ONDER CONSTRUCTIE
BIJLAGE 83
Stukken, afkomstig uit het archief van het Ministerie van Sociale Zaken, inzake evacuatie uit Duitsland van Joodse gedeporteerde Nederlanders
(Overgelegd door dr. J. van den Tempel bij zijn verhoor op 2 December 1949)
GEZANTSCHAP VAN HET KONINKRIJK
DER NEDERLANDEN
Afd. Repatrieering
Sturegatan 29, 3 tr.
Stockholm 16th January 1945.
U 82
Netherland Commissioner for Repatriation
G. F. Ferwerda
49 St. James's Street London S.W. 1.
With reference to my letter no. U 73, I want once more to draw your attention to the plans of the Norwegian Repatriation Office in Stockholm with regard to a possible chaos-situation in Germany.
Since my letter, refered to above, there have been further discussions with the Norwegians. During these it has been made clear to me by the Norwegians that if they get the opportunity of entering Germany during a chaos-situation, they intend under all circumstances, to help all allied nationals, considered they are in real danger, to get to Sweden. With regard to this and as our DP in Northern Germany will thus anyhow be taken to Sweden by our Norwegian friends under the conditions mentioned above, I have notified the Norwegian Repatriation Office here in Stockholm that I am willing to send liaison officers on the Norwegian expedition and that I am also willing to consider further cooperation. This step will, no doubt, meet with your approval, as a situation might very well arise in Northern Germany, when you from your end might want to aid our DP, but due to the conditions might not be able to do so.
With kind regards,
I am, yours sincerely,
(w.g.) N. WOENSDREGT.
*
MOSKOU 6 Februari 1945.
5-2-1945.
Verwijs mijn telegram.
a. Naar van Poolsche Ambassade ontvangen bericht is aan deze gerapporteerd dat 300 à 400 Nederlanders werden aangetroffen in het kamp Oswiecim.
Dezen zijn niet allen Joden voor zoover bekend. Groote behoefte aan voedsel, medicamenten, kleeren alsmede geld ingevolge systeem mijn schrijven.
b. Op Amerikaansche Roode Kruis te Moskou, dat beschikking over voorraden heeft en hangende maatregelen onzerzijds mogelijk kan helpen, zou ik voor vereischte voorraden beroep kunnen doen.
Verzoeke telegrafisch volmacht.
c. Voor aanhangig maken kwestie uitzending Polak en colonne alsmede voorraden, lijkt mij dit de gunstige kans, omdat wij er aandacht op vestigen kunnen dat thans blijvende ter plaatse moet ingegrepen worden door competent personeel en naar te vermoeden nu ook andere kampen zullen volgen.
Copie voor: Reg. Corn. voor Repatrieering
*
Londen, 10 Februari 1945.
AFDEELING DIPLOMATIEKE ZAKEN EN
BUREAU NA-OORLOGSCHE VRAAGSTUKKEN
745 Geheim Archief.
Zijner Excellentie den Heere
Minister van Sociale Zaken te Londen.
Ten vervolge op mijne missiven No. 620 G.A. en 653 G.A. nopens Nederlanders in Polen, heb ik de eer Uwer Excellentie hiernevens te doen toekomen een paraphrase van een van Hr. Ms. Ambassadeur te Moskou terzake ontvangen telegram.
Ik heb inmiddels aan Baron Breugel telegrafisch geantwoord, dat hij zich zooals verzocht tot het Amerikaansche Roode Kruis te Moskou om hulp kan wenden en hij gemachtigd is de uitzending van den Heer Polak en colonne alsmede voorraden aanhangig te maken.
De uitzending van repatrieeringsambtenaren is eveneens in behandeling.
De Minister van Buitenlandsche Zaken,
Voor dezen,
Het Hoofd der Afd. Diplomatieke Zaken,
(w.g.) F. VAN PALLANDT.
*
MINISTERIE VAN BUITENLANDSCHE
ZAKEN
NETHERLANDS FOREIGN OFFICE
Bureau Na-Oorlogsche Vraagstukken.
No. B 13 IV 4468.
Londen, 12 Februari 1945.
Aan den Regeeringscommissaris voor de Repatrieering te Londen.
