Cấu trúc báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Cash Flow Statement - CFS) là một trong những báo cáo tài chính quan trọng nhất, nằm trong bộ báo cáo tài chính theo chuẩn mực kế toán.

Không giống như Bảng cân đối kế toán hay Báo cáo kết quả kinh doanh, CFS tập trung vào dòng tiền thực tế – nguồn tiền vào và ra khỏi doanh nghiệp trong một kỳ kế toán.

Theo VAS 24 (Chuẩn mực kế toán Việt Nam về Báo cáo lưu chuyển tiền tệ) và IFRS 7, CFS giúp người dùng hiểu rõ doanh nghiệp tạo ra tiền mặt như thế nào, sử dụng chúng ra sao, và khả năng thanh khoản thực sự. Bài viết tổng hợp quy định về cấu trúc của báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

>> Tham khảo: Kê khai bổ sung thuế GTGT như thế nào?

1. Cấu Trúc Của Báo Cáo Lưu Chuyển Tiền Tệ

CFS được chia thành ba phần chính, phản ánh ba loại hoạt động của doanh nghiệp: hoạt động kinh doanh, hoạt động đầu tư và hoạt động tài chính. Mỗi phần ghi nhận dòng tiền thuần (tiền vào trừ tiền ra).

1.1. Dòng Tiền Từ Hoạt Động Kinh Doanh (Operating Activities)

Đây là phần cốt lõi, chiếm tỷ lệ lớn nhất trong CFS, thể hiện dòng tiền từ hoạt động sản xuất kinh doanh hàng ngày. Nó bao gồm tiền thu từ bán hàng, dịch vụ; tiền chi cho mua nguyên liệu, lương nhân viên, thuế và các chi phí vận hành khác.

>> Tham khảo: Hóa đơn điện tử; Báo giá hóa đơn điện tử.

Có hai phương pháp lập phần này:

• Phương pháp trực tiếp: Liệt kê trực tiếp các khoản thu và chi tiền mặt. Ví dụ: Tiền thu từ khách hàng = Doanh thu + Nợ phải thu đầu kỳ - Nợ phải thu cuối kỳ. Phương pháp này minh bạch nhưng phức tạp, thường dùng cho doanh nghiệp nhỏ.

• Phương pháp gián tiếp: Bắt đầu từ lợi nhuận ròng (từ Báo cáo kết quả kinh doanh), điều chỉnh các khoản phi tiền mặt như khấu hao, dự phòng, thay đổi vốn lưu động (hàng tồn kho, nợ phải thu/phải trả). Phương pháp này phổ biến hơn vì dễ liên kết với các báo cáo khác.

Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, doanh nghiệp Việt Nam có thể chọn một trong hai phương pháp, nhưng phải nhất quán qua các kỳ.

1.2. Dòng Tiền Từ Hoạt Động Đầu Tư (Investing Activities)

Phần này ghi nhận dòng tiền liên quan đến việc mua sắm hoặc bán tài sản dài hạn, đầu tư vào chứng khoán hoặc các doanh nghiệp khác. Tiền chi: mua tài sản cố định (máy móc, nhà xưởng), đầu tư vốn vào công ty con. Tiền thu: bán tài sản, thu hồi đầu tư, cổ tức từ đầu tư.

Đối với doanh nghiệp đang mở rộng, phần này thường âm do chi phí đầu tư lớn (xây dựng nhà máy, mua thiết bị). Ngược lại, doanh nghiệp trưởng thành có thể dương nếu bán tài sản không cần thiết. VAS 24 yêu cầu phân loại rõ ràng để tránh lẫn lộn với hoạt động kinh doanh, giúp nhà đầu tư đánh giá chiến lược dài hạn.

>> Tham khảo: Phân nhóm hộ kinh doanh – bước tiến hướng tới quản lý thuế hiệu quả hơn.

1.3. Dòng Tiền Từ Hoạt Động Tài Chính (Financing Activities)

Đây là dòng tiền từ việc huy động hoặc trả nợ vốn. Tiền thu: vay ngân hàng, phát hành cổ phiếu, trái phiếu. Tiền chi: trả nợ gốc, lãi vay, cổ tức cho cổ đông, mua lại cổ phiếu.

