2.Colloid
Colloid มีคุณสมบัติดังนี้
- ขนาดโมเลกุลใหญ่ ไหลผ่านผนังหลอดเลือดฝอยได้ยาก
- แตกตัวไม่ได้หรือแตกตัวได้น้อย
- เพิ่ม oncotic pressure โดยขึ้นกับขนาดและน้ำหนักโมเลกุล
- อยู่ในหลอดเลือดได้นาน 3-5 ชม.
- นิยมใช้ในภาวะเสียเลือดมากแต่ยังหาเลือดมาทดแทนไม่ได้
- ราคาแพง
- เกิดอาการแพ้และติดเชื้อง่ายกว่า
- อาจเกิดปัญหา coagulopathy
ข้อบ่งใช้
1. ทดแทนเลือดเมื่อมีการเสียเลือดร้อยละ 20 แต่ไม่เกินร้อยละ 30 ของเลือดในร่างกาย
2. เพื่อทำ normovolemic hemodilution
3. ทดแทนการเสียโปรตีน
4. ทำ plasma phoresis
5. เพิ่ม microcirculation
สารละลายกลุ่มนี้ที่ใช้บ่อยคือ
2.1) Albumin (5%, 20%, 25%)
มีน้ำหนักโมเลกุล 66,330-69,000 dalton ถ้าให้ 5% albumin 500 cc หรือ 25% albumin
100 cc จะสามารถเพิ่ม intravascular volume ได้ประมาณ 450-500 cc ภายใน 30-60
นาที โดยจะดึงน้ำจาก interstitial space (1 กรัมของ albumin ดึงน้ำได้ประมาณ 18 cc)
มี plasma half-life ประมาณ 16 ชม. ควรให้ albumin หมดภายใน 4 ชม.เพื่อป้องกันการ
ปนเปื้อนเชื้อโรค มีผลข้างเคียงคือทำให้ระดับ ionized calcium ลดลง อาจพบอาการแพ้ได้
0.47-1.53% แต่อาการไม่มาก เช่นมีผื่น หนาวสั่น ไข้ และอาจพบปฏิกิริยากระตุ้นระบบ
ภูมิคุ้มกันทำให้มีการหลั่ง bradykinin เป็นผลให้ความดันต่ำได้
2.2) Dextran
เป็น synthetic glucose polymer ขนาดใหญ่ (polysaccharide) น้ำหนักโมเลกุลประมาณ
40,000-70,000 dalton แล้วแต่ชนิด ดึงน้ำจาก interstitial space ได้มาก ภาวะแทรกซ้อนที่
พบได้แก่ ภาวะไตวายเมื่อให้อัตราเร็วมากกว่า 20 cc/hr โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ขาดน้ำ dextran
จะตกตะกอนใน tubule ของไต ดังนั้นจึงควรให้ร่วมไปกับ crystalloid พบปฏิกิริยา
anaphylactoid ได้ตั้งแต่อาการรุนแรงน้อยจนถึงมาก นอกจากนี้ยังรบกวนการเกิดลิ่มเลือดโดยลด
การเกาะตัวของ platelet และกดการทำงานของ factor V, VII , VIII รบกวนการ crossmatch
ลดการทำงานของ reticuloendothelial system เป็นผลให้ลด immune response ของ
ร่างกาย โดย dextran มี 2 ชนิดได้แก่
2.2.1) Dextran 40
น้ำหนักโมเลกุลประมาณ 40,000 dalton มักใช้เพื่อลดความหนืดของเลือด ทำให้เลือด
ไหลเวียนไปทั่วร่างกายได้ดีขึ้น โดยเฉพาะในรายที่ microcirculation ไม่ดี หรือใช้ระหว่าง
ทำการผ่าตัด microsurgery ของหลอดเลือดในการต่อนิ้วมือหรือแขน
2.2.2) Dextran 70
น้ำหนักโมเลกุลประมาณ 70,000 dalton ใช้เป็น volume expander โดยไม่ควรให้เกิน
20 cc/kg ใน 24 ชม.แรก พบภาวะแทรกซ้อนได้มากกว่า dextran 40
2.3) Hydroxyethyl starch (HES, Voluven)
เป็นแป้งสังเคราะห์ที่มีลักษณะคล้าย glycogen มี hetastarch ( 69,000 dalton) และ
pentastarch (120,000 dalton) ผลข้างเคียงคือกระตุ้นระบบ complement ทำให้มีปญหาใน
การแปลผลการสุ่มหา antibody ได้ อาจเกิดภาวะ coagulopathy โดยขัดขวางการทำงานของ
factor VIII และ platelet นอกจากนี้ยังพบการแพ้แบบ anaphylactoid reaction จากการ
กระตุ้นการหลั่ง histamine ชนิด 6% starch มักใช้เป็น plasma substitute ส่วน 10%
starch เป็น hyperoncotic plasma expander ที่ดีและราคาถูกกว่า albumin
2.4) Gelatin (Haemaccel, Gelifundal, Gelofusine)
น้ำหนักโมเลกุลประมาณ 30,000-50,000 dalton เนื่องจากมีขนาดโมเลกุลไม่ใหญ่จึงสามารถ
กระจายออกสู่ส่วน extravascular space ได้ดี เมื่อให้แล้วจะอยู่ในกระแสเลือดและ maintain
oncotic pressure ได้ไม่นานเท่า dextran หรือ starch ถูกขับออกทางไตและลำไส้โดยไม่
เปลี่ยนแปลงสภาพภายใน 2-8 ชม.แล้วแต่ปริมาณที่ให้ และขับหมดภายใน 48 ชม. โอกาสคั่งใน
ร่างกายน้อยแม้ผู้ป่วยที่การทำงานของไตบกพร่อง สามารถใช้เพิ่ม intravascular volume เช่น
ภาวะ shock จากการเสียเลือดและยังหาเลือดไม่ได้ ให้ได้ในขนาด 1-2 เท่าของปริมาณเลือดที่
เสียแต่ไม่ควรให้เกิน 2,000 cc ใช้สำหรับทำ hemodilution ในการผ่าตัดที่ต้องใช้
cardiopulmonary bypass หรืออาจใช้ใน การทำ hemodialysis เนื่องจาก colloid นี้ไม่
สะสมในร่างกาย ภาวะแทรกซ้อนที่พบได้คือเกิดอาการแพ้ได้ง่ายเป็น anaphylactoid reaction
เชื่อว่าเกิดจากการหลั่ง histamine โดยเฉพาะเมื่อให้ด้วยอัตราเร็ว ควรระวังในผู้ป่วยที่มีประวัติ
ภูมิแพ้และโรคหืด นอกจากนี้ยังทำให้ระดับ serum amylase เพิ่มขึ้นอีกด้วย