Het Ministerie van Buitenlandsche Zaken heeft de eer hieronder te doen volgen den tekst van een van Hr. Ms. Gezant te Stockholm ontvangen code-telegram van 5 dezer luidende:
„Het onderstaande is voor Uwe Excellentie bestemd tevens, namens van Woensdregt met verzoek om doorgave aan Ferwerda — refereer hierbij naar mijn telegram van 31 Januari 1945. Met Zweedsche Reederij is thans vervoersmogelijk geheel geregeld. Het Noorsche Repatriatie Bureau, dat een volledige uitrusting gereed heeft hiervoor, biedt bovendien aan medewerking voor het afhalen en vervoer naar Zweden. Hun eigen landgenooten en ook Denen worden dan gelijktijdig door de Noren gerepatrieerd. Vanzelfsprekend accepteeren wij dit, brief hieromtrent volgt. Dat alle Nederlandsche repatriandi, welke in Oost-Europa voor ons te bereiken zijn, door Zweden geleid zullen worden, wordt uiteraard door ons aangenomen, zulks te meer waar Zweden voor 100.000 personen ontvangst- en verblijfsmogelijkheid aanbiedt, waarschijnlijk gratis", onder aanteekening, dat het telegram van 31 Januari 1945, waarvan gewaagd wordt, werd aangeboden bij dezerzijdsch schrijven van 2 dezer, Bureau Na-Oorlogsche Vraagstukken, No. B 13 IV/3993.
Afschrift dezes wordt gezonden aan mijn Ambtgenoot van Sociale Zaken.
*
8th March 1945.
GFF/DWB. 2250.
N.D. Woensdregt Esq.,
C/o Netherland Legation,
A fd. Repatrieering, Stockholm.
Dear Mr. Woensdregt,
Thank you for your letter of the 24th February, from which I was very pleased to see that there is a possibility of 2/3.000 Jewish deportees being transported to Sweden. A request has been made to the Ministry of Foreign Affairs for the nesessary steps to be taken, as suggested by you.
I would like to put the following question to you in this connection. The displaced persons in. question will be solely Jewish D.P.'s and it has. occurred to me that it might perhaps be of some assistance to you if Mr. Dentz, who has been in charge of this Section of the Repatriation work, were to assist in the reception of these people and perform, under your guidance, such work as you may consider advisable or necessary in connection with their care, maintenance and shelter and such further problems of repatriation as may arise.
I wish to make it clear that I leave the decision entirely to you and, if you are in agreement I would still have to consider whether the matter is of sufficient urgency and importance for Mr. Dentz to be spared from this side.
Yours faithfully,
(w.g.) G. F. FERWERDA.
*
GEZANTSCHAP VAN HET KONINKRIJK
DER NEDERLANDEN
Afd. Repatrieering
Stockholm 24 Februari 1945.
Sturegatan 29, 3 tr.
U 133
Den Reegeringscommissaris voor Repatrieering
den Heer G. F. Ferwerda
49 St. James's .Street. Londen S.W. 1.
Zeer Geachte Heer Ferwerda,
Sinds eenigen tijd worden er onderhandelingen gevoerd tusschen Zweedsche en Duitsche autoriteiten over de mogelijkheid van evacuatie van alle Joodsche DP's in Bergen-Belsen. Volgens ons ter beschikking staande cijfers zouden zich in Bergen-Belsen 3 à 4000 DP's bevinden, waarvan minstens 70 % Hollanders zouden zijn.
Bovengenoemde onderhandelingen bevinden zich in een vergevorderd stadium en indien zij tot het gewenschte resultaat voeren, zouden wij dus binnen zeer afzienbaren tijd 2 3000 Joodsche DP's in Zweden kunnen verwachten.
Het doel van dit schrijven is allereerst U van het bovenstaande in kennis te stellen en verder te verzoeken er bij het Ministerie van Buitenlandsche Zaken op aan te dringen, dat van die zijde onzen Gezant in Stockholm telegrafisch verzocht wordt bij het Zweedsche Ministerie van Buitenlandsche Zaken stappen te ondernemen, opdat deze actie met spoed tot het beoogde doel zal kunnen leiden.
H.M.'s gezant dient er dan bij de allerhoogste instantie in het Zweedsche B.Z. op te wijzen, dat de Nederlandsche Regeering, alhier indirect vertegenwoordigd door deze afdeeling, zoo noodig bereid is de kosten voor haar rekening te nemen, Hierbij dient te worden opgemerkt, dat Zweedsche instanties het transport in Duitschland met eigen bussen kunnen en zullen verzorgen, terwijl wij de mogelijkheid hebben om in eigen regie — indien zulks noodzakelijk — het verdere transport op ons te nemen.