Phần này phản ánh cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Ví dụ, nếu dòng tiền dương lớn từ tài chính, doanh nghiệp có thể đang phụ thuộc vào nợ vay – rủi ro cao trong môi trường lãi suất tăng như Việt Nam năm 2023-2024. Theo IFRS, cổ tức trả cho cổ đông thiểu số được phân loại ở đây, nhưng VAS cho phép linh hoạt hơn.

Tổng dòng tiền thuần từ ba phần cộng với tiền đầu kỳ sẽ bằng tiền cuối kỳ trên Bảng cân đối kế toán, đảm bảo tính nhất quán.

2. Quy Định Pháp Lý Và Chuẩn Mực Tại Việt Nam

Tại Việt Nam, CFS được quy định chi tiết trong VAS 24, ban hành năm 2005 và cập nhật qua Thông tư 200/2014/TT-BTC (áp dụng cho doanh nghiệp vừa và lớn) và Thông tư 133/2016/TT-BTC (doanh nghiệp nhỏ).

Doanh nghiệp phải lập CFS hàng năm, quý (nếu niêm yết), và nộp cho cơ quan thuế, Sở Giao dịch Chứng khoán (HOSE/HNX).

Với lộ trình áp dụng IFRS từ 2022-2025 (Quyết định 345/QĐ-BTC), CFS theo IFRS 7 yêu cầu phân loại lãi vay và cổ tức ở hoạt động tài chính (không linh hoạt như VAS).

Doanh nghiệp lớn như Vietcombank đã chuyển sang IFRS, giúp báo cáo minh bạch hơn cho nhà đầu tư quốc tế.

Ngoài ra, CFS phải được kiểm toán độc lập đối với công ty đại chúng (Nghị định 174/2016/NĐ-CP).

Vi phạm như không lập CFS đúng hạn có thể bị phạt 20-50 triệu đồng (Nghị định 41/2018/NĐ-CP).

>> Tham khảo: Tra cứu hóa đơn; Tra cứu hóa đơn điện tử.

3. Ví Dụ Minh Họa Và Phân Tích

Giả sử Công ty ABC có dữ liệu sau (đơn vị: tỷ VND, năm 2024):

• Lợi nhuận ròng: 500

• Khấu hao: 200

• Tăng nợ phải thu: -150

• Giảm hàng tồn kho: +100

• Mua TSCĐ: -300

• Bán chứng khoán: +100

• Vay ngân hàng: +400

• Trả cổ tức: -200

• Tiền đầu kỳ: 300

>> Tham khảo: Hóa đơn thay thế; Biên bản điều chỉnh hóa đơn.

Sử dụng phương pháp gián tiếp:

• Dòng tiền hoạt động: 500 + 200 -150 +100 = 650 (dương, hoạt động tốt)

• Dòng tiền đầu tư: -300 +100 = -200 (âm, đang đầu tư)

• Dòng tiền tài chính: +400 -200 = +200 (dương, huy động vốn)

• Tiền cuối kỳ: 300 +650 -200 +200 = 950

Phân tích: ABC có dòng tiền hoạt động mạnh, hỗ trợ đầu tư mà không phụ thuộc hoàn toàn vào vay mượn. Tuy nhiên, nếu dòng tiền hoạt động âm kéo dài, doanh nghiệp có nguy cơ thiếu thanh khoản.

Trong thực tế, các chỉ số như Free Cash Flow (dòng tiền hoạt động trừ chi đầu tư TSCĐ) giúp đánh giá giá trị doanh nghiệp. Đối với startup Việt Nam như Tiki, CFS thường âm ở đầu tư do mở rộng, nhưng cần dương ở hoạt động để bền vững.

Kết Luận

Mọi thắc mắc hoặc muốn được tư vấn muốn được tư vấn về phần mềm hóa đơn điện tử E-invoice hoàn toàn miễn phí, Quý doanh nghiệp vui lòng liên hệ:

CÔNG TY PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ THÁI SƠN

• Địa chỉ: Số 15 Đặng Thùy Trâm – Cầu Giấy – Hà Nội

• Tổng đài HTKH: 1900 4767 – 1900 4768

• Tel : 024.37545222

• Fax: 024.37545223

• Website: https://einvoice.vn/