Het Como meer hadden wij tot nu toe hoofdzakelijk van boven gezien. Tijdens onze tocht van 2017 werden wij geattendeerd op de Sentiero Viandante, een historische weg langs het Como meer die tot wandelroute is gemaakt. Bij nader bezien bleek een deel hiervan een mooi stuk te zijn om in te lopen naar de bergen. Met enig puzzelen leidde dat tot een uitdagend plan dat grotendeels in schitterend weer uitgevoerd kon worden Het eenvoudige inlopen bleek echter tussen aanhalingstekens geplaatst te moeten worden. Er zaten namelijk best redelijk pittige klimmentjes in het parcours.
Het verhaal
Donderdag 2018-06-21 NL - Abbadia Lariana
De late middagvlucht gunde ons een een blik op de 1e etappe van Abbadia Lariana naar Lierna. De aankomst liet net genoeg tijd voor de bus van het vliegveld Bergamo naar het station in Bergamo en de trein, via overstappen in Lecco, naar het hotel in Abadia Lariana. Het OV in Italie zorgde voor de invulling met Zwitserse precisie en zo was het bij aankomst volgens plan wat eten en drinken en klaar maken voor de tocht.
Vrijdag 2018-06-22 Abbadia Lariana - Lierna
De eerste etappe was bewust kort gehouden om bij te komen van de reis en weer wennen aan de zak op de rug. De Viandante liep nagenoeg voor de deur langs en bleek mooi verborgen tussen de drukke kustweg, het spoor en de autoweg te lopen. Dit leverde het ene na het andere mooie plaatje op van het meer en pittoreske plaatsjes. Natuurlijk droeg het mooie weer hier hartelijk aan bij. Af en toe was het door de kruisingen wat verwarrend want de weg wordt af en toe zeer Italiaans bewegwijzerd. Gelukkig bleek de Viandate bij de bewoners goed bekend zodat we niet van het pad raakten.
Na Maggiani daalden we even af naar Mandella Del Lario voor de koffie bij de Old Rino Bar en een bezoek aan het Museum Moto Guzzi. Het eerste lukte; het tweede bleek gesloten. Bij het terug klimmen raakten we even van het pad in de spaghetti van wegen maar vragen hielp. Voor Somana kregen we de eerste serieuze test bij het passeren van de kloof die naar de Grigna leidt. Dalen en klimmen langs een best uitdagend pad. Daarna ging het pad weer, met mooie uitzichten, gemakkelijk bovenlangs. In een schaduwrijke boomgaard werd de inwendige mens weer op peil gebracht. De boer, met wie wij later een goed gesprek voerden, gaf achteraf zijn zegen aan onze bezetting.
Ineens bleek het pad opgeluisterd te worden met schrijfsel. Als deze worden gelezen en vastgelegd verschijnt de poëet Elio Cantoni in persoon. Het goede gesprek leidde al snel tot een uitnodiging voor een drankje en weldra zaten we met hem en zijn vrouw te keuvelen in het prieel. Het per benenwagen torsen van een zware rugzak aanvaardde hij als geldig excuus van ons om het bij cola te houden. Helaas moesten wij verder.
Het waar af te dalen naar Lierna voor de nacht was even onduidelijk maar ons richtinggevoel bleek juist. Even buiten Lierna vonden we B&B Villa Maria. Een schitterende villa met een prachtige tuin hoog boven de drukke provinciale weg. Na een opknapbeurt trokken we naar Lierna voor een drankje met aansluitend hapje. Het drankje lukte goed bij Bar La Piazza - Freedom maar het hapje ging de mist in vanwege een bruiloft in het enige restaurant van Lierna, het mooi gelegen Ristorante Sottovento Lago di Como. Een probleem delen is voor Italianen altijd een uitdaging en zo wist de uitbaatster van de bar ons toch een prima maal voor te toveren.
Zaterdag 2018-06-23 Lierna - Varenna
Het prima ontbijt was buiten in de tuin onder de bomen met uitzicht op het meer en dat voelde als God in Italie. Na nog wat inkopen bij Market Amico zochten we de Viandante weer op. Deze schotelde ons weer mooie uitzichten voor naar onder meer het achter ons liggende Lierna.
