Fordítás eszperantóról
Ezen az oldalon eszperantó szövegeket találsz. Légy óvatos! Ha érted a szöveget, az még nem jelenti azt, hogy le is tudod helyesen fordítani. A megértett információt úgy kell megfogalmaznod magyarul, hogy az tükrözze az eredeti szöveg értelmét. Legfontosabb azonban, hogy a fordítás feleljen meg a magyar nyelv szabályainak, vagyis olyan legyen, mintha eredetileg is magyarul írták volna. Ez korántsem könnyű feladat, ezért sokat kell gyakorolnod. (A jó fordítás alapja a jó magyar fogalmazási készség, próbáld ezt képességedet is fejleszteni, ennek később az élet más területein is hasznát veszed..)
Amikor kész a fordítás, legalább kétszer olvasd át. Ha ellentmondást vagy értelmetlenséget találsz, ismét vizsgáld meg az eredeti szöveget. Általában a vizsgán is marad még idő kisebb javításokra.
Ennek a feladattípusnak a megoldása során elemző fordítástechnikára nincs szükség. Ha a szavakat és szókapcsolatokat (pl. birtokviszonyt) egymás után lefordítjuk, ez általában elegendő a megértéshez, ezután pedig magyar nyelvű fogalmazásként oldhatjuk meg a feladatot.
Fordítási alapelvek (bővítés alatt)
Ragozatlan főnévi igenév
A magyar nyelvben a főnévi igenév felvehet személyragot, és szükség esetén ki is kell tenni. Ha erre nem ügyelünk, a mondat magyartalan lesz, gyakran nem is érthető világosan.
Mi devis respondi al la infano. Helytelen megoldás: A gyereknek válaszolni kellett. Szintén helytelen: Nekem válaszolni kellett a gyereknek. Helyes megoldás:Válaszolnom kellett a gyereknek.
Szókapcsolatok szórendje
A magyar nyelvnek megfelelő szórendet kell használni. A magyar "szabad szórendű" nyelv, de a szinttagmák szórendje majdnem teljesen kötött, és a szintagmák ill. mondatrészek sorrendjével szemben is felmerülnek követelmények.
Előre vesszük a hátravetett (általában elöljárós) jelzőket
Nem "a háza Péternek" hanem "Péter háza".
Nem "a lány szeretett Péter által", hanem "a Péter által szeretett lány"
Nem a "könyv készített papírból", hanem "a papírból készült könyv"
Névelők kitétele
Ha az eszperantó szövegben nem volt határozott névelő, de a magyarban szükséges, akkor kitesszük
Nem "ő könyve" hanem "az ő könyve"
Nem "oroszlán veszélyes állat" hanem "az oroszlán veszélyes állat"
Ez érvényes a határozatlan névelőre is, ami az eszperantóban nem fordul elő.
Nem "Péter talált pénztárcát" hanem "Péter talált egy pénztárcát".
Nem "láttak a boltban szép szoknyát" hanem "láttak a boltban egy szép szoknyát".
Szükség esetén az igekötő elválasztása az igétől
Nem "a feladat nem elvégezhető" hanem "a feladat nem végezhető el"
Nem "azonnal kellett elindulniuk" hanem "azonnal el kellett indulnunk".
Vizsgaszintű feladatok
0. Kio estas MIRO? (Forrás: A MIRO honlapja)
MIRO (Mezsomera Internacia Renkontiĝo) estas internacia renkontiĝo, kiun organizas KEJA, kroatia esperanto-junulara asocio. Ĝi estas kreita, por ke esperantistoj en Kroatio povu kontakti kaj renkontiĝi kun esperantistoj el aliaj landoj kaj kulturoj ili povu ekkoni unu la alian. La alia motivo estis, ke ni ofertu ankoraŭ unu amuzan, interesan kaj instruan renkontiĝon al la esperantistoj, por ke ili povu ripozi kaj praktiki la lingvon en bona etoso kaj amika ĉirkaŭaĵo. Ĝi estis nomita unue "Marborda Internacia Renkontiĝo" kaj kvankam MIRO ŝanĝis nomon ĉiujare, ekzemple "Miskomprena Internacia Renkontiĝo" kiam ĝi okazis en Zadar, aŭ "Marturisma Internacia RenkontiĝO" kiam ĝi estis en Pula, la mallongigo MIRA restis neŝanĝita. Nia restadejo dum la renkontiĝo estos junular-gastejo, kiu troviĝas ĉitrkaŭ cent (dek?) minutojn for de la maro. La kotizo kovras (la) kostojn de la tranoktejo, tri manĝoj tage, programo, kaj du ekskursoj.
