De drie foto's: kamer, heide en kerk

De drie foto's: kamer, heide en kerk

De drie foto’s zaten in een map die ik gekregen had van een verre achterneef. Het album stond al minstens vijf jaar op mijn computer. Ik was het bestaan ervan alweer vergeten, omdat de meeste mensen op de foto’s voor mij onbekenden waren geweest. Enkele foto’s die van belang waren had ik gekopieerd en op een vertrouwde locatie neergezet. Het waren foto’s uit de eerste helft van de 20e eeuw, van familie van een zus van mijn overgrootvader uit Amsterdam. De map stond wat verscholen tussen de vele andere mappen op mijn laptop, opgeborgen als een doos op zolder, waardoor het in de vergetelheid was geraakt.

Eerder al had ik met de verre achterneef contact gehad. Hij was ook met genealogie bezig en we hadden wat gegevens uitgewisseld. Ik had een verslag van hem gekregen waarin onze gemeenschappelijke voorouders werden besproken. Daardoor wist ik sommige personen op de foto’s te herkennen. Op dat moment had hij niet veel tijd om er dieper op in te gaan.

Kort geleden heb ik opnieuw contact gekregen met de verre achterneef. Aanleiding was een vraag over een foto uit de Tweede Wereldoorlog. Daarop afgebeeld staan zijn vader en zijn oma, en een onbekend stel. Zijn vraag was of ik hen kende, of het van mijn familie was. Nee, ik wist het niet. Zijn oma herkende ik wel, dat is de zus van mijn overgrootvader.

Er is een intensieve samenwerking uit voortgekomen. We hebben meer tijd nu en wisselen foto’s van de familie uit. Hij heeft een hele verzameling. We vragen ons af wie wie was. Samen leggen we de puzzelstukken aaneen. Hij stuurt ook foto’s die me vaag bekend voorkomen, van sommige weet ik zeker dat ik die al heb gezien. Ik ga zoeken en zodoende vind ik de map weer, zoals het weerzien van een vergeten doos tijdens het opruimen van de zolder.

Meerdere keren blader ik door die map met foto’s heen. De vader van de verre achterneef lijkt wel op mijn opa en zijn moeder lijkt wel op mijn oma. Ik blijf telkens steken bij de foto van het echtpaar in de kamer. Zijn ouders, denk ik. Maar wat lijken ze op mijn opa en oma. De foto van de kerk en de hei horen er ook bij, een serie van drie met dezelfde grijstinten. Ze hebben alle drie de titel Hilversum. Mijn grootouders woonden in Eindhoven. Ik kan me niet voorstellen dat ze in Hilversum waren. Ik leg het voor aan de verre achterneef, wat zijn ouders daar dan deden in Hilversum. Hij weet het ook niet. Van de drie foto’s weet hij alleen dat er een relatie met zijn vader moet zijn. “Maar mijn ouders zijn het zeker niet”, zegt hij. En Hilversum, dat was alleen maar een idee van hem geweest.

Langzaam begint het besef bij mij te groeien. Ik vergelijk ze met de weinige foto’s die ik van mijn grootouders in jonge jaren heb. De gelijkenis met het echtpaar in de kamer is wel heel erg sterk. De houding van mijn oma, het lezen van een boek; het figuur van mijn opa, zijn gezicht en bril. Waarom was het me niet eerder opgevallen? Hoe zijn ze hier terecht gekomen? Zittend op de bank in de kamer?

Na lange bestudering en navraag blijken ze het werkelijk te zijn. In vergelijking met andere foto’s schat ik het jaartal tussen 1939 en 1945. Een neef van mijn opa uit Amsterdam kwam waarschijnlijk op bezoek. De neef is de latere vader van de verre achterneef. Nu de personen onthuld zijn, is het meer aannemelijk dat de broer van zijn vader bij mijn grootouders op visite kwam. Zij kenden elkaar veel beter, want deze broer was getrouwd met de zus van mijn opa. Neef en nicht waren zij. Zou hij het toestel geleend hebben? De verre achterneef heeft ongeveer in 1980 de negatieven gevonden en ze laten afdrukken. De foto’s zijn voor hem altijd een raadsel geweest.

