"Ikusgarri esatea labur geratzen da". Hala adierazi zuen Artzibarreko haginak bisitatzera joan zen batek.

          Haginek bai, baina beste gauza batek harritu gintuen: basoa, antzinako basoa zen. Zuhaitz gazteak, zuhaitz beteranoak, lurrean deskonposatzen ziren zuhaitzak ehunka eta ehunka urtez bizi zirela erakutsiz. Ezpelek 6 metroko altuera zuten, 8 metro, gehiago ere bai. Gorostiak, gorosti handiak batzuetan ikusi ditugu, baina hori! Pablok esan zuen 35 metroko altuera izan zezaketela, beste batzuen ustez ez ziren hainbesteraino iristen, baina... hasieran kostatu zitzaigun gorostiak zirela ulertzea, hostoak oso altu hasten zirelako...

          Pablo duela urte batzuk egon zen han, asko gustatu zitzaion, are hagin gehiago erakutsi nahi zigun, eta haien bila abiatu zen. Bilatu zituen, bilatu... eta bera galdu egin zen... azkenean beste bailara batean agertu zelarik, Aintzioa herrian. Anekdota bat, besterik ez zen izan, haren bila joan ginen eta Ekai-n elkarrekin zerbait jaten agur esateko garaiz ekarri genuen bueltan.

          Bagenekien ibilbideak mendiko bideetatik igoera bat barne hartzen zuela. Eta «basora» iritsi baino lehen, horrela, singularrean, paisaiak liluratu gintuen, Urdirotz herria dagoen zirku basati eta harritsua liluragarria da. Geroago, basoak esan bezala utzi gintuen, edozein hitz ipotx eginez.

Irteera Artze bailarako haginak bisitatzera

   Igandean, hilak 27, irteera interesgarri bat antolatu dugu: hagin basoa ikusteko, ala hagin handia? Artze bailarakoa. Ibilbide hau egitera gonbidatu gaituen Pablo Zabalzak dio hagin baso txiki bat dela. Interneten jarritako ibilbideetan “hagin handia”z hitz egiten dute.

   Urdirotz herritik abiatzen da ibilaldia, paraje zoragarri batetik; kilometro bateko bide soil batetik jarraitzen du eta gero zuzenean (eta modu zorrotzean) igotzen da bigarren kilometro batez 300 metroko desnibeleko mendate batera. Mendatearen ostean, ezpelez betetako basoan barrena joango gara, haginak topatu arte, eta nahi izanez gero, Larrogaineko tontorreraino, 1.277 m. Urdirotzek 745 metroko altueran dago.

   Eguraldi ona egiten badu, gozamena ziurtatuta dago.

    "Kaixo, Pablo naiz, Urdirozetik Larraingoa mendira igo ostean aurkitu genuen haginen berri eman dezaket. Mendiaren ipar isurialdean dago, gailurretik metro gutxira. Urdiroz enklabe oso berezian dago, handik gutxira, metro batzuk igota, mendiek eskaintzen duten bista oso deigarria da, "zirko" edo zulo moduko bat osatzen baitute. Larraingoaren iparraldean dagoen harana haran luzea da eta, jarraituz, Aintzioara eramaten gaitu. (Erro Bailara), Nafarroako bigarren herri altuena. Haran honek, gainera, bere altueragatik enklabe alpinoetako landareak izan ditzakeela uste dut, eta Pirinioak baino hurbilago dago haiek behatu ahal izateko. Beste baterako agian...? Urdirozera etortzera ausartzen direnei niri bezala gustatuko zaie. Ondo izan".

Azken 20 urteetan Observado plataforman egin diren Artzibarreko behaketa botanikoak