Az alábbi kék téglalap kijelölésével láthatóvá válik a mintafordítás. Természetesen kevésbé választékos megoldás is lehet megfelelő, ha tartalmilag megegyezik az etalonnal, de a vizsgán magyartalan szórend, szövegkörnyezetbe nem illő szavak, feleslegesen használt idegen szavak miatt pontokat vonhatnak le. A bal felső saroktól kezdve akár szavanként is történhet a kijelölés, így a mintafordítás apránként jelenik meg. Érdemes a Shift lenyomása közben a jobbra mutató nyílbillentyűvel végezni a fokozatos kijelölést.
Mi az a MIRO?
A MIRO (Nyári Főidény Nemzetközi Találkozója) egy nemzetközi találkozó, amelyet a KEJA, a Horvátországi Eszperantó Ifjúsági Szövetség szervez (vagy: rendez). Azért kezdeményezték (vagy: alapították), hogy a horvátországi eszperantisták kapcsolatba léphessenek és találkozhassanak más országokból, kultúrákból érkező eszperantistákkal, megismerkedhessenek egymással. A másik indíték az volt, hogy még egy szórakoztató, érdekes és tanulságos találkozót kínáljunk az eszperantistáknak, hogy kellemes légkörben és baráti körben pihenhessenek és használhassák a nyelvet. Eleinte "Tengerparti Nemzetközi Találkozónak" hívták, és ámbár a MIRO évente megváltoztatta a nevét, amikor például Zadarban rendezték meg "Félreértés Nemzetközi találkozó", vagy Pulában "Tengerjáró Nemzetközi Találkozó" volt, a MIRA rövidítés érintetlen (változatlan) maradt. A székhelyünk a találkozók során ifjúsági szálló lesz, amely körülbelül száz (tíz) percnyire van a tengertől. A részvételi díj fedezi a szállás, három étkezés, a program és két kirándulás kötségeit.
1. Suferantoj de Interret-dependeco (1045 n)
“Povas esti, ke la interret-dependeco estas la sekvo de la plej nova periodo de la informatiko.” – informas la gazeto Canadian Medical Association Journal. D-ro Kimberly Young faris esploron inter 496 tiaj personoj, kiuj senbride uzas la Interreton, kaj inter kiuj troviĝas 396 personoj, pri kiuj oni konstatis, ke ili suferas je Interret-dependeco. La esploro malkovris, ke al la simptomoj de Interret-dependeco apartenas “la izoliĝo disde la socio, malkonsentoj aperantaj en la kunvivado de geedzoj, malsukcesoj en la lernejo, eksterordinare grandaj financaj ŝuldoj, kaj la senlaboreco. D-ro Yung asertas, ke tiu devio “estas tiel same reala dependeco, kiel la alkoholismo aŭ pasio de hazard-ludoj”. La gazeto aldonis, ke “precipe tiuj estas endanĝerigitaj de la risko, kiuj hejme havas komputilon”. Fakte al iu ajn povas okazi, ke li tro intense okupiĝas pri Interreto, sed “la dependeco karakterize aperas ĉe ne alte kulturitaj, mezaĝaj virinoj” – asertas d-ro Yung. Inter la signoj de la danĝero troviĝas tio, ke la koncernulo pasigas pli kaj pli longan tempon en kontakto kun la reto, kaj rezignas pri la gravaj okupiĝoj kolektivaj aŭ rilataj al lia profesio, por ke li povu uzi la Interreton.
