijnlijk als gevolg van de stichting van een kapel in het begin van de 15e eeuw. In 1419 zijn door de bisschop van Utrecht, de rechten van de kapel en de kapelaan aanmerkelijk uitgebreid. [Archieven.nl]=al in 1481 moet hier 'de kapelrie van Zaenderdam' zijn gevestigd, gewijd aan de heiligen Maria en Magdalena en werd gerekend onder de parochiekerk van Oostzaan [Archieven.nl]=de delen Oost- en West-Zaandam hoorden tot verschillende rechtsbannen maar maakten toch in economisch opzicht één gemeenschap uit. In 1636 werd deze eenheid met wederzijds goedvinden verbroken. De willige condemnatie van de Hoge Raad van 29 mei 1636 over het akkoord tussen de beide delen over hun scheiding, is te vinden in de Handvesten van Westzaenden en Crommenie, op blz. 417 [Archieven.nl]. =gerechtelijke uitspraak van het Hof van Holland in de geschillen tussen de schepenen en regeerders van de westzijde van de Zaan te Zaandam, en de burgermeesters en regeerders van de oostzijde, waarbij de gemeenschap in beide delen wordt ontbonden en de bezittingen en de schulden over beiden worden verdeeld, alsmede stukken betreffende de tenuitvoerlegging van deze uitspraak, 1635-1636
1636-1811Oost-Zaandam=samen met Oostzaan vormde Oost-Zaandam de banne en de ambachtsheerlijkheid van Oostzaan, met een gemeenschappelijke rechtbank, een weeskamer, de heemraadschap en een gemeenschappelijk financieel beheer. Het gemeenschappelijk bestuur werd door beide dorpen gekozen, maar Oost-Zaandam werd altijd door één schepen, één vroedschap en één weesmeester minder dan Oostzaan in het bestuur vertegenwoordigd. De gekozen regenten vormden tevens het bestuur in de plaats van hun afvaardiging. Het in 1685 gebouwde raadhuis van Oost-Zaandam, gelegen aan de oostelijke oever van de Zaan, is in 1846 vervangen door een nieuw raadhuis in het centrum van Zaandam [Archieven.nl]. =ondanks de grote economische bloei van Oost-Zaandam in de 17e eeuw bleef het in het bestuur van de ban sterk ondervertegenwoordigd ten opzichte van Oostzaan. =er bestaat een journaal van branden te Zaandam en omliggende plaatsen sedert 1702-1818 [Archieven.nl]=aantekeningen uit 1773-1782 van Jan J. Musk, koopman te West-Zaandam, over Zaandamse gebeurtenissen en andere bijzonderheden [Archieven.nl]=in 1795 werd de bestuurlijke verhouding tussen Oost-Zaandam en Oostzaan grotendeels verbroken. In beide plaatsen werd een afzonderlijke municipaliteit ingesteld en men richtte te Oost-Zaandam een eigen rechtbank en weeskamer in. Rond die tijd werden de ambachtsheerlijke rechten opgeheven. Ten tijde van de Bataafse Republiek (1795-1811) wist Oost-Zaandam zich te ontwikkelen tot een zelfstandige gemeente [Archieven.nl]
West-Zaandam=in de privileges van Westzaenden en Crommenie is een getuigenis uit 1613 te lezen van drie bejaarde buren, die zich de verhalen herinnerden van ouderen, die vertelden dat destijds in Zaandam aan de westzijde van de Zaan slechts zeven huizen stonden [Archieven.nl]=met Westzaan, Koog aan de Zaan, Zaandijk en Wormerveer vormde West-Zaandam de banne en de ambachtsheerlijkheid van Westzaan, met een gezamenlijke rechtbank, een weeskamer, een heemraadschap en een gemeenschappelijk financieel beheer. West-Zaandam had het recht om een vierde van het bestuur van de banne te kiezen. Deze regenten waren tevens de burgemeesters van het dorp van hun afvaardiging. =resolutieboeken van de regenten van West-Zaandam, 1634-1810 [Archieven.nl]. =het raadhuis van West-Zaandam werd in 1683 gebouwd [Archieven.nl]. =register betreffende de aanstelling van de ondergeschikte regenten en ambtenaren te West-Zaandam door het gemeentebestuur, 1687-1784 [Archieven.nl]. =keuren van het dorp, gedeeltelijk vastgesteld door de regenten van de banne Westzaan en gedeeltelijk door de regenten van West-Zaandam, 1693-1720 =er bestaat een journaal van branden te Zaandam en omliggende plaatsen sedert 1702-1818 [Archieven.nl]=voorhanden zijn notulen met besluiten van de vergaderingen van de regenten van West-Zaandam, 1759-1811 [Archieven.nl]=aantekeningen uit 1773-1782 van Jan J. Musk, koopman te West-Zaandam, over Zaandamse gebeurtenissen en andere bijzonderheden [Archieven.nl]=tijdens de Bataafse Republiek (1795-1811), werd een municipaliteit ingesteld. Bij de invoering van de Franse wetgeving werd aan het bestaan van de banne Westzaan een einde gemaakt [Archieven.nl]. =De ambachtsheerlijkheid Oostzaan bestaande uit de dorpen Oostzaan, Oost-Zaandam en Haaldersbroek werd in 1806 opgeheven. Oostzaan werd daarna een zelfstandige gemeente. Retroacta zijn archiefstukken van vroegere datum betreffende de voorgeschiedenis van een zaak [Archieven.nl].
