Koester de Lokalo's

Binnenlands Bestuur 15-06-2025 Essay: Koester de lokalo's

Lokale partijen laten het vermogen zien om ergernis te vertalen naar organisatie en onvrede om te smeden tot betrokkenheid, aldus John Bijl. Dit essay is een samenvatting van de Jan van Zanen-lezing, uitgesproken door John Bijl op 9 mei 2025,. 

#Gemini Hier is een samenvatting van het essay "Koester de lokalo's" van John Bijl:

Het essay belicht de opmerkelijke groei van lokale partijen in de Nederlandse politiek sinds 2002, waarbij ze nu ruim een derde van de gemeenteraadszetels bezetten. Volgens John Bijl, directeur van het Perikles Instituut, is dit succes meer dan alleen de kwaliteit van individuele kandidaten; het raakt aan de inrichting en beleving van onze democratie.

Kernpunten van het essay:

• Ondeelbare verantwoordelijkheid: De gemeenteraad als gekozen orgaan vertegenwoordigt alle inwoners en heeft een collectieve, ondeelbare verantwoordelijkheid. Politieke besluitvorming in de raadszaal draait om het tot stand brengen van publiek gezag, niet om partijpolitieke machtsstrijd.

• Gezag boven macht: Veel burgers voelen zich niet vertegenwoordigd op lokaal niveau en hebben weinig vertrouwen in de gemeenteraad. Bijl stelt dat niet 'macht' (het recht om te besluiten) maar 'gezag' (het vermogen om gehoord te worden) het sleutelwoord is voor een herkenbare en menselijke democratie. Lokale partijen dragen hieraan bij door empathie en betrokkenheid uit te stralen en bij te dragen aan invoelbare besluiten.

• Drie pijlers van gezag: Gezag rust op formele legitimiteit (systeem klopt), legitimiteit van de rechtvaardige procedure (eerlijke afweging van belangen) en charismatisch gezag (het gevoel dat de raad van ons is). Lokale partijen excelleren vooral in de laatste twee, doordat ze laten zien dat het proces eerlijk verloopt en belangen herkenbaar zijn.

• Pragmatisme als drijfveer: Lokale partijen komen vaak voort uit politieke onvrede, maar vooral uit pragmatisme: de wens om praktische problemen op te lossen die door bestaande partijen worden genegeerd. Ze zijn sterk in het omzetten van ergernis naar organisatie en onvrede naar betrokkenheid.

• Vertegenwoordiging van een ideologisch gat: Lokale partijen vullen een gat in de landelijke politiek door een gematigd, pragmatisch-conservatief geluid te vertegenwoordigen, gericht op veiligheid, herkenbaarheid en gemeenschapszin. Ze slagen erin deze vaak achtergestelde groep een stem te geven door hun nuchtere, praktische en behoudende stijl.

• Oproep tot financiering: Ondanks hun belangrijke rol ontvangen lokale partijen geen publieke financiering, in tegenstelling tot landelijke partijen. Het essay bepleit dat het systeem de 'lokalo's' serieus moet nemen en dit moet veranderen, bij voorkeur vóór de volgende gemeenteraadsverkiezingen.