De foto van mijn grootouders is waarschijnlijk gemaakt in hun woning op de Willem de Zwijgerstraat in Eindhoven. In dat huis is in 1943 mijn moeder geboren. Ze woonden boven de kruidenierswinkel waar mijn opa werkte. Hij was als loopjongen begonnen en later opgeklommen tot winkelchef. Een zus van hem wist nog te herinneren dat hij zetbaas was geworden. Een zetbaas is iemand die namens een ander de zaak beheert. Ze had erbij gezegd dat hij daarvoor speciaal katholiek had moeten worden. Mijn opa kwam uit Amsterdam, waar zijn ouders, broers en zussen waren blijven wonen. De kerkelijke richting was Nederlands Hervormd geweest, of protestants. En hij was met een vrouw uit het katholieke Brabant getrouwd. Dat had al tot onenigheid geleid bij de ouders van mijn oma, die niet wilden dat zij met een jongen van een ander geloof omging. De liefde was sterker dan het geloof en zij trouwden september 1939 in het gemeentehuis van Eindhoven. Van een geloof of kerk wilden zij beiden niet meer weten. Van de trouwdag zijn geen foto’s bekend, evenmin een uitstapje voor een huwelijksreis.

Nu verbeeld ik me het volgende. De neef uit Amsterdam komt op bezoek bij mijn grootouders, na hun trouwdag in 1939 en voor de geboorte van mijn moeder in 1943. Hij is met de fiets gekomen of hij heeft er een geleend. Een oom en tante van hem en mijn opa wonen ook in Eindhoven, mogelijk is hij daar ook op bezoek geweest. Zij hebben eerder, in 1930, een fietsvakantie in Groningen gedaan. De vader van de verre achterneef was daar ook bij met zijn camera. Een serie foto’s van die vakantie zitten ook in mijn map. Mijn opa was daar niet bij, mijn oma had hij toen nog niet ontmoet. De drie bewuste foto’s zitten daar ook tussen, in dezelfde map: in de kamer, op de heide en met de fietsen voor de kerk.

Toen ik mijn grootouders herkend had, kon ik geen link met Hilversum leggen. De verre achterneef had gedacht aan zakenrelaties van zijn vader in Hilversum. Ik zocht op internet, maar kon deze kerk daar niet vinden. Ik woon zelf in Eindhoven en ging in de omgeving op zoek. De Gerardus Majellakerk in Stratum, waar ik vlakbij woon, lijkt er verdacht veel op, maar de toren staat aan de andere kant. Toen kreeg ik de briljante ingeving dat de foto gespiegeld moest zijn. Ik spiegelde de foto en op het eerste oog leek het exact hetzelfde, maar in de kleine details zaten toch wat verschillen, die kerk was het niet. Ik had verder navraag gedaan en daar was de Sint-Willibrorduskerk in Waalre als uitkomst uitgekomen. Nu wist ik het zeker, dit was de kerk en dit waren mijn grootouders op de foto. Ik fietste er zelf naar toe, stopte op de heide in het glooiende landschap halverwege. Hier ergens was de foto op de heide gemaakt, dat kon niet anders. Waarschijnlijk stond de heide in paarse bloei, was het zo mooi om er een foto van te maken, maar in de grijstinten is dat niet op te maken. Het zou zomaar september 1939 geweest kunnen zijn, een huwelijksreis op de fiets naar Waalre, waar dan toch nog foto’s van waren. Ik fietste met hen in gedachten verder naar Waalre-dorp, alsof een stille getuige mij naar de nieuwe kerk van Sint-Willibrordus leidde. Vlakbij is er namelijk ook de oude kerk met dezelfde naam. Oud en nieuw. Het was Oudejaarsdag 2020.