1811-heden=bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811 werden Oost-Zaandam en West-Zaandam verenigd tot de stad Zaandam. Oost-Zaandam bleef wel deel uitmaken van de polder Oostzaan en Oost-Zaandam [Archieven.nl] =in 1846 werden de oude raadhuizen vervangen door een nieuw raadhuis in het centrum van Zaandam [Archieven.nl]
belastingenalgemeen=octrooi uit 1803 van het departementaal bestuur van Holland voor de municipaliteit van West-Zaandam om enige belastingen te mogen heffen ten einde de achterstand van de dorpskas à 1.6000 gulden terug te dringen [Archieven.nl]=octrooi uit 1804 van het departementaal bestuur van Holland voor het gemeentebestuur van West-Zaandam, betreffende de verhogingen van de heffingen die conform het octrooi van 1803 zijn toegestaan [Archieven.nl]
bieraccijnsUittreksel betreffende de resolutie van het departementaal bestuur van Holland dat de rentmeester en de beheerders van de gemenelandsmiddelen te West-Zaandam zich moeten houden aan een eerdere resolutie van 28 oktober 1802, waarbij het octrooi van 5 april 1796 tot het heffen van een impost op de wijnen, bieren, en dergelijke voor een periode van negen jaar wordt verlengd ten behoeve van de municipaliteit van West-Zaandam [Archieven.nl]
belastingdrukOnderzoek uit 1941 naar de inkomsten der bewoners van Zaandam, de gemeentelijke belastingdruk en de belastingdraagkracht van de bevolking [Archieven.nl]
bestemmingsheffing=stukken betreffende het leveren van financiële bijdragen door de inwoners van Zaandam aan de levering van zes ruiters met paarden en uitrusting ten behoeve van het Franse leger, 1813 [Archieven.nl]
dividend-en tantièmebelastingVaststelling van de Verordening op de invordering van opcenten op de hoofdsom van de dividendbelasting en de tantièmebelasting in de gemeente Zaandam, 1918-1920 [Archieven.nl]
familiegeld=kohier van het familiegeld, met overzicht van de schepenen van de banne Westzaan en West-Zaandam, circa 1777-1783 [Archieven.nl]
forenzenbelasting=invordering van forenzenbelasting van de medewerkers van de Artillerie-Inrichtingen te Zaandam, 1916-1922 [Archieven.nl]
gemeentelijke inkomstenbelasting=vaststelling van de Verordening tot wijziging van de Verordening op de heffing van een plaatselijke directe belasting naar het inkomen, 1904-1927 [Archieven.nl]=ingekomen en minuten van uitgaande stukken betreffende de heffing en invordering van de gemeentelijke inkomstenbelasting door de administratie der rijksbelastingen, alsmede correspondentie met de inspecteur der directe belastingen, invoerrechten en accijnzen te Zaandam betreffende de ontvangst van gelden volgens de Gemeentewet, 1921-1928 [Archieven.nl]
gemenelandsmiddelen=octrooi van de gedeputeerden van het departementaal bestuur van Holland voor het gemeentebestuur van West-Zaandam, betreffende de vergunning tot het heffen van extra stuivers op de 'gemenelandsmiddelen', 1806,
havengeld en vuurgeld=kennisgeving van de Gedeputeerde Staten van Noord-Holland betreffende een aanvulling op het Reglement van de heffing van het haven- en vuurgeld binnen de stad Zaandam, 1818 [Archieven.nl]=uitspraak van de Hoge Raad in het beroep omtrent het handelen van de gemeente Zaandam wegens een vrijstellingsverlening van havengeld in openbaar watergebied, 1907-1909 [Archieven.nl]=overleg van de steden Zaandam, Amsterdam en Rotterdam om tot een gelijke heffing van de havengelden te komen, alsmede de vaststelling van de havengeldtarieven naar aanleiding van het gemeenschappelijk overleg, 1917-1939 [Archieven.nl]=vaststelling van tarieven van het havengeld door de gemeentebesturen van Amsterdam, Rotterdam en Zaandam na gemeenschappelijk overleg, 1946-1949, 1956, 1960-1961 [Archieven.nl]