Hiervoor moesten we wel langs Sentiero Roslina 800 m omhoog. In plaats van ontspannen drentelen werd het bijna afzien. De afdaling naar Varenna was daarom welkom. Net voor Varenna bij Fiumelatte kwamen we op de weg uit en konden zodoende lopend langs het meer wennen aan het toeristisch gewoel in Varenna. Dat gewoel is goed verklaarbaar want het is een schilderachtige plaatsje van waar men via veerboten naar de andere plaatsen langs het meer kan hoppen. Bar Hotel Olivedo was van de oude glorie maar lag mooi aan de kade. Niet slecht maar wel tegen de prijs van een toeristen oord. Daarna werd in een toeristische file door het stadje gewandeld en bij het hotel op het terras gegeten.
Zondag 2018-06-24 Varenna - Dervio
Het ontbijt was weer op het terras maar nu met uitzicht op de kade met de komende en gaande veerboten. Bij wijze van een goed begin is het halve werk werd besloten om eerst het hoog boven Varenna uittorende Castello di Vezio te bezoeken. Dat bleek een schot in de roos al moest er even flink voor geklommen worden. Later bleek dat echter niet tevergeefs want we zaten gelijk op de hoogte van de Viandante. Het kasteel bezoeken bleek een koppelverkoop te zijn tussen bar, volière, kasteeltuin en kasteel. Een combinatie die alleen al voor de koffie en het uitzicht een absolute aanrader is.
Langer dan gedacht liepen we rond en gingen dus verlaat op pad. Het was weer even zoeken naar de Viandante maar die vonden we weer. Daarbij bleek dat wij gisteren aan een zeer bewerkelijk ommetje zijn ontkomen door iets voortijdig af te dalen. Het pad bleef verder op de oude voet doorgaan maar in verband met de verloren maar goed gebruikte tijd besloten we bij Bellano vroegtijdig af te dalen en het laatste stuk naar Dervio per trein te doen. Daar werd in B&B La Casa Sul Sasso een goed onderkomen gevonden. Hierna volgde het bekende ritueel dat wij, met vergeving van Alberto wegens het niet reserveren, bij Trattoria Da Alberto met een goede maaltijd afsloten.
Maandag 2018-06-25 Dervio (199 m) - Rifugio Shambala (1540 m)
Na een goed ontbijt en wat inkopen van brood, kaas en worst gingen we er tegenaan. We wisten dat het een pittige dag ging worden want het is lang en vanaf het Comomeer hoog klimmen. Het eerste deel bleek een goed gebaand wandelpad dat tegen de bergwand wand snel omhoog kronkelde. Bij het tussendoor even op adem komen met de 12 kg op de rug werd het genieten van de uitzichten op het Como meer. Het tweede deel werd wat vlakker en meer open met hier en daar nog bewoning in de vorm van kennelijk weekendhuisjes. Wij besloten met succes om het prieel van een van die huisjes te kraken voor een pauze.
De opsplitsing van de weg daarna was zoals gewoonlijk een twijfelmoment. Het beter begaanbaar, maar ongetwijfeld iets langere pad langs een boerderij had toch de voorkeur met de lange klim in de benen. Boven werd het een open bergweide landschap. Bij de wegwijzer naar Rifugio Ragno troffen wij de eerste mensen van die dag en vragen in de bergen naar de weg heeft, ook als zekerstelling, altijd zin. Zij wezen ons op een voor het blote oog bijna onzichtbaar pad recht omhoog met een eveneens bijna onzichtbare wegwijzer. Het pad en de omliggende bergweide bleek bevolkt te zijn met een enorme (wilde) paardenkudde. Het werd een combinatie van omhoog stoempen en het ontwijken van een briesende, stampende en galopperende paardenkudde rond om ons heen. Boven kregen we zicht op de bewoonde wereld bij Alpe Chiaro. Alpe del Giumello was nog even doorlopen naar Rifugio Shambala. Deze ligt een beetje verborgen in de helling van de alpe met een prachtig uitzicht op de Grigna en een glimpje van het meer.
De naam naam Shambala deed ons vooraf iets Nepalees vermoeden en dat bleek juist. Flavio Spazzadeschi was een bekende Italiaanse alpinist die onder meer als eerste de Cho Oyu was afgeskied na de beklimming hiervan. Het werd dus, tijdens en na het voortreffelijk eten met de Grigna in de ondergaande zon, al gauw een leuk gesprek over zijn en onze avonturen in Nepal en Tibet. Maar ook over onze verdere plannen want hij kende uiteraard de Alpi Orobie op zijn duimpje.