Az alábbi kék téglalap kijelölésével láthatóvá válik a mintafordítás.
Internetfüggőségben szenvedők
"Lehetséges, hogy az internetfüggőség az informatika legújabb korszakának a következménye." – írja a Canadian Medical Association Journal (című lap). Dr. Kimberly Young 496 olyan személy között végzett felmérést, akik mértéktelenül használják az internetet, és akik között 396 olyan személy található, akikről megállapították, hogy internetfüggőségben szenvednek. A kutatás feltárta, hogy az internetfüggőség tüneteihez tartozik "a társadalomtól való elszigetelődés, a házastársak együttélésében felmerülő nézeteltérések, az iskolai kudarcok, rendkívül nagy adósságok és a munkanélküliség". Dr. Yung azt állítja, hogy hogy ez a rendellenesség "ugyanolyan valóságos függőség, mint az alkoholizmus vagy szerencejáték-szenvedély". A lap hozzáteszi, hogy "különösen azok vannak kitéve a kockázatnak, akiknek van otthon számítógépük". Valójában bárkivel megtörténhet, hogy túlságosan intenzíven foglalkozik az internettel, de "a függőség jellemzően a nem nagyon képzett, középkorú nőknél jelentkezik" – állítja dr. Yung. A veszély jelei között található, hogy az illető egyre több és több időt tölt a világhálón, és lemond a közösségi vagy a szakmájával kapcsolatos fontos elfoglaltságairól, hogy az Internetet használhassa.
2. Ĉu la bankroto fariĝos ĉiutaga afero?
La gazeto Newsweek notas, ke “en 1996 1,2 milionoj, do rekorda nombro da usonanoj deklaris bankroton, kiu fakto signifas 44 procentan kreskon kompare al 1994. La bankroto fariĝis ĉiutaga tiel, ke ĝi perdis sian hontigan karakteron.” Kio estas la klarigo pri la disvastiĝo de tiuj bankrotoj? Unu el ĝiaj kaŭzoj estas, ke la bankroton oni konsideras, kiel eblon por elekti novan, alian vivmanieron – asertas la gazeto Newsweek. “La kreditantoj diras, ke la ŝanĝiĝo de la sinteno koncerne la bankroton estas la ĉefa kaŭzo de la malhonestaj agoj: iu studaĵo rakontas, ke 45 procentoj da tiuj homoj, kiuj deklaris bankroton, povus repagi la plejparton de sia ŝuldo”. Tamen, anstataŭ honti kaj prezenti la intencon: repagi la ŝuldon, multaj diras nur tion: “Mi deziras komenci per blanka karto”. Pli kaj pli multe da personoj kaj entreprenoj elektas la bankroton, kaj la anoncoj de advokatoj influas ilin per tiaj sloganoj: “Rapide kaj facile mi solvos viajn problemojn koncerne viajn ŝuldojn!” Dum en la prospera ekonomio pli kaj pli kreskas la nombro de bankrotoj, la fakuloj teruriĝas, se ili pensas pri tio, kio okazus, se la merkato de valor-biletoj detruiĝus, aŭ se okazus grava malkresko de la ekonomio.
Az alábbi kék téglalap kijelölésével láthatóvá válik a mintafordítás.
Mindennapos (dolog) lesz a csőd?