100e penning=register betreffende de ontvangsten van de 100e en 200e penning, 1796-1805 [Archieven.nl]
hoofdelijke omslag=vaststelling en wijzigingen van de Verordening op de heffing van de hoofdelijke omslag in de gemeente Zaandam, 1861-1892 [Archieven.nl]
invordering=goedkeuring van het reglement voor de deelnemers aan de Ophaaldienst van de Gemeentebelastingen te Zaandam, 1919 [Archieven.nl]=behandeling van vraag of de vervolgingskosten die de deurwaarder te Zaandam ontvangt voor dwangbevelen enz. tot het innen van belastingschulden aan andere gemeenten, toekomt aan de deurwaarder te Zaandam, 1928-1938 [Archieven.nl]
marktgeldVaststelling van de verordening betreffende de heffing van marktgeld 1914-1915 [Archieven.nl]
omslag=octrooi uit 1783 van de Staten van Holland en West-Friesland voor de regenten van West-Zaandam voor het maken en plaatsen van lantaarns, alsmede voor het bekostigen ervan door middel van een omslag over de ingezetenen [Archieven.nl]
patentrecht=uittreksels uit Register der uitgegeven patenten en Register der patentpligtigen voor Cornelis van de[r] Stadt jr. : als houtzager, slijter in wijnen en eigenaar van een open houtschuit, 1858-1859 [Archieven.nl]=aanslagbiljet uit 1881 van de gemeente Zaandam voor A. Latenstein van Voorst als pelder met een stoomfabriek en binnenlands koopman [Archieven.nl]=bewijs van betaling uit 1813 voor het uitoefenen van 'negotiant' door de wed. A ten Katen [Grietje Corver)[Archieven.nl]
personele belasting=vaststelling en wijziging van de Verordeningen op de heffing van opcenten op de hoofdsom van de personele belasting in de gemeente Zaandam, 1871-1935 [Archieven.nl]=verzoek aan Koningin Wilhelmina, op voorstel van de gemeenteraadsleden Duys en Prins, tot bevordering van een aanpassing van de Wet op de personele belasting waarbij Zaandam wordt ingedeeld van de 5e klasse in de 4e klasse, 1910. Met een vergelijkend overzicht van de kohieren voor de personele belasting over de jaren 1897 en 1909 [Archieven.nl]=Verordening tot wijziging van tarieven van de personele belasting voor de gemeente Zaandam, 1934-1937 [Archieven.nl]
personele quotisatie=kohier van de personele quotisatie over de inwoners van West-Zaandam, 1745-1750 [Archieven.nl]
schoolgeldde vaststelling van de verordeningen betreffende het schoolgeld, 1898-1903 [Archieven.nl]
schot=schotboeken over West-Zaandam, 1776-1800 [Archieven.nl]
transactiebelasting=afschrift van een interpretatie van het octrooi van de Staten van Holland en West-Friesland uit 26 oktober 1604 betreffende het verlenen van toestemming aan de armenvoogden van Zaandam, Oost- en Westzijde, om één duit per gulden te heffen uit de opbrengst van de verkoop van alle roerende en onroerende goederen, 1605, 1613 [Archieven.nl]=octrooi uit 1639 van de ridderschap, de edelen en de steden van Holland en West-Friesland voor de schepenen en de regeerders van West-Zaandam, om ten behoeve van hun kerk één duit van elke gulden te heffen op de verkoop van roerende en onroerende goederen, die voorheen bestemd was voor de wijnkoop [Archieven.nl]
200e penning=register betreffende de ontvangsten van de 100e en 200e penning, 1796-1805 [Archieven.nl]
verpondingenRegister van uittreksels van de besluiten van de financiële commissie van het voormalig gewest Holland, inzake de sloop van diverse huizen en de wijzigingen van verpondingsregisters van diverse Zaanse gemeenten aan de westkant van de Zaan, 1795 mei 15 - 1806 dec. 29 [Archieven.nl]