Dinsdag 2018-06-26 Rifugio Shambala - Rifugio Shambala
Niets moet en alles mag, mooi weer en een goede rifugio dus waarom niet een rustdag in de planning op offeren als beloning voor het toch redelijk zwoegen van gisteren. Het luieren beviel goed maar een hele dag hielden we dat toch niet vol. Gelukkig konden we het rust roest gevoel bestrijden met een rondje Monte Muggio (1799 m). Het toch even doorstampen werd beloond met een prachtig uitzicht op het Como meer en het traject dat wij daarlangs gelopen hadden. De afdaling via een ommetje langs de grashellingen was verder een fluitje van een cent.
Woendag 2018-06-27 Pian delle Bertulle - Rifugio Ombrega - Bocchette di Averedo - Rifugio Tavecchia
Onze gastheer had plezier in de plannen van de pensionati en aarzelde niet om aanvullende suggesties te geven. Het lopend afdalen naar Margno en daar slapen vond hij verspilling van tijd. Zijn suggestie om ons naar de lift van Margno te brengen volgden we dan ook graag op. De rustdag werd hierdoor ingelopen en de toch al als saai ingeschatte afdaling ging aan ons voorbij. Zo stonden wij na een hartelijk afscheid van Lella zijn vrouw na een snelle auto-afdaling met Flavio aan de koffie bij de lift naar Pian delle Bertule (1480 m). Na de lift gingen we aan de slag met stralend weer in een mooi alpine landschap met hier en daar wat huisjes. Behalve een glimpje van het meer en mooi uitzicht op de Monte Muggio tekenden ook de massieven van de Grand Paradiso en Mont Blanc zich vaag aan de horizon af.
Het plan was om in Rifugio Ombrega (1580 m) te overnachten en ingeval deze dicht zou zijn door te lopen naar Rifugio Tavecchia (1495 m). Het traject naar Rifugio Ombrega met een lusje via de kapel Larice Bruciato (1690 m) en langs Bocchetta d'Olino (1789 m) was er een uit het boekje. Een schitterend hoogtepad met prachtige uitzichten . De mooi gelegen Rifugio Ombrega (1580 m) was open maar dicht voor overnachten. Als compensatie mochten wij van de gastheer delen in spaghetti die voor het versterkend middagmaal op tafel kwam.
Vanuit de rifugio moest volgens de kaart en de uitbater over een pad steil terug geklommen worden naar het hoogtepad. Het pad begon duidelijk maar vervaagde snel. Net toen het pad verdween in de begroeiing troffen we twee boeren bij een hutje. De jongste bracht ons in een duizeling wekkende vaart over een niet minder duizeling wekkend pad naar boven. Bij het uithijgen bleek dat wij op Bochette de Averedo (1825 m) stonden met Rifugio Tavecchia (1495 m) bijna recht onder ons.
De afdaling liep aanvankelijk lekker maar toen liet het nauwe dal zich gelden. Het laatste deel werd zo'n lekker steil pad met rollende stenen. Gelukkig stonden we net voor de oververhitting van het loopwerk beneden. Voor de afwisseling kozen we eens voor Rifugio Valbiandino. De eigenaardige ontvangst door de op Carla & Frank van Putten lijkende moeder & zoon werkte echter zeer bevreemdend zodat wij maar naar de bekende overkant zijn gegaan waar wij ons wel thuis voelden.
Donderdag 2018-06-28 Rifugio Tavecchia - Rifugio Casera Vecchia di Varrone
Weer geheel op schema vertrokken wij 's morgens voor de makkelijke tocht van Rifugio Tavecchia (1495 m) naar Rifugio Casera Vecchia di Varonne (1675 m) via Rifugio Santa Rita (2000 m) in de Bocchetta della Caza. We wisten datRifugio Santa Rita dicht was maar de route was beter dan bij Rifugio Tavecchia steil omhoog lopen langs een soort pad zoals die wij gekomen waren. Het hele zonnige weer was even voorbij, maar het bleef goed loopweer. Bij Rifugio Santa Rita werd lang op een voor de wins beschutte plek met wisselende bewolking voor de inwendige mens gestopt. Het werd een herhalingsoefening van fleece aan en uit.
De afdaling naar mooi liggende Rifugio Casera Vecchia di Varonne was simpel op een wegversperring door vervaarlijk uitziende gehoornde berggeiten na die met ons naar beneden trokken.