A Newsweek (című lap) azt írja, hogy "1996-ban 1,2 millió, tehát rekord számú amerikai jelentett csődöt, ami 1994-hez képest 44%-os növekedést jelent. A csőd olyan mindennapossá vált, hogy elveszítette megszégyenítő jellegét." Mi a magyarázat ezeknek a csődöknek az elterjedésére? Az egyik ok, hogy a csődöt lehetőségnek tekintik új, más életvitel választására – állítja a Newsweek. "A hitelezők azt mondják, hogy a csőddel kapcsolatos magatartás megváltozása az oka a becstelenségeknek: egy tanulmány beszámol arról, hogy 45%-a azoknak, akik csődöt jelentettek, vissza tudná fizetni adósságának nagy részét." Ennek ellenére, ahelyett hogy szégyellnék magukat, és hajlandóságot mutatnának adósságuk visszafizetésére, sokan csak azt mondják: "Tiszta lappal akarok kezdeni". Egyre több személy és vállalat választja a csődöt, és ügyvédek hirdetései ilyen szólamokkal befolyásolják őket: "Gyorsan és egyszerűen (könnyen) megoldom adósságokkal kapcsolatos problémáit." Miközben a virágzó gazdaságban egyre nő a csődök száma, a szakemberek megrémülnek, ha arra gondolnak, mi történne, ha összeomlana az értékpapírok piaca, vagy ha komoly visszaesés következne be a gazdaságban.
(Érdekesség: a cikk 1998-ban jelent meg, tehát több mint tíz évvel a világválság előtt.)
3. Dungitaj patrinoj (845)
La asocio National Association of Working Women (Landa Asocio de Dungitaj Virinoj) en 1991 supozis, ke “ĝis la mezo de la 1990-aj jaroj, 65 procentoj de tiuj usonaj virinoj, kiuj havas gefilojn pli junajn, ol aĝo lerneja, kaj 77 procentoj de tiuj, kies gefiloj vizitas lernejon, fariĝos dungitoj. Kiomgrade preciza estis ilia prognozo? La gazeto The Washington Post informas pri tio, ke 63 procentoj de tiuj virinoj, kiuj havis gefilojn malpli aĝajn ol 5 jaraj, kaj 78 procentoj de tiuj, kiuj havis gefilojn de lerneja aĝo, en 1996 estis dungitoj. Kia estas la situacio en Eŭropo? Laŭ la indikoj kompilitaj de la Statistika Oficejo de Eŭropa Unio en la eŭropaj landoj “la proporcio de tiuj dungitaj virinoj, kiuj havis 5-16 jarajn gefilojn” en 1995 prezentiĝis jene: en Portugalio estis 69, en Aŭstrio 67, en Francio 63, en Finnlando 63, en Belgio 62, en Grand-Britanio 59, en Germanio 57, en Nederlando 51, en Grekio 47, en Luksemburgio 45, en Italio 43, en Irlando 39, kaj en Hispanio 36 procentoj.
4. La homa voĉo (1267 n)
D-ro Delaunay en antaŭnelonge publikigita studaĵo pri la homa voĉo esprimas sian konvinkon, ke la antikvaj loĝantoj de Eŭropo estis tenoroj, iliaj nunaj posteuloj estas baritonoj, iliaj nepoj havos voĉon basan. La rasoj malpli altaj, kiel ekzemple negroj ktp. havas voĉon pli altan ol la blankaj. La homa voĉo kun la tempo ĉiam fariĝas pli malalta, tiel ekzemple la tenoro de dekses jara persono, ĝis la dudekkvina jaro de lia vivo povas fariĝi baritono kaj ĝis la tridekkvina – baso. La blonduloj havas voĉon pli altan ol homoj kun malhelaj haroj, la unuaj havas ordinare voĉon sopranan kaj tenoran, la lastaj – kontralton kaj bason. La tenoroj estas pli maldikaj, la basuloj pli larĝaj kaj fortaj. Homoj pensemaj kaj inteligentaj havas plejparte voĉon malaltan, sed malpli pensemaj kaj supraĵemaj – altan. La voĉo antaŭ la tagmanĝo estas pli alta ol post la tagmanĝo. Singardaj kaj prudentaj kantistoj, precipe la tenoroj, – kiel oni scias – evitas alkoholajn trinkaĵojn. Basuloj povas ilin ĝui, kiom ili volas. Tenorojn oni pli ofte renkontas en la sudaj landoj, kaj en la nordaj pli ofte basojn, tiel ekzemple – laŭ la vortoj de Delaunay – ĉiuj gloraj francaj tenoroj devenas el la suda Francio, dum ĉiuj basuloj – el la departementoj nordaj. Estus interese malkovri, kiumaniere mezuris kaj laŭ kia bazo komparis la eminenta fakulo ekzemple la inteligenton, kaj la trajton eĉ pli malkonkretan “supraĵecon”, cetere estas demandinde, en kiu grava scienco oni povus utiligi tiujn geniajn malkovrojn.