wijnaccijnsUittreksel betreffende de resolutie van het departementaal bestuur van Holland dat de rentmeester en de beheerders van de gemenelandsmiddelen te West-Zaandam zich moeten houden aan een eerdere resolutie van 28 oktober 1802, waarbij het octrooi van 5 april 1796 tot het heffen van een impost op de wijnen, bieren, en dergelijke voor een periode van negen jaar wordt verlengd ten behoeve van de municipaliteit van West-Zaandam [Archieven.nl]
bestuur=Bernardus Bosch wordt in 1795 voorzitter van de municipaliteit [AaBio 2, blz. 304]schepen=in 1622 is Paulus Gerrits oud-schepen [Archieven.nl]
economie=Zaandam beschikt over een traankokerij [Archieven.nl], over de sigarenfabriek Justus van Maurik [DDB]
financiëngemeentefonds=opgaven van uitkeringen uit het gemeentefonds van de gemeente Zaandam in het kader van het financiële verhoudingsbesluit, 1928-1940 [Archieven.nl]
godsdienst=Oost-Zaandam behoort tot 1419 tot de parochie Oostzaan. In 1419 krijgt men toestemming voor het bouwen van een eigen kapel. In 1450 wordt de kapel vernieuwd en in 1576 wordt deze door brand verwoest [Geuns, blz. 30]
heerlijkheid=de heerlijkheid is slachtoffer van voortdurende aanvallen. In 1155 worden dorp en heerlijkheid door de Drechter Friezen verwoest en verbrand en daarna door de golven verzwolgen [Geuns, blz. 18]. Zaandam en Oostsanen zijn kort in leen gegeven, alleen in 1403 [Huizinga, blz. 421]
rechtspraakIn 1820 is G. van Orden, suppletoir vrederechter, kanton nr. 2 in Zaandam [Nieuwenhuis, Algemeen, A-B, blz. XXII]waterstaat=octrooi uit 1650 van de ridderschap, de edelen en de steden van Holland en West-Friesland voor de dijkgraaf en de heemraden van de Hogendam te Oost-Zaandam, om in gebreke blijvende dijkplichten paratelijk te executeren [Archieven.nl]
BRONNENgeraadpleegde bronnenDDB met foto'sliteratuurANF 1884, 11 maart (19e eeuw)Geuns, B. van, Beschryving van Zaandam, J.C, van Kesteren Amsterdam 1843 [DDB]Honig, Jac., Geschiedenis der Zaanlanden, delen 1 en 2, Zaandijk 1849 Honig, Jacob Jz. Jr., Geschiedenis der Zaanlanden, Zaandam 1849Honig, Jacob Jz. Jr., Historische, Oudheid- en Letterkundige Studien, 1e deel, Zaandijk 1866 [DDB]Huizinga, J., De opkomst van Haarlem, in: BVGO 1905, 4e reeks, deel 4, blz. 421Loosjes Az, P., Beschrijving van de Zaanlandsche dorpen, Haarlem 1794Navorscher IV, p. 326 (1795); XI, p. 1 (1678)Nieuwenhuis, G., Algemeen woordenboek van kunsten en wetenschappen A-B, Thieme, Zutphen 1820. blz. XXIIScheltema, Jacobus, Peter de Groote, Keizer van Rusland, in Holland en te Zaandam, in 1697 en 1717, 2 delen, Gartman Amsterdam 1814 [DDB]Tagebuch des Carl Friedrich von Ledebur über eine Reise in die Niederlande, 1836 [DDB]Verenet, George, Pierre le Grand en Hollande et à Zaandam dans les années 1697 et 1717, Broese Utrecht, 1865 [DDB]Wijnpersse, Statistiek, p. 382 (1854)overige bronnenBVGO; DDB; Gallica; AaBio 1-3
Ook Saardam
algemeen1288-1636=de dam is, naar men veronderstelt, door de stroom ontstaan [Geuns, blz. 24] = aangenomen wordt dat de Zaan in 1288 reeds was afgedamd door de Zaandam oftewel de Hogendam. Het is waarschijnlijk dat in 1288 de Dam al bebouwd was. Zo is er sprake van een tol en dit veronderstelt een bebouwde streek [Archieven.nl]=de oudste vermelding ervan komt voor in het jaar 1349 in het Register B.B. Blois 1348-1380 Cas D. fo. 9 Vo. * [Archieven.nl]=in 1370 wordt uitdrukkelijk gesproken van een huis en erve 'staende op Zaenderdam' [Archieven.nl]=de groei van het dorp Zaandam heeft zich aanvankelijk geconcentreerd aan de oostzijde van de Zaan, waarschijnlijk als gevolg van de stichting van een kapel in het begin van de 15e eeuw. In 1419 zijn door de bisschop van Utrecht, de rechten van de kapel en de kapelaan