Copyrights

Hoe zijn (focus Nederland en Europa) de copyrightregels voor AI-gegenereerde teksten en afbeeldingen. Zijn AI-gegenereerde afbeeldingen (die dus uniek en origineel zijn) altijd copyrightvrij te gebruiken? Kan de 'prompter' en degene die de afbeelding als eerste plaats copyrights claimen? 

De auteursrechtregels voor AI-gegenereerde teksten en afbeeldingen in Nederland en Europa zijn nog in ontwikkeling en er is nog veel onduidelijkheid, maar er zijn wel enkele belangrijke principes die leidend zijn:

Algemene principes voor auteursrecht in Nederland en Europa:

• Menselijke creatie is essentieel: Het Europese auteursrecht (en daarmee het Nederlandse) is gebaseerd op het principe dat auteursrecht alleen rust op "persoonlijke intellectuele scheppingen". Dit betekent dat er een menselijke auteur moet zijn die creatieve keuzes heeft gemaakt. Werken die volledig door een machine zijn gegenereerd, zonder voldoende menselijke creatieve inbreng, komen in beginsel niet in aanmerking voor auteursrechtelijke bescherming.

• Originaliteit en persoonlijke stempel: Een werk moet origineel zijn en de "persoonlijke stempel" van de maker dragen. De drempel hiervoor is relatief laag, maar het moet wel voortkomen uit de vrije, creatieve keuzes van een mens.

Specifiek voor AI-gegenereerde teksten en afbeeldingen:

1. Zijn AI-gegenereerde afbeeldingen (die dus uniek en origineel zijn) altijd copyrightvrij te gebruiken?

   • Nee, niet per definitie. Als een AI-gegenereerde afbeelding volledig is gecreëerd door de AI zonder enige creatieve menselijke sturing of nabewerking, dan zal er waarschijnlijk geen auteursrecht op rusten. In dat geval zou het inderdaad "copyrightvrij" zijn in die zin dat niemand er auteursrecht op kan claimen.

   • Maar er zijn nuances:

     • Menselijke creatieve inbreng: Als een menselijke "prompter" voldoende creatieve keuzes maakt bij het genereren van de afbeelding (bijvoorbeeld door zeer gedetailleerde en specifieke prompts te gebruiken die het resultaat significant beïnvloeden, of door aanzienlijke nabewerking van de AI-output), dan kan er wel auteursrecht rusten op het deel dat door de mens is gecreëerd. De discussie is hier: hoeveel creativiteit is nodig in de prompt of nabewerking om het auteursrecht te vestigen? Dit is nog onduidelijk en wordt per geval bekeken.

     • Trainingsdata: Een ander belangrijk aspect is de trainingsdata van de AI. Als de AI is getraind op auteursrechtelijk beschermd materiaal zonder toestemming van de rechthebbenden, kan het genereren van de afbeeldingen (of teksten) zelf een inbreuk op het auteursrecht zijn, zelfs als de output op zichzelf niet auteursrechtelijk beschermd is. De EU AI Act erkent dat het trainen van AI-modellen vaak auteursrechtelijk beschermd materiaal omvat en dat dit toestemming van rechthebbenden vereist, tenzij een wettelijke uitzondering van toepassing is (zoals tekst- en datamining onder bepaalde voorwaarden).

2. Kan de 'prompter' copyrights claimen?

   • Potentieel, ja, maar met voorwaarden. Zoals hierboven genoemd, als de prompter een aanzienlijke mate van creativiteit in de prompt legt, waardoor het AI-gegenereerde werk een reflectie wordt van zijn of haar creatieve keuzes, dan kan de prompter auteursrecht claimen op het resultaat.

   • Niet de prompt zelf: De prompt zelf (de tekst die je aan de AI geeft) kan op zichzelf auteursrechtelijk beschermd zijn als het voldoende origineel en creatief is. Echter, dit betekent niet automatisch dat het auteursrecht op de output van de AI aan de prompter toebehoort.

   • Verschil tussen "AI-gegenereerd" en "AI-geassisteerd": Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen werken die volledig door AI zijn gegenereerd (weinig tot geen menselijke inbreng) en werken die "AI-geassisteerd" zijn (waarbij de AI een hulpmiddel is voor de menselijke maker). Op AI-geassisteerde werken is de kans groter dat er auteursrecht rust bij de menselijke maker.

3. Kan degene die de afbeelding als eerste plaatst copyrights claimen?

   • Nee, het auteursrecht ontstaat niet door als eerste te publiceren. Auteursrecht ontstaat automatisch op het moment van creatie, mits het werk aan de eisen van originaliteit en menselijke creatie voldoet. Het simpelweg als eerste plaatsen van een werk dat door een AI is gegenereerd, vestigt op zichzelf geen auteursrecht. Als er geen auteursrecht rust op het werk omdat er geen menselijke creatieve inbreng was, dan kan niemand auteursrecht claimen, ongeacht wie het eerst publiceert.

   • Verantwoordelijkheid: Wel is het zo dat de uitgever of de persoon die een AI-gegenereerd werk openbaar maakt, verantwoordelijk kan zijn voor eventuele inbreuk op auteursrechten als de AI is getraind op auteursrechtelijk beschermd materiaal of als het resultaat te veel lijkt op bestaande beschermde werken.

Samenvattend:

De kern van de zaak is de menselijke creatieve inbreng. Als een AI-gegenereerde tekst of afbeelding tot stand is gekomen zonder een aantoonbare, substantiële creatieve bijdrage van een mens, dan is de algemene consensus (in ieder geval in Europa) dat er geen auteursrecht op rust. Dit betekent dat dergelijke werken in principe "copyrightvrij" zijn te gebruiken door iedereen.

Zodra er echter sprake is van voldoende menselijke creativiteit, bijvoorbeeld door de manier waarop de AI wordt gestuurd met prompts, door een unieke selectie of rangschikking van AI-gegenereerde elementen, of door verdere bewerking van de AI-output, dan kan de menselijke maker (de prompter of bewerker) wel degelijk auteursrecht claimen op het resultaat. De bewijslast ligt dan bij die persoon om aan te tonen dat er voldoende creatieve inbreng is geweest. Het is een complex en snel evoluerend rechtsgebied, en toekomstige uitspraken van rechters en wetgeving zullen meer duidelijkheid moeten verschaffen.