5. Ĉu televidilo por la etuloj?
La troŝarĝitaj gepatroj de infanetoj eble inklinas sidigi sian idon antaŭ la televidilo, por ekhavi tempon al la plenumo de siaj gravaj taskoj, sed laŭ la gazeto Parents tio endanĝerigas la infanojn. Oni evidente pruvis pri la brutalecaj programoj – interalie pri la desegnitaj filmoj –, ke ili kaŭzas intense agresan sintenon en la rondo de junaj spektantoj. Krome la esploroj, direktataj de Dorothy Singer, kiu laboras ĉe la universitato Yale, vekas suspekton: “se infanoj antaŭ lerneja aĝo regule spektas televidilon, tio povas kaŭzi devian konduton, kaj tion, ke ili nur post pli longa tempo ellernas legi. Singer proponas, ke unujaruloj ne spektu televidilon pli longe, ol 30 minutojn ĉiutage. Alia problemo estas la akcidentoj, kiuj povas okazi, kiam la infano estas sola antaŭ la televidilo. Verkisto Milton Chen notas: “Sufiĉas nur minuto, kaj la etulo, aktiva kaj lasita sen gardo, estas endanĝerigita.” La gazeto Parents proponas, kiam vi devas prepari tagmanĝon, aŭ vi devas preni la parolilon de telefono, la bebon metu en bebokaĝon kun kelkaj ludiloj, tiel, ke li restu ĉiam antaŭ via vido.
6. Radioteleskopo lokita en la kosmo (FELSŐFOK!!! 983 n)
Laŭ la sciigo de la gazeto Science News La Japana Scienca Instituto pri Kosmoesplorado kaj Spacveturado antaŭnelonge lanĉis al la kosmo radioteleskopon kun diametro de 8 metroj. La unikeco de tiu nova teleskopo kaŝiĝas en tio, ke ĝi havas kontakton kun ĉirkaŭ 40 surteraj radioteleskopoj, troveblaj en diversaj partoj de la mondo. Tiu strukturo estas konata laŭ la nomo: “Very Long Baseline Space Observatory” (Kosma Interferia Observejo kun Longega Bazlinio). La elradiadon de la kosmaj radiofontoj, ekzemple kvazaroj kaj “nigraj truoj” ricevas kaj kompleksigas tiuj instalaĵoj lokitaj en granda distanco unu de la alia, por ekhavi unusolan bildon. Ju pli malproksime estas la riceviloj unu de la alia, des pli detala estas la rezultita bildo. La radioteleskopo ĉe la plej malproksima punkto de sia elipsa orbito estos proksimume 20 000 km-ojn malproksime de la Tero. La nova radioteleskopo lokita en la kosmo povas doni 1000-oble pli detalan bildon, ol la teleskopo Hubble koncerne la skalon de videbla lumo. “Per tiel detala bildo iu observanto en Los Angeles povus rimarki rizgrajnon kiu estas en Tokio.” – asertas la gazeto Science News.