aanmerkelijk uitgebreid. [Archieven.nl]=al in 1481 moet hier 'de kapelrie van Zaenderdam' zijn gevestigd, gewijd aan de heiligen Maria en Magdalena en werd gerekend onder de parochiekerk van Oostzaan [Archieven.nl]=de delen Oost- en West-Zaandam hoorden tot verschillende rechtsbannen maar maakten toch in economisch opzicht één gemeenschap uit. In 1636 werd deze eenheid met wederzijds goedvinden verbroken. De willige condemnatie van de Hoge Raad van 29 mei 1636 over het akkoord tussen de beide delen over hun scheiding, is te vinden in de Handvesten van Westzaenden en Crommenie, op blz. 417 [Archieven.nl]. =gerechtelijke uitspraak van het Hof van Holland in de geschillen tussen de schepenen en regeerders van de westzijde van de Zaan te Zaandam, en de burgermeesters en regeerders van de oostzijde, waarbij de gemeenschap in beide delen wordt ontbonden en de bezittingen en de schulden over beiden worden verdeeld, alsmede stukken betreffende de tenuitvoerlegging van deze uitspraak, 1635-1636
1636-1811Oost-Zaandam=samen met Oostzaan vormde Oost-Zaandam de banne en de ambachtsheerlijkheid van Oostzaan, met een gemeenschappelijke rechtbank, een weeskamer, de heemraadschap en een gemeenschappelijk financieel beheer. Het gemeenschappelijk bestuur werd door beide dorpen gekozen, maar Oost-Zaandam werd altijd door één schepen, één vroedschap en één weesmeester minder dan Oostzaan in het bestuur vertegenwoordigd. De gekozen regenten vormden tevens het bestuur in de plaats van hun afvaardiging. Het in 1685 gebouwde raadhuis van Oost-Zaandam, gelegen aan de oostelijke oever van de Zaan, is in 1846 vervangen door een nieuw raadhuis in het centrum van Zaandam [Archieven.nl]. =ondanks de grote economische bloei van Oost-Zaandam in de 17e eeuw bleef het in het bestuur van de ban sterk ondervertegenwoordigd ten opzichte van Oostzaan. =er bestaat een journaal van branden te Zaandam en omliggende plaatsen sedert 1702-1818 [Archieven.nl]=aantekeningen uit 1773-1782 van Jan J. Musk, koopman te West-Zaandam, over Zaandamse gebeurtenissen en andere bijzonderheden [Archieven.nl]=in 1795 werd de bestuurlijke verhouding tussen Oost-Zaandam en Oostzaan grotendeels verbroken. In beide plaatsen werd een afzonderlijke municipaliteit ingesteld en men richtte te Oost-Zaandam een eigen rechtbank en weeskamer in. Rond die tijd werden de ambachtsheerlijke rechten opgeheven. Ten tijde van de Bataafse Republiek (1795-1811) wist Oost-Zaandam zich te ontwikkelen tot een zelfstandige gemeente [Archieven.nl]
West-Zaandam=in de privileges van Westzaenden en Crommenie is een getuigenis uit 1613 te lezen van drie bejaarde buren, die zich de verhalen herinnerden van ouderen, die vertelden dat destijds in Zaandam aan de westzijde van de Zaan slechts zeven huizen stonden [Archieven.nl]=met Westzaan, Koog aan de Zaan, Zaandijk en Wormerveer vormde West-Zaandam de banne en de ambachtsheerlijkheid van Westzaan, met een gezamenlijke rechtbank, een weeskamer, een heemraadschap en een gemeenschappelijk financieel beheer. West-Zaandam had het recht om een vierde van het bestuur van de banne te kiezen. Deze regenten waren tevens de burgemeesters van het dorp van hun afvaardiging. =resolutieboeken van de regenten van West-Zaandam, 1634-1810 [Archieven.nl]. =het raadhuis van West-Zaandam werd in 1683 gebouwd [Archieven.nl]. =register betreffende de aanstelling van de ondergeschikte regenten en ambtenaren te West-Zaandam door het gemeentebestuur, 1687-1784 [Archieven.nl]. =keuren van het dorp, gedeeltelijk vastgesteld door de regenten van de banne Westzaan en gedeeltelijk door de regenten van West-Zaandam, 1693-1720 =er