De rifugio leek het meest op een kleine almhut met in de schuur wat slaapplaatsen. Niet erg want het was schoon en we hadden het wel eens veel minder meegemaakt. Wel minder was de manier waarop oma de scepter zwaaide. De aandacht voor haar peuter kleinkind liet geen spoor van ruimte voor gastvrouwschap. Het werd dus, ook bij het eenvoudige en voedzame maal, de uitzondering op de gebruikelijke gastvrijheid van rifugio's. Gelukkig bood de tafelwijn ons troost. Slechte Italiaanse wijn bestaat niet.
Vrijdag 2018-06-29 Rifugio Casera Vecchia di Varrone - Rifugio Grassi
Het dagmenu had Rifugio Benigni of Rifugio Grassi in de aanbieding met in beide gevallen Rifugio FALC als koffiestop en beslispunt. De eerste horde Bocchetta di Trona 2093 m liep bijna vanzelf net als het klimmetje naar Rifugio Falc. Daar was alles bij het oude gebleven. Onder de koffie op het terras hakten we de knoop door en besloten we voor Rifugio Grassi. Het weer was niet slecht maar ook niet zo goed dat het lokte om hoger te gaan.
Als wij dit uit luiheid hadden gedaan dan waren we goed op een tweede koffie gekomen want het werd de tocht van de Bocchetta's di Varonna (2126 m). di Piazzocco (2252 m) en di Castel Reina (2119 m) over de spirituele Sentiero dei Cardinale. Het werd dus doorlopend stijgen en dalen bovenlangs Lago di Sasso. Een werkelijk prachtige route maar vooral de klim naar het kasteel van de Koningin bleek behoorlijk bewerkelijk.
Uitzicht Bocchetta di Piazzocco (2252 m)
Met het bereiken van de Bocchetta Castel di Reina stonden we mentaal al bij Rifugio Grassi op de stoep maar de laatste loodjes wogen zwaar. Na de bochten steeds zicht op de rifugio maar voor de volgende bochten weer uit het zicht werkt met lichtelijk vermoeide onderdanen ontmoedigend. In Rifugio Grassi werden we hartelijk ontvangen door Amos en Anna. Na wat waswerk smaakte het bier in de zon net zo goed als later het eten. Weer waren wij de enige gasten en aten dus vrolijk met de pot mee.
Zaterdag 2018-06-30 Rifugio Grassi - Rifugio Ratti-Cassin
's Morgens bleek de laatste cash nog juist voldoende. Anders was het geen probleem geweest want de gastvrouw Anna vertrouwde ook op een betaling bij de bank in Barzio. Na een hartelijk afscheid gingen we in de tegenovergestelde richting bekende weg op. Met een laatste blik voor de eerste bocht lieten we Rifugio Grassi achter ons.
Na de stop bij Foppobono liep het makkelijk door tot na de Passo di Torro. De steile klim van het heen bleek terug een vervelende stenenpartij afdaling. Hier ontmoetten wij een stel echte "Hollandse Jongens". Zij liepen tijdens een bliksembezoek aan Italië in een dag op en neer van Piani der Bobbio naar Pizzo di Tre Signori. De pensionati hebben slechts opgemerkt dat het een heel eind was. Bij Passo di Gandazzo was het klein leed van de afdaling geleden en liepen we vrijwel vlak ontspannen naar Rifugio Ratti-Cassin waar wij als oude vrienden hartelijk werden ontvangen en in de watten gelegd..
De dag des Heeren was zonnig en warm en nodigde dus niet uit tot grootse daden. Het werd lekker luieren samen met een horde Italiaanse dagjesmensen in het gras van Piani di Bobbio. Toch werd de zondag niet vergeten door een bezoek aan Santuario Regina dei Monti e delle Funivie . Het Ave maria reciteren in het Chinees hebben we nu onder de knie.
Maandag 2018-07-02 Rifugio Ratti-Cassin - Pasturo
Het jeugdkamp in Rifugio Ratti-Cassin was tijdens ons verblijf, op de hulp van de jeugd bij de bediening na, geheel gescheiden gehouden. Bij het vertrek werden we toch geconfronteerd met het grote leed van de heimwee-lijder die elk jeugdkamp voortbrengt. Wij mochten de jongen pastoraal herderlijk gedurende de liftreis onder onze hoede nemen en beneden veilig overdragen aan zijn begrijpende moeder.
Daarna werd het, in aangenaam zomerweer, een rustige dagwandeling met een natje en droogje in Barzio naar het eindstation Pasturo .