7. Etiketo de mobiltelefonado
Laŭ la gazeto Far Eastern Economic la apero de mobiltelefonoj evidentigas la neceson de kelkaj tradiciaj formalecoj. Tina Liu, merkata konsultanto el Honkongo admonas, ke prezentu respekton kaj ĝentilecon kaj al tiu persono, kiu troviĝas ĉe la alia fino de la telefonkontakto, kaj al tiuj, kiuj eble estas ĉirkaŭ vi. Li proponas, ke parolu kompreneble, sed ne tre laŭte, ne manĝu aŭ trinku dum telefonado. Liu proponas ankaŭ tion, ke la kontaktojn dum kunvenoj reduktu ĝis minimuma nombro, en tiaj lokoj, kiel ekzemple la hospitaloj, la bibliotekoj kaj la prelegejoj transdirektu la alvokojn, aŭ ŝanĝu al tiu funkcio, en kiu la alvokojn indikas nur vibrado. Se iu interrompas la amikajn kunvenojn tiel, ke li akceptas la vokojn, tiu povas veki la impreson en la amikoj aŭ parencoj, ke ili estas ignoritaj. Koncerne la manĝadojn en restoracioj Liu notas: “Se viro telefonas, dum sinjorino estas kune kun li, pli bone fini la telefonadon antaŭ ol forpasos la impreso vekita de lia florbukedo.
8. Sovaĝaj aŭstraliaj kameloj (902 n)
Antaŭ multaj jaroj oni enportis kamelojn en Aŭstralion, por ilin laborigi ĉe la konstruado de la telegraflinio kaj fervojo, kiuj trapasas tre senhomajn regionojn de la lando. Kiam kamionoj ŝanĝis la persistajn bestojn, multaj el la afganaj mastroj de la bestoj ne buĉis sed forlasis ilin al la sovaĝa regiono. La kameloj vivis en la mezaj, sekaj partoj de Aŭstralio, kaj nuntempe tie troviĝas ĉirkaŭ 200 000 unuopa besto el ili. Laŭ la raporto de la gazeto The Australian kelkaj nun opinias, ke la kameloj povas fariĝi valoraj naciaj havaĵoj. Oni jam prezentis la kamelo-viandon por la merkato, kaj oni diras, ke ĝi estas same mola kiel la bovaĵo, kaj ĝia graso-enhavo estas pli malmulta. Ankaŭ la felo, lakto, lano kaj la graso, kiun oni uzas por fabriki sapon kaj kosmetikaĵojn, estas produktoj el kamelo. Aperas aĉetintenco celanta ankaŭ la vivajn kamelojn. Laŭ Peter Seidel, dungito de la Kamelo-Industrio de Mez-Aŭstralio: “Multaj bestoĝardenoj kaj turismaj parkoj volas aĉeti aŭstralajn kamelojn, ĉar niaj kamelaroj ne estas malsanaj.
9. Ŝajni aĝa, morti juna (813 n)
Kiel la sekvaj raportoj indikas tion, la esploristoj opinias, ke la fumado povas rapidigi la tendencon de maljuniĝo. Laŭ la brita gazeto Luncet, ĉe tiuj, kiuj delonge fumadas, estas kvaroble pli probable, ke iliaj haroj griziĝos pli frue ol ordinare, kaj estas duoble pli probable, ke ili fariĝos kalvaj, aŭ ili komencos kalviĝi, kompare al la nefumantoj. Raportante pri tio, la informilo UC Berketey Wellness Letter emfazis, ke la fumantoj estas pli sulkoplenaj, kaj ĉe ili estas duoble pli probable, ke iliaj dentoj elfalos, ol ĉe la nefumantoj. La raporto aludas al studaĵo farita antaŭnelonge, kiu aperis en la gazeto British Medical Journal, kaj kiu montras, ke viroj, fumantaj dum sia tuta vivo, havas nur duoble malpli gradan ŝancon atingi la aĝon de 73 jaroj, ol tiuj, kiuj ne fumas. Aldone la gazeto Good Housekeeping raportas pri tio, ke “la personoj nefumantaj, kiuj vivas kune kun fumantoj 20 procentojn pli probable suferas je kormalsano”.