bestaat een journaal van branden te Zaandam en omliggende plaatsen sedert 1702-1818 [Archieven.nl]=voorhanden zijn notulen met besluiten van de vergaderingen van de regenten van West-Zaandam, 1759-1811 [Archieven.nl]=aantekeningen uit 1773-1782 van Jan J. Musk, koopman te West-Zaandam, over Zaandamse gebeurtenissen en andere bijzonderheden [Archieven.nl]=tijdens de Bataafse Republiek (1795-1811), werd een municipaliteit ingesteld. Bij de invoering van de Franse wetgeving werd aan het bestaan van de banne Westzaan een einde gemaakt [Archieven.nl]. =De ambachtsheerlijkheid Oostzaan bestaande uit de dorpen Oostzaan, Oost-Zaandam en Haaldersbroek werd in 1806 opgeheven. Oostzaan werd daarna een zelfstandige gemeente. Retroacta zijn archiefstukken van vroegere datum betreffende de voorgeschiedenis van een zaak [Archieven.nl].
1811-heden=bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811 werden Oost-Zaandam en West-Zaandam verenigd tot de stad Zaandam. Oost-Zaandam bleef wel deel uitmaken van de polder Oostzaan en Oost-Zaandam [Archieven.nl] =in 1846 werden de oude raadhuizen vervangen door een nieuw raadhuis in het centrum van Zaandam [Archieven.nl]
belastingenalgemeen=octrooi uit 1803 van het departementaal bestuur van Holland voor de municipaliteit van West-Zaandam om enige belastingen te mogen heffen ten einde de achterstand van de dorpskas à 1.6000 gulden terug te dringen [Archieven.nl]=octrooi uit 1804 van het departementaal bestuur van Holland voor het gemeentebestuur van West-Zaandam, betreffende de verhogingen van de heffingen die conform het octrooi van 1803 zijn toegestaan [Archieven.nl]
bieraccijnsUittreksel betreffende de resolutie van het departementaal bestuur van Holland dat de rentmeester en de beheerders van de gemenelandsmiddelen te West-Zaandam zich moeten houden aan een eerdere resolutie van 28 oktober 1802, waarbij het octrooi van 5 april 1796 tot het heffen van een impost op de wijnen, bieren, en dergelijke voor een periode van negen jaar wordt verlengd ten behoeve van de municipaliteit van West-Zaandam [Archieven.nl]
belastingdrukOnderzoek uit 1941 naar de inkomsten der bewoners van Zaandam, de gemeentelijke belastingdruk en de belastingdraagkracht van de bevolking [Archieven.nl]
bestemmingsheffing=stukken betreffende het leveren van financiële bijdragen door de inwoners van Zaandam aan de levering van zes ruiters met paarden en uitrusting ten behoeve van het Franse leger, 1813 [Archieven.nl]
dividend-en tantièmebelastingVaststelling van de Verordening op de invordering van opcenten op de hoofdsom van de dividendbelasting en de tantièmebelasting in de gemeente Zaandam, 1918-1920 [Archieven.nl]
familiegeld=kohier van het familiegeld, met overzicht van de schepenen van de banne Westzaan en West-Zaandam, circa 1777-1783 [Archieven.nl]
forenzenbelasting=invordering van forenzenbelasting van de medewerkers van de Artillerie-Inrichtingen te Zaandam, 1916-1922 [Archieven.nl]
gemeentelijke inkomstenbelasting=vaststelling van de Verordening tot wijziging van de Verordening op de heffing van een plaatselijke directe belasting naar het inkomen, 1904-1927 [Archieven.nl]=ingekomen en minuten van uitgaande stukken betreffende de heffing en invordering van de gemeentelijke inkomstenbelasting door de administratie der rijksbelastingen, alsmede correspondentie met de inspecteur der directe belastingen, invoerrechten en accijnzen te Zaandam betreffende de ontvangst van gelden volgens de Gemeentewet, 1921-1928 [Archieven.nl]
gemenelandsmiddelen=octrooi van de gedeputeerden van het departementaal bestuur van Holland voor het gemeentebestuur van West-Zaandam, betreffende de vergunning tot het heffen van extra stuivers op de 'gemenelandsmiddelen', 1806,