De oude foto’s had ik op mijn telefoon staan en ik vergeleek het beeld met pakweg 80 jaar later. Het gebouw, het standbeeld, beelden en nissen, allemaal precies hetzelfde. Alleen de luiken bovenin de toren ontbraken nu. Ik sprak met een man die de kerk verliet. “De luiken hadden er vroeger wel ingezeten”, zei hij, zoals nu in de Gerardus Majellakerk in Eindhoven nog wel het geval is. Deze twee kerken moeten door dezelfde architect gebouwd zijn. Ik maakte foto’s van de kerk in Waalre en probeerde hetzelfde beeld te krijgen. Het moest destijds een degelijke camera zijn geweest, want ik merkte nu dat de foto van een behoorlijke afstand is genomen. “Mijn vader had destijds zo’n camera”, bevestigde de verre achterneef, “waar je van boven door de zoeker inkeek, een degelijke camera”. Op een verre afstand kreeg ik de verhoudingen hetzelfde, alleen mijn lens van mijn moderne telefoon kon niet tippen aan de compositie gemaakt met het toestel van voor de Tweede Wereldoorlog. De oude afdrukken hadden grove, grijze korrels. Scherp en in kleur zat ik in de moderne tijd. De wegen waren verlegd, de voorgrond was anders en nieuwe gebouwen waren naast de kerk verschenen. “Alles verandert continu”, zei de man die uit de kerk was gekomen en met me meekeek. De wegwijzers op de oude foto waren verdwenen en mijn grootouders stonden nog naast de fiets op een kaart of zoiets te kijken. Zouden ze de kerk nog in zijn geweest? Mijn opa had katholiek moeten worden om zetbaas te worden. Zouden zij vanuit Eindhoven naar Waalre gefietst zijn om hier verborgen voor de familie alsnog katholiek te worden. Mijn opa dan, om die functie als zetbaas te kunnen uitoefenen. Verborgen voor de katholieke familie van mijn oma. Zij was namelijk door haar vader het huis uitgezet, omdat ze een niet-katholieke vriend had. “Hij eruit of anders jij eruit!” had hij gezegd. Zij was gegaan en bij haar vriendin gaan logeren. De vriendin was een nicht van mijn opa, de dochter van de eerder genoemde oom uit Amsterdam die ook in Eindhoven woonde.

Een paar jaar later zijn ze getrouwd. Zij kozen voor elkaar en wilden door die onenigheid niet meer met een religie te maken hebben. Toch was daar de noodzaak voor de baan en zijn ze bij de pastoor in Waalre geweest, lijkt de neef van mijn opa te getuigen, door foto’s van hen en de kerk vast te leggen. Als je goed kijkt, zie je rechts nog een in het zwart geklede man staan.
Voor de familie heeft het lang verborgen gelegen, maar zoals alles blijft niets eeuwig verborgen.
“Zou dat mogelijk zijn”, vroeg ik aan de man die in de kerk was geweest: “Dat er nog papieren van zoiets terug te vinden zijn in de kerk?”
Wat zou het mooi zijn als de huidige pastoor van de Sint-Willibrorduskerk in de oude boeken gaat snuffelen en als bewijs het handschrift van mijn opa tegenkomt.
Het verhaal en de foto’s zijn er in ieder geval.

Het kan natuurlijk ook zo zijn dat de neef en mijn grootouders gewoon samen een fietstocht hebben ondernomen en toevallig hier in Waalre even zijn afgestapt.

“Ja, ik denk het laatste”, zei de man van de kerk.

De architect blijkt inderdaad dezelfde te zijn. Ook de jaartallen komen overeen.

Gerardus Majellakerk (Eindhoven)

De Gerardus Majellakerk is een rooms-katholieke parochiekerk die zich bevindt aan het Sint-Gerardusplein 25 in het Eindhovense stadsdeel Stratum.

Deze kerk werd ingewijd in 1925. Architecten waren Louis Kooken en F.J. Wolters. In 1929 werd de toren toegevoegd onder architectuur van Louis Kooken en Kees de Bever.

(bron: wikipedia)

Sint-Willibrorduskerk (Waalre)

De Sint-Willibrorduskerk is de parochiekerk van het dorp Waalre, die zich bevindt aan Markt 23.

De bakstenen kerk werd gebouwd omdat de Oude Sint-Willibrorduskerk te klein was geworden. Architect was Louis Kooken en het gebouw toont neoromaanse kenmerken. De kerk werd in 1925 in gebruik genomen en in 1929 ingewijd.

(bron: wikipedia)

Mijn grootouders

Nettie Waudman-de Moor (1916-1988)

Simon Waudman (1912-1993)

Oud en nieuw op de fiets onderweg naar Waalre

Met dank aan Coen Bos voor de oude foto’s: kamer, heide en kerk.

Coen Bos is een kleinzoon van Maria Margaretha Waudman (1875-1943)

Maria Margaretha is een zus van mijn overgrootvader Simon Waudman (1886-1965)

Simon Waudman is de vader van mijn opa Simon Waudman (1912-1993)

Titel van document:

Waudman-de Moor in Waalre

Eindhoven,

21-01-2021

Harrie van Hoof