10. La edzo ekprocesis kontraŭ sia edzino pro fumado (879 n)
Richard Thomas, dum sia klopodo, ke lia edzino rezignu pri la fumado, pli ol dudek jarojn petegis kaj argumentis al ŝi, sed tio montriĝis tute vana, do la edzo ekprocesis kontraŭ sia edzino. Sinjoro Thomas rakontis: li deziras tion, ke la registaro protektu lin kontraŭ la danĝero, ĉar li povas perdi la amon, helpon kaj ĉeeston de la virino amata de li. La viro jam perdis sian patrinon pro kormalsano, poste lia patro suferis je apopleksio, pro kiu li dum sep jaroj estis ligita al lito. Ambaŭ liaj gepatroj estis persistaj fumantoj, kaj la edzo diris, ke li ne volas perdi ankaŭ sian edzinon pro dependeco de nikotino. Tamen, antaŭ ol la tribunalo estus farinta la decidon, sinjoro Thomas revenis al la juĝejo kun favoraj informoj. “Mia edzino konsentis, ke ŝi ĉesos fumi” – li diris. Sinjorino Thomas vizitis centron, kie oni terapias personojn suferantajn je dependeco, kaj ŝi promesis, ke unu fojon kaj por ĉiam ŝi ĉesos fumi. Laŭ la gazeto The New York Times la geedzoj Thomas man’ en mane forlasis la juĝejon.
11. Pereigaj fiŝkaptaj kutimoj (798 n)
La komercaj fiŝkaptaj flotoj investas por tia aparato, per kiu ili esploras la fundon de la oceano por malkovri la fiŝojn de pli kaj pli malkreska nombro. Por elĉerpi la speciojn, pli frue ignoritajn, la marfunda aparato, kiu estas konata ankaŭ kiel mobila instalaĵo, 1200 metrojn profunde pasas ĉe la fundo de la oceano. La problemon kaŭzas tio, ke dum la procedo oni kaptas tre multe da “sponguloj, hidroj, kaj aliaj praloĝantoj de la profundeco”, kaj “ili fariĝos forĵetitaj kiel ruboj” – informas la gazeto Science News. Pereigi ilin, povas kontribui al la manko de fiŝoprovizo, ĉar tiuj bestoj zorgas pri la nutraĵo kaj kaŝejo de la malgrandaj fiŝoj. Elliott Norse la direktorino de la Marprotekta Biologia Instituto (Conservation Biology Institute) de Redmond (Vaŝingtono, Usono) asertas, ke la pereigon de submaraj vivejoj per tiaspecaj fiŝkaptaj metodoj oni povas ilustri per “la tuthakado de la surteraj arbaroj”.
12. Termitoj minantaj oron
En 1984. iu vilaĝano trovis oron en la lando nomata Niĝero, kaj la sekva or-avido allogis la ministojn al tiu regiono el multaj landoj. Chris Gleeson, geologo el Kanado, memoris pri tio, ke la praaj afrikaj civilizacioj uzis termitejojn por malkovri la or-trovejojn. Niĝero estas la vivejo de tia termito-speco, kiu konstruas grandegajn termitejojn de diametro preskaŭ 2 metroj. Kiel la magazino National Geographie klarigas tion, la termitejoj kreskas tiel, kiel la termitoj fosas serĉante akvon, eĉ kelkfoje ĝis profundeco de 75 metroj. Gleeson prenis sondmaterion el multaj termitejoj esperante, ke tiuj montros al li, kie li fosu. La plejparto de la termitejoj ne enhavis oron, sed kelkaj tamen. “Ĉiu termitejo, kiu enhavis oron ie, enhavis ankaŭ en alia parto” – li konstatis. Ŝajnas, ke dum la termitoj fosas por akvo, ili suprenportas ĉion, kion ili renkontas, do ankaŭ la oron.
13. Deprimo en maljuna aĝo
“ La deprimo aperanta ĉe gemaljunuloj montriĝas alimaniere ol ĉe la gejunuloj.” – raportas la gazeto Jornal do Brasil. Ĝi manifestiĝas ne tiel, ke ili suferas aŭ nervoziĝas, sed tiun deprimon karakterizas la perdo de memora, koncentriĝa kaj pensa kapabloj. Cetere, laŭ Paulo Mattos – kiu estas profesoro en la Federacia Universitato de Rio de Janriro – ĉe la deprimitaj gemaljunuloj manifestiĝas troa konsciencriproĉo pro bagatelaj aferoj. Ili perdas la interesiĝon al tiuj aferoj, kiuj pli frue donis al ili ĝojon, inkluzive ankaŭ la konversacion. La raporto deklaras, ke tiajn simptomojn oni erare konsideras, kiel parton de la maljuna aĝo. Por malkovri tiajn ŝanĝiĝojn en la sinteno, kaj la deprimon, d-ro Mattos asertas: “estas tre grave, ke la homoj ĉiam estu en intensa kontakto kun la maljunaj familianoj”.