havengeld en vuurgeld=kennisgeving van de Gedeputeerde Staten van Noord-Holland betreffende een aanvulling op het Reglement van de heffing van het haven- en vuurgeld binnen de stad Zaandam, 1818 [Archieven.nl]=uitspraak van de Hoge Raad in het beroep omtrent het handelen van de gemeente Zaandam wegens een vrijstellingsverlening van havengeld in openbaar watergebied, 1907-1909 [Archieven.nl]=overleg van de steden Zaandam, Amsterdam en Rotterdam om tot een gelijke heffing van de havengelden te komen, alsmede de vaststelling van de havengeldtarieven naar aanleiding van het gemeenschappelijk overleg, 1917-1939 [Archieven.nl]=vaststelling van tarieven van het havengeld door de gemeentebesturen van Amsterdam, Rotterdam en Zaandam na gemeenschappelijk overleg, 1946-1949, 1956, 1960-1961 [Archieven.nl]
100e penning=register betreffende de ontvangsten van de 100e en 200e penning, 1796-1805 [Archieven.nl]
hoofdelijke omslag=vaststelling en wijzigingen van de Verordening op de heffing van de hoofdelijke omslag in de gemeente Zaandam, 1861-1892 [Archieven.nl]
invordering=goedkeuring van het reglement voor de deelnemers aan de Ophaaldienst van de Gemeentebelastingen te Zaandam, 1919 [Archieven.nl]=behandeling van vraag of de vervolgingskosten die de deurwaarder te Zaandam ontvangt voor dwangbevelen enz. tot het innen van belastingschulden aan andere gemeenten, toekomt aan de deurwaarder te Zaandam, 1928-1938 [Archieven.nl]
marktgeldVaststelling van de verordening betreffende de heffing van marktgeld 1914-1915 [Archieven.nl]
omslag=octrooi uit 1783 van de Staten van Holland en West-Friesland voor de regenten van West-Zaandam voor het maken en plaatsen van lantaarns, alsmede voor het bekostigen ervan door middel van een omslag over de ingezetenen [Archieven.nl]
patentrecht=uittreksels uit Register der uitgegeven patenten en Register der patentpligtigen voor Cornelis van de[r] Stadt jr. : als houtzager, slijter in wijnen en eigenaar van een open houtschuit, 1858-1859 [Archieven.nl]=aanslagbiljet uit 1881 van de gemeente Zaandam voor A. Latenstein van Voorst als pelder met een stoomfabriek en binnenlands koopman [Archieven.nl]=bewijs van betaling uit 1813 voor het uitoefenen van 'negotiant' door de wed. A ten Katen [Grietje Corver)[Archieven.nl]
personele belasting=vaststelling en wijziging van de Verordeningen op de heffing van opcenten op de hoofdsom van de personele belasting in de gemeente Zaandam, 1871-1935 [Archieven.nl]=verzoek aan Koningin Wilhelmina, op voorstel van de gemeenteraadsleden Duys en Prins, tot bevordering van een aanpassing van de Wet op de personele belasting waarbij Zaandam wordt ingedeeld van de 5e klasse in de 4e klasse, 1910. Met een vergelijkend overzicht van de kohieren voor de personele belasting over de jaren 1897 en 1909 [Archieven.nl]=Verordening tot wijziging van tarieven van de personele belasting voor de gemeente Zaandam, 1934-1937 [Archieven.nl]
personele quotisatie=kohier van de personele quotisatie over de inwoners van West-Zaandam, 1745-1750 [Archieven.nl]
schoolgeldde vaststelling van de verordeningen betreffende het schoolgeld, 1898-1903 [Archieven.nl]
schot=schotboeken over West-Zaandam, 1776-1800 [Archieven.nl]
