Antidepressant
ยารักษาอาการเศร้า Antidepressant drugs
การให้ยาค่อยๆเริ่มให้ ปรับยาทุก 2-3 อาทิตย์ จนคุมอาการได้
รักษาโรคซึมเศร้า วิตกกังวล อารมณ์สองขั้ว
การออกฤทธิ์ โดยยาส่วนใหญ่ยับยั้งการ reuptake ของ serotonin และ norepienphrine ทำให้สารทั้งสองตัวเพิ่มขึ้น ทำให้อารมณ์ดีขึ้น ผลระยะยาวไปทำให้ receptor type 2 ของ serotonin ลดลง
แบ่งได้ 4 กลุ่ม
1.SSRI: selective serotonin reuptake inhibitor : fluoxetine, fluvoxamine, sertraline, paroxetine, citalopram
2.TCA: tricyclic antidepressants : amitryptyline, nortriptyline, imipramine, clomipramine, doxepin
3.Monoamine oxidase inhibitor เป็น reversible inhibitor ของ MAO subtype A(RIMA) คือ moclobemide
4.SNRIs ยากลุ่มใหม่ : mianserin, trazodone, tianeptine, bupropion ล่าสุด ได้แก่ venlafaxine กับ mirtazepam
ผลข้างเคียงสำคัญแต่ละกลุ่ม
1.sedation : TCA ทุกตัวและ mianserin, trazodone ส่วน SSRI, moclobemide ไม่ค่อยง่วง
2.anticholinergic ปากคอแห้ง ท้องผูก ตามัว ฉี่ลำบาก โดยเฉพาะ TCA พบบ่อย น้อยสุดกลุ่มยาใหม่
การให้ยาสูงอาจเกิด delirium(ผลจาก central anticho.syn.) ได้ให้ physostigmine 1-2 mg iv ๆ 30-60 min
ฉี่ลำบากให้ bethanechol 25-50 mg tid pc
ท้องผูกให้ bulk laxative เช่น Metamucil etc.
3.cardiovascular เฉพาะใน TCA พบ QRS กว้าง PR ยาว Twaveแบน และอาการ postural hypotension ระวังในผู้สูงอาย และผู้เป็นโรคหัวใจ หากใช้เลือก nortriptyline ผลเรื่องนี้น้อยสุด
4.Fine tremor พบ 10% ในผู้ป่วยสูงอายุหากมีอาการมากให้ propanolol ช่วย 20-30 mg/day
5.ชัก ยา TCA ทุกตัวมีผลลด threshold การชัก
6.น้ำหนักเพิ่ม จาก amitriptyline ส่วน fluoxetin อาจทำให้น้ำหนักลด
7.akathisia กระวนกระวายอยู่ไม่สุข นอนไม่หลับ
8.erectile, ejaculatory dysfunction แก้โดยลดขนาดยา หรือหยุด หรือให้กิน bethanechol 20 mg 1-2 hs หรือ neostigmine 7.5-15mg ก่อนร่วม
รายละเอียดดดดด
1.SSRI
การออกฤทธิ์ ยับยั้งการ reuptake ระบบ serotonin
ข้อบ่งใช้ ของ SSRI มีที่ใช้กว้างมากกว่ากลุ่ม TCA
1.โรคซึมเศร้าและอาการซึมเศร้าต่างๆ
เช่น - การซึมเศร้าในโรคต่างๆ เช่น CVA, head injury, dementia etc. ปกติ TCA ใช้ไม่ได้ผล
-การซึมเศร้าในผู้สูงอายุ
2.วิตกกังวลประเภท พานิก ย้ำคิดย้ำทำ
3.การกินผิดปกติ
4.premenstrual dysphoric disorders
ยาใน SSRI : paroxetine ฤทธิ์แรงสุด settraline ฤทธิ์น้อยสุด
จุดเด่นของ SSRI >กว่า TCA
-ปรับยาง่าย ง่ายกว่า TCA กินวันละครั้ง