Met vriendelijke groeten
gaarne Uw
(w.g.) N. WOENSDREGT.
*
REGEERINGSCOMMISSARIS VOOR REPATRIEERING
(Netherland Commissioner for repatriation)
HD; SS 14 Maart 1945.
N. D. Woensdregt Esq., I/285
87 Ornbogatan, Stockholm. 49 St. James's Str.
London S.W. 1.
14 Maart 1945.
Zeer Geachte Heer Woensdregt,
Onder dankzegging voor Uw schrijven dd. 24 Februari j.1., overgebracht door den Heer Willems, moge ik U hierbij in kennis stellen, dat door Zijne Excellentie den Minister van Buitenlandsche Zaken telegrafisch aan H.M.'s Gezant te Stockholm verzocht werd, nadere inlichtingen te verstrekken omtrent het huidige stadium der onderhandelingen aangaande de overbrenging van ca. 2500 Nederlandsche gedeporteerden naar Zweden.
Aanleiding hiertoe was o.m. een onderhoud met den Heer Mann, Londensche vertegenwoordiger van den War Refugee Board, die mij toezegde zich, ter verkrijging van nadere inlichtingen, met zijn collega te Stockholm in verbinding te zullen stellen, mij hierbij verzoekende eveneens te trachten ten Uwent meerdere gegevens in te winnen, opdat wij ons hier een zoo volledig mogelijk beeld zullen kunnen vormen ten aanzien van de huidige positie.
Het door den Heer Willems overhandigde schrijven, bestemd voor Dr. L. Zelmanovitz van het World Jewish Congress, is aan den geadresseerde uitgereikt. Dr. Z., die inmiddels naar Stockholm vertrokken is en wien ik een introductie aan U meegaf, deelde mij mede, uit hem verstrekte inlichtingen te mogen afleiden, dat, behalve de te Bergen-Belsen geïnterneerden ook andere groepen wellicht naar Zweden getransfereerd zouden kunnen worden. Hierbij werd niet gedacht aan Joodsche geïnterneerden, doch veeleer aan politieke gevangenen in diverse concentratiekampen. Mochten deze inlichtingen juist blijken te zijn, zoo zoude uiteraard alles in het werk gesteld behooren te worden om hunne vrijlating te bewerkstelligen.
Gaarne zoude ik vernemen of ter zake iets naders bekend is, en, in het bevestigende geval, hoe U de kansen inzake de verwezenlijking hiervan beoordeelt.
Ik noem mij, met vriendschappelijke groeten
steeds gaarne de Uwe
(w.g.) HENRI DENTZ,
voor Regeerings-Commissaris voor Repatriatie.
*
6/3/'45.
S. 261.
Zeer geachte Heer Woensdregt,
Ik ontving zooëven door bemiddeling van den Heer Willems Uw schrijven, meldende de voorgenomen transferring der Bergen-Belsen-internés naar Zweden, van welk bericht ik met zeer veel voldoening kennis nam.
Ik moge U hierbij introduceeren Dr. L. Zelmanovitz, vertegenwoordiger van het World Jewish Congress, die zich in verband met voornoemde aangelegenheid naar Stockholm begeeft.
Ik verblijf met vriendelijke groeten,
gaarne de Uwe
(w.g.) HENRI DENTZ.
*
1302.
GEZANTSCHAP DER NEDERLANDEN
No. 1484.
Stockholm den 3 April 1945.
Aan de Afdeeling Repatriatie
te Stockholm.
Ik heb de eer U mode te deelen, dat de Minister van Buitenlandsche Zaken to Londen mij het volgende deed wetens, naar aanleiding van mijn bericht terzake van 21 Maart j.1.:
„De Minister van Sociale Zaken heeft Ben overeenkomst gesloten met de Noorse Repatrieeringsautoriteiten, volgens welke 15 autobussen ter beschikking worden gesteld voor de eventueele evacuatie van Nederlanders uit Bergen-Belsen. Dr. Zelmanovitz deelt mode, dat de Duitschers thans als tegenprestatie eischen kleeren en dekens voor de geëvacueerde Duitsche bevolking te leveren van Zweden uit".
De Gezant,
VAN RECHTEREN.