PVV en NSB

Hoe, door wie is de NSB (Nationaal Socialistische Beweging) opgericht en totstand gekomen?

De achtergrond van mijn vraag is dat iemand een vergelijking maakt met de PVV, die (als Vereniging Groep Wilders) is opgericht door Geert Wilders en de Stichting Geert Wilders en daarmee voldoet aan het criterium van minimaal twee leden voor een vereniging, maar vervolgens geen nieuwe leden toelaat. De PVV is dus intern niet democratisch georganiseerd. In hoeverre is er qua partijstructuur een vergelijking te maken tussen PVV en NSB?

Het gaat mij in deze vergelijking dus niet om de politieke visie van beide bewegingen, maar om de al dan niet democratische interne structuur, wijze van totstandkoming en persoonlijke macht van de oprichters.

Oprichting en totstandkoming van de NSB

De Nationaal Socialistische Beweging (NSB) werd op 14 december 1931 in Utrecht opgericht door Anton Mussert en Cornelis van Geelkerken. Anton Mussert nam de leiding van de partij op zich, terwijl Van Geelkerken tot Algemeen Secretaris werd benoemd. De oprichting vond plaats in het vergadergebouw van de Christelijke Jongemannen Vereeniging aan het Domplein, waar twaalf personen aanwezig waren.

De NSB werd pas officieel juridisch in het leven geroepen op 4 november 1932, toen Mussert bij notariële akte de "Stichting Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland"1 liet registreren. Dit onderstreepte de centrale rol van Mussert als leider en gaf de beweging de juridische vorm van een stichting, wat inhield dat leden geen zeggenschap hadden.

Vergelijking qua partijstructuur tussen PVV en NSB

De kern van je vraag ligt in de vergelijking van de interne, al dan niet democratische, structuur en de persoonlijke macht van de oprichters.

NSB:

• Oprichting en leiderschap: De NSB werd opgericht door Anton Mussert en Cornelis van Geelkerken, waarbij Mussert onmiddellijk de onbetwiste leider werd. De partij kende een sterk hiërarchische structuur met Mussert aan het roer.

• Interne democratie: De NSB was juridisch gezien een stichting, geen vereniging. Dit betekende dat leden geen zeggenschap hadden over de koers van de partij of de benoeming van bestuursleden. Beslissingen werden van bovenaf genomen door Mussert en zijn directe kring. Het concept van interne democratie was volledig afwezig en strookte ook niet met de ideologie van een "leidend beginsel" en een sterke, autoritaire leider. Interne conflicten, zoals de poging van een groep onder leiding van G. van Duyl om Mussert af te zetten, resulteerden in royementen van de betrokken leden.

• Macht van de oprichter: Anton Mussert had absolute macht binnen de NSB. Hij bepaalde de ideologische koers en de strategie van de partij.

PVV:

• Oprichting en leiderschap: De Partij voor de Vrijheid (PVV) is in 2005 opgericht als "Vereniging Groep Wilders" door Geert Wilders. Hij is sindsdien de onbetwiste politiek leider.

• Interne democratie: Net als de NSB in haar juridische structuur, kent de PVV geen leden in de gebruikelijke zin van het woord, behalve Geert Wilders zelf. Dit betekent dat er geen interne partijdemocratie is met ledenvergaderingen, verkiezingen van bestuursleden of de mogelijkheid voor leden om invloed uit te oefenen op de partijkoers. De structuur van de PVV wordt vaak omschreven als die van een "bedrijf" of een "stichting" met één eigenaar/bestuurder.

• Macht van de oprichter: Geert Wilders heeft volledige controle over de PVV. Hij bepaalt de kandidatenlijsten, het partijprogramma en de strategie. Deze absolute controle is mogelijk doordat hij het enige lid is en de partij geen interne democratische structuren kent.

Vergelijking:

Wat de interne structuur en de persoonlijke macht van de oprichters betreft, zijn er inderdaad duidelijke vergelijkingen te trekken tussen de NSB en de PVV:

• Geen interne democratie: Beide partijen zijn (of waren) niet intern democratisch georganiseerd in de zin van ledeninvloed of verkiezingen binnen de partij.

• Centrale macht bij de leider: Zowel Mussert als Wilders hadden/hebben een zeer dominante en centrale rol binnen hun respectievelijke bewegingen. Beslissingen kwamen van de top naar beneden, zonder inspraak van een ledenbestand.

• Juridische constructie: Waar de NSB een stichting was, is de PVV een vereniging met één lid. Beide constructies faciliteren de gecentraliseerde macht en het gebrek aan interne democratie.

Het is belangrijk te benadrukken dat deze vergelijking strikt gebaseerd is op de interne partijstructuur, wijze van totstandkoming en persoonlijke macht van de oprichters, en niet op de politieke inhoud of ideologie van de partijen. De juridische en organisatorische inrichting van beide partijen kenmerkt zich door een sterke focus op leiderschap en een afwezigheid van traditionele ledenparticipatie en interne democratie, wat resulteert in een aanzienlijke persoonlijke macht van de oprichter.