14. La moro de dekkelkjaruloj en Granda Britanio (716 n)
Nemalnova raporto sugestas, ke en Granda Britanio la religiaj institucioj malvenkas en la batalo, por dozi la religian seksan moralon en la dekkelkjarulojn. Iu londona universitato demandis 3000 dekkelkjarulon pri tio, ĉu morale estas malĝuste, se paro, ne geedziĝinta, jam ekde longa tempo vivas seksan vivon. Kiel oni povis atendi, preskaŭ ĉiu junulo, kiu deklaris sin ateisto, asertis ke ne. Sed ankaŭ 85,4 procentoj da romiaj katolikanoj, kaj 80 procentoj da anglikanoj diris, ke tio ne estas malĝusta. La statistiko estis simila ĉe multaj aliaj religioj, kiujn oni jam konsideras gravaj grupoj, al ili apartenas la mahometanoj, judoj, hinduismanoj kaj aliaj. La enketo estas deprima legaĵo por tiuj eklezianoj, kiuj provas persisti por la tradicio de seksa moralo – notas la londona gazeto The Times.
15. Veneniĝo per arseno
“En Bangladeŝo 15 milionoj da homoj, en Okcident-Bengalio, kiu inkluzivas ankaŭ Kalkuton, 30 milionoj da homoj estas endanĝerigitaj de veneniĝo per arseno”. – raportas la gazeto The Times of India. La problemon kaŭzas iu neatendita akcesora efiko de la “verda revolucio”. Kiam oni fosis profundajn putojn por akvumi la kulturplantojn, oni suprenigis ankaŭ arsenon nature ligitan de la tero, kiu fine transmigris en la putojn de trinkakvo. Willard Chappel, fakulo pri medioprotektado, kiu estas kunlaboranto de la Universitato Colorado (Usono), antaŭ nelonge vizitis la koncernajn regionojn, kaj li karakterizis la problemon kiel la plej grandnombran amasan veneniĝon en la mondo. Jam pli ol 200 000 homojn suferigas la vundoj aperintaj sur la haŭto, kiuj estas unu el la simptomoj de la veneniĝo per arseno. Ŝajnas, ke per la verda revolucio ni solvis la problemon kaŭzitan de la malsato, sed dume ni kreis pli multe da suferoj. – diris Ishak Ali, ŝtatoficisto el Bangladeŝo.
16. La programo Project Tiger en dekadenco (728 n)
En 1973 oni lanĉis la programon Project Tiger en Hindio, por malebligi la pereon de la nacia besto de la lando. Tiam la nombro de la bestoj vivantaj en la lando jam reduktiĝis ĝis 1827. La programo ĝuis internacian protekton kaj konsiderindan sukceson. La populacio de tigroj ĝis 1989 superis la nombron 4000. Tamen, laŭ la gazeto India Today, la tigroj nun denove estas en danĝero. Laŭ taksoj, la nombro de la tigroj, vivantaj en Hindio reduktiĝis ĝis malpli ol 3000. Kial? Kelkaj asertas, ke la kaŝĉasistoj ĉiutage mortigas almenaŭ unu tigron averaĝe. Helpe de la programo Project Tiger oni volis defendi la kategojn, sed ne ŝajnas tiel, ke oni povus tion fari. La arbaristoj, kiuj ofte estas surpafataj, estas senesperaj, kaj malbone ekipitaj – deklaras la raporto. El la vidpunkto de tigroj, “la ekzistado ŝanĝiĝos al formorto”.