-การตอบสนองเป็นแบบ flat dose response curve คือให้ขนาดสูงสุด 2-3 เม็ด แล้วไม่ต้องปรับยาบ่อยเหมือนขนาดสูงสุดของ TCA ที่ต้องปรับขนาดสูงสุดให้เหมาะสม
-ผลการรักษาโรคซึมเศร้า fluoxetine ได้ผลเหมือน TCA แต่ผลข้างเคียงน้อยกว่า
ข้อระวัง
-การใช้ร่วมกับยาในกลุ่ม TCA, neuroleptics, carbamazepine จะเกิดการเพิ่มระดับยาทั้งคู่ เกิดผลข้างเคียงได้ง่าย
-Fluoxetine, norfluoxetine ยาอยู่ในร่างกาย 8 สัปดาห์หลังหยุดยา
-Sertraline, paroxetine มี T1/2 24 ชั่วโมง ถูกกำจัดได้เร็วกว่าประมาณ 2 สัปดาห์
ดังนั้นการให้ยา TCA หลังจากหยุด SSRI ควรให้ช้าๆและขนาดต่ำๆ
-ควรให้ยานาน 2-3 สัปดาห์แล้วจึงดูการตอบสนองหากไม่ดีแล้วถึงค่อยเพิ่มขนาด ที่ได้ผลประมาณ 20-40 mg/day
-ผู้ป่วยโรคไตให้ขนาดต่ำ โรคตับปรับขนาดลงครึ่งหนึ่ง
ผลข้างเคียง
ที่พบบ่อย ปวดศีรษะ หงุดหงิด นอนไม่หลับ คลื่นไส้อาเจียน ถ่ายเหลว
ไม่บ่อย มึนศีรษะ เพลีย แน่นท้อง อาหารไม่ย่อย ท้องผูก สั่น หลั่งช้า น้ำตาลต่ำ โซเดียมต่ำ
ข้อดี
-ไม่มีฤทธิ์ anticholinergic ที่ทำให้ง่วงซึม สามารถใช้กับผู้ป่วยโรคหัวใจ ผู้สูงอายุได้ดี
ตัวอย่างที่ใช้กันบ่อย
Fluoxetine cap. 20 mg
ขนาดยา
20-80 mg/day pc วันละครั้ง ตอนเช้า หรือ เที่ยง
***ออกฤทธิ์ช้า อาจเริ่มเห็นผลหลังรักษาไปแล้ว 1-2 สัปดาห์
การออกฤทธิ์ ต้านการนำ serotonin ไปใช้ เป็น selective serotonin reuptake inhibitor
ข้อดี
-Fluoxetine มี T1/2 ยาว เหมาะในผู้ที่ชอบลืมกินหรือกินไม่สม่ำเสมอ
-การหยุดยาไม่พบ withdrawal เหมือน SSRI ตัวอื่นๆ
-fluoxetin มีความปลอดภัยในแง่ความเสี่ยงต่อการฆ่าตัวตายน้อยกว่ายา SSRI ตัวอื่นๆ
ผลข้างเคียง
เหมือนยาในกลุ่ม SSRI และ
-fluoxetin จับกับ 5ST2C receptor ทำให้เบื่ออาหารในช่วงแรก และทำให้วิตกกังวล นอนไม่หลับ กระวนกระวายในช่วงแรกมากกว่า SSRI ตัวอื่นๆ
Escitalopram(Lexapro®) 10 mg od เช้า
2.TCA
T1/2 10-90 hr ระดับยาจะคงที่ต้องใช้เวลาอย่างน้อย 5-7 วัน
ผลข้างเคียง
ปากคอแห้ง ท้องผูก วิงเวียน หน้ามืด ความดันต่ำ ง่วงซึม น้ำหนักเพิ่ม
รุนแรง: cardiotoxicity, seizure กินเกินขนาดเสียชีวิตได้
ตัวอย่างยา
Amitryptyline tab 10,25 mg
ขนาดยา
50-150 mg/day hs หรือ แบ่งหลายครั้งแต่เน้นก่อนนอน
*** ขณะลดยาจะเกิดอาการถอนยาได้ นอนไม่หลับกระสับกระส่าย ให้เพิ่มยาเท่าเดิมแล้วค่อยๆลดให้ช้าลง
ขนาดยาต่ำสุดที่รักษาโรคซึมเศร้าได้ผลคือ 75-100 mg/day ซึ่งแพทย์มักให้กันแค่ 25-50 mg/day
การออกฤทธิ์ ยับยั้งไม่ให้ cell จับกับ serotoninและ norepinephrine
AR: ปากแห้ง รับรสผิดปกติ หลงลืมท้องผูก ปัสสาวะคั่งลำบาก ตาพร่ามัว หัวใจเต้นเร็ว ความดันต่ำ ง่วง น้ำหนักเพิ่ม
Ref.