transactiebelasting=afschrift van een interpretatie van het octrooi van de Staten van Holland en West-Friesland uit 26 oktober 1604 betreffende het verlenen van toestemming aan de armenvoogden van Zaandam, Oost- en Westzijde, om één duit per gulden te heffen uit de opbrengst van de verkoop van alle roerende en onroerende goederen, 1605, 1613 [Archieven.nl]=octrooi uit 1639 van de ridderschap, de edelen en de steden van Holland en West-Friesland voor de schepenen en de regeerders van West-Zaandam, om ten behoeve van hun kerk één duit van elke gulden te heffen op de verkoop van roerende en onroerende goederen, die voorheen bestemd was voor de wijnkoop [Archieven.nl]
200e penning=register betreffende de ontvangsten van de 100e en 200e penning, 1796-1805 [Archieven.nl]
verpondingenRegister van uittreksels van de besluiten van de financiële commissie van het voormalig gewest Holland, inzake de sloop van diverse huizen en de wijzigingen van verpondingsregisters van diverse Zaanse gemeenten aan de westkant van de Zaan, 1795 mei 15 - 1806 dec. 29 [Archieven.nl]
wijnaccijnsUittreksel betreffende de resolutie van het departementaal bestuur van Holland dat de rentmeester en de beheerders van de gemenelandsmiddelen te West-Zaandam zich moeten houden aan een eerdere resolutie van 28 oktober 1802, waarbij het octrooi van 5 april 1796 tot het heffen van een impost op de wijnen, bieren, en dergelijke voor een periode van negen jaar wordt verlengd ten behoeve van de municipaliteit van West-Zaandam [Archieven.nl]
bestuur=Bernardus Bosch wordt in 1795 voorzitter van de municipaliteit [AaBio 2, blz. 304]schepen=in 1622 is Paulus Gerrits oud-schepen [Archieven.nl]
economie=Zaandam beschikt over een traankokerij [Archieven.nl], over de sigarenfabriek Justus van Maurik [DDB]
financiëngemeentefonds=opgaven van uitkeringen uit het gemeentefonds van de gemeente Zaandam in het kader van het financiële verhoudingsbesluit, 1928-1940 [Archieven.nl]
godsdienst=Oost-Zaandam behoort tot 1419 tot de parochie Oostzaan. In 1419 krijgt men toestemming voor het bouwen van een eigen kapel. In 1450 wordt de kapel vernieuwd en in 1576 wordt deze door brand verwoest [Geuns, blz. 30]
heerlijkheid=de heerlijkheid is slachtoffer van voortdurende aanvallen. In 1155 worden dorp en heerlijkheid door de Drechter Friezen verwoest en verbrand en daarna door de golven verzwolgen [Geuns, blz. 18]. Zaandam en Oostsanen zijn kort in leen gegeven, alleen in 1403 [Huizinga, blz. 421]
rechtspraakIn 1820 is G. van Orden, suppletoir vrederechter, kanton nr. 2 in Zaandam [Nieuwenhuis, Algemeen, A-B, blz. XXII]waterstaat=octrooi uit 1650 van de ridderschap, de edelen en de steden van Holland en West-Friesland voor de dijkgraaf en de heemraden van de Hogendam te Oost-Zaandam, om in gebreke blijvende dijkplichten paratelijk te executeren [Archieven.nl]
BRONNENgeraadpleegde bronnenDDB met foto'sliteratuurANF 1884, 11 maart (19e eeuw)Geuns, B. van, Beschryving van Zaandam, J.C, van Kesteren Amsterdam 1843 [DDB]Honig, Jac., Geschiedenis der Zaanlanden, delen 1 en 2, Zaandijk 1849 Honig, Jacob Jz. Jr., Geschiedenis der Zaanlanden, Zaandam 1849Honig, Jacob Jz. Jr., Historische, Oudheid- en Letterkundige Studien, 1e deel, Zaandijk 1866 [DDB]Huizinga, J., De opkomst van Haarlem, in: BVGO 1905, 4e reeks, deel 4, blz. 421Loosjes Az, P., Beschrijving van de Zaanlandsche dorpen, Haarlem 1794Navorscher IV, p. 326 (1795); XI, p. 1 (1678)Nieuwenhuis, G., Algemeen woordenboek van kunsten en wetenschappen A-B, Thieme, Zutphen 1820. blz. XXIIScheltema, Jacobus, Peter de Groote, Keizer van Rusland, in Holland en te Zaandam, in 1697 en 1717, 2 delen, Gartman Amsterdam 1814 [DDB]Tagebuch des Carl Friedrich von Ledebur über eine Reise in die Niederlande, 1836 [DDB]Verenet, George, Pierre le Grand en Hollande et à Zaandam dans les années 1697 et 1717, Broese Utrecht, 1865 [DDB]Wijnpersse, Statistiek, p. 382 (1854)overige bronnenBVGO; DDB; Gallica; AaBio 1-3
